دوره 22، شماره 4 - ( مهر و آبان 1402 )
جلد 22 شماره 4 صفحات 109-100 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.GMU.REC.1400.063
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
hassanpour M. the relationship between emotional intelligence and perceived stress of Gonabad students during the covid 19 outbreak. TB 2023; 22 (4) :100-109
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3497-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3497-fa.html
حسن پور محسن. رابطه هوش هیجانی و استرس درک شده دانشجویان شهر گناباد در سال 1400. طلوع بهداشت. 1402; 22 (4) :100-109
دانشگاه آزاد گناباد ، m.hassanpour33@gmail.com
متن کامل [PDF 686 kb]
(319 دریافت)
| چکیده (HTML) (426 مشاهده)
متن کامل: (621 مشاهده)
رابطه هوش هیجانی و استرس درک شده دانشجویان شهر گناباد در سال 1400
نویسنده: محسن حسن پور
نویسنده مسئول: مربی گروه پرستاری، واحد گناباد، دانشگاه آزاد اسلامی، گناباد، ایران
شماره تماس: 09155334163 Email:M.Hassanpour33@gmail.com
چکیده
مقدمه: هوش هیجانی مجموعه ای از مهارت های غیر شناختی است که بر توانایی های فرد در رویارویی با خواسته ها و فشارهای محیطی تأثیر می گذارد. به نظر می رسد دانشجویانی که هوش هیجانی بالاتری دارند می توانند در برابر استرس های گوناگون تصمیمات بهتر و هدفمند تری بگیرند. این پژوهش با هدف تعیین ارتباط بین هوش هیجانی و و استرس درک شده دانشجویان شهر گناباد انجام شده است.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی تحلیلی که در سال ۱400 انجام گرفت، 364 نفر از دانشجویان شهر گناباد با روش نمونه‌گیری سهمیه ای بنا بر تعداد دانشجویان هر دانشگاه وارد مطالعه شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این مطالعه شامل پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک ، پرسشنامه هوش هیجانی برادبری و گریوز و پرسشنامه استرس درک شده کوهن بود؛ که به روش مبتنی بر وب تکمیل و جمع آوری شد. داده ها با آزمونهای آماری کای اسکوئر، پیرسون و اسپیرمن در نرم افزار SPSS نسخه 26 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: میانگین نمره هوش هیجانی دانشجویان 32/89 و میانگین استرس درک شده دانشجویان 69/30 بود.در بین اطلاعات دموگرافیک فقط بین سن و هوش هیجانی رابطه معنی داری و مثبتی وجود داشت(041/0P=). در سایر اطلاعات دموگرافیک با هوش هیجانی و استرس درک شده رابطه معنی داری مشاهده نشد.میانگین نمره مولفه های هوش هیجانی از جمله خودآگاهی 65/20، آگاهی اجتماعی 16/16، مدیریت روابط26/26 و خود مدیریتی86/25 بود. بین تمامی مولفه های هوش هیجانی از جمله خودآگاهی (001/0 P<)، آگاهی اجتماعی (001/0 P<)، مدیریت روابط(001/0 P<) و همچنین نمره هوش هیجانی (001/0 P<) به جز مولفه ی خود مدیریتی(248/0 P<) با استرس درک شده رابطه ی معنی دار و معکوس مشاهده شد.
نتیجه گیری: بنابر نتایج که نشان دهنده کاهش سطح استرس درک شده با بالارفتن سطح هوش هیجانی در دانشجویان می باشد، لذا پیشنهاد می شود برای دانشجویان کارگاههای مرتبط با افزایش سطح هوش هیجانی در سطح دانشگاهها بویژه در زمان استرس های فراگیر در نظر گرفته شود.
واژه های کلیدی: دانشجویان،استرس، هوش هیجانی
جدول 1: اطلاعات دموگرافیک شرکت کنندگان در مطالعه
جدول 2:میانگین هوش هیجانی و استرس درک شده و ارتباط استرس درک شده و هوش هیجانی با اطلاعات دموگرافیک
جدول 3: رابطه هوش هیجانی و استرس درک شده در دانشجویان
این پژوهش توصیفی تحلیلی با هدف تعیین ارتباط میان هوش هیجانی و استرس درک شده در در بین دانشجویان شهر گناباد در سال 1400 انجام شد. نتایج مطالعه نشان داد افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند استرس کمتری را درک کرده اند. مطالعه Moroń که دربین 130 مرد و زن در لهستان انجام شد نیز نشان داد افرادی که هوش هیجانی بالاتری داشتند اضطراب ،استرس و ترس کمتری را تجربه کرده اند(14).
