دوره 23، شماره 1 - ( فروردین و اردیبهشت 1403 )
جلد 23 شماره 1 صفحات 34-18 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mansoureiyeh N, kashani M. The Relationship between Mindfulness, Personality Factors and Perfectionism with Anger in Hypertensive Patients. TB 2024; 23 (1) :18-34
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3593-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3593-fa.html
منصوریه نسترن، کاشانی مینا. رابطه ی ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی با خشم در بیماران فشار خون بالا. طلوع بهداشت. 1403; 23 (1) :18-34
دانشگاه علوم پزشکی آزاد تبریز ، n.mansoreye1984@gmail.com
متن کامل [PDF 998 kb]
(157 دریافت)
| چکیده (HTML) (167 مشاهده)
متن کامل: (210 مشاهده)
رابطه ی ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی با خشم در بیماران فشار خون بالا
نویسندگان: مینا کاشانی1، نسترن منصوریه2
1.کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی بالینی، دانشکده علوم پزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران
2. نویسنده مسئول: استادیار مرکز تحقیقات علوم اعصاب، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
تلفن تماس:09143167995 n.mansoreye1984@gmail.com Email:
چکیده
مقدمه: افزایش فشارخون یکی از شایع ترین و مهمترین تهدید کننده های سلامت بشراست و عامل اصلی مرگ و میر زودرس در سراسر جهان می باشد. فشار خون بالا ناشی از عوامل روانی-فیزیولوزیک می باشد. پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه ی ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی با خشم در بیماران با فشار خون بالا انجام شد.
روش بررسی: این پژوهش یک مطالعه توصیفی- مقطعی و همبستگی بود. جامعه‌ی آماری بیماران دارای فشار خون بالا مراجعه کننده به مراکز درمانی شهر تبریز در سال 1401 بود. حجم نمونه پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 184 نفر بود که به روش در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش پرسشنامه کمالگرایی چند بعدی، پرسشنامه حالت –صفت خشم اسپیلبرگر، پرسشنامه تجدیدنظر شده نئو(فرم کوتاه)، مقیاس ارزیابی ذهن آگاهی براون و ریان بود. داده ها توسط آزمـون های همبستـگی و رگرسیون با نرم افزار 25-SPSS تجزیه و تحلیل شدند.
یافته ها: نتایج نشان داد بین ذهن آگاهی با خشم در بیماران فشار خون بالارابطه منفی و معنی داری وجود دارد(05/0 >P). از بین عوامل شخصیت، روان نژندگرایی و با وجدان بودن با خشم رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. بین برونگرایی، انعطاف‌پذیری و دلپذیر بودن با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه منفی و معنی داری وجود دارد(05/0 >P). بین کمال گرایی خود مدار، دیگر مدار و جامعه مدار با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد(05/0 >P). همچنین، ذهن آگاهی، عوامل شخصیت و کمال گرایی قادر به پیش بینی خشم می باشد(05/0 >P).
بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان داد که بین ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی با خشم رابطه وجود دارد. بنابراین با شناسایی متغیرهای روانشناختی مانند ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی و ارتباط آن با خشم می توان به کاهش فشار خون بیماران کمک کرد.
واژه های کلیدی: پرفشاری خون، خشم، عوامل شخصیتی، کمال گرایی، ذهن آگاهی
این پژوهش مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی بالینی دانشکده علوم پزشکی آزاد تبریز بوده است.
نویسندگان: مینا کاشانی1، نسترن منصوریه2
1.کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، گروه روانشناسی بالینی، دانشکده علوم پزشکی، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاداسلامی، تبریز، ایران
2. نویسنده مسئول: استادیار مرکز تحقیقات علوم اعصاب، علوم پزشکی تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
تلفن تماس:09143167995 n.mansoreye1984@gmail.com Email:
چکیده
مقدمه: افزایش فشارخون یکی از شایع ترین و مهمترین تهدید کننده های سلامت بشراست و عامل اصلی مرگ و میر زودرس در سراسر جهان می باشد. فشار خون بالا ناشی از عوامل روانی-فیزیولوزیک می باشد. پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه ی ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی با خشم در بیماران با فشار خون بالا انجام شد.
روش بررسی: این پژوهش یک مطالعه توصیفی- مقطعی و همبستگی بود. جامعه‌ی آماری بیماران دارای فشار خون بالا مراجعه کننده به مراکز درمانی شهر تبریز در سال 1401 بود. حجم نمونه پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 184 نفر بود که به روش در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش پرسشنامه کمالگرایی چند بعدی، پرسشنامه حالت –صفت خشم اسپیلبرگر، پرسشنامه تجدیدنظر شده نئو(فرم کوتاه)، مقیاس ارزیابی ذهن آگاهی براون و ریان بود. داده ها توسط آزمـون های همبستـگی و رگرسیون با نرم افزار 25-SPSS تجزیه و تحلیل شدند.
یافته ها: نتایج نشان داد بین ذهن آگاهی با خشم در بیماران فشار خون بالارابطه منفی و معنی داری وجود دارد(05/0 >P). از بین عوامل شخصیت، روان نژندگرایی و با وجدان بودن با خشم رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. بین برونگرایی، انعطاف‌پذیری و دلپذیر بودن با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه منفی و معنی داری وجود دارد(05/0 >P). بین کمال گرایی خود مدار، دیگر مدار و جامعه مدار با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد(05/0 >P). همچنین، ذهن آگاهی، عوامل شخصیت و کمال گرایی قادر به پیش بینی خشم می باشد(05/0 >P).
بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان داد که بین ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی با خشم رابطه وجود دارد. بنابراین با شناسایی متغیرهای روانشناختی مانند ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی و ارتباط آن با خشم می توان به کاهش فشار خون بیماران کمک کرد.
واژه های کلیدی: پرفشاری خون، خشم، عوامل شخصیتی، کمال گرایی، ذهن آگاهی
این پژوهش مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی بالینی دانشکده علوم پزشکی آزاد تبریز بوده است.
مقدمه
پرفشاری خون را به عنوان فشارخون سیستولیک بیشتر از 140 میلی‌متر جیوه و فشارخون دیاستولیک بالاتر از 90 میلی‌متر جیوه تعریف می‌کنند. فشار خون بالا عامل اصلی مرگ و میر زودرس در سراسر جهان است(2،1). طی بررسی انجام شده در ایران نیز شیوع پرفشاری خون در گروه سنی 15 تا 64 سال، 6/26 درصد گزارش شده است. فشار خون بالا منجر به عوارضی مانند بیماری های قلبی و بیماری های عروق مغزی می شود که در نهایت منجر به مرگ می شود(3).
در افراد دارای فشارخون ویژگیهای روانشناختی متعددی قابل بحث است که در ابعاد شناختی، هیجان، رفتاری و روان-تنی میتواند مطرح شود. فراتر از تأثیر متغیرهای بیولوژیکی مانند چاقی و سن، عوامل روانشناختی در ایجاد و تداوم فشار خون بالا نقش دارد(5،4). یکی از این ویژگیهای روانشناختی، خشم است(5). خشم هیجانی فراگیر است(6). یکی از علت های فراگیر بودن خشم این است که انواع گوناگونی دارد که نه تنها به صورت شکل های ساده و اولیه ابراز می شود بلکه به صورتهای دیگرِ، متناسب با موقعیتهای خاص مانند غضب، خصومت، انتقام جویی، از کوره در رفتن و ... هم ابراز میشود(7).
خشم را به عنوان یک هیجان مفید تعریف می کنند که اگرخارج ازکنترل باشد و روابط میان فردی افراد را تحت تاثیر قرار دهد می تواند مخرب هم باشد. خشم اغلب پاسخی است درمقابل برآورده نشدن انتظارات خود یا دیگران یا در مقابل رفتارهای خود و دیگران که غیرقابل قبول و غیرقابل پذیرش پنداشته می شوند(9). گزارش شده است که خشم دلیل بزرگی برای افزایش فشار خون است. از نظر تاریخی نیزسرکوب خشم را عامل اصلی فشار خون بالا تشخیص داد و نتایج آن را بر بدن انسان بررسی کردند. همچنین فرضیه واکنش پذیری توصیف می کند که فرد مستعد فشار خون بالا به استرس محیطی با خشم شدید واکنش نشان می دهد(10).
خشم از عوامل مختلفی ناشی می گردد(11). یکی از مهم ترین عوامل فردی در بروز خشم در افراد ویژگیهای شخصتی است(12). شخصیت را میتوان به صورت مجموعه بادوام و بینظیـر ویژگـی های تعریـف کرد که ممـکن اسـت در موقعیت های مختلف تغییرکنند. اگرچه هنوز در مورد ساختار بنیادی صفات شخصیتی اختلاف نظراتی وجود دارد اما اکنون اکثرمحققان شخصیت مدل پنج عاملی(روان رنجورخویی، برونگرایی، انعطاف پذیری، دلپذیری و باوجدان بودن را پذیرفته اند. صفت روان رنجوری (ناآرامی، اضطراب، افسردگی و خشم) در مقابل ثبات هیجانی، برونگرایی(اشتیاق، مردم آمیزی، جراتمندی) در مقابل درونگرایی، انعطاف پذیری (ابتکار، نیاز به تنـوع و کنجـکاوی)، دلپـذیری (سازگـاری، خوشـرویی، نوع دوستی) و با وجدان بودن (خویشتن داری، تلاش برای موفقیت) می باشد(13).
صفات شخصیتی درافراد تأثیرمهمی بر هیجان های منفی از جمله خشم دارد. همچنین اعتمادی، کاظمی، هاشمی، ماشینچی عباسی (12) در پژوهشی نشان دادند، روان رنجورخویی و برونگرایی-درونگرایی، رابطه مثبت، انعطاف پذیری، توافق پذیری و با وجدان بودن رابطه منفی با خشم و پرخاشگری داشتند. مطالعه ای دیگر در سال 2022 انجام شد و ارتباط معنی داری بین صفات شخصیت به خصوص برونگرایی و خشم یافتند(14،13).
