دوره 24، شماره 2 - ( خرداد و تیر 1404 )
جلد 24 شماره 2 صفحات 14-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.PNU.REC.1402.247
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
eatesamipour R, ghaderi yaznabad E. The Mediating Role of Self-Esteem in the Relationship between Parental Emotional Safety and the Quality of Life of Hearing-Impaired Adolescents. TB 2025; 24 (2) :1-14
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3764-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3764-fa.html
اعتصامی پور راضیه، قادری یزن آباد الهه. تعیین نقش میانجیگری عزت نفس در ارتباط بین ایمنی هیجانی والدین و کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا. طلوع بهداشت. 1404; 24 (2) :1-14
دانشگاه پیام نور ، r.eatesami@gmail.com
| چکیده (HTML) (96 مشاهده)
متن کامل: (41 مشاهده)
تعیین نقش میانجیگری عزت نفس در ارتباط بین ایمنی هیجانی والدین و کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا
نویسندگان:راضیه اعتصامی پور[1]، الهه قادری یزن آباد2
1.نویسنده مسئول: استادیار گروه روان شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
شماره تماس:09171906899 r_etesamipour@pnu.ac.ir Email:
2.کارشناسی ارشد روانشناسی کودکان با نیازهای ویژه، دانشگاه پیام نور، اردبیل، ایران
چکیده
مقدمه: ناشنوایی یک مشکل رایج جهانی است که به‌طورجدی کیفیت زندگی فرد دارای اختلال را تهدید می‌کند. پژوهش حاضر باهدف نقش میانجیگری عزت نفس در ارتباط بین ایمنی هیجانی والدین و کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا انجام گرفت.
روش بررسی: پژوهش حاضر توصیفی - همبستگی و از نوع تحلیل مسیر میباشد. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان کمشنوا مشغول به تحصیل در مقطع متوسطه اول شهر تهران در سال تحصیلی 1402 بود که از بین آنها با توجه به نظریه هو و بنتلر حداقل تعداد نمونه مورد نیاز 210 نفر در نظر گرفته شد که با در نظر گرفتن احتمال ریزش افراد نمونه تعداد 250 نفر مشخص شد. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشـه ای پس از کنار گذاشته شدن داده های ناقص تعداد 217 دانش آموز (124 پسر و 93 دختر) به عنوان نمونه معتبر جهت تحلیل نهایی انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های ایمـنی هیجـانی برونر و همکـاران
(2008 )، عزت‌نفس آیزنک(1972)، و پرسشنامه 26 سؤالی کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی(2004) پاسخ دادند. تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار آماری spss 26 و smart-pls 3 انجام شد.
یافتهها: ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی و عزت نفس نوجوانان کمشنوا اثر مستقیم مثبت و معناداری داشت(01/0p<). عزت نفس بر کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا دوره متوسطه اول اثر مستقیم مثبت و معناداری داشت(01/0p<). همچنین اثر غیر مستقیم عزت نفس بر کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا از طریق ایمنی هیجانی والدین مثبت و معنادار بود(01/0p<).
نتیجهگیری: نظر به اینکه نتـایج حاصـل از پـژوهش فعلـی مبنی بر تأثیر ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی نوجوان ناشنوا است، بهبود جو روانی خانواده در ارتقاء سلامت روان نوجوانان ناشنوا میتواند به کاهش مشکلات روانشناختی این گروه از نوجوانان منجر شود.
واژه های کلیدی: عزت نفس، ایمنی هیجانی والدین، کیفیت زندگی، نوجوانان کم شنوا
این مقاله برگرفته شده از پایان نامه کارشناسی ارشد است.
جدول1: ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش
p > 01/0
این پژوهش با هدف تعیین نقش میانجی گری عزت نفس در ارتباط بین ایمنی هیجانی والدین و کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا انجام شد. در ابتدا ذکر این نکته حائز اهمیت است که در زمینه کلیه متغیرهای مورد بررسی هیچ تفاوتی بین دختران و پسران مشاهده نشد. بنابراین کلیه نتایج به دست آمده در مورد هر دو جنس قابل تعمیم است. نتایج بررسی ضریب اثر ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی در نوجوانان کمشنوا نشان داد که ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا اثر مثبت و معناداری دارد.
این یافته با پژوهش‌های یحیی پور و همکاران(4)؛ سروری و همکاران(7)؛ تامپسون و همکاران(8)؛ تیمل و داود(9)؛ دیویس و همکاران(10)؛ خرمائی و همکاران(12) همسو میباشد. در تبیین یافتههای این فرضیه می‌توان گفت امنیت عاطفی والدین باعث ایجاد حس امنیت و ثبات برای نوجوانان کمشنوا میشود که میتواند به رفاه کلی و کیفیت زندگی آنها کمک کند. نوجوانان کم‌شنوایی که از نظر عاطفی در خانه احساس امنیت میکنند، ممکن است بهتر بتوانند با چالش‌ها و مشکلات مربوط به آسیب شنوایی خودسازگار شوند. ایمنی عاطفی میتواند تاب‌آوری را در نوجوانان کمشنوا تقویت کند و به آنها کمک کند تا با مشکلات کنار بیایند و از شکست‌ها بازگردند. تاثیر ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا یک موضوع پیچیده و چندوجهی است که میتواند از جنبه‌های مختلف روانشناختی، اجتماعی و فیزیولوژیکی تحلیل شود. نوجوانان کمشنوا ممکن است به دلیل محدودیت‌های شنوایی خود با مشکلاتی در برقراری ارتباط و تعاملات اجتماعی مواجه شوند. از جمله این موارد می توان به مواجهه با نگاه‌های منفی یا چالش‌های ارتباطی در مدارس و جامعه اشاره کرد. در این شرایط، والدین باید محیطی فراهم کنند که نوجوان احساس کند مورد پذیرش و محبت قرار دارد. این احساس امنیت عاطفی میتواند به تقویت خودباوری و کاهش احساس تنهایی و اضطراب و افزایش مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی در نوجوان کمک کند. والدینی که توانایی درک نیازهای عاطفی نوجوان خود دارند و به‌طور مؤثر به آنها پاسخ می‌دهند، باعث می‌شوند که نوجوان احساس آرامش و اطمینان بیشتری در زندگی خود داشته باشد(36). به طور کلی حمایت عاطفی، درک نیازهای هیجانی و ایجاد یک محیط امن و پذیرنده میتواند به تقویت مهارت‌های اجتماعی، افزایش تاب‌آوری و بهبود سلامت روانی این نوجوانان کمک کند. این عوامل در کنار هم، کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا را در ابعاد مختلف بهبود می‌بخشند و به آنها کمک میکنند تا با چالش‌های زندگی بهتر مقابله کنند(38).