نتایج این مطالعه در ارتباط با رابطه بین هوش هیجانی و استرس درک شده با مطالعه بهرامی نیز هم خوانی داشت(15)؛ اما در مطالعه Shahin هیچ ارتباط معنی داری بین هوش هیجانی و استرس درک شده وجود نداشت. علت این تفاوت می تواند محدود بودن دانشجویان مطالعه Shahin به دانشجویان رشته های علوم پزشکی باشد(16).
نتایج مطالعه حاضر نشان داد بین مولفه خودآگاهی هوش هیجانی و استرس درک شده رابطه معنی داری وجود دارد نتایج مطالعه حیدری نیز نشان داد بین خودآگاهی از ابعاد هوش هیجانی و استرس درک شده رابطه معنی داری وجود داشت(17).
نتایج مطالعه ما نشان داد بین مولفه خود مدیریتی هوش هیجانی و استرس درک شده رابطه معنی داری وجود ندارد در حالی که بین مولفه آگاهی اجتماعی و استرس درک شده رابطه معنی دار و معکوسی وجود داشت اما نتایج یمانی نتایج کاملا متفاوت با مطالعه ما از خود نشان داد بدین معنی که در مطالعه یمانی بین خود مدیریتی و استرس رابطه معنی دار و معکوسی وجود داشت اما بین آگاهی اجتماعی و استرس رابطه معنی دارنبود. علت این تفاوت می تواند به گروه تحت مطالعه و تاثیر شرایط زمانی بویژه شیوع بیماری کووید 19 باشد(18).
نتایج مطالعه ما نشان داد بین هوش هیجانی و میزان تحصیلات رابطه معنی داری وجود نداشت. در مطالعه صفری نیز بین هوش هیجانی و میزان تحصیلات ارتباط معنی داری مشاهده نشد(19).
نتایج مطالعه ما نشان داد دانشجویانی که سن بالاتری دارند به طور معنی داری هوش هیجانی بالاتری داشته اند.
مطالعه رستمی نیز نشان داد دانشجویانی که سن بیشتری داشته اند به طور معنی داری هوش هیجانی بالاتری بوده اند(6)؛ اما در مطالعات سبزی (20) و غفرانی(21) ارتباطی بین سن و هوش هیجانی در دانشجویان پرستاری مشاهده نشد. به نظر می رسد علت این تفاوت محدود بودن دانشجویان مورد مطالعه ی سبزی و غفرانی باشد.رابطه ی معنی داری بین مرد یا زن بودن با میزان هوش هیجانی در مطالعه ما مشاهده نشد.
این در حالی بود که در مطالعه دوکانه ای فرد زنان هوش هیجانی بالاتری از مردان داشتند. شاید علت این تفاوت این باشد که مطالعه دوکانه ای فقط بر روی زنان و مردان متاهل انجام شده بود در حالی که مطالعه ما شامل افراد مجرد و متاهل بود(22)، در حالی که در مطالعه حنانی میزان هوش هیجانی مردان از زنان به طور معنی داری بیشتر بوده است(23).
نتایج مطالعه ما نشان داد ارتباط معنی داری بین مشخصات
دموگرافیک و استرس درک شده در دانشجویان وجود نداشت.
در مطالعه نادری پور و همکاران نیز بین مشخصات دموگرافیک دانشجویان و استرس درک شده در سالی که مطالعه ما نیز انجام شده بود وجود نداشت که همسو با مطالعه ما بود(24).
نتایج مطالعه نشان داد بین وضعیت تاهل و استرس درک شده رابطه معنی داری وجود نداشت، این در حالیست که در مطالعه اسماعیل پور افراد متاهل استرس کمتری را درک کرده بودند(25).
در مطالعه ما بین جنسیت و استرس درک شده رابطه معنی داری مشاهده نشد، در حالی که در مطالعه کوهنورد رابطه معنی داری بین استرس و جنسیت در پرسنل بیمارستان مشاهده شد به طوری که مردان به طور معنی داری استرس بیشتری داشتند. این اختلاف می تواند به تفاوت جامعه آماری در مطالعه ما و کوهنورد مربوط باشد(26).
