دوره 22، شماره 6 - ( بهمن و اسفند 1402 )
جلد 22 شماره 6 صفحات 89-76 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sardarpour M, Aminzadeh Gohari A. A Detailed Comparison regarding the of Knowledge Level of Final Year Dental Students of Isfahan Azad University with Other Statistical Communities in Other Studies, in Relation to Squamous Cell Cancer of the Oral Cavity. TB 2024; 22 (6) :76-89
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3523-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3523-fa.html
سردارپور منصور، امین زاده گوهری آتوسا. مقایسه جز به جز میزان آگاهی دانشجویان دندانپزشکی سال آخر دانشگاه آزاد اصفهان با سایر جوامع آماری در مطالعات دیگر، در ارتباط با سرطان سلول سنگفرشی حفره دهان. طلوع بهداشت. 1402; 22 (6) :76-89
دانشگاه آزاد اسلامی ، Mansour.sardarpour@yahoo.com
متن کامل [PDF 762 kb]
(58 دریافت)
| چکیده (HTML) (69 مشاهده)
متن کامل: (116 مشاهده)
مقایسه جز به جز میزان آگاهی دانشجویان دندانپزشکی سال آخر دانشگاه آزاد اصفهان با سایر جوامع آماری در مطالعات دیگر، در ارتباط با سرطان سلول سنگفرشی حفره دهان
نویسندگان: منصور سردارپور 1 ،آتوسا امین زاده گوهری 2
1.نویسنده مسئول: دانش آموخته رشته دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.
تلفن تماس: 09199676305 Email:Mansour.sardarpour@yahoo.com
2.دانشیار گروه آسیب شناسی دهان و فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران
چکیده
مقدمه: سرطان سلول سنگفرشی حفره دهان (OSCC) 90% از سرطانهای دهان را تشکیل می دهد. مهم ترین عوامل ابتلا به OSCC، استفاده از توتون، تنباکو و نوشیدن الکل است. تشخیص زودهنگام ضایعات سرطانی و پیش سرطانی و ارجاع بعد آن، مهم ترین عامل در کاهش مرگ و میر OSCC است. هدف از مطالعه حاضر مقایسه میزان آگاهی دانشجویان دندانپزشکی سال آخر دانشگاه آزاد اصفهان در مورد سبب شناسی و پیش آگهی و درمان ضایعه OSCC، با سایر جوامع آماری (دانشجویان دندانپزشکی و پزشکی در سالهای مختلف تحصیل ، دندانپزشکان فارغ التحصیل و پزشکان) در مطالعات دیگر است.
روش بررسی: مطالعه حاضر در سال تحصیلی 1400-1401 در بین 82 نفر از دانشجویان سال آخر دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) به روش سرشماری انجام گرفت. مطالعه به صورت مقطعی و به روش توصیفی_تحلیلی انجام شد و پرسشنامه ی محقق ساز که روایی و پایایی آن سنجیده شد، حضورا بین دانشجویان توزیع گردید. تجزیه و تحلیل داده ها انجام شد و آزمون های آماری در سطح معنا داری 05/0 مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت مطالعات مشابه با کمک پایگاه های اطلاعاتی Google scholar، Scopus ،sid، Proquest وPubMed مورد بررسی قرار گرفتند و نتایج(کلی و جزیی) انها با مطالعه حاضر مقایسه گردید.
یافته‌ها:یافته های پژوهش حاضر بیانگر آن بود که از بین 82 نفر شرکت‌کننده در پژوهش، 9/47 درصد دانشجویان زن، 5/80 درصد دانشجویان مجرد و 4/74 درصد بومی بودند. میانگین نمره آگاهی در بعد سبب شناسی 5/2 از 3 و در بعد پیش اگهی و درمان 44/3 از 7 بدست آمد. همچنین تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان در هر دو بعد سبب شناسی و درمان ، با متغیرهای جنسیت، وضعیت تاهل و وضعیت سکونت، دیده نشد.
نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد میزان آگاهی دانشجویان سال آخر دانشکده دندانپزشکی دانشگاه ازاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) به مانند بسیاری از جوامع اماری در مطالعات دیگر تا حد مطلوب و ایده آل فاصله دارد. جهت بهبود این شرایط پیشنهاد می شود دانشجویان در طی دوره تحصیل ارتباط بیشتری با بیماران و ضایعات دهانی داشته باشند و همچنین دوره های بازآموزی (مجازی و یا حضوری) بیشتری در زمینه ضایعات بدخیمی و پیش بدخیمی دهانی برگزار گردد.
واژه‌های کلیدی: دهان، بدخیمی، سلول های سنگفرشی،آگاهی
جودل 1: توزیع فراوانی ویژگیهای دموگرافیک پاسخدهندگان
جدول 2: نمره آگاهی دانشجویان در دو بعد سبب شناسی و پیش آگهی و درمان
جدول 3: بررسی رابطه متغیر سبب شناسی با ویژگی های دموگرافیک دانشجویان
جدول 4: بررسی رابطه متغیر پیش آگهی و درمان با ویژگی های دموگرافیک دانشجویان
بحث و نتیجه گیری
هدف از پژوهش حاضر مقایسه میزان آگاهی دانشجویان دندانپزشکی سال آخر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان در مورد سبب شناسی و پیش آگهی و درمان ضایعه OSCC؛ با سایر جوامع آماری(دانشجویان دندانپزشکی سال های مختلف تحصیل، دندانپزشکان و پزشکان فارغ التحصیل) در مطالعات دیگر بود.
براساس فرضیه صفر، میزان آگاهی دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه آزاد اصفهان و جوامع آماری مطالعات دیگر، در مورد سبب شناسی و اقدامات درمانی ضایعه OSCC تا حد مطلوب و ایده آل فاصله دارد و نتایج مطالعه حاضر تایید کننده فرضیه صفر بود.
در همین راستا در مطالعه Muhammed Shadid و همکاران (2022)(26) نشان داده شد که میزان آگهی نسبت به سرطان دهان در میان اکثر شرکت کنندگان مورد بررسی ضعیف تلقی می شود. علاوه بر این نتایج مطالعات انجام شده در عربستان سعودی(22، 21)، کویت(20) و امارات متحده عربی (27) نیز، نشان دهنده سطح ضعیف آگاهی دانشجویان دندانپزشکی و دندانپزشکان بود. در حالی که مطالعات دیگر در عربستان سعودی(14،28) و هند(29) نشان دهنده سطح آگاهی خوب تا عالی در مورد سرطان دهان در بین دانشجویان و کارورزان دندانپزشکی بود.
تجزیه‌وتحلیل داده‌های مطالعه حاضر حاکی از عدم تفاوت بین میانگین آگاهی (سببشناسی و اقدامات درمانی) و متغیرهای جنسیت، وضعیت تاهل و وضعیت سکونت بود.
در همین راستا در مطالعه ای که با هدف ارزیابی دانش دانشجویان پزشکی سوریه در مورد عوامل خطر سرطان دهان، تغییرات حفره دهان مرتبط با سرطان دهان و ارتباط بین ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و سرطان دهان در سال 2022 توسط Alzabibi Ma و همکاران(30) انجام شده بود نشان داده شد دانش کافی در مورد سرطان دهان، اطلاعات عمومی و عوامل خطر وجود دارد و همانند مطالعه حاضر بین میانگین آگاهی و جنسیت تفاوت معناداری وجود ندارد. همچنین در مطالعه Abdal K و همکاران(31) نیز بین آگاهی و جنسیت تفاوت معناداری وجود نداشت.