نتایج بررسی ضریب اثر ایمنی هیجانی والدین بر عزت نفس در نوجوانان کمشنوا نشان داد که ایمنی هیجانی والدین بر عزت نفس در نوجوانان کمشنوا اثر مستقیم و معناداری دارد. یافتههای این فرضیـه با یافتـه‌های الینـوا و همکـاران(6)، هارتـلی و همکاران(22)، آکـا و همکاران(23) همخوانی دارد. نوجوانان کمشنوا ممکن است در شرایط خاصی چون ناتوانی در شنیدن صداها یا مشکل در برقراری ارتباط با دیگران، دچار اضطراب اجتماعی و احساس نگرانی در خصوص پذیرش از سوی دیگران شده و در نتیجه به دلیل احساس متفاوت بودن دچار انزوا شوند(39). نوجوانان مبتلا به ناشنوایی ممکن است در مقایسه با همسالان شنوای عادی خود، مشکلات بیشتری را در یک ارتباط دوستانه یا قابل اعتماد، خودکنترلی و خودمختاری و همچنین در رابطه با عزت نفس خود تجربه کنندکه این مسأله می تواند مشکلات روانی متعددی را برای آنها به همراه داشته باشد(40). حال اگر این افراد دارای والدینی باشند که از توانایی درک و پاسخگویی به نیازهای عاطفی نوجوان خود برخوردار باشند و نوجوان خود را به خاطر تلاش‌ها و موفقیت‌هایش (چه کوچک و چه بزرگ) تشویق میکنند، به او احساس توانمندی می‌دهند. این نوع تأیید به ویژه برای نوجوانان کمشنوا که ممکن است به دلیل محدودیت‌های شنوایی احساس متفاوت بودن کنند، اهمیت ویژه‌ای دارد. والدین می‌توانند با پذیرش این تفاوت‌ها و تأکید بر نقاط قوت نوجوان به او کمک کنند تا خود را بیشتر بپذیرد و از این تفاوت‌ها به عنوان عاملی برای تقویت هویت شخصی‌اش استفاده کند. زمانی که والدین به کودک نشان می‌دهند که شنوایی یا وضعیت خاص او چیزی نیست که به او آسیب بزند، بلکه بخش طبیعی از هویت اوست، کودک قادر است به خود اعتماد کند و از این تفاوت‌ها برای ایجاد هویت مثبت استفاده نماید(24).
همچنین نتایج نشان داد که متغیر عزت نفس در رابطه بین ایمنی هیجانی والدین با کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا، نقش میانجی را ایفا می‌نماید. زمانی که والدین به ویژه مادران، احساسات عاطفی و نیازهای هیجانی کودک را درک کنند و به آن پاسخ دهند، کودک احساس امنیت و محبت می‌کند که به تقویت عزت نفس او منجر شده(41) و در نتیجه هنگام مواجهه با چالش‌ها و موانع زندگی عملکرد مناسبی از خود نشان داده و به دنبال آن احساس رضایت و بهزیستی بالاتری از زندگی خود می کنند. ایمنی هیجانی والدین نه تنها به معنای حمایت عاطفی است، بلکه به معنای تشویق کودک به استقلال و پذیرش مسئولیت‌های خود نیز میباشد. زمانی که والدین به کودک خود اجازه می‌دهند تا در تصمیم‌گیری‌ها و انجام کارهای خود استقلال بیشتری داشته باشد، این امر میتواند به افزایش عزت نفس و خودباوری او منجر شده(39) و رضایت از زندگی آنها را افزایش دهد(40). از سویی دیگر کودکان کمشنوا ممکن است در برقراری ارتباطات شفاهی با دیگران مشکل داشته باشند(28) که این موضوع آنها را با چالش هایی مانند عدم درک صحبت‌های اطرافیان، حس متفاوت بودن یا روبه‌رو شدن با نگاه‌های منفی در مدرسه یا جامعه روبه‌رو می کند. نوجوانانی که از عزت نفس مناسبی برخوردارند از روش‌های متعددی برای برقراری ارتباط استفاده می کنند (مثلاً زبان اشاره، استفاده از تکنولوژی‌های کمکی و یا الگوهای دیگر ارتباطی). این توانایی‌ها کیفیت روابط اجتماعی آنها را تحت تأثیر قرار داده و باعث بهبود مهارت‌های ارتباطی آنها میشود(34)، این مسأله موجب می شود که احساس کنند از سایرین جدا نیستند(28) و خود را متعلق به گروه‌های همسالان و جامعه دانسته و در نتیجه اضطراب اجتماعی ناشی از طرد توسط دیگران در آنها کاهش یافته(35) و در نتیجه زندگی شادتر و موفق‌تری داشته باشند که این امر تأثیر زیادی بر بهبود کیفیت زندگی کودکان کمشنوا در ابعاد روانشناختی و اجتماعی دارد(42).
با توجه به نتایج پژوهش که نشان‌دهنده‌ی اثر مستقیم ایمنی هیجانی والدین بر عزت نفس و کیفیت زندگی در نوجوانان کمشنوا دوره متوسطه بود به مسئولین آموزش‌وپرورش و معلمان پیشنهاد میشود برای ارتقاء کیفیـت زندگی دانشآمـوزان، کارگاه‌های تخصصی در مدارس استثنایی را در برنامهی در قالب کارگاه‌های تربیت خانواده قرار دهند. از مهمترین محدودیت های این پژوهش محدود بودن به نوجوانان کم شنوای شهر تهران بود که تعمیم پذیری را به گروه های سنی دیگر با دشواری مواجه می کند. مقطعی و توصیفی بودن پژوهش از دیگر محدودیت ها بود که امکان استنباط علی را محدود می کند. با توجه به محدودیت های دیده شده به پژوهشگران بعدی پیشنهاد می شود مطالعات میان فرهنگی را برای بررسی تأثیر امنیت عاطفی والدین بر کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی-اقتصادی مختلف انجام دهند.
ملاحظات اخلاقی
نویسندگان اعلام می دارندکه در این پژوهش تمامی اصول اخلاقی لازم، برای استفاده از متون مرتبط اندیشمندان، مراعات گردیده و سعی شده تمامی مطالب به صورت کاملاً مستند ذکر گردد. مراحل مختلف پژوهش پس از تصویب و اخذ مجوز با در نظر گرفتـن ملاحظـات اخـلاقی و کسب کد اخـلاق IR.PNU.REC.1402.247 از دانشگاه پیام نور انجام شد.
سهم نویسندگان
راضیه اعتصامی پور: طراحی پژوهش، چهارچوب نظری تحقیق، نگـارش گزارش نهـایی؛ الهه قـادری یزن آباد: گردآوری داده ها و منابع را برعهـده داشتند. نویسنـدگان نسخه نهایی را مطالعـه و تایید نموده و مسئولیت پاسخگویی در قبال پژوهش را پذیرفته اند.
حمایت مالی
نویسندگان اظهار می نمایند که هیچ گونه حمایت مالی برای تحقیق، تألیف و انتشار این مقاله دریافت نکرده اند.
تضاد منافع
نویسـندگان مقالـه حاضـر هیچگونـه تضـاد منافعـی گـــزارش نکردنـد.
تقدیر و تشکر
پژوهشگران بر خود لازم می دانند از حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان برای تصویب پایان نامه و کلیه مشارکتکنندگان در این پژوهش تشکر و قدردانی نمایند.
نویسندگان:راضیه اعتصامی پور[1]، الهه قادری یزن آباد2
1.نویسنده مسئول: استادیار گروه روان شناسی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
شماره تماس:09171906899 r_etesamipour@pnu.ac.ir Email:
2.کارشناسی ارشد روانشناسی کودکان با نیازهای ویژه، دانشگاه پیام نور، اردبیل، ایران
چکیده
مقدمه: ناشنوایی یک مشکل رایج جهانی است که به‌طورجدی کیفیت زندگی فرد دارای اختلال را تهدید می‌کند. پژوهش حاضر باهدف نقش میانجیگری عزت نفس در ارتباط بین ایمنی هیجانی والدین و کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا انجام گرفت.
روش بررسی: پژوهش حاضر توصیفی - همبستگی و از نوع تحلیل مسیر میباشد. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان کمشنوا مشغول به تحصیل در مقطع متوسطه اول شهر تهران در سال تحصیلی 1402 بود که از بین آنها با توجه به نظریه هو و بنتلر حداقل تعداد نمونه مورد نیاز 210 نفر در نظر گرفته شد که با در نظر گرفتن احتمال ریزش افراد نمونه تعداد 250 نفر مشخص شد. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشـه ای پس از کنار گذاشته شدن داده های ناقص تعداد 217 دانش آموز (124 پسر و 93 دختر) به عنوان نمونه معتبر جهت تحلیل نهایی انتخاب شدند و به پرسشنامه‌های ایمـنی هیجـانی برونر و همکـاران
(2008 )، عزت‌نفس آیزنک(1972)، و پرسشنامه 26 سؤالی کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی(2004) پاسخ دادند. تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار آماری spss 26 و smart-pls 3 انجام شد.