نتایج این پژوهش نشان می دهد ارتقا سطح هوش هیجانی می تواند در کنترل استرس موثر بوده و در نتیجه باعث پیشگیری از انواع اختلالات مرتبط با افزایش سطح استرس به ویژه در دانشجویان شود.
مطالعات نشان داده است افرادی که دارای هوش هیجانی بالاتری هستند تعادل هیجانی بالاتر داشته و به خوبی می توانند عواطف و هیجانات خود را کنترل کنند؛ لذا افزایش هوش هیجانی می تواند در مدیریت استرس نقش به سزایی را ایفا کند.
با توجه به مطالعات انجام شده از جمله مطالعه امامی مقدم که نشان داد با آموزش مهارت های هوش هیجانی استرس تحصیلی دانش اموزان دختر کاهش می یابد(27).
پیشنـهاد می شود جهت کاهـش استـرس کارگـاههای منـاسب جهـت افـزایـش مهـارت های هـوش هیـجـانـی دانـشـجـویـان برنامه ریزی گردد.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام می‌دارند که هیچ‌گونه تضاد منافعی در این مطالعه وجود ندارد.
تقدیر و تشکر
نویسندگان از معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گناباد و از تمامی دانشجویانی که با دقت کامل پرسشنامه پژوهش را تکمیل نموده اند، سپاسگزاری و قدردانی می نمایند.
نویسنده: محسن حسن پور
نویسنده مسئول: مربی گروه پرستاری، واحد گناباد، دانشگاه آزاد اسلامی، گناباد، ایران
شماره تماس: 09155334163 Email:M.Hassanpour33@gmail.com
چکیده
مقدمه: هوش هیجانی مجموعه ای از مهارت های غیر شناختی است که بر توانایی های فرد در رویارویی با خواسته ها و فشارهای محیطی تأثیر می گذارد. به نظر می رسد دانشجویانی که هوش هیجانی بالاتری دارند می توانند در برابر استرس های گوناگون تصمیمات بهتر و هدفمند تری بگیرند. این پژوهش با هدف تعیین ارتباط بین هوش هیجانی و و استرس درک شده دانشجویان شهر گناباد انجام شده است.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی تحلیلی که در سال ۱400 انجام گرفت، 364 نفر از دانشجویان شهر گناباد با روش نمونه‌گیری سهمیه ای بنا بر تعداد دانشجویان هر دانشگاه وارد مطالعه شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات در این مطالعه شامل پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک ، پرسشنامه هوش هیجانی برادبری و گریوز و پرسشنامه استرس درک شده کوهن بود؛ که به روش مبتنی بر وب تکمیل و جمع آوری شد. داده ها با آزمونهای آماری کای اسکوئر، پیرسون و اسپیرمن در نرم افزار SPSS نسخه 26 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: میانگین نمره هوش هیجانی دانشجویان 32/89 و میانگین استرس درک شده دانشجویان 69/30 بود.در بین اطلاعات دموگرافیک فقط بین سن و هوش هیجانی رابطه معنی داری و مثبتی وجود داشت(041/0P=). در سایر اطلاعات دموگرافیک با هوش هیجانی و استرس درک شده رابطه معنی داری مشاهده نشد.میانگین نمره مولفه های هوش هیجانی از جمله خودآگاهی 65/20، آگاهی اجتماعی 16/16، مدیریت روابط26/26 و خود مدیریتی86/25 بود. بین تمامی مولفه های هوش هیجانی از جمله خودآگاهی (001/0 P<)، آگاهی اجتماعی (001/0 P<)، مدیریت روابط(001/0 P<) و همچنین نمره هوش هیجانی (001/0 P<) به جز مولفه ی خود مدیریتی(248/0 P<) با استرس درک شده رابطه ی معنی دار و معکوس مشاهده شد.
نتیجه گیری: بنابر نتایج که نشان دهنده کاهش سطح استرس درک شده با بالارفتن سطح هوش هیجانی در دانشجویان می باشد، لذا پیشنهاد می شود برای دانشجویان کارگاههای مرتبط با افزایش سطح هوش هیجانی در سطح دانشگاهها بویژه در زمان استرس های فراگیر در نظر گرفته شود.