از طرفی مطالعه Lingam و همکاران (2022) (32) نشان داد که بین آگاهی و دانش دانشجویان مجرد و متاهل دندانپزشکی در مورد عفونت HPV تفاوت معناداری وجود دارد،این در حالیست که در مطالعه حاضر بین میزان آگاهی دانشجویان مجرد و متاهل تفاوت معناداری دیده نشد و علت عدم همسویی را می توان در جامعه آماری و تعداد شرکت کنندگان در نظر گرفت. طی بررسی پژوهشگر، پژوهشی که به بررسی رابطه وضعیت سکونت و میزان آگاهی پرداخته باشد یافت نشد.
در مطالعه ShilpaGunjal (33) و همکاران نشان داده شد، بیش از 90 درصد دانشجویان دندانپزشکی توانستند مصرف الکل، جویدن فوفل، عفونت ویروس پاپیلومای انسانی را به عنوان عوامل خطر مرتبط با سرطان دهان تشخیص دهند در مطالعه حاضر نیز در سوالی 4 گزینه ای 85 درصد دانشجویان توانستند تشخیص دهند که تنباکوی غیر تدخینی می‌تواند در ایجاد OSCC موثر باشد و در سوال چهارگزینه ای دیگر 78 درصد دانشجویان تشخیص دادند که عفونت HPV و ویروس نقص ایمنی اکتسابی HIV) ( می تواند در ابتلا به OSCC نقش افرین باشند. علاوه بر این Kazmi و همکاران(34) (2020) طی مطالعه ای نشان دادند اکثر شرکت کنندگان توانستند تشخیص دهند که مصرف سیگار یکی از عوامل خطر اصلی برای OSCC است، در مطالعه حاضر نیز در سوالی 4 گزینه ای 67 درصد دانشجویان مصرف سیگار را به عنوان عاملی اصلی تر و محوری تر و موثر تر در ابتلا به OSCC بیان کردند (در مقایسه با عومل کمتر موثر نظیر وراثت، میکروارگانیسم و تحریک مزمن).
در پژوهشی که به منظور سنجش آگاهی، نگرش و عملکرد دندانپزشکان و دانشجویان دندانپزشکی نسبت به غربالگری ضایعات سرطانی و پیش سرطانی دهان در غنای هند توسط Manju J و Krithika C(2021) (35) صورت گرفت، 73 درصد از شرکت کنندگان از بروز سرطان دهان در افراد غیر مصرف کننده دخانیات آگاه بودند. در مطالعه حاضر نیز 78 درصد از دانشجوها در پاسخ به سوالی تستی اطلاع داشتند که عواملی دیگر غیر از مصرف دخانیات می‌تواند در ابتلا به OSCC دخالت داشته باشد.
مطالعه ای که Saleem L و همکاران(36)انجام دادند نشان داد که 8/34 درصد از دانشجویان دندانپزشکی و 2/49 درصد از دانشجویان پزشکی موافق وجود ارتباط احتمالی بین رژیم غذایی نامناسب و سرطان دهان بودند این در حالی است که در مطالعه حاضر در سوالی چهارگزینه ای 78 درصد دانشجویان موافق این مطالب بودند. طبق این مطالعه تقریبا 90 درصد از دانشجویان دندانپزشکی و پزشکی نقش خود را در تشویق به ترک سیگار به عنوان ارائه دهندگان مراقبت های اولیه در آینده می‌شناسند. علاوه بر این، 2/74% و 1/63% از دانشجویان دندانپزشکی و پزشکی استفاده از آن را در بین بیماران خود منع می‌کنند.
همانطور که در مطالعات متعدد گزارش شده است ،سیگار کشیدن شدید، تنباکو، نوشیدن الکل، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و بی ثباتی ژنتیکی به عنوان عوامل خطر اصلی ابتلا به OSCC در نظر گرفته می شود (5،26،37،40) و عوامل خطرزای غذایی، شغلی و محیطی نیز ممکن است در ایجاد سرطان دهان نقش داشته باشند(40،41).
در همین راستا در پژوهشی که با هدف توصیف سطح دانش و آگاهی دانشجویان دندانپزشکی اسپانیا در مورد سرطان دهان و حلق مرتبط با HPV که در سال 2019 توسط Lorenzo-Pouso AI و همکاران(42) انجام شد اکثر دانشجویان معتقد بودند که عفونت HPV با سرطان اوروفارنکس مرتبط است (75%)،در مطالعه حاضر نیز 78 درصد دانشجو ها در سوالی چهارگزینه ای تشخیص دادند که عفونت HIV و HPV می تواند مرتبط با OSCC باشد. همچنین در مطالعه ای که با هدف بررسی میزان آگاهی دانشجویان دندانپزشکی در مورد سرطان دهان در هند و در سال 2022 توسط Yuri de Lima Medeiros و همکاران انجام شد(43) 69/79 درصد از شرکت کنندگان می دانستند که ویروس پاپیلومای انسانی یک عامل خطر برای سرطان دهان است. علاوه بر این در این مطالعه اکثر شرکت کنندگان می دانستند که متاستاز به غدد لنفاوی جهت تعیین پیش آگهی حیاتی است، در مطالعه حاضر نیز 85 درصد دانشجویان در سوالی چهارگزینه ای به این موضوع اشاره داشتند.
در مطالعه Naseer M و همکاران(44) نشان داده شد که 82% از دانشجویان موافق بودند که سابقه خانوادگی در ایجاد بدخیمی دهان نقش دارد ، از طرفی در مطالعه حاضر 67 درصد از دانشجویان در پاسخ به سوالی چهارگزینه ای تشخیص دادند که عامل وراثت نمیتواند مهمترین عامل ابتلا به OSCC باشد.
در مطالعه ای که با هدف بررسی میزان آگاهی دانشجویان در مورد HPV در سه دانشگاه در لودز لهستان و در سال 2020 توسط Joanna Jeruzal-Świątecka وWioletta Pietruszewska (45) انجام شده بود؛ یک پرسشنامه 22 سوالی در یک سرویس آنلاین آپلود شد. در مجموع 1710 دانشجو در این مطالعه شرکت کردند. این گروه به دو دسته دانشجویان پزشکی و غیرپزشکی تقسیم شدند. تعداد بسیار مشابهی از پاسخ دهندگان از هر دو گروه (21/%39در مقابل 47/36٪) می دانستند که HPV ممکن است باعث سرطان های دیگری غیر از دهانه رحم شود. تقریباً نیمی از پاسخ دهندگان از هر دو گروه (28/%46در مقابل 32/48%) از خطر ابتلا به سرطان دهان یا اوروفارنکس اطلاعی نداشتند،این مطالعه نشان دهنده ان است که دانشجویان رشته های علوم پزشکی از اگاهی خوبی نسبت به HPV برخوردار هستند اما نسبت به اثرات دهانی HPV اطلاعات کمی دارند. این درحالی است که در مطالعه حاضر، دانشجویان دندانپزشکی به عنوان قشری که بیشترین تمرکز را برحفره دهانی دارند، در پاسخ به سوالی چهارگزینه ای 78 درصدشان از انکوژنیک بودن و قابلیت ایجاد کردن OSCC توسط HPV و HIV مطلع بودند، این تفاوت بین این مطالعه و مطالعه حاضر احتمالا به علت متفاوت بودن جامعه مورد مطالعه است.
درحین بررسی مقالات مختلف ، این پیشنهاد به نظر امد که بسیار خوب است مطالعه ای صورت گیرد و در ان بررسی شود دانشجوهای دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اصفهان، تا چه اندازه برای امور پیشگیرانه(در همه ابعاد حیطه های دندانپزشکی) و نهادینه کردن آن وقت صرف می کنند و به عبارت بهتر تا چه اندازه دغدغه و انگیزه کافی جهت گسترش فرهنگ پیشگیری در بیماران دارند.
مطالعه حاضر اهمیت خود را از یک روش مقطعی، کم هزینه و سریع بدست می آورد که اطلاعات مفیدی را در مورد کفایت برنامه درسی دندانپزشکی (در مورد سرطان دهان) در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اصفهان ارائه می دهد .