یافتهها: ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی و عزت نفس نوجوانان کمشنوا اثر مستقیم مثبت و معناداری داشت(01/0p<). عزت نفس بر کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا دوره متوسطه اول اثر مستقیم مثبت و معناداری داشت(01/0p<). همچنین اثر غیر مستقیم عزت نفس بر کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا از طریق ایمنی هیجانی والدین مثبت و معنادار بود(01/0p<).
نتیجهگیری: نظر به اینکه نتـایج حاصـل از پـژوهش فعلـی مبنی بر تأثیر ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی نوجوان ناشنوا است، بهبود جو روانی خانواده در ارتقاء سلامت روان نوجوانان ناشنوا میتواند به کاهش مشکلات روانشناختی این گروه از نوجوانان منجر شود.
واژه های کلیدی: عزت نفس، ایمنی هیجانی والدین، کیفیت زندگی، نوجوانان کم شنوا
این مقاله برگرفته شده از پایان نامه کارشناسی ارشد است.
مقدمه
ناشنوایی یک مشکل رایج جهانی است که به طور جدی کیفیت زندگی فرد دارای اختلال را تهدید می‌کند(1). پیامدهای آسیب شنوایی عبارت‌اند از ناتوانی در تفسیر صداهای گفتار که اغلب باعث کاهش توانایی در برقراری ارتباط، تأخیر در فراگیری زبان، آسیـب‌های اقتصادی و آموزشـی، انزوای اجتمـاعی، برچسب زنی و کاهش کیفیت زندگی میشود(2).
کیفیت زندگی میزان ادراک فرد از رفاه جسمی، روانشناختی و اجتماعی و همچنین میزان رضایت فرد از موهبتهای محیط زنـدگی است(3). براساس پژوهـشها کیفیـت زنـدگی افـراد کمشنوا پایینتر از افراد شنواست. همچنین این افراد از اضطراب و افسردگی بیشتری در مقایسه با افراد شنوا رنج میبرند و در نشانههای جسمانی و کارکرد اجتماعی مشکلات بیشتری را تجربه میکنند(4). یکی از عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی نوجوانان ایمنی هیجانی (emotional security) والدین است. بر اساس نظر دیویس و کامینگ ایمنی هیجانی به حالتی اطلاق می شود که فرزندان ارزیابی ایمن، مثبت و پایداری از روابط خانواده در مواجهه با هرگونه واقعه ی استرس زا دارند(5).
ایجاد یک محیط خانوادگی امن در احساس امنیت نوجوان بسیار مهم است. اطمینان از امنیت روانی نوجوان نقش مؤثری در عزت نفس، موفقیت و رفاه آنها دارد(6). نظریه ایمنی هیجانی این فرض را که کیفیت نامطلوب روابط والد و کودک میتواند ایمنی هیجانی کودک را کاهش دهد یا تضعیف کند و در نهایت کارکرد انطباقی کودکان را تحت تأثیر قرار دهد، می‌پذیرد(8، 7). دیویس و همکاران(2002) معتقدند که تهدید هماهنگی و ثبات روابط خانواده منجر به مشکلاتی در تنظیم هیجانی، بازنمایی منفی در مورد روابط والدین و تعارض بین والدین وکودکان میشود(10،9). همچنین ممکن است کودکان را به دلیل چالش مداوم با ناایمنی نسبت به استرس بین فردی حساس کند که حاصل آن بی‌نظمی هیجانی و رفتاری پایدار و یا دید منفی پیدا کردن نسبت به خود و دیگران است. تعامل‌ها و روابط هیجـانی والدین و کودکان در درازمـدت تـأثیر عمیـقی بر سلامـت روان‌شنـاختی کودکـان برجای می‌گذارد(13-11).
بسیاری از اختـلال‌های روان‌پزشـکی ازجمله اختلال‌های جسمانی، شناختی، رفتاری و هیجانی تحت تأثیر آشفتگی هیجانی به وجود می‌آیند(14). مادرانی که سطوح بالایی از استرس و مشکلات هیجانی را تجربه میکنند در مقابله با ایفای نقش والدینی ضعف نشان می‌دهند و درنتیجه در تربیت کودکان با مشکلاتی مواجه می‌شوند که افزایش اختلال‌های رفتاری در کودک را در آینده به دنبال خواهد داشت(16،15). نتایج پژوهش سورت و همکاران(17) و پارک و همکاران(18) نشان میدهد که نداشتن امنیت هیجانی در خانواده با اختلال های رفتاری مانند اضطراب و استرس در میان کودکان همراه است. در این تحقیقات نشان داده شد کودکانی که توسط والدین خود مورد مراقبت قرار نمی گیرند، دارای خانواده ای با وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مطلوب تری نیستند، مادران آنها از مهارت های فرزند پروری بهره مند نیستند دچار مشکلات رفتاری بیشتری نسبت به همتایان خود می باشند. این کودکان دچار مشکلات هیجانی بیشتری می شوند.کودکانی که اضطراب و استرس بالایی دارند ممکن است در تنظیم احساسات، توجه و رفتار خود دچار مشکل شوند. این فرضیه در کودکان ناشنوای خردسـال پشتیبـانی شـده اسـت(19). کودکـان ناشنـوایی که مشکلات ارتباطی دارند ممکن است در درک دستورات والدین مشکل داشته باشند. این مشکلات ارتباطی ممکن است والدین کودکان ناشنوا را وادار کند که رفتار فرزندان خود را ناسازگار تفسیر کنند. درچنین شرایطی مدیریت مشکلات رفتاری کودک در زمینه ارتباط ضعیف والد-کودک چالش برانگیزتر است که ممکن است منجر به استرس بیشتر والدین شود. پژوهش های مختلف وجود میزان بالای استرس در میان والدین کودکان کمشنوا را تایید میکنند. از شش مطالعه ای که به استرس در والدین کودکان ناشنوا پرداخته اند سه مطالعه افزایش آماری معنی داری در استرس والدین نسبت به جمعیت های شنوایی نشان می دهند. در این تحقیقات نشان داده شده که اضطراب بیشتر والدین با اضطراب و نگرانی بیشتر فرزندان(20)، رشد اجتماعی و عاطفی ضعیف تر و نرخ بالاتر مشکلات رفتاری در کودکان ناشنوا مرتبط است(21).
از دیگر پیامدهای منفی استرس والدین بر نوجوانان می توان به اثرات منفی آن بر ارزیابی خود و احساس ارزشمندی نوجوانان اشاره کرد(22،23). سطح عزت نفس نوجوانان دارای مشکل شنوایی، به میزان رفاه فیزیکی، روانی و اجتمـاعی این افـراد در نتیجه کیفیت زنـدگی آنان بستگی دارد(24،25). نوجوانان ناشنوا با چالش های منحصر به فردی روبرو هستند که میتواند بر سلامت روان و کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارد. این چالش ها شامل موانع ارتباطی، انزوای اجتماعی و تبعیض بالقوه است که میتواند به افزایش سطح اضطراب و کاهش عزت نفس آنها کمـک کنـد(26،27). حمایـت خانـواده و والـدین میتـوانـد به
کاهش این چالش ها و ارتقای پیامـدهای مثبت سلامت روان در
نوجوانان ناشنوا کمک کند(28،29).
مرور تحقیقات گذشته نشان میدهد که محققان اغلب هریک از این متغیرها را به تنهایی بررسی کرده‌اند و پژوهش هایی که تمامی این ابعاد را در قالب یک متغیر و به صورت یکپارچه بررسی کنند بسیار اندک است. بر اساس بررسی های انجام شده ارتباط میان تاثیر ایمنی هیجانی را بر کیفیت زندگی و عزت نفس نوجوانان مورد توجه قرار نگرفته است.