واژه های کلیدی: دانشجویان،استرس، هوش هیجانی
مقدمه
دنیای کنونی اطراف بشر متمدن، مملو از عوامل استرس زا (استرسور) می باشد. اصطلاح استرس از زبان انگلیسی گرفته شده و معادل دقیق آن در فارسی کلمه فشار است. استرس عبارت است از مجموعه واکنش های غیر اختصاصی که تحت تاثیر محرک های گوناگون در ارگانیسم ایجاد می شود. استرس از نظر ماهیت، اختصاصی است؛ اما منشا غیراختصاصی دارد. در روانشناسی، استرس به معنی تحت فشار روانی قرار گرفتن تعریف شده است. استرس واکنش بدنی، ذهنی و شیمیایی بدن در برابر رویدادهایی است که موجب ترس، هیجان، دستپاچگی، احساس خطر یا خشم می شود(1).
از جمله نشانه های ناشی از استرس می توان به افسردگی و اضطراب اشاره کرد. هنگامی که در زندگی فردی یک سری تغییرات در موقعیت اجتماعی و سبک زندگی فرد رخ دهد، منجر به پاسخ دهی فرد تحت عنوان استرس می گردد(2). استرس عامل 30 درصد از بیماریها است که سالیانه هزینه ای معادل 300 تا 400 میلیون دلار را به جوامع و افراد تحمیل می کند(3).
در سنین و موقعیت اجتماعی دانشجویی، استرس های فراوان از جمله دور بودن و جدا شدن از محیط خانواده، ورود به محیط جدید، مسائل و مشکلات درسی، رقابت با سایرین، آینده کاری، نگرانی در مورد تشکیل خانواده و ...منجر به بروز بیماریهای جسمی، روحی و روانی می گردند(4). بنابراین، پیشگیری از استرس دانشجویان و کاهش فشار روانی نقش مهمی در افزایش علاقه به کار و همکاری در جامعه و احساس مسئولیت خواهد داشت(5).
ﺭﺍﻫﻜﺎﺭﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻭ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮﺍﺕ ﻣﺨﺮﺏ استرس ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﺩ. نوع راهکار و استراتژی اتخاذ شده توسط هر فرد در مقابله با استرسورها، به عنوان بخشی از سلامت عاطفی و آسیب پذیر بودن در آن فرد محسوب می شود.
به کاربردن راهبردهای نامناسب رویارویی با عوامل فشار زا می تواند موجب افزایش مشکلات گردد در حالی که به کارگیری راهبرد درست مقابله ای که نقش محوری در هوش هیجانی افراد دارد، می تواند پیامدهای سودمندی در پی داشته باشد. اثبات شده است که هوش هیجانی یک عامل سازمان دهنده برای تفکر و برنامه ریزی می باشد که در شرایط آسیب زا به کمک انسان آمده و مانع از صدمه دیدن و نابودی فرد تحت فشار سنگین مسائل و مشکلات می گردد(6).
بسیاری از نظریه پردازان، کنترل استرس را در زمره مؤلفه های اصلی هوش هیجانی قلمداد می نمایند. عدم تعادل در مؤلفه های هوش هیجانی باعث ایجاد شرایط استرس زا می شود(7). Kauts در مطالعه ای که جهت بررسی تاثیر هوش هیجانی بر استرس تحصیلی دانشجویان انجام داد نشان داد دانشجویانی که هوش هیجانی بالاتری داشتند به مراتب استرس تحصیلی کمتری را متحمل شده اند(8).
همچنین یافته های مطالعه Fteiha یک همبستگی قوی و مثبت بین هوش هیجانی و سبک مقابله با استرس در بین دانشجویان حاضر در مطالعه را نشان داد(9). Joshua نیز در مطالعه خود نشان داد دانشجویانی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردار بودند استرس تحصیلی کمتری را تجربه و خودکارآمدی بالاتری داشته اند(10).
Lopez و همکاران در مطالعه ای که بر روی معلمان انجام دادند به این نتیجه رسیدند که بین هوش هیجانی و استرس درک شده در معلمان دوره دوم دبیرستان رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد(11).
از آنجایی که مفهوم هوش هیجانی و راهبردهای مقابله ای برای بهزیستی یک فرد ضروری است، تحقیقات در مورد سطح استرس و هوش هیجانی دانشجویان بسیار مهم است(9).