نقطه قوت اصلی مطالعه ماهیت چند ملیتی مطالعه است که امکان تعمیم یافته های مطالعه را فراهم می کند.
در پژوهش حاضر 82 نفر در سرشماری شرکت داشتند ،11 نفر از تکمیل کردن قسمت تعیین جنسیت سوالات دموگرافیک پرسشنامه امتناع کردند که این امر موجب شد تا تحلیل آزمون اماری مربوط به جنسیت این مطالعه با محدودیت هایی همراه باشد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد، سطح دانش و آگاهی دانشجویان دندانپزشکی سال آخر دانشگاه ازاد اصفهان (خوراسگان) در مورد سبب شناسی و پیش آگهی و درمان ضایعه OSCC ؛ به مانند بسیاری از جوامع آماری در مطالعات دیگر؛ تا حد مطلوب و ایده ال فاصله دارد. جهت بهبود این شرایط، پیشنهاد می شود، دانشجویان در طی دوره تحصیل ارتباط بیشتری با بیماران و ضایعات دهانی داشته باشند و همچنین دوره های بازآموزی (مجازی و یا حضوری) بیشتری در زمینه ضایعات بدخیمی و پیش بدخیمی دهانی برگزار گردد.
ملاحظات اخلاقی
انجام روش‌های آموزشی و پژوهشی بدون رعایت نکات اخلاقی امری غیرممکن و ناصواب است. لذا لازم است نکات اخلاقی به دقت مورد توجه قرار گیرد. در تمام مراحل تحقیق باید اصول اخلاق شامل احترام به شان افراد، خیر رسانی و عدالت رعایت گردد.
در این مطالعه به منظورهای رعایت ملاحظات اخلاقی موارد زیر مد نظر قرار داده شد:
1-محقق قبل از شروع تحقیق نسبت به ثبت عنوان تحقیق خود در دانشگاه اقدام نموده و مجوز لازم در این زمینه کسب گردید.
2-پژوهشگر خود را به طور کامل به شرکت کنندگان معرفی نموده و اطلاعات کافی را در مورد پژوهش در اختیار انها قرار داد. محقق سعی مینماید حقوق شرکت کنندگاندر این تحقیق را در زمینه مشارکت در تحقیق حفظ کند و در کسب رضایت اگاهانه تلاش کند. به این ترتیب که پس از ارایه توضیحات لازم و مورد اهمیت و اهداف و فواید تحقیق، رضایت شرکت کنندگان را اخذ و به انها توضیح داده شد که در مورد از شرکت در پژوهش ازاد هستند.
3-به شرکت کنندگان در پژوهش اطمینان داده شد که اطلاعات بدست امده محرمانه خواهد ماند.
4-با دادن شماره تماس و ادرس به شرکت کنندگان در پژوهش، امکان اگاهی انها از نتایج تحقیق، در صورت تمایل فراهم هست.
5-در پایان پژوهش از شرکت کنندگان و مسیولین تشکر و قدردانی شفاهی به عمل امد.
6-اصل امانت داری در ارایه منابع تحقیقات رعایت گردید.
این پژوهش توسط کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی با کد IR.IAU.KHUISF.REC.1401.023 مورد تصویب قرار گرفت.
سهم نویسندگان
اتوسا امین زاده گوهری: استاد راهنما،ناظر بر روند پژوهش و نظارت بر طراحی پرسشنامه
منصور سردارپور: مجری پژوهش و نویسنده مسیول
حمایت مالی
پژوهش حاضر هیچگونه حمایت مالی از هیچ نهادی دریافت نکرده است
تضاد منافع
انجام این پژوهش برای نویسندگان هیچگونه تعارض در منافع را به دنبال نداشته است و نتایج آن به صورت کاملا شفاف و بدون سوگیری گزارش شده است.
تقدیر و تشکر
این مطالعه در قالب پایان نامه دکتری عمومی دندانپزشکی با همکاری دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان) انجام شد. از این رو از همه افراد و دانشجویانی که در این مطالعه شرکت کردند، تشکر و قدردانی می‌شود.
نویسندگان: منصور سردارپور 1 ،آتوسا امین زاده گوهری 2
1.نویسنده مسئول: دانش آموخته رشته دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.
تلفن تماس: 09199676305 Email:Mansour.sardarpour@yahoo.com
2.دانشیار گروه آسیب شناسی دهان و فک و صورت، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران
چکیده
مقدمه: سرطان سلول سنگفرشی حفره دهان (OSCC) 90% از سرطانهای دهان را تشکیل می دهد. مهم ترین عوامل ابتلا به OSCC، استفاده از توتون، تنباکو و نوشیدن الکل است. تشخیص زودهنگام ضایعات سرطانی و پیش سرطانی و ارجاع بعد آن، مهم ترین عامل در کاهش مرگ و میر OSCC است. هدف از مطالعه حاضر مقایسه میزان آگاهی دانشجویان دندانپزشکی سال آخر دانشگاه آزاد اصفهان در مورد سبب شناسی و پیش آگهی و درمان ضایعه OSCC، با سایر جوامع آماری (دانشجویان دندانپزشکی و پزشکی در سالهای مختلف تحصیل ، دندانپزشکان فارغ التحصیل و پزشکان) در مطالعات دیگر است.
روش بررسی: مطالعه حاضر در سال تحصیلی 1400-1401 در بین 82 نفر از دانشجویان سال آخر دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) به روش سرشماری انجام گرفت. مطالعه به صورت مقطعی و به روش توصیفی_تحلیلی انجام شد و پرسشنامه ی محقق ساز که روایی و پایایی آن سنجیده شد، حضورا بین دانشجویان توزیع گردید. تجزیه و تحلیل داده ها انجام شد و آزمون های آماری در سطح معنا داری 05/0 مورد بررسی قرار گرفتند و در نهایت مطالعات مشابه با کمک پایگاه های اطلاعاتی Google scholar، Scopus ،sid، Proquest وPubMed مورد بررسی قرار گرفتند و نتایج(کلی و جزیی) انها با مطالعه حاضر مقایسه گردید.
یافته‌ها:یافته های پژوهش حاضر بیانگر آن بود که از بین 82 نفر شرکت‌کننده در پژوهش، 9/47 درصد دانشجویان زن، 5/80 درصد دانشجویان مجرد و 4/74 درصد بومی بودند. میانگین نمره آگاهی در بعد سبب شناسی 5/2 از 3 و در بعد پیش اگهی و درمان 44/3 از 7 بدست آمد. همچنین تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان در هر دو بعد سبب شناسی و درمان ، با متغیرهای جنسیت، وضعیت تاهل و وضعیت سکونت، دیده نشد.
نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد میزان آگاهی دانشجویان سال آخر دانشکده دندانپزشکی دانشگاه ازاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) به مانند بسیاری از جوامع اماری در مطالعات دیگر تا حد مطلوب و ایده آل فاصله دارد. جهت بهبود این شرایط پیشنهاد می شود دانشجویان در طی دوره تحصیل ارتباط بیشتری با بیماران و ضایعات دهانی داشته باشند و همچنین دوره های بازآموزی (مجازی و یا حضوری) بیشتری در زمینه ضایعات بدخیمی و پیش بدخیمی دهانی برگزار گردد.
واژه‌های کلیدی: دهان، بدخیمی، سلول های سنگفرشی،آگاهی
مقدمه
سرطان دهان به عنوان یک مشکل مهم بهداشت جهانی در نظر گرفته می‌شود(1)؛ به نحوی که هشتمین سرطان شایع در میان آقایان و پانزدهمین سرطان شایع در میان خانم ها است(2) و بیشترین شیوع را در لب پایین، لبه جانبی زبان و کف دهان دارد و عمدتاً مردان میانسال و مسن را تحت تأثیر قرار می دهد(عمدتا در دهه ششم تا هشتم زندگی)(3). سرطان سلول سنگفرشی حفره دهانی (OSCC) شایع ترین سرطان حفره دهانی است و بیش از ۹۰ درصد از کل بدخیمی های دهان را شامل می‌شود(4) و به عنوان یک بیماری چند عاملی در نظر گرفته می‌شود (5)؛ به نحوی که در سال 2020 حدود 377713 مورد جدید ابتلا به OSCC و 177757 مورد مرگ و میر ثبت شده است(1).