مرور تحقیقات در این حوزه حاکی از آن است که پژوهش های انجام شده صرفاً دوره کودکی را بررسی کرده و حتی در تحقیقات محدود انجام شده در این زمینه تأثیر ایمنی هیجانی بر کیفیت زندگی به صورت مستقیم بررسی نشده است و جای خالی تحقیقاتی که رابطه این عوامل را در قالب یک مدل و با حضور متغیر واسطهای همچون عزت نفس در نظر آورد، محسـوس است. بنابراین هدف این پژوهـش بررسـی نقـش میانجی گری عزت نفس در ارتباط بین ایمنی هیجانی والدین و کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا می باشد.
روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی- همبستگی از نوع تحلیل مسیر بود. جامعه آماری این تحقیق شامل تمامی دانشآموزان کمشنوا مشغول به تحصیل در مقطع متوسطه دوره اول شهر تهران در سال تحصیلی 1402 بود . برای تعیین حجم نمونه نظریه هو و بنتلر(30) مورد استفاده قرار گرفت که بر اساس این نظریه در مدل سازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر برای هر عامل آشکار، 30 نفر نمونه در نظر گرفته می شود. با توجه به اینکه تعداد متغیرهای آشکار در این پژوهش 7 مورد بود؛ بنابراین حداقل تعداد نمونه مورد نیاز 210 نفر بود(210 = 30 ×7) با در نظر گرفتن احتمال نمونه و وجود داده های ناقص، تعداد 250 نفر در نظر گرفته شدند. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای پس از کنار گذاشته شدن داده های ناقص تعداد 217 دانش آموز (124 پسر و 93 دختر) به عنوان نمونه معتبر جهت تحلیل نهایی انتخاب شدند. بدین منظور ابتدا از میان مناطق 22 گانه شهر تهران به صورت تصادفی تعداد 4 منطقـه (18،2،7،13) انتخاب شد. سپس از هر کدام از این مناطق 2 ناحیه انتخاب کرده و از هر ناحیه دو مدرسه به طور تصادفی انتخاب شد، سپس از میان مدارس انتخاب شده تمامی دانش آموزان انتخاب شدند. معیار های ورود به پژوهش شامل: دانش آموز کم شنوا در مدارس کم شنوایی شهر تهران و معیار خروج از مطالعه داشتن هر گونه معلولیت اضافی غیر از کم شنوایی بود.
پس از انتخاب افراد نمونه و توضیح اهداف پژوهش برای شرکتکنندگان پرسش نامه به صورت انفرادی توسط معلمان و با همکاری پژوهشگر برای تک تک دانش آموزان کم شنوای حاضر در نمونه پژوهش فوق خوانده شد و جواب مورد نظر ثبت شد. بهمنظور رعایت موازین اخلاقی، پرسشنامهها بدون ذکر نام و نام خانوادگی توسط آنان تکمیل شد. در نهایت داده های به دست آمده از217 پرسشنامه با استفاده از آزمون تحلیل مسیر به وسیله نرمافزار SPSS-26و نرمافزار smart-pls 3 تحلیل شدند. برای جمع آوری داده ها از ابزارهای زیر استفاده شد:
پرسشـنامه کیـفیـت زنـدگی سـازمـان بهـداشـت جهـانی (WHOQOL-BREF): ایـن پرسشـنامه توسـط گروهـی از کارشناسـان سـازمان جهانـی بهداشـت در سـال 1989 سـاخته شـد و دارای 26 مـاده اسـت که 4 بعـد سلامت جسـمانی، روانـی، اجتماعـی و محیـط فیزیکـی را می سـنجد. ایـن پرسشـنامه به عنـوان یـک پرسشـنامه جامـع مـورد اسـتفـاده قـرار می گیـرد و در مجمـوع شـامل کیفیـت زندگـی کلـی و سـطوح سلامت عمومـی اسـت.
ماده هـای پرسشـنامه، 5 گزینه ای هستند که اصلاً برابر1 و خیلی زیاد برابر 5 نمـره گـذاری می شـود. لازم بـه ذکـر اسـت کـه ماده هـای3 و4 و26 به صـورت معکـوس نمره گـذاری می شـوند. حداقـل نمـره در ایـن مقیـاس26 و حداکثر130 می باشـد. گـروه سـازندگان مقیـاس کیفیـت زندگی سـازمان جهانی بهداشـت در 23 کشور جهان مقدار همبستگی درون خوشه ای در حیطه روابط اجتماعی را زیر 7/0 گزارش کردند(31). نجات و همکاران در پژوهش خود مقادیر پایایی با شاخص همبستگی درون خوشه ای در حیطه سلامت فیزیکی 77/0، حیطه روانی 77/0، حیطه روابط اجتماعی 75/0 و در حیطه سلامت محیط 84/0گزارش کردند(32).
پرسشنـامه ایمنـی هیجـانی: این پرسشنـامه توسط برونـر و همکارانش در سال 2008 ساخته‌شده است(33). هدف از ساخت این پرسشنامه ارزیابی ایمنی هیجانی والدین است. این پرسشنامه دارای 25 سؤال و دو بعد ایمنی هیجانی(سوالات 5-6-7-8-10-11-12-14-15-17-19-20-21) و دلبستـگی هیجـانـی(سوالات1-2-3-4-9-13-16-18-22-23-24-25) است. نمره‌گذاری پرسشنامه به صورت طیف لیکرت 5 درجه ای است که کاملا مخالفم برابر1و کاملا موافقم برابر 5 نمره گذاری می باشد. در پژوهشی ﭘﯿﻨﺘﺮیﭻ و دی ﮔﺮوت(1990 ) پایایی این پرسشنامه را با روش باز آزمایی 69 % به دست آوردند(34).
در پژوهش شادابی و همکاران (1394) جهت بررسی اعتبار مقیاس از روش آلفای کرونباخ استفاده شد و مقدار آن 82/0 به
دست آمد(35). پایایی این ابزار در پژوهش حاضر با استفاده از
روش آلفای کرونباخ 84/0 به دست آمد.
پرسشنـامه عزت نفـس: پرسشـنـامه عـزت نفس آیـزنـک(ESI)
حاصل کوشش‌های آیزنک برای بررسی شخصیت است و سؤالات آن برگرفته از سؤالات نااستواری هیجانی پرسشنامه شخصیت آیزنک است. این پرسشنامه دارای ۳۰ سؤال است که آزمودنی باید برای هر یک از سؤالات پاسخ بلی، خیر یا نمی‌دانم (علامت سؤال) را علامت بزند. البته در دستورالعمل پرسشنامه از فرد خواسته میشود که تا حد امکان پاسخ نمی‌دانم را انتخاب نکند. هر چه نمره فرد در این پرسشنامه بیشتر باشد عزت‌نفس بیشتری دارد. در این پرسشنامه، پایین‌ترین نمره ی ممکن صفر و بالاترین نمره ۳۰ است. ضابطی نژاد و همکاران (1396) در پژوهشی بر روی دانشجویان، پایایی این پرسشنامه را با روش ضریب آلفای کرونباخ 85/0 گزارش کردند(36). ملک زاده احمدی و قمیان(1403) در تحقیقی بر روی دانش آموزان با اختلال کم توجهی/ بیش فعالی، پایایی سیاهه به روش ضریب آلفای کرونباخ را 89/0 گزارش کردند(37). پایایی این ابزار در پژوهش حاضر با استفاده از روش آلفای کرونباخ 85/0به دست آمد.جهت تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. برای بررسی نرمال بودن داده ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف با استفاده از نرم افزار26-SPSS و برای بررسی مفروضه داده های پرت چند متغیره از شاخص ماهالانوبیس استفاده شد. همچنین برای بررسی اثر مستقیم متغیرها از تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزار smart-pls 3 و جهت بررسی اثر غیر مستقیم متغیرها از آزمون بوت استروپ استفاده شد.