کمال گرایی از عوامل روانشناختی مرتبط با بالا بودن فشار خون است(15) که به‌وسیله تلاش برای بی‌عیب بودن، تنظیم استانداردهای بالا برای عملکرد، همراه با ارزیابی‌های بیش‌ازحد بحرانی از رفتار خود تعریف میشود (16،15).
استوبر و اوتو (17) دو ُبعد مثبت و منفی را برای کمالگرایی مطرح می‌کنند و معتقدند در کمالگرایی مثبت اشخاص با هدف رسیدن به موفقیت برانگیخته میشوند و ضمن تأکید بر معیارهای سطح بالای عملکردی، میتوانند محدودیت‌های شخصی و اجتماعی را بپذیرند. این بُعدکمال‌گرایی منجر به شکوفایی تواناییها و استعدادها میشود و صفاتی همچون انگیزش، تمایل برای خود شکوفایی و اعتماد به نفس را دربر میگیرد. در مقابل در کمالگرایی منفی افراد با ترس از شکست برانگیخته میشوند و به دلیل انتظارات غیر واقعگرایانه هرگز از عملکرد خود خشنود نخواهند شد(19،18).
طبق تقسیم بندی سه بعدی هویت و فلت(20،19)، کمالگرایی خویشتن مدار(self-oriented) با تمایل به وضع معیارهای غیرواقع بینانه برای خود و تمرکز بر نقصها و شکست در عملکرد همراه با خود نظارهگریهای دقیق مشخص می شود.کمالگرایی دیگر مدار (other-oriented) بیانگر تمایل به داشتن انتظارات افراطی و ارزشیابی انتقادی از دیگران است. کمالگرایی جامعهمدار(socially prescribed) به احساس ضرورت رعایت معیارها و برآورده ساختن انتظارات تجویز شده از سوی افراد مهم به منظور کسب تایید اطلاق می شود.
هویت و فلت(20) با این پیش فرض که خشم به عنوان هیجانی اجتماعی که از ادراک تخلف عمدی از سوی دیگران نشات می گیرد با کمال گرایی جامعه مدار رابطه دارد. همچنین نتایج پژوهش آنان نشان داد، بین کمال گرایی خود مدار با خشم رابطه ضعیفی وجود دارد. بشارت در پژوهشی نشان داد بین کمال گرایی خودمحور و جامعه محور با شاخصهای خشم همبستگی مثبت و با شاخص های مهار خشم همبستگی منفی وجود دارد؛ درحالی که بین کمالگرایی دیگر محور با شاخصهای خشم و مهار خشم همبستگی معنادار وجود نداشت(21).
یکی دیگر از عوملی که می تواند برخشم تاثیرگذار باشد ذهن آگاهی است(11). ذهن آگاهی به عنوان« توجه به شیوه ای خاص، هدفمند، در زمان حاضر و بدون قضاوت تعریف میشود» (22). با به کارگیری هدفمندکارکردهای عالی ذهن از جمله توجه، آگاهی، نگرش مهربانانه، کنجکاوی و دلسوزی، ذهن آگاهی می تواند به طور مؤثر بر واکنشهای هیجانی از طریق بازداری قشری سیستم لیمبیک کنترلی اعمال نماید(23). دو فرآیند مهم درارتباط ذهن آگاهی با کاهش نشخوار عبارتند از: وجود فرآیندهای توجهی اساسی که در ذهن آگاهی با عمل آگاهانه مشخص می شود ومنجر به آگاهی از وقوع نشخوار خشم شده و امکان هدایت توجه به دور ازفرآیندهای تفکر نشخوار را فراهم می کند. عامل دوم برخی ویژگی های نگرشی توجه آگاهی همانند: غیرقضاوتی و غیرواکنشی بودن توجه منجر به کاهش افکار انتقادی در مورد خود و دیگران می شود. افکاری که معمولا باعث برانگیختن و تداوم نشخوارها می شود و داشتن موضع غیرقضاوتی وغیرواکنشی همراه با پذیرش راهی برای اجتناب از تجارب هیجانی دردناک می باشد(25،24).
داووی، قماشی، تمنایی فر، علی زاده(24) در پژوهشی نشان دادندکه بین ذهن آگاهی و تنظیم هیجان با خشم رابطه معناداری وجود دارد. خانی پور(11) نشان داد بین ذهن آگاهی با خشم رابطه منفی معناداری وجود دارد و ذهن آگاهی قادر به پیش بینی خشم می باشد.
با توجه به شیوع بیماری فشارخون بالا در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای توسعه یافته و اثرپذیری آن از رویدادهای مهم زندگی و استرس و اضطراب و خشم (28،27،26،10) و پیچیده بودن علل بیماری و نبود فهم کامل از آن(29) و نیز نبود پژوهش‌هایی که به صورت همزمان تأثیر این عوامل را بر خشم در افراد با فشارخون بالا بررسی کنند، استنباط شد که در این زمینه خلاء تحقیقاتی وجود دارد. همچنین باتوجه به پیامدهای جسمانی، روانی واجتماعی خشم و فشار خون بالا، شناسایی متغیر های موثر در قدم اول و بعد انجام مداخلههای درمانی وآموزش مؤثرجهت کاهش و تخفیف این مشکلات بسیارحائز اهمیت است.
به طورکلی یافتههای این پژوهش میتواند برنامه ریزان و مسئولین وعوامل اجرایی رایاری دهد تا به موارد فوق دسترسی یابند. با توجه به آنچه بیان شد هرچند بین ویژگیهای شخصیتی، ذهن آگاهی و کمال گرایی با خشم رابطه معناداری گزارش شده است اما رابطه همزمان این عوامل بررسی نشده است. همچنین رابطه متغیر های فوق الذکر در افراد دارای فشار خون بالا طی جستجوی محقق در ایران بررسی نشده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف پر کردن خلاء پژوهشی در پی پاسخگویی به این سوال میباشد که آیا بین ذهن آگاهی، عوامل
شخصیـت و کمال گـرایی با خشـم در بیمـاران فشـار خـون بالا
رابطه وجود دارد؟
روش بررسی
پژوهش حاضر توصیفی ازنوع همبستگی و مقطعی میباشد و به لحاظ نوع کار تحقیقاتی کاربردی می باشد.جامعه آماری پژوهش شامل کلیه بیماران دارای فشار خون بالا مراجعه کننده به یک مرکز درمانی خصوصی شهر تبریز می باشد که درزمان مطالعه سه ماهه اول سال 1401 تقریبا350 نفربود. برای برآورد حجم نمونه ازفرمول کوکران درمتغیر های کمی استفاده شده است.
N=تعداد کل جمعیت آماری
t=ضریب اطمینان
d= دقت نمونه گیری
S= واریانس جامعه
حجم نمونه این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 184 نفر بودکه190 پرسشنامه کاغذی در بین آزمودنی ها توزیع شد ولی به دلیل ناقص و مخدوش بودن شش پرسشنامه حذف شدند. نمونه گیری از میان بیماران دارای فشار خون بالا به روش در دسترس انجام شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل دریافت تشخیص فشار خون بالا توسط متخصص قلب و عروق ، رضایت آگاهانه برای شرکت درپژوهش، حداقل سواد سوم راهنمایی، سن20 تا50 سال و ملاک های خروج شامل سابقه ابتلا به اختلالات روانپزشکی، ابتلا به سایر اختلالات نورولوژی (نظیر دمانس، آلزایمر، صرع)، شرکت در سایر برنامه های مداخله ای روانشناختی(به دلیل آموزش قبلی ذهن آگاهی یا روش های کنترل خشم)، اختلال بارز در درک و بیان کلام،مخدوش یا بی پاسخ گذاشتن بیش از 5 درصد سوال های پرسشنامه ها بود. کلیه ملاحظات اخلاقی من جمله راز داری، رضایت آگاهانه در این پژوهش رعایت شده است. برای جمع آوری داده ها از ابزار های زیر استفاده شد.
پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک :
پرسشنامه کمال گرایی چند بعدی: مقیاس کمال گرایی چند بعدی تهران(1386) بشارت یک آزمون 30 سوالی است که سه بعد کمال گرایی خودمدار، کمال گرایی دیگر مدار و کمال گرایی جامعه مدار را در مقیاس 5 درجه ای لیکرت (از نمره 1برای کاملا مخالفم تا 5 برای کاملا موافقم) می سنجد. حداقل و حداکثر نمره آزمودنی در زیر مقیاس های سه گانه آزمون به ترتیب 10 و 50 خواهد بود. همچنین حداکثر نمره ممکن در این مقیاس150 و حداقل 30 میباشد. بشارت(21) اعتبار محتوایی مقیاس کمالگرایی چند بعدی تهران را با استفاده از ضرایب توافق کندال برای ابعاد کمال گرایی خودمدار (80/0)، کمال گرایی دیگر مدار (72/0) و کمال گرایی جامعه مدار (69/0) محاسبه و ضریب بازآزمایی همبستگی بین نمرههای 78 نفر از آزمودنی ها در دو نوبت با فاصله دو تا چهار هفته را برای مولفه کمال گرایی خودمدار 85/0=r، برای کمال گرایی دیگر مدار 79/0=r، و برای کمال گرایی جامعه مدار84/0=r، بدست آورده است. همچنین همسانی درونی مقیاس کمال گرایی تهران با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای کل آزمودنی ها برای مولفه های کمال گرایی خودمدار 90/0، کمال گرایی دیگر مدار 91/ 0و کمال گرایی جامعه مدار 81/0 محـاسبـه شد که نشان دهنـده همسـانی درونی رضـایت بخـشی
است(21). در مطالعه حـاضر آلفای کرونبـاخ برای پـرسشنـامـه
کمالگرایی چند بعدی 89/0 به دست آمد.