بیشتر موارد جدید سرطان دهان در کشورهای در حال توسعه گزارش شده است(6). در مطالعه ای تخمین زده شد که تعداد موارد جدید ابتلا به OSCC و میزان مرگ و میر سرطان دهان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (که بیشتر کشورهای این منطقه از کشورهای در حال توسعه هستند) تا سال ۲۰۳۰ دو برابر خواهد شد. این در حالی است که تخمین زده می شود میزان بروز و مرگ و میر سرطان دهان در سطح جهان در همین بازه زمانی تنها ۵۰ درصد افزایش میابد(3). در ایران میزان بروز سرطان دهان حدود 1400 مورد جدید درهر 100000 نفر در سال می‌باشد(7). در سالهای اخیر باوجود پیشرفتهای بی سابقه در درمان سرطانهای سلول سنگفرشی (SCC)سرو گردن، پیش آگهی آنها همچنان بد است، به طوری که در بیشتر کشورها مرگ و میر و بروز SCC سروگردن در چهار دهه گذشته افزایش یافته است(4).
اگرچه سرطان دهان اغلب با رفتار تهاجمی و پیش آگهی نامطلوب مشخص می شود(8،9) اما اگر زود تشخیص داده شود، عموماً با پیش آگهی امیدوارکننده ای همراه هستند(11،10). از آنجایی که میزان بقای 5 ساله ارتباط مستقیمی با مرحله بیماری در هنگام تشخیص دارد، اقدامات پیشگیرانه و درمان های مداخله ای زودهنگام باعث کاهش شدت و حتی توقف پیشرفت بیماری می شود(12).
اخیرا در یک بررسی سیستماتیک نشان داده شده است که متاسفانه سرطانهای دهان معمولاً توسط ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی تشخیص داده نمیشود و تأخیر در ارجاعات ناشی از آن، سهم عمده‌ای بر پیشرفت بیماری دارد(13). دندانپزشکان عمومی به دلیل تماس با بیماران، نقشی حیاتی در پیشگیری و تشخیص زودهنگام دارند(14). در مطالعه ای در ایالات متحده امریکا بر کمبود آموزش حرفه ای و عمومی در مورد تشخیص زودهنگام سرطان دهان تاکید شده است(15). چندین مطالعه در سرتاسر جهان آگاهی، دانش و نگرش مربوط به سرطان دهان را در میان دندانپزشکان بررسی کرده است(21, 16،14).برخی از این مطالعات سطح ضعیف و ناکافی از آگاهی و نگرش از سرطان دهان را در میان دندانپزشکان نشان دادند(23-20).
در مطالعه ای که به منظور ارزیابی دانش، نگرش و عملکرد دندانپزشکان و پزشکان در مورد سرطان دهان، در ماساچوست و در سال 2009 توسطApplebaum E و همکاران (10) صورت گرفت نشان داده شد، 93 درصد جامعه دندانپزشکان برای بیماران 56 سال یا بالاتر، معاینه های سرطان دهان را انجام می دهند؛ از طرفی تنها 39 درصد دندانپزشکان دو مکان شایع را که در آنجا سرطان دهان ایجاد می‌شود شناسایی کردند. همچنین 57 درصد دندانپزشکان به درستی رایج ترین علامت ابتلا به سرطان دهان را تشخیص دادند. همچنین Al-Maweri SA و همکاران (24) (2015) نشان دادند، اکثریت قریب به اتفاق دانشجویان، سیگار کشیدن و دخانیات بدون دود را به عنوان مهمترین عوامل خطر برای سرطان دهان معرفی کرده اند.،در این مطالعه اکثر دانشجوها (حدود 92 درصد) می دانستند که سرطان OSCC شایع ترین شکل سرطان دهان است و حدود 85 درصد از این که زبان و کف دهان محتمل ترین مکان ها برای OSCC هستند آگاه بودند؛ در حالی که اکثریت تمایل داشتند که در مورد عوامل خطر به بیماران خود مشاوره دهند، تنها 40٪ احساس آموزش کافی برای ارائه چنین مشاوره ای را داشتند. بیش از 85٪ دانشجویان اعتراف کردند که به اطلاعات بیشتری در مورد سرطان دهان نیاز دارند.
دانشجویان سال آخر در مورد عوامل خطر و ویژگی های بالینی بیماری کمی آگاه تر بودند. یافته های این مطالعه نشان داد که نیاز به تقویت برنامه درسی دندانپزشکی در مقطع دکترای حرفه ای در حیطه آموزش سرطان دهان، به ویژه در پیشگیری و تشخیص به موقع آن وجود دارد.
در همین راستا در مطالعات داخلی نیز نشان داده شد که اگاهی دانشجویان در مورد سرطان دهان رضایت بخش نیست و آنها باید اطلاعات و آموزش بیشتری کسب کنند(25).
لذا هدف از پژوهش حاضر آن بود تا ضمن بدست آوردن نمره آگاهی دانشجویان دندانپزشکی سال آخر و انجام آزمون های اماری مربوطه و مقایسه آن با مطالعات دیگر به مقایسه ریزبین و موشکافانه جزییات نیز پرداخته شود، بدین معنا که در صورتی که در سوالات پرسشنامه مطالعه حاضر و مطالعات دیگر، سوال مشابهی مطرح شده بود درصد فراوانی پاسخگویی صحیح به آن سوال در دو مطالعه مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفته شود.
روش بررسی
در این مطالعه مقطعی که به روش توصیفی- تحلیلی در سال تحصیلی 1400-1401 صورت گرفت، 82 نفر از دانشجویان سال آخر مقطع دکتری عمومی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه ازاد اصفهان (خوراسگان) به روش سرشماری انتخاب شدند ( 34 نفر زن ،37 نفر مرد و 11 نفر بی پاسخ).
معیار ورود به مطالعه، کلیه دانشجویان در حال تحصیل در ترم‌های 11 و 12 بوده است. معیارهای خروج از مطالعه شامل دانشجویانی که نسبت به تکمیل پرسشنامه همکاری نداشته اند و همچنین دانشجویانی که تحت عنوان دانشجویان تکمیلی از دانشگاههای خارج کشور به دانشکده انتقال یافته، بوده است.
پرسشنامه محقق ساخته در مجموع با نظر اساتید مشاور در مرکز آموزش پزشکی و دانشکده بررسی گردید. بدین منظور سوالات تستی براساس کتاب نویل 2016 و رگزی 2017 تهیه گردید و سپس روایی پرسشنامه با همکاری تعدادی از اساتید بخش آسیب شناسی دهان و دندان و پزشکان متخصص حیطه پوست و مو، مورد بررسی قرار گرفت. جهت تعیین روایی پرسشنامه از روش روایی محتوایی استفاده شد.
بدین صورت که پرسشنامه در اختیار هشت نفر از اعضای هیئت علمی (3 نفر از اساتید محترم پاتولوژی دهان و دندان و 5 نفر از متخصصین پزشکی رشته پوست و مو) قرار گرفت و خواسته شد که نظر خود را از لحاظ مرتبط بودن، واضح بودن و ساده بودن به گویه های پرسشنامه ابراز کنند.
ضریب کلی CVI برابر 98/0 بدست آمد و سوالاتی که CVI انها کمتر از 79/0 و CVR انها کمتر از 78/0 بود از پرسشنامه کنارگذاشته شدند.
برای بررسی روایی صوری پرسشنامه همزمان با بررسی روایی محتوا، از متخصصین مربوطه خواسته شد تا نظرات خود را در مورد گویه های پرسشنامه بیان کنند.