یافته ها
در پژوهش حاضر از بین 217 پاسخدهنده 93 نفر (9/42%) دختر و 124 نفر (1/57%) پسر میباشند و 64 نفر(5/29%) از دانشآمـوزان پایـه هفتـم، 93 نفر(9/42%) پایه هشتـم و 60 نفر(6/27%) از دانشآموزان پایه نهم بودند.
شاخصهای توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش نشان داد که متغیر کیفیت زندگی دارای میانگین 59/93 و انحراف معیار 19/18 با کمترین و بیشترین مقدار 26 و 104 و متغیر عزت نفس با میانگین 01/18 و انحراف معیار 26/6 با کمترین و بیشترین مقدار 28 و 77 و متغیر ایمنی هیجانی والدین با میانگین 49/72 و انحراف معیار 08/16 و کمترین و بیشترین مقدار 27 و 74 می باشند.به منظور بررسی رابطه ساده میان متغیرهای پژوهش از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج آن در جدول 1 ارائه شدهاست.
ناشنوایی یک مشکل رایج جهانی است که به طور جدی کیفیت زندگی فرد دارای اختلال را تهدید می‌کند(1). پیامدهای آسیب شنوایی عبارت‌اند از ناتوانی در تفسیر صداهای گفتار که اغلب باعث کاهش توانایی در برقراری ارتباط، تأخیر در فراگیری زبان، آسیـب‌های اقتصادی و آموزشـی، انزوای اجتمـاعی، برچسب زنی و کاهش کیفیت زندگی میشود(2).
کیفیت زندگی میزان ادراک فرد از رفاه جسمی، روانشناختی و اجتماعی و همچنین میزان رضایت فرد از موهبتهای محیط زنـدگی است(3). براساس پژوهـشها کیفیـت زنـدگی افـراد کمشنوا پایینتر از افراد شنواست. همچنین این افراد از اضطراب و افسردگی بیشتری در مقایسه با افراد شنوا رنج میبرند و در نشانههای جسمانی و کارکرد اجتماعی مشکلات بیشتری را تجربه میکنند(4). یکی از عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی نوجوانان ایمنی هیجانی (emotional security) والدین است. بر اساس نظر دیویس و کامینگ ایمنی هیجانی به حالتی اطلاق می شود که فرزندان ارزیابی ایمن، مثبت و پایداری از روابط خانواده در مواجهه با هرگونه واقعه ی استرس زا دارند(5).
ایجاد یک محیط خانوادگی امن در احساس امنیت نوجوان بسیار مهم است. اطمینان از امنیت روانی نوجوان نقش مؤثری در عزت نفس، موفقیت و رفاه آنها دارد(6). نظریه ایمنی هیجانی این فرض را که کیفیت نامطلوب روابط والد و کودک میتواند ایمنی هیجانی کودک را کاهش دهد یا تضعیف کند و در نهایت کارکرد انطباقی کودکان را تحت تأثیر قرار دهد، می‌پذیرد(8، 7). دیویس و همکاران(2002) معتقدند که تهدید هماهنگی و ثبات روابط خانواده منجر به مشکلاتی در تنظیم هیجانی، بازنمایی منفی در مورد روابط والدین و تعارض بین والدین وکودکان میشود(10،9). همچنین ممکن است کودکان را به دلیل چالش مداوم با ناایمنی نسبت به استرس بین فردی حساس کند که حاصل آن بی‌نظمی هیجانی و رفتاری پایدار و یا دید منفی پیدا کردن نسبت به خود و دیگران است. تعامل‌ها و روابط هیجـانی والدین و کودکان در درازمـدت تـأثیر عمیـقی بر سلامـت روان‌شنـاختی کودکـان برجای می‌گذارد(13-11).
بسیاری از اختـلال‌های روان‌پزشـکی ازجمله اختلال‌های جسمانی، شناختی، رفتاری و هیجانی تحت تأثیر آشفتگی هیجانی به وجود می‌آیند(14). مادرانی که سطوح بالایی از استرس و مشکلات هیجانی را تجربه میکنند در مقابله با ایفای نقش والدینی ضعف نشان می‌دهند و درنتیجه در تربیت کودکان با مشکلاتی مواجه می‌شوند که افزایش اختلال‌های رفتاری در کودک را در آینده به دنبال خواهد داشت(16،15). نتایج پژوهش سورت و همکاران(17) و پارک و همکاران(18) نشان میدهد که نداشتن امنیت هیجانی در خانواده با اختلال های رفتاری مانند اضطراب و استرس در میان کودکان همراه است. در این تحقیقات نشان داده شد کودکانی که توسط والدین خود مورد مراقبت قرار نمی گیرند، دارای خانواده ای با وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مطلوب تری نیستند، مادران آنها از مهارت های فرزند پروری بهره مند نیستند دچار مشکلات رفتاری بیشتری نسبت به همتایان خود می باشند. این کودکان دچار مشکلات هیجانی بیشتری می شوند.کودکانی که اضطراب و استرس بالایی دارند ممکن است در تنظیم احساسات، توجه و رفتار خود دچار مشکل شوند. این فرضیه در کودکان ناشنوای خردسـال پشتیبـانی شـده اسـت(19). کودکـان ناشنـوایی که مشکلات ارتباطی دارند ممکن است در درک دستورات والدین مشکل داشته باشند. این مشکلات ارتباطی ممکن است والدین کودکان ناشنوا را وادار کند که رفتار فرزندان خود را ناسازگار تفسیر کنند. درچنین شرایطی مدیریت مشکلات رفتاری کودک در زمینه ارتباط ضعیف والد-کودک چالش برانگیزتر است که ممکن است منجر به استرس بیشتر والدین شود. پژوهش های مختلف وجود میزان بالای استرس در میان والدین کودکان کمشنوا را تایید میکنند. از شش مطالعه ای که به استرس در والدین کودکان ناشنوا پرداخته اند سه مطالعه افزایش آماری معنی داری در استرس والدین نسبت به جمعیت های شنوایی نشان می دهند. در این تحقیقات نشان داده شده که اضطراب بیشتر والدین با اضطراب و نگرانی بیشتر فرزندان(20)، رشد اجتماعی و عاطفی ضعیف تر و نرخ بالاتر مشکلات رفتاری در کودکان ناشنوا مرتبط است(21).
از دیگر پیامدهای منفی استرس والدین بر نوجوانان می توان به اثرات منفی آن بر ارزیابی خود و احساس ارزشمندی نوجوانان اشاره کرد(22،23). سطح عزت نفس نوجوانان دارای مشکل شنوایی، به میزان رفاه فیزیکی، روانی و اجتمـاعی این افـراد در نتیجه کیفیت زنـدگی آنان بستگی دارد(24،25). نوجوانان ناشنوا با چالش های منحصر به فردی روبرو هستند که میتواند بر سلامت روان و کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارد. این چالش ها شامل موانع ارتباطی، انزوای اجتماعی و تبعیض بالقوه است که میتواند به افزایش سطح اضطراب و کاهش عزت نفس آنها کمـک کنـد(26،27). حمایـت خانـواده و والـدین میتـوانـد به
کاهش این چالش ها و ارتقای پیامـدهای مثبت سلامت روان در
نوجوانان ناشنوا کمک کند(28،29).
مرور تحقیقات گذشته نشان میدهد که محققان اغلب هریک از این متغیرها را به تنهایی بررسی کرده‌اند و پژوهش هایی که تمامی این ابعاد را در قالب یک متغیر و به صورت یکپارچه بررسی کنند بسیار اندک است. بر اساس بررسی های انجام شده ارتباط میان تاثیر ایمنی هیجانی را بر کیفیت زندگی و عزت نفس نوجوانان مورد توجه قرار نگرفته است.