پرسشنامه حالت –صفت خشم اسپیلبرگر-2: در این پژوهش از پرسشنامه حالت –صفت خشم اشپیلبرگر-2 استفاده خواهد شد. این مقیاس توسط اسپیلبرگر (1983 )تهیه شده است. آزمون متشکل از 57 عبارت می باشد بر اساس طیف لیکرت ۴ نقطه ا(به هیچ وجه=1 ) تا (خیلی زیاد=4 ) نمره گذار شده است. هر فرد نمره از 57 الی228 کسب می کند. روایی و اعتبار پرسشنامه در مطالعات گوناگون رضایت بخش بوده است. نتایج تحلیل ها نشان داده است که ضرایب آلفای کرونباخ در خرده مقیاس های حالت خشم، صفت خشم، احساسات خشمگینانه، تمایل به بروز کلامی خشم، تمایل به بروز فیزیکی خشم، خلق خشمگینانه، واکنش خشمگینانه، بروز بیرونی، بروز درونی، مهار بیرونی و درونی به ترتیب 93/0، 87/0، 85/0، 87/0، 88/0، 83/0، 7/0، 67/0، 8/0، 89/0هستند(30). اعتبار سازه، اعتبار همزمان و نیز پایایی نسخه فارسی در یک جمعیت 570 نفری تایید شده است (31). آلفای کرونباخ در پرسشنامه برای پژوهش حاضر 89/0 به دست آمد.
پرسشنامه تجدیدنظر شده نئو(فرم کوتاه)(NEO-Five Factor Inventory): فرم کوتاه پرسشنامه 5 عاملی شخصیت نئو که توسط کاستا و مک کری (32) ساخته شده است دارای60 سوال می باشد. این مقیاس دارای پنج عامل انعطاف پذیری، روان رنجورخویی، باوجدان بودن، توافق پذیری و برون گرایی میباشد. سوالات این مقیاس بر روی طیف لیکرت پنج بخشی از نمره یک تا پنج (کاملاً مخالف، مخالف، بی نظر، موافق و کاملاً موافق) نمره‌گذاری شده است. هر فرد در هر یک از زیر مقیاس‌ها با جمع 12 عبارت پاسخ داده شده، نمره‌ای از صفر تا 48 کسب میکند. جهت ارزیابی اعتبار آن میتوان از همبستگی فرم S و R استفاده نمود که به گفته مک گری و کوستا(32)اکثر تحقیقات اعتبار این مقیاس را تایید کردهاند. مک گری و کاستا ضرایب پایایی 83/0، 75/0، 80/0، 79/0، 79/0 را به ترتیب برای عوامل روان رنجور خویی، برونگرایی، توافق پذیری ، انعطاف پذیری و با وجدان بودن بدست آوردند. در ایران نیز گروسی فرشی (32) و حق شناس(12) ضرایب پایایی عوامل اصلی آزمون را 53/0 تا 87/0 گزارش کرده اند.آلفای کرونباخ پرسشنامه 81/0 به دست آمد.
مقیاس ارزیابی ذهن آگاهی (MASS): این پرسشنامه توسط براون و ریان در سال 2003طراحی شده و دارای 15 ماده است که براساس یک مقیاس لیکرت 6 رتبه ای نمره گذاری می شود (تقریبا همیشه =1، خیلی زیاد=2 ، نسبتا زیاد=3 ، نسبتا کم=4 ، خیلی کم=5 ، تقریبا هرگز=6) حداقل نمره 15 و حداکثر آن 90 است که نمره بالا نشان دهنده ذهن آگاهی بالاتر است. همسانی درونی این مقیاس با استفاده ار آلفای کرونباخ 82/0 تا 87/0 گزارش شده است(33).
معنوی پور، باغداساریاسن، خدایی ساخلو (34)در پژوهشی با هدف بررسی ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه ذهن آگاهی در350 نفر از دانشجویان شهر تهران در سال 92-91 به این نتیجه رسیدند که ضریب اعتبار پرسشنامه از طریق فرمول کلی آلفای کرونباخ 85/0 است. نتایج تحلیل مولفههای اصلی و چرخشی نشان داد که پرسشنامه از دو عامل اشباع شده است که بر روی هم 522/44 درصد کل واریانس را تبیین میکند که شامل غیر واکنشـی بـودن به تجـربه درونـی و عمـل تـوام با هـوشیـاری
است(34).آلفای کرونباخ پرسشنامه در مطالعه 90/0 به دست
آمد.
به منظور تحلیل دادهها، از میانگین و انحراف معیار و برای تحلیل فرضیهها، پس از بررسی پیش فرضها شامل اندازه گیری متغیر ها در سطح فاصله ای، نداشتن همخطی چندگانه بین متغیر های پیش بین، نرمال بودن باقی مانده ها(خطاها) و یکسانی پراکندگی واریانس متغیر های پیش بین در سطوح متغیر ملاک از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند گانه همزمان استفاده شد تحلیل داده ها با نرم افزار SPSSنسخه 25 انجام شد. سطح معنا داری 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها
با توجه به یافته ها، 184 پرسشنامه تکمیل شد که 121 نفر از شرکت کنندگان (8/65 درصد) مردو 63 نفر (2/34) را زن تشکیل می دهند. از نظر سطح تحصیلات128 نفر دارای تحصیلات دیپلم (6/69 درصد)، 44 نفر کارشناسی (9/23درصد) و 12نفر (5/6 درصد) دارای تحصیلات کارشناسی ارشد بودند.
با توجه به نتایج، مقادیر تحمل و VIFدردامنه مطلوب قرار دارد که نشان می دهد بین متغیر های پیش بین(مستقل) هم خطی چندگانه وجود ندارد.بررسی استقلال باقی مانده ها بر اساس دوربین-واتسون نشان دادکه پیش فرض استقلال باقی مانده ها رعایت شده است( مقدار آن در فاصله 5/1 تا 5/2 قرار دارد).
با توجه به نمره گذاری پرسشنامهها می توان فاصلهای بودن نمرات بدست آمده را استنباط نمود. نتایج بررسی مفروضه نرمال بودن توزیع داده ها از طریق آزمون کالموگروف اسمیرنوف نشان داد که توزیع متغیر ها نرمال است(05/0 <P).
بنابراین مفروضـه های همبستـگی پیرسون و رگـرسیون برقـرار
است. فرضیه های پژوهش عبارت بودند از
فرضیه اول: بین ذهن آگاهی با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد.
فرضیه دوم: بین عوامل شخصیتی (روان نژندگرایی، برونگرایی،انعطاف‌پذیری، دلپذیر بودن، باوجدان بودن) با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد.
فرضیه سوم: بین کمال گرایی(خود مدار، دیگر مدار، جامعه مدار) با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد.
فرضیه چهارم: ذهن آگاهی، عوامل شخصیت و کمال گرایی قادر به پیش بینی خشم می باشد.
به منظور بررسی فرضیه اول پژوهش از روش آماری تحلیل همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج در ادامه آورده شده است.
بر اساس نتایج(جدول 2)، بین ذهن آگاهی با خشم در بیماران فشار خون بالارابطه منفی و معنی داری وجود دارد (36/0- = r ؛01/0>p). بنابراین فرضیه اول محقق تایید می گردد.
پرفشاری خون را به عنوان فشارخون سیستولیک بیشتر از 140 میلی‌متر جیوه و فشارخون دیاستولیک بالاتر از 90 میلی‌متر جیوه تعریف می‌کنند. فشار خون بالا عامل اصلی مرگ و میر زودرس در سراسر جهان است(2،1). طی بررسی انجام شده در ایران نیز شیوع پرفشاری خون در گروه سنی 15 تا 64 سال، 6/26 درصد گزارش شده است. فشار خون بالا منجر به عوارضی مانند بیماری های قلبی و بیماری های عروق مغزی می شود که در نهایت منجر به مرگ می شود(3).
در افراد دارای فشارخون ویژگیهای روانشناختی متعددی قابل بحث است که در ابعاد شناختی، هیجان، رفتاری و روان-تنی میتواند مطرح شود. فراتر از تأثیر متغیرهای بیولوژیکی مانند چاقی و سن، عوامل روانشناختی در ایجاد و تداوم فشار خون بالا نقش دارد(5،4). یکی از این ویژگیهای روانشناختی، خشم است(5). خشم هیجانی فراگیر است(6). یکی از علت های فراگیر بودن خشم این است که انواع گوناگونی دارد که نه تنها به صورت شکل های ساده و اولیه ابراز می شود بلکه به صورتهای دیگرِ، متناسب با موقعیتهای خاص مانند غضب، خصومت، انتقام جویی، از کوره در رفتن و ... هم ابراز میشود(7).
خشم را به عنوان یک هیجان مفید تعریف می کنند که اگرخارج ازکنترل باشد و روابط میان فردی افراد را تحت تاثیر قرار دهد می تواند مخرب هم باشد. خشم اغلب پاسخی است درمقابل برآورده نشدن انتظارات خود یا دیگران یا در مقابل رفتارهای خود و دیگران که غیرقابل قبول و غیرقابل پذیرش پنداشته می شوند(9). گزارش شده است که خشم دلیل بزرگی برای افزایش فشار خون است. از نظر تاریخی نیزسرکوب خشم را عامل اصلی فشار خون بالا تشخیص داد و نتایج آن را بر بدن انسان بررسی کردند. همچنین فرضیه واکنش پذیری توصیف می کند که فرد مستعد فشار خون بالا به استرس محیطی با خشم شدید واکنش نشان می دهد(10).
خشم از عوامل مختلفی ناشی می گردد(11). یکی از مهم ترین عوامل فردی در بروز خشم در افراد ویژگیهای شخصتی است(12). شخصیت را میتوان به صورت مجموعه بادوام و بینظیـر ویژگـی های تعریـف کرد که ممـکن اسـت در موقعیت های مختلف تغییرکنند. اگرچه هنوز در مورد ساختار بنیادی صفات شخصیتی اختلاف نظراتی وجود دارد اما اکنون اکثرمحققان شخصیت مدل پنج عاملی(روان رنجورخویی، برونگرایی، انعطاف پذیری، دلپذیری و باوجدان بودن را پذیرفته اند. صفت روان رنجوری (ناآرامی، اضطراب، افسردگی و خشم) در مقابل ثبات هیجانی، برونگرایی(اشتیاق، مردم آمیزی، جراتمندی) در مقابل درونگرایی، انعطاف پذیری (ابتکار، نیاز به تنـوع و کنجـکاوی)، دلپـذیری (سازگـاری، خوشـرویی، نوع دوستی) و با وجدان بودن (خویشتن داری، تلاش برای موفقیت) می باشد(13).