اصلاحات لازم با توجه به نظر متخصصین در پرسشنامه اعمال شد. سپس جهت بررسی پایایی براساس الفای کرونباخ، سوالات به 19 نفر از دانشجویان (که بخشی از جامعه پژوهش بودند) داده شد.
انتخاب 19 نفر براساس روش تصادفی سیستماتیک صورت گرفت و در فاصله دو هفته سوالات از انها پرسیده شد و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شد. پایایی کُل مقیاس با استفاده از ضرایب آلفای کرونباخ و دو نیمه کردن ابزار به ترتیب 96/0 و 88/0 بدست آمد.
از بین سوالات طرح شده 10 سوال از روایی و پایایی مناسبی برخوردار بود. جهت امتیاز دهی به هر سوال در صورت پاسخ صحیح نمره 1 و در صورت عدم پاسخ و یا پاسخ اشتباه نمره صفر تعلق گرفت.
در ابتدای پرسشنامه به شرکت کنندگان اطمینان داده شد که کلیه اطلاعات وارد شده کاملاً محرمانه بوده و تنها جهت اهداف پژوهشی می‌باشد. جهت جمع آوری اطلاعات با هماهنگی آموزش دانشکده، پرسشنامه ها توزیع و پس از تکمیل آن جمع آوری شدند. سپس اطلاعات جمع آوری شده وارد نرم افزار SPSS نسخه26 گردید. داده‌های توصیفی به صورت میانگین، انحراف معیار و فراوانی مطلق گزارش گردیدند.
لازم بـه ذکـر است که نـرمـال بـودن داده ها به وسیـله آزمـون
شاپیرو-ویلک سنجیده شده و داده ها از توزیع نرمال برخوردار
نبودند.
جهت آنالیز داده‌ها از آزمون ناپارامتری Mann–Whitney و ضریب همبستگی Spearman استفاده گردید و ازمون ها در سطح معناداری 05/0 درصد مورد بررسی قرار گرفتند.
مطالعات مشابه با کمک مرورگر Google scholar،Scopus ،SID ، Proquest وPubMed مورد بررسی قرار گرفتند و در این جستجو از کلمات کلیدی - Premalignant lesions-Awareness- Malignant lesions- oral squamous cell cancer -dental students استفاده شد.
یافته ها
دادها جمع آوری گردید و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و یافته ها در قالب 4 جدول ارائه گردید. ویژگی های دموگرافیک پاسخ دهندگان مشخص شده است و همچنین میانگین نمره آگاهی دانشجویان در حیطه سبب شناسی ، درمان و پیش اگهی در جدول ارایه شده است (جدول 2، 1). نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان دهنده آن بود که تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان خانم و آقا در مورد سبب شناسی ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد و نیز تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان مجرد و متاهل در مورد سبب شناسی ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد و نیز تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان بومی و غیربومی در مورد سبب شناسی ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد (جدول 3). نتایج نشـان داد که تـفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان خانم و آقا در مورد پیش آگهی و درمان ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد. تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان مجرد و متاهل در مورد پیش آگهی و درمان ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد و نیز تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان بومی و غیربومی در مورد پیش اگهی و درمان ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد.(جدول 4)
سرطان دهان به عنوان یک مشکل مهم بهداشت جهانی در نظر گرفته می‌شود(1)؛ به نحوی که هشتمین سرطان شایع در میان آقایان و پانزدهمین سرطان شایع در میان خانم ها است(2) و بیشترین شیوع را در لب پایین، لبه جانبی زبان و کف دهان دارد و عمدتاً مردان میانسال و مسن را تحت تأثیر قرار می دهد(عمدتا در دهه ششم تا هشتم زندگی)(3). سرطان سلول سنگفرشی حفره دهانی (OSCC) شایع ترین سرطان حفره دهانی است و بیش از ۹۰ درصد از کل بدخیمی های دهان را شامل می‌شود(4) و به عنوان یک بیماری چند عاملی در نظر گرفته می‌شود (5)؛ به نحوی که در سال 2020 حدود 377713 مورد جدید ابتلا به OSCC و 177757 مورد مرگ و میر ثبت شده است(1).
بیشتر موارد جدید سرطان دهان در کشورهای در حال توسعه گزارش شده است(6). در مطالعه ای تخمین زده شد که تعداد موارد جدید ابتلا به OSCC و میزان مرگ و میر سرطان دهان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (که بیشتر کشورهای این منطقه از کشورهای در حال توسعه هستند) تا سال ۲۰۳۰ دو برابر خواهد شد. این در حالی است که تخمین زده می شود میزان بروز و مرگ و میر سرطان دهان در سطح جهان در همین بازه زمانی تنها ۵۰ درصد افزایش میابد(3). در ایران میزان بروز سرطان دهان حدود 1400 مورد جدید درهر 100000 نفر در سال می‌باشد(7). در سالهای اخیر باوجود پیشرفتهای بی سابقه در درمان سرطانهای سلول سنگفرشی (SCC)سرو گردن، پیش آگهی آنها همچنان بد است، به طوری که در بیشتر کشورها مرگ و میر و بروز SCC سروگردن در چهار دهه گذشته افزایش یافته است(4).
اگرچه سرطان دهان اغلب با رفتار تهاجمی و پیش آگهی نامطلوب مشخص می شود(8،9) اما اگر زود تشخیص داده شود، عموماً با پیش آگهی امیدوارکننده ای همراه هستند(11،10). از آنجایی که میزان بقای 5 ساله ارتباط مستقیمی با مرحله بیماری در هنگام تشخیص دارد، اقدامات پیشگیرانه و درمان های مداخله ای زودهنگام باعث کاهش شدت و حتی توقف پیشرفت بیماری می شود(12).
اخیرا در یک بررسی سیستماتیک نشان داده شده است که متاسفانه سرطانهای دهان معمولاً توسط ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی تشخیص داده نمیشود و تأخیر در ارجاعات ناشی از آن، سهم عمده‌ای بر پیشرفت بیماری دارد(13). دندانپزشکان عمومی به دلیل تماس با بیماران، نقشی حیاتی در پیشگیری و تشخیص زودهنگام دارند(14). در مطالعه ای در ایالات متحده امریکا بر کمبود آموزش حرفه ای و عمومی در مورد تشخیص زودهنگام سرطان دهان تاکید شده است(15). چندین مطالعه در سرتاسر جهان آگاهی، دانش و نگرش مربوط به سرطان دهان را در میان دندانپزشکان بررسی کرده است(21, 16،14).برخی از این مطالعات سطح ضعیف و ناکافی از آگاهی و نگرش از سرطان دهان را در میان دندانپزشکان نشان دادند(23-20).
در مطالعه ای که به منظور ارزیابی دانش، نگرش و عملکرد دندانپزشکان و پزشکان در مورد سرطان دهان، در ماساچوست و در سال 2009 توسطApplebaum E و همکاران (10) صورت گرفت نشان داده شد، 93 درصد جامعه دندانپزشکان برای بیماران 56 سال یا بالاتر، معاینه های سرطان دهان را انجام می دهند؛ از طرفی تنها 39 درصد دندانپزشکان دو مکان شایع را که در آنجا سرطان دهان ایجاد می‌شود شناسایی کردند. همچنین 57 درصد دندانپزشکان به درستی رایج ترین علامت ابتلا به سرطان دهان را تشخیص دادند. همچنین Al-Maweri SA و همکاران (24) (2015) نشان دادند، اکثریت قریب به اتفاق دانشجویان، سیگار کشیدن و دخانیات بدون دود را به عنوان مهمترین عوامل خطر برای سرطان دهان معرفی کرده اند.