مرور تحقیقات در این حوزه حاکی از آن است که پژوهش های انجام شده صرفاً دوره کودکی را بررسی کرده و حتی در تحقیقات محدود انجام شده در این زمینه تأثیر ایمنی هیجانی بر کیفیت زندگی به صورت مستقیم بررسی نشده است و جای خالی تحقیقاتی که رابطه این عوامل را در قالب یک مدل و با حضور متغیر واسطهای همچون عزت نفس در نظر آورد، محسـوس است. بنابراین هدف این پژوهـش بررسـی نقـش میانجی گری عزت نفس در ارتباط بین ایمنی هیجانی والدین و کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا می باشد.
روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی- همبستگی از نوع تحلیل مسیر بود. جامعه آماری این تحقیق شامل تمامی دانشآموزان کمشنوا مشغول به تحصیل در مقطع متوسطه دوره اول شهر تهران در سال تحصیلی 1402 بود . برای تعیین حجم نمونه نظریه هو و بنتلر(30) مورد استفاده قرار گرفت که بر اساس این نظریه در مدل سازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر برای هر عامل آشکار، 30 نفر نمونه در نظر گرفته می شود. با توجه به اینکه تعداد متغیرهای آشکار در این پژوهش 7 مورد بود؛ بنابراین حداقل تعداد نمونه مورد نیاز 210 نفر بود(210 = 30 ×7) با در نظر گرفتن احتمال نمونه و وجود داده های ناقص، تعداد 250 نفر در نظر گرفته شدند. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای پس از کنار گذاشته شدن داده های ناقص تعداد 217 دانش آموز (124 پسر و 93 دختر) به عنوان نمونه معتبر جهت تحلیل نهایی انتخاب شدند. بدین منظور ابتدا از میان مناطق 22 گانه شهر تهران به صورت تصادفی تعداد 4 منطقـه (18،2،7،13) انتخاب شد. سپس از هر کدام از این مناطق 2 ناحیه انتخاب کرده و از هر ناحیه دو مدرسه به طور تصادفی انتخاب شد، سپس از میان مدارس انتخاب شده تمامی دانش آموزان انتخاب شدند. معیار های ورود به پژوهش شامل: دانش آموز کم شنوا در مدارس کم شنوایی شهر تهران و معیار خروج از مطالعه داشتن هر گونه معلولیت اضافی غیر از کم شنوایی بود.
پس از انتخاب افراد نمونه و توضیح اهداف پژوهش برای شرکتکنندگان پرسش نامه به صورت انفرادی توسط معلمان و با همکاری پژوهشگر برای تک تک دانش آموزان کم شنوای حاضر در نمونه پژوهش فوق خوانده شد و جواب مورد نظر ثبت شد. بهمنظور رعایت موازین اخلاقی، پرسشنامهها بدون ذکر نام و نام خانوادگی توسط آنان تکمیل شد. در نهایت داده های به دست آمده از217 پرسشنامه با استفاده از آزمون تحلیل مسیر به وسیله نرمافزار SPSS-26و نرمافزار smart-pls 3 تحلیل شدند. برای جمع آوری داده ها از ابزارهای زیر استفاده شد:
پرسشـنامه کیـفیـت زنـدگی سـازمـان بهـداشـت جهـانی (WHOQOL-BREF): ایـن پرسشـنامه توسـط گروهـی از کارشناسـان سـازمان جهانـی بهداشـت در سـال 1989 سـاخته شـد و دارای 26 مـاده اسـت که 4 بعـد سلامت جسـمانی، روانـی، اجتماعـی و محیـط فیزیکـی را می سـنجد. ایـن پرسشـنامه به عنـوان یـک پرسشـنامه جامـع مـورد اسـتفـاده قـرار می گیـرد و در مجمـوع شـامل کیفیـت زندگـی کلـی و سـطوح سلامت عمومـی اسـت.
ماده هـای پرسشـنامه، 5 گزینه ای هستند که اصلاً برابر1 و خیلی زیاد برابر 5 نمـره گـذاری می شـود. لازم بـه ذکـر اسـت کـه ماده هـای3 و4 و26 به صـورت معکـوس نمره گـذاری می شـوند. حداقـل نمـره در ایـن مقیـاس26 و حداکثر130 می باشـد. گـروه سـازندگان مقیـاس کیفیـت زندگی سـازمان جهانی بهداشـت در 23 کشور جهان مقدار همبستگی درون خوشه ای در حیطه روابط اجتماعی را زیر 7/0 گزارش کردند(31). نجات و همکاران در پژوهش خود مقادیر پایایی با شاخص همبستگی درون خوشه ای در حیطه سلامت فیزیکی 77/0، حیطه روانی 77/0، حیطه روابط اجتماعی 75/0 و در حیطه سلامت محیط 84/0گزارش کردند(32).
پرسشنـامه ایمنـی هیجـانی: این پرسشنـامه توسط برونـر و همکارانش در سال 2008 ساخته‌شده است(33). هدف از ساخت این پرسشنامه ارزیابی ایمنی هیجانی والدین است. این پرسشنامه دارای 25 سؤال و دو بعد ایمنی هیجانی(سوالات 5-6-7-8-10-11-12-14-15-17-19-20-21) و دلبستـگی هیجـانـی(سوالات1-2-3-4-9-13-16-18-22-23-24-25) است. نمره‌گذاری پرسشنامه به صورت طیف لیکرت 5 درجه ای است که کاملا مخالفم برابر1و کاملا موافقم برابر 5 نمره گذاری می باشد. در پژوهشی ﭘﯿﻨﺘﺮیﭻ و دی ﮔﺮوت(1990 ) پایایی این پرسشنامه را با روش باز آزمایی 69 % به دست آوردند(34).
در پژوهش شادابی و همکاران (1394) جهت بررسی اعتبار مقیاس از روش آلفای کرونباخ استفاده شد و مقدار آن 82/0 به
دست آمد(35). پایایی این ابزار در پژوهش حاضر با استفاده از
روش آلفای کرونباخ 84/0 به دست آمد.
پرسشنـامه عزت نفـس: پرسشـنـامه عـزت نفس آیـزنـک(ESI)
حاصل کوشش‌های آیزنک برای بررسی شخصیت است و سؤالات آن برگرفته از سؤالات نااستواری هیجانی پرسشنامه شخصیت آیزنک است. این پرسشنامه دارای ۳۰ سؤال است که آزمودنی باید برای هر یک از سؤالات پاسخ بلی، خیر یا نمی‌دانم (علامت سؤال) را علامت بزند. البته در دستورالعمل پرسشنامه از فرد خواسته میشود که تا حد امکان پاسخ نمی‌دانم را انتخاب نکند. هر چه نمره فرد در این پرسشنامه بیشتر باشد عزت‌نفس بیشتری دارد. در این پرسشنامه، پایین‌ترین نمره ی ممکن صفر و بالاترین نمره ۳۰ است. ضابطی نژاد و همکاران (1396) در پژوهشی بر روی دانشجویان، پایایی این پرسشنامه را با روش ضریب آلفای کرونباخ 85/0 گزارش کردند(36). ملک زاده احمدی و قمیان(1403) در تحقیقی بر روی دانش آموزان با اختلال کم توجهی/ بیش فعالی، پایایی سیاهه به روش ضریب آلفای کرونباخ را 89/0 گزارش کردند(37). پایایی این ابزار در پژوهش حاضر با استفاده از روش آلفای کرونباخ 85/0به دست آمد.جهت تجزیه و تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. برای بررسی نرمال بودن داده ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف با استفاده از نرم افزار26-SPSS و برای بررسی مفروضه داده های پرت چند متغیره از شاخص ماهالانوبیس استفاده شد. همچنین برای بررسی اثر مستقیم متغیرها از تحلیل مسیر با استفاده از نرم افزار smart-pls 3 و جهت بررسی اثر غیر مستقیم متغیرها از آزمون بوت استروپ استفاده شد.
یافته ها
در پژوهش حاضر از بین 217 پاسخدهنده 93 نفر (9/42%) دختر و 124 نفر (1/57%) پسر میباشند و 64 نفر(5/29%) از دانشآمـوزان پایـه هفتـم، 93 نفر(9/42%) پایه هشتـم و 60 نفر(6/27%) از دانشآموزان پایه نهم بودند.