صفات شخصیتی درافراد تأثیرمهمی بر هیجان های منفی از جمله خشم دارد. همچنین اعتمادی، کاظمی، هاشمی، ماشینچی عباسی (12) در پژوهشی نشان دادند، روان رنجورخویی و برونگرایی-درونگرایی، رابطه مثبت، انعطاف پذیری، توافق پذیری و با وجدان بودن رابطه منفی با خشم و پرخاشگری داشتند. مطالعه ای دیگر در سال 2022 انجام شد و ارتباط معنی داری بین صفات شخصیت به خصوص برونگرایی و خشم یافتند(14،13).
کمال گرایی از عوامل روانشناختی مرتبط با بالا بودن فشار خون است(15) که به‌وسیله تلاش برای بی‌عیب بودن، تنظیم استانداردهای بالا برای عملکرد، همراه با ارزیابی‌های بیش‌ازحد بحرانی از رفتار خود تعریف میشود (16،15).
استوبر و اوتو (17) دو ُبعد مثبت و منفی را برای کمالگرایی مطرح می‌کنند و معتقدند در کمالگرایی مثبت اشخاص با هدف رسیدن به موفقیت برانگیخته میشوند و ضمن تأکید بر معیارهای سطح بالای عملکردی، میتوانند محدودیت‌های شخصی و اجتماعی را بپذیرند. این بُعدکمال‌گرایی منجر به شکوفایی تواناییها و استعدادها میشود و صفاتی همچون انگیزش، تمایل برای خود شکوفایی و اعتماد به نفس را دربر میگیرد. در مقابل در کمالگرایی منفی افراد با ترس از شکست برانگیخته میشوند و به دلیل انتظارات غیر واقعگرایانه هرگز از عملکرد خود خشنود نخواهند شد(19،18).
طبق تقسیم بندی سه بعدی هویت و فلت(20،19)، کمالگرایی خویشتن مدار(self-oriented) با تمایل به وضع معیارهای غیرواقع بینانه برای خود و تمرکز بر نقصها و شکست در عملکرد همراه با خود نظارهگریهای دقیق مشخص می شود.کمالگرایی دیگر مدار (other-oriented) بیانگر تمایل به داشتن انتظارات افراطی و ارزشیابی انتقادی از دیگران است. کمالگرایی جامعهمدار(socially prescribed) به احساس ضرورت رعایت معیارها و برآورده ساختن انتظارات تجویز شده از سوی افراد مهم به منظور کسب تایید اطلاق می شود.
هویت و فلت(20) با این پیش فرض که خشم به عنوان هیجانی اجتماعی که از ادراک تخلف عمدی از سوی دیگران نشات می گیرد با کمال گرایی جامعه مدار رابطه دارد. همچنین نتایج پژوهش آنان نشان داد، بین کمال گرایی خود مدار با خشم رابطه ضعیفی وجود دارد. بشارت در پژوهشی نشان داد بین کمال گرایی خودمحور و جامعه محور با شاخصهای خشم همبستگی مثبت و با شاخص های مهار خشم همبستگی منفی وجود دارد؛ درحالی که بین کمالگرایی دیگر محور با شاخصهای خشم و مهار خشم همبستگی معنادار وجود نداشت(21).
یکی دیگر از عوملی که می تواند برخشم تاثیرگذار باشد ذهن آگاهی است(11). ذهن آگاهی به عنوان« توجه به شیوه ای خاص، هدفمند، در زمان حاضر و بدون قضاوت تعریف میشود» (22). با به کارگیری هدفمندکارکردهای عالی ذهن از جمله توجه، آگاهی، نگرش مهربانانه، کنجکاوی و دلسوزی، ذهن آگاهی می تواند به طور مؤثر بر واکنشهای هیجانی از طریق بازداری قشری سیستم لیمبیک کنترلی اعمال نماید(23). دو فرآیند مهم درارتباط ذهن آگاهی با کاهش نشخوار عبارتند از: وجود فرآیندهای توجهی اساسی که در ذهن آگاهی با عمل آگاهانه مشخص می شود ومنجر به آگاهی از وقوع نشخوار خشم شده و امکان هدایت توجه به دور ازفرآیندهای تفکر نشخوار را فراهم می کند. عامل دوم برخی ویژگی های نگرشی توجه آگاهی همانند: غیرقضاوتی و غیرواکنشی بودن توجه منجر به کاهش افکار انتقادی در مورد خود و دیگران می شود. افکاری که معمولا باعث برانگیختن و تداوم نشخوارها می شود و داشتن موضع غیرقضاوتی وغیرواکنشی همراه با پذیرش راهی برای اجتناب از تجارب هیجانی دردناک می باشد(25،24).
داووی، قماشی، تمنایی فر، علی زاده(24) در پژوهشی نشان دادندکه بین ذهن آگاهی و تنظیم هیجان با خشم رابطه معناداری وجود دارد. خانی پور(11) نشان داد بین ذهن آگاهی با خشم رابطه منفی معناداری وجود دارد و ذهن آگاهی قادر به پیش بینی خشم می باشد.
با توجه به شیوع بیماری فشارخون بالا در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای توسعه یافته و اثرپذیری آن از رویدادهای مهم زندگی و استرس و اضطراب و خشم (28،27،26،10) و پیچیده بودن علل بیماری و نبود فهم کامل از آن(29) و نیز نبود پژوهش‌هایی که به صورت همزمان تأثیر این عوامل را بر خشم در افراد با فشارخون بالا بررسی کنند، استنباط شد که در این زمینه خلاء تحقیقاتی وجود دارد. همچنین باتوجه به پیامدهای جسمانی، روانی واجتماعی خشم و فشار خون بالا، شناسایی متغیر های موثر در قدم اول و بعد انجام مداخلههای درمانی وآموزش مؤثرجهت کاهش و تخفیف این مشکلات بسیارحائز اهمیت است.
به طورکلی یافتههای این پژوهش میتواند برنامه ریزان و مسئولین وعوامل اجرایی رایاری دهد تا به موارد فوق دسترسی یابند. با توجه به آنچه بیان شد هرچند بین ویژگیهای شخصیتی، ذهن آگاهی و کمال گرایی با خشم رابطه معناداری گزارش شده است اما رابطه همزمان این عوامل بررسی نشده است. همچنین رابطه متغیر های فوق الذکر در افراد دارای فشار خون بالا طی جستجوی محقق در ایران بررسی نشده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف پر کردن خلاء پژوهشی در پی پاسخگویی به این سوال میباشد که آیا بین ذهن آگاهی، عوامل
شخصیـت و کمال گـرایی با خشـم در بیمـاران فشـار خـون بالا
رابطه وجود دارد؟
روش بررسی
|
|
N=تعداد کل جمعیت آماری
t=ضریب اطمینان
d= دقت نمونه گیری
S= واریانس جامعه
حجم نمونه این پژوهش با استفاده از فرمول کوکران 184 نفر بودکه190 پرسشنامه کاغذی در بین آزمودنی ها توزیع شد ولی به دلیل ناقص و مخدوش بودن شش پرسشنامه حذف شدند. نمونه گیری از میان بیماران دارای فشار خون بالا به روش در دسترس انجام شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل دریافت تشخیص فشار خون بالا توسط متخصص قلب و عروق ، رضایت آگاهانه برای شرکت درپژوهش، حداقل سواد سوم راهنمایی، سن20 تا50 سال و ملاک های خروج شامل سابقه ابتلا به اختلالات روانپزشکی، ابتلا به سایر اختلالات نورولوژی (نظیر دمانس، آلزایمر، صرع)، شرکت در سایر برنامه های مداخله ای روانشناختی(به دلیل آموزش قبلی ذهن آگاهی یا روش های کنترل خشم)، اختلال بارز در درک و بیان کلام،مخدوش یا بی پاسخ گذاشتن بیش از 5 درصد سوال های پرسشنامه ها بود. کلیه ملاحظات اخلاقی من جمله راز داری، رضایت آگاهانه در این پژوهش رعایت شده است. برای جمع آوری داده ها از ابزار های زیر استفاده شد.
پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک :
پرسشنامه کمال گرایی چند بعدی: مقیاس کمال گرایی چند بعدی تهران(1386) بشارت یک آزمون 30 سوالی است که سه بعد کمال گرایی خودمدار، کمال گرایی دیگر مدار و کمال گرایی جامعه مدار را در مقیاس 5 درجه ای لیکرت (از نمره 1برای کاملا مخالفم تا 5 برای کاملا موافقم) می سنجد. حداقل و حداکثر نمره آزمودنی در زیر مقیاس های سه گانه آزمون به ترتیب 10 و 50 خواهد بود. همچنین حداکثر نمره ممکن در این مقیاس150 و حداقل 30 میباشد. بشارت(21) اعتبار محتوایی مقیاس کمالگرایی چند بعدی تهران را با استفاده از ضرایب توافق کندال برای ابعاد کمال گرایی خودمدار (80/0)، کمال گرایی دیگر مدار (72/0) و کمال گرایی جامعه مدار (69/0) محاسبه و ضریب بازآزمایی همبستگی بین نمرههای 78 نفر از آزمودنی ها در دو نوبت با فاصله دو تا چهار هفته را برای مولفه کمال گرایی خودمدار 85/0=r، برای کمال گرایی دیگر مدار 79/0=r، و برای کمال گرایی جامعه مدار84/0=r، بدست آورده است. همچنین همسانی درونی مقیاس کمال گرایی تهران با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای کل آزمودنی ها برای مولفه های کمال گرایی خودمدار 90/0، کمال گرایی دیگر مدار 91/ 0و کمال گرایی جامعه مدار 81/0 محـاسبـه شد که نشان دهنـده همسـانی درونی رضـایت بخـشی
است(21). در مطالعه حـاضر آلفای کرونبـاخ برای پـرسشنـامـه
کمالگرایی چند بعدی 89/0 به دست آمد.