دانشجویان سال آخر در مورد عوامل خطر و ویژگی های بالینی بیماری کمی آگاه تر بودند. یافته های این مطالعه نشان داد که نیاز به تقویت برنامه درسی دندانپزشکی در مقطع دکترای حرفه ای در حیطه آموزش سرطان دهان، به ویژه در پیشگیری و تشخیص به موقع آن وجود دارد.
در همین راستا در مطالعات داخلی نیز نشان داده شد که اگاهی دانشجویان در مورد سرطان دهان رضایت بخش نیست و آنها باید اطلاعات و آموزش بیشتری کسب کنند(25).
لذا هدف از پژوهش حاضر آن بود تا ضمن بدست آوردن نمره آگاهی دانشجویان دندانپزشکی سال آخر و انجام آزمون های اماری مربوطه و مقایسه آن با مطالعات دیگر به مقایسه ریزبین و موشکافانه جزییات نیز پرداخته شود، بدین معنا که در صورتی که در سوالات پرسشنامه مطالعه حاضر و مطالعات دیگر، سوال مشابهی مطرح شده بود درصد فراوانی پاسخگویی صحیح به آن سوال در دو مطالعه مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفته شود.
روش بررسی
در این مطالعه مقطعی که به روش توصیفی- تحلیلی در سال تحصیلی 1400-1401 صورت گرفت، 82 نفر از دانشجویان سال آخر مقطع دکتری عمومی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه ازاد اصفهان (خوراسگان) به روش سرشماری انتخاب شدند ( 34 نفر زن ،37 نفر مرد و 11 نفر بی پاسخ).
معیار ورود به مطالعه، کلیه دانشجویان در حال تحصیل در ترم‌های 11 و 12 بوده است. معیارهای خروج از مطالعه شامل دانشجویانی که نسبت به تکمیل پرسشنامه همکاری نداشته اند و همچنین دانشجویانی که تحت عنوان دانشجویان تکمیلی از دانشگاههای خارج کشور به دانشکده انتقال یافته، بوده است.
پرسشنامه محقق ساخته در مجموع با نظر اساتید مشاور در مرکز آموزش پزشکی و دانشکده بررسی گردید. بدین منظور سوالات تستی براساس کتاب نویل 2016 و رگزی 2017 تهیه گردید و سپس روایی پرسشنامه با همکاری تعدادی از اساتید بخش آسیب شناسی دهان و دندان و پزشکان متخصص حیطه پوست و مو، مورد بررسی قرار گرفت. جهت تعیین روایی پرسشنامه از روش روایی محتوایی استفاده شد.
بدین صورت که پرسشنامه در اختیار هشت نفر از اعضای هیئت علمی (3 نفر از اساتید محترم پاتولوژی دهان و دندان و 5 نفر از متخصصین پزشکی رشته پوست و مو) قرار گرفت و خواسته شد که نظر خود را از لحاظ مرتبط بودن، واضح بودن و ساده بودن به گویه های پرسشنامه ابراز کنند.
ضریب کلی CVI برابر 98/0 بدست آمد و سوالاتی که CVI انها کمتر از 79/0 و CVR انها کمتر از 78/0 بود از پرسشنامه کنارگذاشته شدند.
برای بررسی روایی صوری پرسشنامه همزمان با بررسی روایی محتوا، از متخصصین مربوطه خواسته شد تا نظرات خود را در مورد گویه های پرسشنامه بیان کنند.
اصلاحات لازم با توجه به نظر متخصصین در پرسشنامه اعمال شد. سپس جهت بررسی پایایی براساس الفای کرونباخ، سوالات به 19 نفر از دانشجویان (که بخشی از جامعه پژوهش بودند) داده شد.
انتخاب 19 نفر براساس روش تصادفی سیستماتیک صورت گرفت و در فاصله دو هفته سوالات از انها پرسیده شد و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شد. پایایی کُل مقیاس با استفاده از ضرایب آلفای کرونباخ و دو نیمه کردن ابزار به ترتیب 96/0 و 88/0 بدست آمد.
از بین سوالات طرح شده 10 سوال از روایی و پایایی مناسبی برخوردار بود. جهت امتیاز دهی به هر سوال در صورت پاسخ صحیح نمره 1 و در صورت عدم پاسخ و یا پاسخ اشتباه نمره صفر تعلق گرفت.
در ابتدای پرسشنامه به شرکت کنندگان اطمینان داده شد که کلیه اطلاعات وارد شده کاملاً محرمانه بوده و تنها جهت اهداف پژوهشی می‌باشد. جهت جمع آوری اطلاعات با هماهنگی آموزش دانشکده، پرسشنامه ها توزیع و پس از تکمیل آن جمع آوری شدند. سپس اطلاعات جمع آوری شده وارد نرم افزار SPSS نسخه26 گردید. داده‌های توصیفی به صورت میانگین، انحراف معیار و فراوانی مطلق گزارش گردیدند.
لازم بـه ذکـر است که نـرمـال بـودن داده ها به وسیـله آزمـون
شاپیرو-ویلک سنجیده شده و داده ها از توزیع نرمال برخوردار
نبودند.
جهت آنالیز داده‌ها از آزمون ناپارامتری Mann–Whitney و ضریب همبستگی Spearman استفاده گردید و ازمون ها در سطح معناداری 05/0 درصد مورد بررسی قرار گرفتند.
مطالعات مشابه با کمک مرورگر Google scholar،Scopus ،SID ، Proquest وPubMed مورد بررسی قرار گرفتند و در این جستجو از کلمات کلیدی - Premalignant lesions-Awareness- Malignant lesions- oral squamous cell cancer -dental students استفاده شد.
یافته ها
دادها جمع آوری گردید و سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و یافته ها در قالب 4 جدول ارائه گردید. ویژگی های دموگرافیک پاسخ دهندگان مشخص شده است و همچنین میانگین نمره آگاهی دانشجویان در حیطه سبب شناسی ، درمان و پیش اگهی در جدول ارایه شده است (جدول 2، 1). نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان دهنده آن بود که تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان خانم و آقا در مورد سبب شناسی ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد و نیز تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان مجرد و متاهل در مورد سبب شناسی ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد و نیز تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان بومی و غیربومی در مورد سبب شناسی ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد (جدول 3). نتایج نشـان داد که تـفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان خانم و آقا در مورد پیش آگهی و درمان ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد. تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان مجرد و متاهل در مورد پیش آگهی و درمان ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد و نیز تفاوت معناداری بین میانگین آگاهی دانشجویان بومی و غیربومی در مورد پیش اگهی و درمان ضایعه بدخیمی سلولهای سنگفرشی حفره دهانی در سال 1400-1401 وجود ندارد.(جدول 4)
جودل 1: توزیع فراوانی ویژگیهای دموگرافیک پاسخدهندگان
| متغیر | متغیر | تعداد | درصد |
| جنسیت | زن | 34 | 9/47 |
| مرد | 37 | 1/52 | |
| بی پاسخ | 11 | - | |
| تاهل | مجرد | 66 | 5/80 |
| متاهل | 16 | 5/19 | |
| وضعیت سکونت | بومی | 61 | 4/74 |
| غیر بومی | 21 | 6/25 |
جدول 2: نمره آگاهی دانشجویان در دو بعد سبب شناسی و پیش آگهی و درمان
| ابعاد | میانگین | انحراف معیار | مینیمم | ماکزیمم |
| سبب شناسی (دامنه 3-1) | 30/2 | 732/0 | 0 | 3 |
| اقدامات درمانی و پیش اگهی (دامنه 7-1) | 44/3 | 208/1 | 1 | 7 |
جدول 3: بررسی رابطه متغیر سبب شناسی با ویژگی های دموگرافیک دانشجویان
| P | انحراف استاندارد | میانگین | تعداد | سطح | متغیر |
| 820/0 | 76/0 | 32/2 | 34 | زن | جنسیت |
| 740/0 | 30/2 | 37 | مرد | ||
| 075/0 | 58/0 | 41/2 | 66 | مجرد | وضعیت تأهل |
| 08/1 | 88/1 | 16 | متاهل | ||
| 214/0 | 70/0 | 26/2 | 61 | بومی | وضعیت سکونت |
| 81/0 | 43/2 | 21 | غیر بومی |
| P | انحراف استاندارد | میانگین | تعداد | سطح | متغیر |
| 740/0 | 99/0 | 50/3 | 34 | زن | جنسبت |
| 32/1 | 46/3 | 37 | مرد | ||
| 509/0 | 18/1 | 39/3 | 66 | مجرد | وضعیت تأهل |
| 31/1 | 63/3 | 16 | متاهل | ||
| 092/0 | 08/1 | 54/3 | 61 | بومی | وضعیت سکونت |
| 49/1 | 14/3 | 21 | غیر بومی |
هدف از پژوهش حاضر مقایسه میزان آگاهی دانشجویان دندانپزشکی سال آخر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان در مورد سبب شناسی و پیش آگهی و درمان ضایعه OSCC؛ با سایر جوامع آماری(دانشجویان دندانپزشکی سال های مختلف تحصیل، دندانپزشکان و پزشکان فارغ التحصیل) در مطالعات دیگر بود.