شاخصهای توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش نشان داد که متغیر کیفیت زندگی دارای میانگین 59/93 و انحراف معیار 19/18 با کمترین و بیشترین مقدار 26 و 104 و متغیر عزت نفس با میانگین 01/18 و انحراف معیار 26/6 با کمترین و بیشترین مقدار 28 و 77 و متغیر ایمنی هیجانی والدین با میانگین 49/72 و انحراف معیار 08/16 و کمترین و بیشترین مقدار 27 و 74 می باشند.به منظور بررسی رابطه ساده میان متغیرهای پژوهش از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج آن در جدول 1 ارائه شدهاست.
جدول1: ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش
| 3 | 2 | 1 | متغیرها |
| - | ایمنی هیجانی والدین | ||
| - | 501/.** | اعتمادبه‌نفس | |
| 292/.** | 554/.** | 308/.** | کیفیت زندگی |
نتایج موجود در جدول 1 نشان میدهد روابط میان متغیرها در سطح 01/0 معنادار است. از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن توزیع نمرات آورده شده است. نتایج نشان داد سطح معناداری آماره کولموگرف-اسمیرنف محاسبه‌شده برای کلیه‌ی متغیرها کوچک‌تر از 05/0 است که بیانگر تخطی از فرض نرمال بودن داده‌هاست؛ بنابراین دادهها نرمال نیستند و برای بررسی دادهها و آزمون مدل از رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرمافزار اسمارت pls نسخه سه استفاده شد. برای بررسی مفروضه دادههای پرت چندمتغیره از شاخص ماهالانوبیس استفاده شد. بررسی این شاخص نشان داد که هیچ داده پرتی وجود ندارد و نیازی به حذف هیچکدام از دادهها نیست. با توجه به اینکه مفروضههای استفاده از آزمون معادلات ساختاری برقرار میباشد، بنابراین استفاده از این تحلیل بلامانع است. یافتههای موجود در جدول 2 نشان میدهد که مسیر ایمنی هیجانی والدین و عزت نفس به کیفیت زندگی در دانشآموزان ناشنوا معنادار است. مسیر ایمنی هیجانی به عزت نفس معنادار بود. شکل 1 الگوی نهایی را نشان میدهد.
یک فرض زیربنـایی الگوی پژوهش حاضر، وجود مسیـر واسطهای بود که جهت تعیین معنیداری رابطه واسطهای از روش بوت استراپ استفاده شد که نتیجه آن در جدول 3 نشان داده شده است.
با توجه به آزمون این مسیر در قالب یک مدل می‌توان استنباط کرد که متغیر عزت نفس نقش واسطهای را در اثر ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی ایفا می‌نماید. از طرفی با توجه به اینکه مقدار قدر مطلق آماره تی برابر با 125/4T= بزرگ‌تر از 96/1T˃ محاسبـه شده و سطح معنـاداری آزمـون (001/0) بزرگ‌تر از سطح خطای 01/0 به‌دست‌آمده است، می‌توان نتیجه گرفت که در سطح اطمینان 99 درصد اثر میانجیگری عزت نفس در رابطه ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی تائید میشود.
یک فرض زیربنـایی الگوی پژوهش حاضر، وجود مسیـر واسطهای بود که جهت تعیین معنیداری رابطه واسطهای از روش بوت استراپ استفاده شد که نتیجه آن در جدول 3 نشان داده شده است.
با توجه به آزمون این مسیر در قالب یک مدل می‌توان استنباط کرد که متغیر عزت نفس نقش واسطهای را در اثر ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی ایفا می‌نماید. از طرفی با توجه به اینکه مقدار قدر مطلق آماره تی برابر با 125/4T= بزرگ‌تر از 96/1T˃ محاسبـه شده و سطح معنـاداری آزمـون (001/0) بزرگ‌تر از سطح خطای 01/0 به‌دست‌آمده است، می‌توان نتیجه گرفت که در سطح اطمینان 99 درصد اثر میانجیگری عزت نفس در رابطه ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی تائید میشود.
جدول2 : نتایج تحلیل مسیر برآورد مستقیم مدل
شکل 1: الگوی روابط میان متغیرها
جدول 3: اثرات غیرمستقیم بین متغیرهای پژوهش
بحث و نتیجه گیری| مستقیم | ایمنی هیجانی والدین ← کیفیت زندگی | 321/0 | 659/3 | 001/0 |
| ایمنی هیجانی والدین ← عزت نفس | 489/0 | 236/5 | 001/0 | |
| عزت نفس ← کیفیت زندگی | 521/0 | 124/6 | 001/0 |
|
عزت نفس
268/0 |
|
کیفیت زندگی
325/0 |
|
ایمنی هیجانی والدین
|
|
521/0
|
|
321/0
|
|
489/0
|
شکل 1: الگوی روابط میان متغیرها
جدول 3: اثرات غیرمستقیم بین متغیرهای پژوهش
این پژوهش با هدف تعیین نقش میانجی گری عزت نفس در ارتباط بین ایمنی هیجانی والدین و کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا انجام شد. در ابتدا ذکر این نکته حائز اهمیت است که در زمینه کلیه متغیرهای مورد بررسی هیچ تفاوتی بین دختران و پسران مشاهده نشد. بنابراین کلیه نتایج به دست آمده در مورد هر دو جنس قابل تعمیم است. نتایج بررسی ضریب اثر ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی در نوجوانان کمشنوا نشان داد که ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا اثر مثبت و معناداری دارد.
این یافته با پژوهش‌های یحیی پور و همکاران(4)؛ سروری و همکاران(7)؛ تامپسون و همکاران(8)؛ تیمل و داود(9)؛ دیویس و همکاران(10)؛ خرمائی و همکاران(12) همسو میباشد. در تبیین یافتههای این فرضیه می‌توان گفت امنیت عاطفی والدین باعث ایجاد حس امنیت و ثبات برای نوجوانان کمشنوا میشود که میتواند به رفاه کلی و کیفیت زندگی آنها کمک کند. نوجوانان کم‌شنوایی که از نظر عاطفی در خانه احساس امنیت میکنند، ممکن است بهتر بتوانند با چالش‌ها و مشکلات مربوط به آسیب شنوایی خودسازگار شوند. ایمنی عاطفی میتواند تاب‌آوری را در نوجوانان کمشنوا تقویت کند و به آنها کمک کند تا با مشکلات کنار بیایند و از شکست‌ها بازگردند. تاثیر ایمنی هیجانی والدین بر کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا یک موضوع پیچیده و چندوجهی است که میتواند از جنبه‌های مختلف روانشناختی، اجتماعی و فیزیولوژیکی تحلیل شود. نوجوانان کمشنوا ممکن است به دلیل محدودیت‌های شنوایی خود با مشکلاتی در برقراری ارتباط و تعاملات اجتماعی مواجه شوند. از جمله این موارد می توان به مواجهه با نگاه‌های منفی یا چالش‌های ارتباطی در مدارس و جامعه اشاره کرد. در این شرایط، والدین باید محیطی فراهم کنند که نوجوان احساس کند مورد پذیرش و محبت قرار دارد. این احساس امنیت عاطفی میتواند به تقویت خودباوری و کاهش احساس تنهایی و اضطراب و افزایش مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی در نوجوان کمک کند. والدینی که توانایی درک نیازهای عاطفی نوجوان خود دارند و به‌طور مؤثر به آنها پاسخ می‌دهند، باعث می‌شوند که نوجوان احساس آرامش و اطمینان بیشتری در زندگی خود داشته باشد(36). به طور کلی حمایت عاطفی، درک نیازهای هیجانی و ایجاد یک محیط امن و پذیرنده میتواند به تقویت مهارت‌های اجتماعی، افزایش تاب‌آوری و بهبود سلامت روانی این نوجوانان کمک کند. این عوامل در کنار هم، کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا را در ابعاد مختلف بهبود می‌بخشند و به آنها کمک میکنند تا با چالش‌های زندگی بهتر مقابله کنند(38).