پرسشنامه حالت –صفت خشم اسپیلبرگر-2: در این پژوهش از پرسشنامه حالت –صفت خشم اشپیلبرگر-2 استفاده خواهد شد. این مقیاس توسط اسپیلبرگر (1983 )تهیه شده است. آزمون متشکل از 57 عبارت می باشد بر اساس طیف لیکرت ۴ نقطه ا(به هیچ وجه=1 ) تا (خیلی زیاد=4 ) نمره گذار شده است. هر فرد نمره از 57 الی228 کسب می کند. روایی و اعتبار پرسشنامه در مطالعات گوناگون رضایت بخش بوده است. نتایج تحلیل ها نشان داده است که ضرایب آلفای کرونباخ در خرده مقیاس های حالت خشم، صفت خشم، احساسات خشمگینانه، تمایل به بروز کلامی خشم، تمایل به بروز فیزیکی خشم، خلق خشمگینانه، واکنش خشمگینانه، بروز بیرونی، بروز درونی، مهار بیرونی و درونی به ترتیب 93/0، 87/0، 85/0، 87/0، 88/0، 83/0، 7/0، 67/0، 8/0، 89/0هستند(30). اعتبار سازه، اعتبار همزمان و نیز پایایی نسخه فارسی در یک جمعیت 570 نفری تایید شده است (31). آلفای کرونباخ در پرسشنامه برای پژوهش حاضر 89/0 به دست آمد.
پرسشنامه تجدیدنظر شده نئو(فرم کوتاه)(NEO-Five Factor Inventory): فرم کوتاه پرسشنامه 5 عاملی شخصیت نئو که توسط کاستا و مک کری (32) ساخته شده است دارای60 سوال می باشد. این مقیاس دارای پنج عامل انعطاف پذیری، روان رنجورخویی، باوجدان بودن، توافق پذیری و برون گرایی میباشد. سوالات این مقیاس بر روی طیف لیکرت پنج بخشی از نمره یک تا پنج (کاملاً مخالف، مخالف، بی نظر، موافق و کاملاً موافق) نمره‌گذاری شده است. هر فرد در هر یک از زیر مقیاس‌ها با جمع 12 عبارت پاسخ داده شده، نمره‌ای از صفر تا 48 کسب میکند. جهت ارزیابی اعتبار آن میتوان از همبستگی فرم S و R استفاده نمود که به گفته مک گری و کوستا(32)اکثر تحقیقات اعتبار این مقیاس را تایید کردهاند. مک گری و کاستا ضرایب پایایی 83/0، 75/0، 80/0، 79/0، 79/0 را به ترتیب برای عوامل روان رنجور خویی، برونگرایی، توافق پذیری ، انعطاف پذیری و با وجدان بودن بدست آوردند. در ایران نیز گروسی فرشی (32) و حق شناس(12) ضرایب پایایی عوامل اصلی آزمون را 53/0 تا 87/0 گزارش کرده اند.آلفای کرونباخ پرسشنامه 81/0 به دست آمد.
مقیاس ارزیابی ذهن آگاهی (MASS): این پرسشنامه توسط براون و ریان در سال 2003طراحی شده و دارای 15 ماده است که براساس یک مقیاس لیکرت 6 رتبه ای نمره گذاری می شود (تقریبا همیشه =1، خیلی زیاد=2 ، نسبتا زیاد=3 ، نسبتا کم=4 ، خیلی کم=5 ، تقریبا هرگز=6) حداقل نمره 15 و حداکثر آن 90 است که نمره بالا نشان دهنده ذهن آگاهی بالاتر است. همسانی درونی این مقیاس با استفاده ار آلفای کرونباخ 82/0 تا 87/0 گزارش شده است(33).
معنوی پور، باغداساریاسن، خدایی ساخلو (34)در پژوهشی با هدف بررسی ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه ذهن آگاهی در350 نفر از دانشجویان شهر تهران در سال 92-91 به این نتیجه رسیدند که ضریب اعتبار پرسشنامه از طریق فرمول کلی آلفای کرونباخ 85/0 است. نتایج تحلیل مولفههای اصلی و چرخشی نشان داد که پرسشنامه از دو عامل اشباع شده است که بر روی هم 522/44 درصد کل واریانس را تبیین میکند که شامل غیر واکنشـی بـودن به تجـربه درونـی و عمـل تـوام با هـوشیـاری
است(34).آلفای کرونباخ پرسشنامه در مطالعه 90/0 به دست
آمد.
به منظور تحلیل دادهها، از میانگین و انحراف معیار و برای تحلیل فرضیهها، پس از بررسی پیش فرضها شامل اندازه گیری متغیر ها در سطح فاصله ای، نداشتن همخطی چندگانه بین متغیر های پیش بین، نرمال بودن باقی مانده ها(خطاها) و یکسانی پراکندگی واریانس متغیر های پیش بین در سطوح متغیر ملاک از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند گانه همزمان استفاده شد تحلیل داده ها با نرم افزار SPSSنسخه 25 انجام شد. سطح معنا داری 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها
با توجه به یافته ها، 184 پرسشنامه تکمیل شد که 121 نفر از شرکت کنندگان (8/65 درصد) مردو 63 نفر (2/34) را زن تشکیل می دهند. از نظر سطح تحصیلات128 نفر دارای تحصیلات دیپلم (6/69 درصد)، 44 نفر کارشناسی (9/23درصد) و 12نفر (5/6 درصد) دارای تحصیلات کارشناسی ارشد بودند.
با توجه به نتایج، مقادیر تحمل و VIFدردامنه مطلوب قرار دارد که نشان می دهد بین متغیر های پیش بین(مستقل) هم خطی چندگانه وجود ندارد.بررسی استقلال باقی مانده ها بر اساس دوربین-واتسون نشان دادکه پیش فرض استقلال باقی مانده ها رعایت شده است( مقدار آن در فاصله 5/1 تا 5/2 قرار دارد).
با توجه به نمره گذاری پرسشنامهها می توان فاصلهای بودن نمرات بدست آمده را استنباط نمود. نتایج بررسی مفروضه نرمال بودن توزیع داده ها از طریق آزمون کالموگروف اسمیرنوف نشان داد که توزیع متغیر ها نرمال است(05/0 <P).
بنابراین مفروضـه های همبستـگی پیرسون و رگـرسیون برقـرار
است. فرضیه های پژوهش عبارت بودند از
فرضیه اول: بین ذهن آگاهی با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد.
فرضیه دوم: بین عوامل شخصیتی (روان نژندگرایی، برونگرایی،انعطاف‌پذیری، دلپذیر بودن، باوجدان بودن) با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد.
فرضیه سوم: بین کمال گرایی(خود مدار، دیگر مدار، جامعه مدار) با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد.
فرضیه چهارم: ذهن آگاهی، عوامل شخصیت و کمال گرایی قادر به پیش بینی خشم می باشد.
به منظور بررسی فرضیه اول پژوهش از روش آماری تحلیل همبستگی پیرسون استفاده شد که نتایج در ادامه آورده شده است.
بر اساس نتایج(جدول 2)، بین ذهن آگاهی با خشم در بیماران فشار خون بالارابطه منفی و معنی داری وجود دارد (36/0- = r ؛01/0>p). بنابراین فرضیه اول محقق تایید می گردد.
جدول 1: میانگین و انحراف معیار متغیر های تحقیق
جدول 2: همبستگی ذهن آگاهی با خشم
| متغیر | مولفه ها | میانگین | انحراف معیار | آماره های همخطی چندگانه | دوربین- واتسون | |
| مقادیر تحمل | VIF | |||||
| کمال گرایی | خود مدار | 47/27 | 640/5 | 723/0 | 382/1 | 049/1 |
| دیگر مدار | 97/25 | 208/6 | 651/0 | 536/1 | ||
| جامعه مدار | 73/25 | 258/5 | 743/0 | 345/1 | ||
| شخصیت | روان نژندگرایی | 66/28 | 499/5 | 744/0 | 345/1 | |
| برونگرایی | 68/24 | 974/3 | 804/0 | 243/1 | ||
| انعطاف‌پذیری | 69/25 | 874/2 | 873/0 | 145/1 | ||
| دلپذیر بودن | 97/26 | 738/5 | 728/0 | 373/1 | ||
| باوجدان بودن | 41/34 | 208/5 | 709/0 | 411/1 | ||
| ذهن اگاهی | 32/65 | 295/12 | 954/0 | |||
| خشم | 45/110 | 353/3 | ||||
جدول 2: همبستگی ذهن آگاهی با خشم
| متغیرها | ذهن آگاهی | خشم |
| ذهن آگاهی | 1 | |
| خشم | 36/0-** | 1 |
بر اساس نتایج بدست آمده (جدول3)، بین روان نژندگرایی (309/0= r؛05/0P <) و با وجدان بودن (311/0 = r ؛05/0P<) با خشم رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. بین برونگرایی(277/0- = r؛05/0P<)، انعطاف پذیری(188/0- =r ؛05/0P<) دلپذیر بودن (226/0- = r؛05/0P<) و خشم رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. بنابراین فرضیه دوم تایید می گردد.
بر اساس نتایج(جدول 4)، بین کمال گرایی خود مدار(315/0=r ؛05/0P<)، کمال گرایی دیگر مدار(187/0= r؛05/0P<)، کمال گرایی جامعه مدار(402/0= r؛05/0P<) با خشم رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.برای تحلیل فرضیه چهارم از تحلیل رگرسیون چند گانه همزمان استفاده گردید که نتایج در ادامه بیان شده است.
بر اساس نتایج در مجموع ذهن آگاهی، عوامل شخصیت و کمال گرایی به میزان 48 درصد متغیر خشم را تبیین می‌کنند. همچنین شکل رگرسیونی تبیین شده خطی میباشد. مقدار ضریب رگرسیونی استاندارد شده (Beta) برای متغیر ذهن آگاهی برابر با 166/0-، کمالگرایی خود مدار برابر با 338/0؛ کمالگرایی دیگر مدار برابر با 244/0؛ کمالگرایی جامعه مدار برابر با 164/0؛ ضریب رگرسیون استاندارد بعد روان نژندگرایی برابر144؛ برونگرایی 256/0؛ انعطاف پذیری 18/0؛ دلپذیر بودن 475 و با وجدان بودن 1/0 می باشد.