براساس فرضیه صفر، میزان آگاهی دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه آزاد اصفهان و جوامع آماری مطالعات دیگر، در مورد سبب شناسی و اقدامات درمانی ضایعه OSCC تا حد مطلوب و ایده آل فاصله دارد و نتایج مطالعه حاضر تایید کننده فرضیه صفر بود.
در همین راستا در مطالعه Muhammed Shadid و همکاران (2022)(26) نشان داده شد که میزان آگهی نسبت به سرطان دهان در میان اکثر شرکت کنندگان مورد بررسی ضعیف تلقی می شود. علاوه بر این نتایج مطالعات انجام شده در عربستان سعودی(22، 21)، کویت(20) و امارات متحده عربی (27) نیز، نشان دهنده سطح ضعیف آگاهی دانشجویان دندانپزشکی و دندانپزشکان بود. در حالی که مطالعات دیگر در عربستان سعودی(14،28) و هند(29) نشان دهنده سطح آگاهی خوب تا عالی در مورد سرطان دهان در بین دانشجویان و کارورزان دندانپزشکی بود.
تجزیه‌وتحلیل داده‌های مطالعه حاضر حاکی از عدم تفاوت بین میانگین آگاهی (سببشناسی و اقدامات درمانی) و متغیرهای جنسیت، وضعیت تاهل و وضعیت سکونت بود.
در همین راستا در مطالعه ای که با هدف ارزیابی دانش دانشجویان پزشکی سوریه در مورد عوامل خطر سرطان دهان، تغییرات حفره دهان مرتبط با سرطان دهان و ارتباط بین ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و سرطان دهان در سال 2022 توسط Alzabibi Ma و همکاران(30) انجام شده بود نشان داده شد دانش کافی در مورد سرطان دهان، اطلاعات عمومی و عوامل خطر وجود دارد و همانند مطالعه حاضر بین میانگین آگاهی و جنسیت تفاوت معناداری وجود ندارد. همچنین در مطالعه Abdal K و همکاران(31) نیز بین آگاهی و جنسیت تفاوت معناداری وجود نداشت.
از طرفی مطالعه Lingam و همکاران (2022) (32) نشان داد که بین آگاهی و دانش دانشجویان مجرد و متاهل دندانپزشکی در مورد عفونت HPV تفاوت معناداری وجود دارد،این در حالیست که در مطالعه حاضر بین میزان آگاهی دانشجویان مجرد و متاهل تفاوت معناداری دیده نشد و علت عدم همسویی را می توان در جامعه آماری و تعداد شرکت کنندگان در نظر گرفت. طی بررسی پژوهشگر، پژوهشی که به بررسی رابطه وضعیت سکونت و میزان آگاهی پرداخته باشد یافت نشد.
در مطالعه ShilpaGunjal (33) و همکاران نشان داده شد، بیش از 90 درصد دانشجویان دندانپزشکی توانستند مصرف الکل، جویدن فوفل، عفونت ویروس پاپیلومای انسانی را به عنوان عوامل خطر مرتبط با سرطان دهان تشخیص دهند در مطالعه حاضر نیز در سوالی 4 گزینه ای 85 درصد دانشجویان توانستند تشخیص دهند که تنباکوی غیر تدخینی می‌تواند در ایجاد OSCC موثر باشد و در سوال چهارگزینه ای دیگر 78 درصد دانشجویان تشخیص دادند که عفونت HPV و ویروس نقص ایمنی اکتسابی HIV) ( می تواند در ابتلا به OSCC نقش افرین باشند. علاوه بر این Kazmi و همکاران(34) (2020) طی مطالعه ای نشان دادند اکثر شرکت کنندگان توانستند تشخیص دهند که مصرف سیگار یکی از عوامل خطر اصلی برای OSCC است، در مطالعه حاضر نیز در سوالی 4 گزینه ای 67 درصد دانشجویان مصرف سیگار را به عنوان عاملی اصلی تر و محوری تر و موثر تر در ابتلا به OSCC بیان کردند (در مقایسه با عومل کمتر موثر نظیر وراثت، میکروارگانیسم و تحریک مزمن).
در پژوهشی که به منظور سنجش آگاهی، نگرش و عملکرد دندانپزشکان و دانشجویان دندانپزشکی نسبت به غربالگری ضایعات سرطانی و پیش سرطانی دهان در غنای هند توسط Manju J و Krithika C(2021) (35) صورت گرفت، 73 درصد از شرکت کنندگان از بروز سرطان دهان در افراد غیر مصرف کننده دخانیات آگاه بودند. در مطالعه حاضر نیز 78 درصد از دانشجوها در پاسخ به سوالی تستی اطلاع داشتند که عواملی دیگر غیر از مصرف دخانیات می‌تواند در ابتلا به OSCC دخالت داشته باشد.
مطالعه ای که Saleem L و همکاران(36)انجام دادند نشان داد که 8/34 درصد از دانشجویان دندانپزشکی و 2/49 درصد از دانشجویان پزشکی موافق وجود ارتباط احتمالی بین رژیم غذایی نامناسب و سرطان دهان بودند این در حالی است که در مطالعه حاضر در سوالی چهارگزینه ای 78 درصد دانشجویان موافق این مطالب بودند. طبق این مطالعه تقریبا 90 درصد از دانشجویان دندانپزشکی و پزشکی نقش خود را در تشویق به ترک سیگار به عنوان ارائه دهندگان مراقبت های اولیه در آینده می‌شناسند. علاوه بر این، 2/74% و 1/63% از دانشجویان دندانپزشکی و پزشکی استفاده از آن را در بین بیماران خود منع می‌کنند.
همانطور که در مطالعات متعدد گزارش شده است ،سیگار کشیدن شدید، تنباکو، نوشیدن الکل، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و بی ثباتی ژنتیکی به عنوان عوامل خطر اصلی ابتلا به OSCC در نظر گرفته می شود (5،26،37،40) و عوامل خطرزای غذایی، شغلی و محیطی نیز ممکن است در ایجاد سرطان دهان نقش داشته باشند(40،41).