نتایج بررسی ضریب اثر ایمنی هیجانی والدین بر عزت نفس در نوجوانان کمشنوا نشان داد که ایمنی هیجانی والدین بر عزت نفس در نوجوانان کمشنوا اثر مستقیم و معناداری دارد. یافتههای این فرضیـه با یافتـه‌های الینـوا و همکـاران(6)، هارتـلی و همکاران(22)، آکـا و همکاران(23) همخوانی دارد. نوجوانان کمشنوا ممکن است در شرایط خاصی چون ناتوانی در شنیدن صداها یا مشکل در برقراری ارتباط با دیگران، دچار اضطراب اجتماعی و احساس نگرانی در خصوص پذیرش از سوی دیگران شده و در نتیجه به دلیل احساس متفاوت بودن دچار انزوا شوند(39). نوجوانان مبتلا به ناشنوایی ممکن است در مقایسه با همسالان شنوای عادی خود، مشکلات بیشتری را در یک ارتباط دوستانه یا قابل اعتماد، خودکنترلی و خودمختاری و همچنین در رابطه با عزت نفس خود تجربه کنندکه این مسأله می تواند مشکلات روانی متعددی را برای آنها به همراه داشته باشد(40). حال اگر این افراد دارای والدینی باشند که از توانایی درک و پاسخگویی به نیازهای عاطفی نوجوان خود برخوردار باشند و نوجوان خود را به خاطر تلاش‌ها و موفقیت‌هایش (چه کوچک و چه بزرگ) تشویق میکنند، به او احساس توانمندی می‌دهند. این نوع تأیید به ویژه برای نوجوانان کمشنوا که ممکن است به دلیل محدودیت‌های شنوایی احساس متفاوت بودن کنند، اهمیت ویژه‌ای دارد. والدین می‌توانند با پذیرش این تفاوت‌ها و تأکید بر نقاط قوت نوجوان به او کمک کنند تا خود را بیشتر بپذیرد و از این تفاوت‌ها به عنوان عاملی برای تقویت هویت شخصی‌اش استفاده کند. زمانی که والدین به کودک نشان می‌دهند که شنوایی یا وضعیت خاص او چیزی نیست که به او آسیب بزند، بلکه بخش طبیعی از هویت اوست، کودک قادر است به خود اعتماد کند و از این تفاوت‌ها برای ایجاد هویت مثبت استفاده نماید(24).
همچنین نتایج نشان داد که متغیر عزت نفس در رابطه بین ایمنی هیجانی والدین با کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا، نقش میانجی را ایفا می‌نماید. زمانی که والدین به ویژه مادران، احساسات عاطفی و نیازهای هیجانی کودک را درک کنند و به آن پاسخ دهند، کودک احساس امنیت و محبت می‌کند که به تقویت عزت نفس او منجر شده(41) و در نتیجه هنگام مواجهه با چالش‌ها و موانع زندگی عملکرد مناسبی از خود نشان داده و به دنبال آن احساس رضایت و بهزیستی بالاتری از زندگی خود می کنند. ایمنی هیجانی والدین نه تنها به معنای حمایت عاطفی است، بلکه به معنای تشویق کودک به استقلال و پذیرش مسئولیت‌های خود نیز میباشد. زمانی که والدین به کودک خود اجازه می‌دهند تا در تصمیم‌گیری‌ها و انجام کارهای خود استقلال بیشتری داشته باشد، این امر میتواند به افزایش عزت نفس و خودباوری او منجر شده(39) و رضایت از زندگی آنها را افزایش دهد(40). از سویی دیگر کودکان کمشنوا ممکن است در برقراری ارتباطات شفاهی با دیگران مشکل داشته باشند(28) که این موضوع آنها را با چالش هایی مانند عدم درک صحبت‌های اطرافیان، حس متفاوت بودن یا روبه‌رو شدن با نگاه‌های منفی در مدرسه یا جامعه روبه‌رو می کند. نوجوانانی که از عزت نفس مناسبی برخوردارند از روش‌های متعددی برای برقراری ارتباط استفاده می کنند (مثلاً زبان اشاره، استفاده از تکنولوژی‌های کمکی و یا الگوهای دیگر ارتباطی). این توانایی‌ها کیفیت روابط اجتماعی آنها را تحت تأثیر قرار داده و باعث بهبود مهارت‌های ارتباطی آنها میشود(34)، این مسأله موجب می شود که احساس کنند از سایرین جدا نیستند(28) و خود را متعلق به گروه‌های همسالان و جامعه دانسته و در نتیجه اضطراب اجتماعی ناشی از طرد توسط دیگران در آنها کاهش یافته(35) و در نتیجه زندگی شادتر و موفق‌تری داشته باشند که این امر تأثیر زیادی بر بهبود کیفیت زندگی کودکان کمشنوا در ابعاد روانشناختی و اجتماعی دارد(42).
با توجه به نتایج پژوهش که نشان‌دهنده‌ی اثر مستقیم ایمنی هیجانی والدین بر عزت نفس و کیفیت زندگی در نوجوانان کمشنوا دوره متوسطه بود به مسئولین آموزش‌وپرورش و معلمان پیشنهاد میشود برای ارتقاء کیفیـت زندگی دانشآمـوزان، کارگاه‌های تخصصی در مدارس استثنایی را در برنامهی در قالب کارگاه‌های تربیت خانواده قرار دهند. از مهمترین محدودیت های این پژوهش محدود بودن به نوجوانان کم شنوای شهر تهران بود که تعمیم پذیری را به گروه های سنی دیگر با دشواری مواجه می کند. مقطعی و توصیفی بودن پژوهش از دیگر محدودیت ها بود که امکان استنباط علی را محدود می کند. با توجه به محدودیت های دیده شده به پژوهشگران بعدی پیشنهاد می شود مطالعات میان فرهنگی را برای بررسی تأثیر امنیت عاطفی والدین بر کیفیت زندگی نوجوانان کمشنوا در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی-اقتصادی مختلف انجام دهند.
ملاحظات اخلاقی
نویسندگان اعلام می دارندکه در این پژوهش تمامی اصول اخلاقی لازم، برای استفاده از متون مرتبط اندیشمندان، مراعات گردیده و سعی شده تمامی مطالب به صورت کاملاً مستند ذکر گردد. مراحل مختلف پژوهش پس از تصویب و اخذ مجوز با در نظر گرفتـن ملاحظـات اخـلاقی و کسب کد اخـلاق IR.PNU.REC.1402.247 از دانشگاه پیام نور انجام شد.
سهم نویسندگان
راضیه اعتصامی پور: طراحی پژوهش، چهارچوب نظری تحقیق، نگـارش گزارش نهـایی؛ الهه قـادری یزن آباد: گردآوری داده ها و منابع را برعهـده داشتند. نویسنـدگان نسخه نهایی را مطالعـه و تایید نموده و مسئولیت پاسخگویی در قبال پژوهش را پذیرفته اند.
حمایت مالی
نویسندگان اظهار می نمایند که هیچ گونه حمایت مالی برای تحقیق، تألیف و انتشار این مقاله دریافت نکرده اند.
تضاد منافع
نویسـندگان مقالـه حاضـر هیچگونـه تضـاد منافعـی گـــزارش نکردنـد.
تقدیر و تشکر
پژوهشگران بر خود لازم می دانند از حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان برای تصویب پایان نامه و کلیه مشارکتکنندگان در این پژوهش تشکر و قدردانی نمایند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
روان شناسی
دریافت: 1403/10/3 | پذیرش: 1403/12/22 | انتشار: 1404/6/20
دریافت: 1403/10/3 | پذیرش: 1403/12/22 | انتشار: 1404/6/20
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