با توجه به مقدار آماره های t بدست آمده که در سطح آلفای 05/0 معنی دار می باشد، فرضیه پژوهش مورد تایید قرار گرفته و نتیجه می گیریم که این متغیرها می توانند به شکل معنی داری خشم را پیش بینی نمایند.
بر اساس نتایج(جدول 4)، بین کمال گرایی خود مدار(315/0=r ؛05/0P<)، کمال گرایی دیگر مدار(187/0= r؛05/0P<)، کمال گرایی جامعه مدار(402/0= r؛05/0P<) با خشم رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.برای تحلیل فرضیه چهارم از تحلیل رگرسیون چند گانه همزمان استفاده گردید که نتایج در ادامه بیان شده است.
بر اساس نتایج در مجموع ذهن آگاهی، عوامل شخصیت و کمال گرایی به میزان 48 درصد متغیر خشم را تبیین می‌کنند. همچنین شکل رگرسیونی تبیین شده خطی میباشد. مقدار ضریب رگرسیونی استاندارد شده (Beta) برای متغیر ذهن آگاهی برابر با 166/0-، کمالگرایی خود مدار برابر با 338/0؛ کمالگرایی دیگر مدار برابر با 244/0؛ کمالگرایی جامعه مدار برابر با 164/0؛ ضریب رگرسیون استاندارد بعد روان نژندگرایی برابر144؛ برونگرایی 256/0؛ انعطاف پذیری 18/0؛ دلپذیر بودن 475 و با وجدان بودن 1/0 می باشد.
با توجه به مقدار آماره های t بدست آمده که در سطح آلفای 05/0 معنی دار می باشد، فرضیه پژوهش مورد تایید قرار گرفته و نتیجه می گیریم که این متغیرها می توانند به شکل معنی داری خشم را پیش بینی نمایند.
جدول 3 : ماتریس همبستگی عوامل شخصیتی با خشم
* معنی داری در سطح 05/0 **معنی داری در سطح 01/0
جدول4: ضریب همبستگی پیرسون کمال گرایی با خشم
* معنی داری در سطح 05/0 **معنی داری در سطح 01/0
جدول5: ضرایب رگرسیون پیش بینی خشم بر اساس ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی
| متغیر ها | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
| 1 | روان نژندگرایی | 1 | |||||
| 2 | برونگرایی | -254/0** | 1 | ||||
| 3 | انعطاف‌پذیری | -295/0** | 082/0 | 1 | |||
| 4 | دلپذیر بودن | 18/0* | 19/0 | -123/0 | 1 | ||
| 5 | باوجدان بودن | -173/0* | 156/0-* | 233/0** | 101/0 | 1 | |
| 6 | خشم | 309/0** | 277/0-** | 188/0-* | 226/0-** | 311/0** | 1 |
جدول4: ضریب همبستگی پیرسون کمال گرایی با خشم
| متغیر ها | 1 | 2 | 3 | |
| 1 | خود مدار | 1 | ||
| 2 | دیگر مدار | 352/0** | 1 | |
| 3 | جامعه مدار | 368/0** | 432/0** | 1 |
| 4 | خشم | 315/0** | 187/0* | 403/0** |
جدول5: ضرایب رگرسیون پیش بینی خشم بر اساس ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی
| متغیرهای مدل | ضرایب استاندارد نشده | ضرایب استانداردشده | T | معناداری | شاخص رگرسیون | |
| B | خطای استاندارد | Beta | ||||
| مقدار ثابت | 983/5 | 217/2 | - | 699/2 | 007/0 | 706/0=R 499/0=R2 376/41=F 001/0=P |
| ذهن آگاهی | -280/0 | 080/0 | -166/0 | -490/3 | 001/0 | |
| خود مدار | 572/0 | 095/0 | 338/0 | 002/6 | 000/0 | |
| دیگر مدار | 438/0 | 092/0 | 244/0 | 739/4 | 000/0 | |
| جامعه مدار | 324/0 | 108/0 | 164/0 | 983/2 | 003/0 | |
| روان نژندگرایی | 341/0 | 111/0 | 144/0 | 060/3 | 002/0 | |
| برونگرایی | -245/0 | 059/0 | -256/0 | -151/4 | 000/0 | |
| انعطاف‌پذیری | 112/0- | 054/0 | 18/0- | 067/2 | 039/0 | |
| دلپذیر بودن | -371/0 | 050/0 | -476/0 | 381/07 | 001/0 | |
| باوجدان بودن | 094/0 | 044/0 | 100/0 | 135/2 | 033/0 | |
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش تحصیلی به هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه ی ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی با خشم در بیماران فشار خون بالابود. نتایج حاصل نشان داد بین ذهن آگاهی با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد. نتیجه بدست آماده با نتایج مطالعات انجام شده توسط خانیپور(11)، داووی وهمکاران (24) همسو می باشد.
در تبیین یافته بدست آمده می توان گفت ذهن اگاهی به افراد دارای پرفشاری خون کمک می کند با تسهیل در شناسایی به موقع الگوهای افکار، احساسات و حسهای بدنی آنها را در مرحلهی مناسبی پیش از توسعه و بسط یافتن خنثی کنند. پرورش آگاهی به این شیوه افراد را قادر می سازد تا به صورت آشکارانه تری، برانگیخته شدن افکار نشخوار و منفی را مشاهده کنند و بتوانند چنین الگوهای فکری را فقط به عنوان رویدادهای ذهنی
نگاه کنندکه باز نمایی هایی از واقعیت یا ویژگی هایی از خود
نیستند (39-36). بنابراین با بالارفتن میزان ذهن آگاهی میزان خشم در افراد کاهش می یابد که مقدار منفی ضریب همبستگی نیز نشان دهنده همین موضوع در پژوهش حاضر می باشد.
درتبیین دیگر یافته بدست آمده می توان گفت افرادی که به اهداف واقعی و بودن در زمان حال، بدون قضاوت راجع به تجربیات دردناک گذشته واحتمالات ترسناک آینده، توجه نمی کنند به میزان بیشتری از افکار، هیجانات وخاطرات خشمگین خود اجتناب می کنندکه این خود ممکن است باعث علائم روانشناختی بیشتری در افراد بیمار شود.
همچنین افرادی که رویدادهای آسیب زایی داشته اند بدون واکنش پذیری شدید روانشناختی با پذیرش موقعیت، کمتر خشمگین می شوند.
ذهن آگاهی در افراد دارای پرفشاری خون کمک می کند تا در لحظه فعلی بر یک چیز تمرکزکنند و با انجام اینکار می توانند هیجان های بیش از حد فراگیر مرتبط با رویدادآسیبی خود را بهترکنترل کنند و آرام کنند.
ذهن آگاهی یک ارتباط متفاوت با افکار ارائه می دهد(22)، تأکید این روش برای ننیست که رویدادهای موافق ومخالف با افکار را جمع آوری یا به آن پاسخ داده شود بلکه تأکید بر مقاومت افراد در مقابل افکار منفی است که با ذهن متمایز و با توجه وتمرکز بیشتر صورت می گیرد. ذهن آگاهی مهارتی است برای جهت دهی به هشیاری وآگاهی درونی در هر فعالیتی که فرد انجام میدهد. صرف نظر از اینکه این فعالیت چه باشد، مهم جاری شدن هشیاری با جریان ذهن و اتفاقات است و این که هشیاری درتمام جنبه های زندگی نفوذ کند و گسترش یابد. مهم این است که به جزئیاتی که معمولا توجهی به آنها نمی شود نظر انداخته شودو از هیچ جزئیاتی صرف نظر نگردد(23).
ذهن آگاهی روشی است برای ارتباط آگاهانه فردی که پرفشاری خون دارد با خودش، دنیای اطرافش وحتی با خدای خود به صورت لحظه به لحظه که این ا رتباط آگاهانه منجر به کاهش خشم درآنها می شود(23). نتیجه حاصل از یافته هانشان داد، بین عوامل شخصیت با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد. نتیجه بدست آمده با نتایج اعتمادی و همکاران(12)، نیکو گفتار و جزایری (40) همسو است.
در تبین این یافته می توان بیان کرد روان نژند گرایی تمایل برای تجربه تنش، خصومت و تکانشگری بوده و برونگرایی تمایل به قاطعیت است. افراد با انعطاف پذیری بالا تمایل به خردورزی داشته و افراد با توافق پذیری بالا نیز دارای ویژگی گذشت و مهربانی هستند. از سویی وجود مسئولیت پذیری و با وجدان بودن موجب خویشتن داری، منطق گرایی و کارآمدی شده و در مجموع موجب کاهش خشم می گردد.
مبتنی بر یافته های به دست آمده می توان چنین استنباط کردکه
ویژگی های شخصیتی میزان خشم افراد راپیش بینی می نمایند(13).
همچنین نتیجه پژوهش نشان داد که بین کمال گرایی با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد. نتیجه بدست آمده با نتایج بشارت(21)، رزی استبان و همکاران(41)، هویت وفلت(20)، همسو می باشد می باشد.
در تبیین یافته بدست آمده می توان گفت، کمال گرایی جامعه مدار از طریق تجربه بد رفتاری دیگران با هیجان خشم ارتباط دارد. این تبیین با غالب رویکردهای نظری درمورد خشم(43،5) مانند آوریل(42)همسو است و بیانگراین نکته می باشد که افراد دارای کمال گرایی جامعه مدار در افراد مبتلا به پرفشاری خون قادرند که در صورت شکست در تحقق هدف های کمال گرایانه به دلیل وضع و تحمیل آن هدف ها از سوی سایر افراد آنها را مسئول اصلی شکست خود بدانند و نسبت به آنها خشمگین شود. این تبیین در عین حال هیجان خشم در بیماران را نتیجه تجربه واقعی بدرفتاری دیگران، یعنی تحمیل غیر منصفانه ی معیارهای غیر منطقی و آرمانی از طرف آنها می داند.
از طرف دیگر، کمال گرایی جامعه مدار به عنوان یک ویژگی شخصیتی، از مولفه های درون شخصی نیز تشکیل شده است. به عبارت دیگر، گرچه آرمان های مطلوب مورد نظر در کمال گرایی جامعه مدار در بیماران از نوع معیارهای مهم محسوب می گردند اکنون که درونی شده و به عنوان خصیصه شخصیتی فرد پرفشار عمل می کنند، سهم عمده ی پویایی خود را مدیون خود فرد هستند(21).