در همین راستا در پژوهشی که با هدف توصیف سطح دانش و آگاهی دانشجویان دندانپزشکی اسپانیا در مورد سرطان دهان و حلق مرتبط با HPV که در سال 2019 توسط Lorenzo-Pouso AI و همکاران(42) انجام شد اکثر دانشجویان معتقد بودند که عفونت HPV با سرطان اوروفارنکس مرتبط است (75%)،در مطالعه حاضر نیز 78 درصد دانشجو ها در سوالی چهارگزینه ای تشخیص دادند که عفونت HIV و HPV می تواند مرتبط با OSCC باشد. همچنین در مطالعه ای که با هدف بررسی میزان آگاهی دانشجویان دندانپزشکی در مورد سرطان دهان در هند و در سال 2022 توسط Yuri de Lima Medeiros و همکاران انجام شد(43) 69/79 درصد از شرکت کنندگان می دانستند که ویروس پاپیلومای انسانی یک عامل خطر برای سرطان دهان است. علاوه بر این در این مطالعه اکثر شرکت کنندگان می دانستند که متاستاز به غدد لنفاوی جهت تعیین پیش آگهی حیاتی است، در مطالعه حاضر نیز 85 درصد دانشجویان در سوالی چهارگزینه ای به این موضوع اشاره داشتند.
در مطالعه Naseer M و همکاران(44) نشان داده شد که 82% از دانشجویان موافق بودند که سابقه خانوادگی در ایجاد بدخیمی دهان نقش دارد ، از طرفی در مطالعه حاضر 67 درصد از دانشجویان در پاسخ به سوالی چهارگزینه ای تشخیص دادند که عامل وراثت نمیتواند مهمترین عامل ابتلا به OSCC باشد.
در مطالعه ای که با هدف بررسی میزان آگاهی دانشجویان در مورد HPV در سه دانشگاه در لودز لهستان و در سال 2020 توسط Joanna Jeruzal-Świątecka وWioletta Pietruszewska (45) انجام شده بود؛ یک پرسشنامه 22 سوالی در یک سرویس آنلاین آپلود شد. در مجموع 1710 دانشجو در این مطالعه شرکت کردند. این گروه به دو دسته دانشجویان پزشکی و غیرپزشکی تقسیم شدند. تعداد بسیار مشابهی از پاسخ دهندگان از هر دو گروه (21/%39در مقابل 47/36٪) می دانستند که HPV ممکن است باعث سرطان های دیگری غیر از دهانه رحم شود. تقریباً نیمی از پاسخ دهندگان از هر دو گروه (28/%46در مقابل 32/48%) از خطر ابتلا به سرطان دهان یا اوروفارنکس اطلاعی نداشتند،این مطالعه نشان دهنده ان است که دانشجویان رشته های علوم پزشکی از اگاهی خوبی نسبت به HPV برخوردار هستند اما نسبت به اثرات دهانی HPV اطلاعات کمی دارند. این درحالی است که در مطالعه حاضر، دانشجویان دندانپزشکی به عنوان قشری که بیشترین تمرکز را برحفره دهانی دارند، در پاسخ به سوالی چهارگزینه ای 78 درصدشان از انکوژنیک بودن و قابلیت ایجاد کردن OSCC توسط HPV و HIV مطلع بودند، این تفاوت بین این مطالعه و مطالعه حاضر احتمالا به علت متفاوت بودن جامعه مورد مطالعه است.
درحین بررسی مقالات مختلف ، این پیشنهاد به نظر امد که بسیار خوب است مطالعه ای صورت گیرد و در ان بررسی شود دانشجوهای دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اصفهان، تا چه اندازه برای امور پیشگیرانه(در همه ابعاد حیطه های دندانپزشکی) و نهادینه کردن آن وقت صرف می کنند و به عبارت بهتر تا چه اندازه دغدغه و انگیزه کافی جهت گسترش فرهنگ پیشگیری در بیماران دارند.
مطالعه حاضر اهمیت خود را از یک روش مقطعی، کم هزینه و سریع بدست می آورد که اطلاعات مفیدی را در مورد کفایت برنامه درسی دندانپزشکی (در مورد سرطان دهان) در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اصفهان ارائه می دهد .
نقطه قوت اصلی مطالعه ماهیت چند ملیتی مطالعه است که امکان تعمیم یافته های مطالعه را فراهم می کند.
در پژوهش حاضر 82 نفر در سرشماری شرکت داشتند ،11 نفر از تکمیل کردن قسمت تعیین جنسیت سوالات دموگرافیک پرسشنامه امتناع کردند که این امر موجب شد تا تحلیل آزمون اماری مربوط به جنسیت این مطالعه با محدودیت هایی همراه باشد.
نتایج مطالعه حاضر نشان داد، سطح دانش و آگاهی دانشجویان دندانپزشکی سال آخر دانشگاه ازاد اصفهان (خوراسگان) در مورد سبب شناسی و پیش آگهی و درمان ضایعه OSCC ؛ به مانند بسیاری از جوامع آماری در مطالعات دیگر؛ تا حد مطلوب و ایده ال فاصله دارد. جهت بهبود این شرایط، پیشنهاد می شود، دانشجویان در طی دوره تحصیل ارتباط بیشتری با بیماران و ضایعات دهانی داشته باشند و همچنین دوره های بازآموزی (مجازی و یا حضوری) بیشتری در زمینه ضایعات بدخیمی و پیش بدخیمی دهانی برگزار گردد.
ملاحظات اخلاقی
انجام روش‌های آموزشی و پژوهشی بدون رعایت نکات اخلاقی امری غیرممکن و ناصواب است. لذا لازم است نکات اخلاقی به دقت مورد توجه قرار گیرد. در تمام مراحل تحقیق باید اصول اخلاق شامل احترام به شان افراد، خیر رسانی و عدالت رعایت گردد.
در این مطالعه به منظورهای رعایت ملاحظات اخلاقی موارد زیر مد نظر قرار داده شد:
1-محقق قبل از شروع تحقیق نسبت به ثبت عنوان تحقیق خود در دانشگاه اقدام نموده و مجوز لازم در این زمینه کسب گردید.
2-پژوهشگر خود را به طور کامل به شرکت کنندگان معرفی نموده و اطلاعات کافی را در مورد پژوهش در اختیار انها قرار داد. محقق سعی مینماید حقوق شرکت کنندگاندر این تحقیق را در زمینه مشارکت در تحقیق حفظ کند و در کسب رضایت اگاهانه تلاش کند. به این ترتیب که پس از ارایه توضیحات لازم و مورد اهمیت و اهداف و فواید تحقیق، رضایت شرکت کنندگان را اخذ و به انها توضیح داده شد که در مورد از شرکت در پژوهش ازاد هستند.
3-به شرکت کنندگان در پژوهش اطمینان داده شد که اطلاعات بدست امده محرمانه خواهد ماند.
4-با دادن شماره تماس و ادرس به شرکت کنندگان در پژوهش، امکان اگاهی انها از نتایج تحقیق، در صورت تمایل فراهم هست.
5-در پایان پژوهش از شرکت کنندگان و مسیولین تشکر و قدردانی شفاهی به عمل امد.
6-اصل امانت داری در ارایه منابع تحقیقات رعایت گردید.
این پژوهش توسط کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی با کد IR.IAU.KHUISF.REC.1401.023 مورد تصویب قرار گرفت.
سهم نویسندگان
اتوسا امین زاده گوهری: استاد راهنما،ناظر بر روند پژوهش و نظارت بر طراحی پرسشنامه
منصور سردارپور: مجری پژوهش و نویسنده مسیول
حمایت مالی
پژوهش حاضر هیچگونه حمایت مالی از هیچ نهادی دریافت نکرده است
تضاد منافع
انجام این پژوهش برای نویسندگان هیچگونه تعارض در منافع را به دنبال نداشته است و نتایج آن به صورت کاملا شفاف و بدون سوگیری گزارش شده است.
تقدیر و تشکر
این مطالعه در قالب پایان نامه دکتری عمومی دندانپزشکی با همکاری دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان) انجام شد. از این رو از همه افراد و دانشجویانی که در این مطالعه شرکت کردند، تشکر و قدردانی می‌شود.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
دندانپزشکی
دریافت: 1402/2/29 | پذیرش: 1402/7/12 | انتشار: 1402/12/26
دریافت: 1402/2/29 | پذیرش: 1402/7/12 | انتشار: 1402/12/26
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