وقتی رابطه معیارها و درمان های فراتر از انتظار و غیر منطقی با منابع بین شخصی ضعیف می شود دیگر تجربه واقعی رفتار های نامطلوب دیگران برای پیدایش هیجان خشم در بیماران ضرورت ندارد. در این حالت می توان خشم را ادراک بدرفتاری دیگران نسبت داد. براین اساس، کمال گرایی جامعه مدار از طریق مکانیسم بدرفتاری ادراک شده از سوی دیگران باعث شکل گیری خشم در افراد می گردد. کمال گرایی خود محور از طریق ناکامی در رسیدن به هدف های کمال گرایانه ی شخصی با خشم ارتباط دارد(21).
هر گاه فرد پرفشار کمال گرا نتواند به یک وضعیت مطلوب استمرار بخشد یا در رسیدن به یک هدف توفیق یپیدا کند با ناکامی مواجه می شود و این ناکامی مستقیما در وی هیجان خشم ایجاد می کند. این تبیین با آن دسته از نظریه های شناختی خشم که ناکامی را عامل اصلی خشم می داند همسو می باشد.
آخرین یافته پژهش نشان داد ذهن آگاهی، عوامل شخصیت و کمال گرایی قادر به پیش بینی خشم می باشد. نتیجه بدست امده با یافته های خانی پور(11)، داووی و همکاران(24)، اعتمادی، وهمکاران (12)، نتایج بشارت(21)، رزی استبان و همکاران(41)، هویت وفلت(20)، همسو می باشد.
پس ذهن آگاهی، یک آگاهی پذیرا و بدون قضاوتی از وقایع حال استکه با توجه بر روی هدف در لحظه جاری ایجاد می شود. ذهن آگاهی مشاهده محرک های درونی و بیرونی همان گونه که واقعا اتفاق می افتد بدون هیچ گونه قضاوت و پیش داوری می باشد و در واقع مهارتی است که به افراد اجازه می دهد حوادث را کمتر از آن میزان که ناراحت کننده است حس کنند و باعث می شود که افراد واقعیات درونی و بیرونی را آزادانه و بدون تحریف ادراک بنمایند و توانایی زیادی در
رویارویی با دامنه گسترده ای از تفکرات، هیجانات و تجربه ها
اعم از خوشایند و ناخوشایند را پیدا کنند(11).
خشم مهار نشده سازگاری افراد را با خطر جدی روبرو می کند و می تواند بیماران را از پیشرفت و کارکرد بهینه باز دارد. پیش بینی هیجان خشم بر اساس کمال گرایی بر اساس نظریه ناکامی نیز قابل تبیین است. بدین صورت که اگر بد رفتاری تجربه یا ادراک شده دیگران را از این نقطه نظر که موارد عنوان شده باعث ناکامی در تحقق یک هدف مطلوب شدهاند، ببینیم. می شود نتیجه گرفت که که دراین مورد نیز کمال گرایی علی الخصوص کمال گرایی جامعه مدار از طریق مکانیسم های ناکامی موجب شکل گیری هیجان خشم می شود(21).
نتایج پژوهش حاضر تاکید بر رابطه ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمالگرایی با خشم در بیماران فشار خون بالا داشت. ذهن آگاهی، عوامل شخصیت و کمال گرایی قادر به پیش بینی خشم بودند.
پژوهش حاضر دارای محدودتهایی بود. اولین محدویت پژوهش این بود که به صورت مقطعی انجام شده است و در نتیجه گیری علت و معلولی باید احتیاط کرد. محدودیت دیگر، مربوط به ابزارسنجش بود که فقط از ابزار خودگزارشی و پرسشنامه استفاده شد. بنابراین تعمیم پذیری نتایج آن در افرادی که به طور متفاوت (مصاحبههای ساختارمند بالینی، ارزیابی و بررسی مستقیم) بررسی شدهاند ممکن است با محدودیت مواجه شود. استفاده از روش نمونه گیری غیر احتمالی دردسترس محدودیت دیگر پژوهش بود.
جهت از بین بردن محدودیت ها در پژوهشهای آتی پیشنهاد می شود، پژوهش حاضر بر روی سایر جوامع آماری(خارج از جامعه آماری پژوهش حاضر) انجام و با نتایج پژوهش حاضر مقایسه گردد. در پژوهش های بعدی از مصاحبه بالینی نیز جهت بررسی متغیر های پژوهش استفاده گردد. از آنجا که در این پژوهش از طرح مقطعی استفاده شده است، استفاده از طرح های طولی و بلندمدت جهت بررسی صحت تأثیر متغیرهای پیش بین و میانجی بر متغیر ملاک پیشنهاد می گردد.
در سطح نظری، یافتـه های پژوهـش حاضر میتوانـد تقویت کننده نظریه های موجود و الهام بخش فرضیه های جدید باشند. فراهم سازی اندیشه ها و فرضیه های جدید در مورد تعیین کننده های احتمالی خشم در بیماران با فشار خون بالا میتواند از جمله دستاوردهای نظری یافته های پژوهش حاضر به حساب آیند.
در سطح پیامدهای عملی، تحلیل رابطه ابعاد مختلف کمال گرایی با خشم می توان اقدامات پیشگیرانه را به منظور تعدیل ویژگی های کمال گرایانه افراد فراخواند و مبنای تجربی مناسب برای تدوین برنامههای آموزشی و درمانی خشم به خصوص برای افراد دارای فشار خون بالا قرار گیرد. با توجه به رابطـه منفی و معنـادار ذهن آگاهی با خشـم پیشنهـاد می شود که مشاوران و متولیان بهداشت روان ذهن آگاهی را در قالب برنامه های مکمل در کنار سایر درمان ها برای کنترل خشم در نظر بگیرند تا زمینه های بهبود سلامت روان در افراد با فشار خون بالا فراهم گردد.
سهم نویسندگان
نویسنده اول مینا کاشانی مسئولیت طراحی پژوهش و جمع آوری داده ها عهده دار بوده و مقاله مستخرج از پایان نامه نویسنده اول می باشد. نویسنده دوم نسترن منصوریه استاد راهنمای پایان نامه و نویسنده مسئول مقاله و مسئولیت نگارش مقاله را عهده دار می باشد. نویسندگان نسخه نهایی را مطالعه و تایید نموده و مسئولیت پاسخگویی در قبال پژوهش را پذیرفته اند.
ملاحظات اخلاقی
کلیه ملاحظات اخلاقی در پژوهش رعایت شده است و دارای کد اخلاق IR.IAU.TABRIZ.RRC.1401.212 بوده است.
حمایت مالی
این پایان نامه و مقاله مستخرج؛ حمایت مالی نداشته است.
تضاد منافع
در این پژوهش هیچ تضاد منافعی وجود ندارد.
تقدیر و تشکر
ازکلیه بیماران و مسئولان پژوهش دانشکده که مارا در این پژوهش یاری کردند تشکر می نماییم.
پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش تحصیلی به هدف از پژوهش حاضر تعیین رابطه ی ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمال گرایی با خشم در بیماران فشار خون بالابود. نتایج حاصل نشان داد بین ذهن آگاهی با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد. نتیجه بدست آماده با نتایج مطالعات انجام شده توسط خانیپور(11)، داووی وهمکاران (24) همسو می باشد.
در تبیین یافته بدست آمده می توان گفت ذهن اگاهی به افراد دارای پرفشاری خون کمک می کند با تسهیل در شناسایی به موقع الگوهای افکار، احساسات و حسهای بدنی آنها را در مرحلهی مناسبی پیش از توسعه و بسط یافتن خنثی کنند. پرورش آگاهی به این شیوه افراد را قادر می سازد تا به صورت آشکارانه تری، برانگیخته شدن افکار نشخوار و منفی را مشاهده کنند و بتوانند چنین الگوهای فکری را فقط به عنوان رویدادهای ذهنی
نگاه کنندکه باز نمایی هایی از واقعیت یا ویژگی هایی از خود
نیستند (39-36). بنابراین با بالارفتن میزان ذهن آگاهی میزان خشم در افراد کاهش می یابد که مقدار منفی ضریب همبستگی نیز نشان دهنده همین موضوع در پژوهش حاضر می باشد.
درتبیین دیگر یافته بدست آمده می توان گفت افرادی که به اهداف واقعی و بودن در زمان حال، بدون قضاوت راجع به تجربیات دردناک گذشته واحتمالات ترسناک آینده، توجه نمی کنند به میزان بیشتری از افکار، هیجانات وخاطرات خشمگین خود اجتناب می کنندکه این خود ممکن است باعث علائم روانشناختی بیشتری در افراد بیمار شود.
همچنین افرادی که رویدادهای آسیب زایی داشته اند بدون واکنش پذیری شدید روانشناختی با پذیرش موقعیت، کمتر خشمگین می شوند.
ذهن آگاهی در افراد دارای پرفشاری خون کمک می کند تا در لحظه فعلی بر یک چیز تمرکزکنند و با انجام اینکار می توانند هیجان های بیش از حد فراگیر مرتبط با رویدادآسیبی خود را بهترکنترل کنند و آرام کنند.
ذهن آگاهی یک ارتباط متفاوت با افکار ارائه می دهد(22)، تأکید این روش برای ننیست که رویدادهای موافق ومخالف با افکار را جمع آوری یا به آن پاسخ داده شود بلکه تأکید بر مقاومت افراد در مقابل افکار منفی است که با ذهن متمایز و با توجه وتمرکز بیشتر صورت می گیرد. ذهن آگاهی مهارتی است برای جهت دهی به هشیاری وآگاهی درونی در هر فعالیتی که فرد انجام میدهد. صرف نظر از اینکه این فعالیت چه باشد، مهم جاری شدن هشیاری با جریان ذهن و اتفاقات است و این که هشیاری درتمام جنبه های زندگی نفوذ کند و گسترش یابد. مهم این است که به جزئیاتی که معمولا توجهی به آنها نمی شود نظر انداخته شودو از هیچ جزئیاتی صرف نظر نگردد(23).
ذهن آگاهی روشی است برای ارتباط آگاهانه فردی که پرفشاری خون دارد با خودش، دنیای اطرافش وحتی با خدای خود به صورت لحظه به لحظه که این ا رتباط آگاهانه منجر به کاهش خشم درآنها می شود(23). نتیجه حاصل از یافته هانشان داد، بین عوامل شخصیت با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد. نتیجه بدست آمده با نتایج اعتمادی و همکاران(12)، نیکو گفتار و جزایری (40) همسو است.
در تبین این یافته می توان بیان کرد روان نژند گرایی تمایل برای تجربه تنش، خصومت و تکانشگری بوده و برونگرایی تمایل به قاطعیت است. افراد با انعطاف پذیری بالا تمایل به خردورزی داشته و افراد با توافق پذیری بالا نیز دارای ویژگی گذشت و مهربانی هستند. از سویی وجود مسئولیت پذیری و با وجدان بودن موجب خویشتن داری، منطق گرایی و کارآمدی شده و در مجموع موجب کاهش خشم می گردد.
مبتنی بر یافته های به دست آمده می توان چنین استنباط کردکه
ویژگی های شخصیتی میزان خشم افراد راپیش بینی می نمایند(13).
همچنین نتیجه پژوهش نشان داد که بین کمال گرایی با خشم در بیماران فشار خون بالا رابطه وجود دارد. نتیجه بدست آمده با نتایج بشارت(21)، رزی استبان و همکاران(41)، هویت وفلت(20)، همسو می باشد می باشد.
در تبیین یافته بدست آمده می توان گفت، کمال گرایی جامعه مدار از طریق تجربه بد رفتاری دیگران با هیجان خشم ارتباط دارد. این تبیین با غالب رویکردهای نظری درمورد خشم(43،5) مانند آوریل(42)همسو است و بیانگراین نکته می باشد که افراد دارای کمال گرایی جامعه مدار در افراد مبتلا به پرفشاری خون قادرند که در صورت شکست در تحقق هدف های کمال گرایانه به دلیل وضع و تحمیل آن هدف ها از سوی سایر افراد آنها را مسئول اصلی شکست خود بدانند و نسبت به آنها خشمگین شود. این تبیین در عین حال هیجان خشم در بیماران را نتیجه تجربه واقعی بدرفتاری دیگران، یعنی تحمیل غیر منصفانه ی معیارهای غیر منطقی و آرمانی از طرف آنها می داند.
از طرف دیگر، کمال گرایی جامعه مدار به عنوان یک ویژگی شخصیتی، از مولفه های درون شخصی نیز تشکیل شده است. به عبارت دیگر، گرچه آرمان های مطلوب مورد نظر در کمال گرایی جامعه مدار در بیماران از نوع معیارهای مهم محسوب می گردند اکنون که درونی شده و به عنوان خصیصه شخصیتی فرد پرفشار عمل می کنند، سهم عمده ی پویایی خود را مدیون خود فرد هستند(21).
وقتی رابطه معیارها و درمان های فراتر از انتظار و غیر منطقی با منابع بین شخصی ضعیف می شود دیگر تجربه واقعی رفتار های نامطلوب دیگران برای پیدایش هیجان خشم در بیماران ضرورت ندارد. در این حالت می توان خشم را ادراک بدرفتاری دیگران نسبت داد. براین اساس، کمال گرایی جامعه مدار از طریق مکانیسم بدرفتاری ادراک شده از سوی دیگران باعث شکل گیری خشم در افراد می گردد. کمال گرایی خود محور از طریق ناکامی در رسیدن به هدف های کمال گرایانه ی شخصی با خشم ارتباط دارد(21).
هر گاه فرد پرفشار کمال گرا نتواند به یک وضعیت مطلوب استمرار بخشد یا در رسیدن به یک هدف توفیق یپیدا کند با ناکامی مواجه می شود و این ناکامی مستقیما در وی هیجان خشم ایجاد می کند. این تبیین با آن دسته از نظریه های شناختی خشم که ناکامی را عامل اصلی خشم می داند همسو می باشد.
آخرین یافته پژهش نشان داد ذهن آگاهی، عوامل شخصیت و کمال گرایی قادر به پیش بینی خشم می باشد. نتیجه بدست امده با یافته های خانی پور(11)، داووی و همکاران(24)، اعتمادی، وهمکاران (12)، نتایج بشارت(21)، رزی استبان و همکاران(41)، هویت وفلت(20)، همسو می باشد.
پس ذهن آگاهی، یک آگاهی پذیرا و بدون قضاوتی از وقایع حال استکه با توجه بر روی هدف در لحظه جاری ایجاد می شود. ذهن آگاهی مشاهده محرک های درونی و بیرونی همان گونه که واقعا اتفاق می افتد بدون هیچ گونه قضاوت و پیش داوری می باشد و در واقع مهارتی است که به افراد اجازه می دهد حوادث را کمتر از آن میزان که ناراحت کننده است حس کنند و باعث می شود که افراد واقعیات درونی و بیرونی را آزادانه و بدون تحریف ادراک بنمایند و توانایی زیادی در
رویارویی با دامنه گسترده ای از تفکرات، هیجانات و تجربه ها
اعم از خوشایند و ناخوشایند را پیدا کنند(11).
خشم مهار نشده سازگاری افراد را با خطر جدی روبرو می کند و می تواند بیماران را از پیشرفت و کارکرد بهینه باز دارد. پیش بینی هیجان خشم بر اساس کمال گرایی بر اساس نظریه ناکامی نیز قابل تبیین است. بدین صورت که اگر بد رفتاری تجربه یا ادراک شده دیگران را از این نقطه نظر که موارد عنوان شده باعث ناکامی در تحقق یک هدف مطلوب شدهاند، ببینیم. می شود نتیجه گرفت که که دراین مورد نیز کمال گرایی علی الخصوص کمال گرایی جامعه مدار از طریق مکانیسم های ناکامی موجب شکل گیری هیجان خشم می شود(21).
نتایج پژوهش حاضر تاکید بر رابطه ذهن آگاهی، عوامل شخصیتی و کمالگرایی با خشم در بیماران فشار خون بالا داشت. ذهن آگاهی، عوامل شخصیت و کمال گرایی قادر به پیش بینی خشم بودند.
پژوهش حاضر دارای محدودتهایی بود. اولین محدویت پژوهش این بود که به صورت مقطعی انجام شده است و در نتیجه گیری علت و معلولی باید احتیاط کرد. محدودیت دیگر، مربوط به ابزارسنجش بود که فقط از ابزار خودگزارشی و پرسشنامه استفاده شد. بنابراین تعمیم پذیری نتایج آن در افرادی که به طور متفاوت (مصاحبههای ساختارمند بالینی، ارزیابی و بررسی مستقیم) بررسی شدهاند ممکن است با محدودیت مواجه شود. استفاده از روش نمونه گیری غیر احتمالی دردسترس محدودیت دیگر پژوهش بود.
جهت از بین بردن محدودیت ها در پژوهشهای آتی پیشنهاد می شود، پژوهش حاضر بر روی سایر جوامع آماری(خارج از جامعه آماری پژوهش حاضر) انجام و با نتایج پژوهش حاضر مقایسه گردد. در پژوهش های بعدی از مصاحبه بالینی نیز جهت بررسی متغیر های پژوهش استفاده گردد. از آنجا که در این پژوهش از طرح مقطعی استفاده شده است، استفاده از طرح های طولی و بلندمدت جهت بررسی صحت تأثیر متغیرهای پیش بین و میانجی بر متغیر ملاک پیشنهاد می گردد.
در سطح نظری، یافتـه های پژوهـش حاضر میتوانـد تقویت کننده نظریه های موجود و الهام بخش فرضیه های جدید باشند. فراهم سازی اندیشه ها و فرضیه های جدید در مورد تعیین کننده های احتمالی خشم در بیماران با فشار خون بالا میتواند از جمله دستاوردهای نظری یافته های پژوهش حاضر به حساب آیند.
در سطح پیامدهای عملی، تحلیل رابطه ابعاد مختلف کمال گرایی با خشم می توان اقدامات پیشگیرانه را به منظور تعدیل ویژگی های کمال گرایانه افراد فراخواند و مبنای تجربی مناسب برای تدوین برنامههای آموزشی و درمانی خشم به خصوص برای افراد دارای فشار خون بالا قرار گیرد. با توجه به رابطـه منفی و معنـادار ذهن آگاهی با خشـم پیشنهـاد می شود که مشاوران و متولیان بهداشت روان ذهن آگاهی را در قالب برنامه های مکمل در کنار سایر درمان ها برای کنترل خشم در نظر بگیرند تا زمینه های بهبود سلامت روان در افراد با فشار خون بالا فراهم گردد.
سهم نویسندگان
نویسنده اول مینا کاشانی مسئولیت طراحی پژوهش و جمع آوری داده ها عهده دار بوده و مقاله مستخرج از پایان نامه نویسنده اول می باشد. نویسنده دوم نسترن منصوریه استاد راهنمای پایان نامه و نویسنده مسئول مقاله و مسئولیت نگارش مقاله را عهده دار می باشد. نویسندگان نسخه نهایی را مطالعه و تایید نموده و مسئولیت پاسخگویی در قبال پژوهش را پذیرفته اند.
ملاحظات اخلاقی
کلیه ملاحظات اخلاقی در پژوهش رعایت شده است و دارای کد اخلاق IR.IAU.TABRIZ.RRC.1401.212 بوده است.
حمایت مالی
این پایان نامه و مقاله مستخرج؛ حمایت مالی نداشته است.
تضاد منافع
در این پژوهش هیچ تضاد منافعی وجود ندارد.
تقدیر و تشکر
ازکلیه بیماران و مسئولان پژوهش دانشکده که مارا در این پژوهش یاری کردند تشکر می نماییم.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
روان شناسی
دریافت: 1402/9/16 | پذیرش: 1402/12/12 | انتشار: 1403/2/29
دریافت: 1402/9/16 | پذیرش: 1402/12/12 | انتشار: 1403/2/29
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