از طرفی در این مطالعه شاخص هایی همچون نوع دانشگاه محل تحصیل، تاهل و از همه مهم تر تاثیر شرایط استرس زای دوران شیوع کرونا در ایجاد استرس مدنظر قرار گرفت که در مطالعات دیگر کمتر به آن پرداخته شده است. بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه بین هوش هیجانی و استرس درک شده در دانشجویان شهر گناباد در سال 1400 به انجام رسید.
روش بررسی
این مطالعه توصیفی تحلیلی در سال 1400 در گناباد انجام گرفت. حجم نمونه مورد پژوهش با توجه به حجم جامعه آماری 364 نفـر محاسبه گردید. روش نمونه گیری از طریـق جـدول مورگـان به صورت نمونه گیری سهمیه ای بود.
نحوه جمع آوری داده ها به این صورت بود که تکمیل پرسشنامه به صورت اینترنتی از طریق ارسال لینک به دانشجویان در کانال های ایجاد شده در شبکه های اجتماعی در سایت پرس لاین انجام گرفت.
جهت حفظ محرمانگی، اطلاعات هویتی مانند نام و نام خانوادگی و شماره تماس از افراد درخواست نگردید. همچنین به دانشجویان این اطمینان داده شد که اطلاعات فقط در اختیار
محققین قرار می گیرد و درانتهای پرسشنامه شماره همراه محقق
گذاشته شد.
معیار های ورود شامل اشتغال به تحصیل در یکی از دانشگاه های گناباد، تمایل به شرکت در مطالعه، داشتن حداقل 18 سال سن، عدم سابقه بیماری روحی-روانی مزمن و عدم سابقه مصرف دارو های روان گردان بود. معیار های خروج عبارت بود از: عدم تمایل به ادامه همکاری در تکمیل یکی از اجزای اصلی پرسشنامه از جمله اطلاعات دموگرافیک،استرس درک شده و یا هوش هیجانی.
ابزار گرد آوری اطلاعات شامل پرسشنامه مشتمل بر مشخصات دموگرافیک شامل؛ مشخصات جمعیت شناختی، سن، جنس، وضعیت تأهل، دانشگاه محل تحصیل، سابقه بیماری روحی -روانی مزمن بود.
جهت بررسی میزان هوش هیجانی از پرسشنامه هوش هیجانی برادبری و گریوز که دارای 28 ماده که به 5 مقیاس هوش هیجانی کلی، خوداگاهی (سؤالات1-6)، خود مدیریتی (سؤالات 7-15)، آگاهی اجتماعی (سؤالات 16-20) و مدیریت روابط (سؤالات 21-28) تقسیم می‌شود استفاده شد.
این آزمون را برادبری وگریوز در سال 2005 ساخته‌اند. شیوه نمره گذاری آزمون با استفاده از طیف لیکرت از هرگز (نمره 1) تا همیشه (نمره 6) انجام می‌شود. جمع نمراتی که آزمودنی در هر یک از سؤالات کسب می‌کند نمره کل آزمون را تشکیل می‌دهد. در مطالعه نجاتی پایایی این پرسشنامه با روش آلفای کـرونباخ 942/0 و روایی سازه آن با روش (ﺗﺤﻠﻴـﻞﻋـﺎﻣﻞﺗﺄﻳﻴـﺪی)
مـورد تایید قرار گرفت(12).
جهت بررسی استرس درک شده از پرسشنامه استرس درک شده کوهن استفاده شد مقیاس استرس ادراک شده در سال 1983 توسط کوهن، کمارک و مرملستین ساخته شده است. این مقیاس 16 آیتم دارد و هر آیتم براساس یک مقیاس لیکرتی پنج درجه‌ای (هیچ، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) پاسخ داده می شود، این گزینه ها به ترتیب نمره 0، 1، 2، 3 و 4 می گیرند. مقیاس استرس ادراک شده دو خرده مقیاس را می سنجد: الف) خرده مقیاس ادراک منفی از استرس که شامل آیتم های 1، 2، 3، 4، 11، 12 و 14 و 16 می‌شود. ب) خرده مقیاس ادراک شده مثبت از استرس که آیتم های 5، 6، 7، 8، 9، 10، و 13 و 15را در بر می گیرد که به صورت برعکس نمره گذاری می شوند. مقیاس استرس ادراک شده زمانی بکار می آید که بخواهیم بدانیم موقعیت های زندگی یک فرد تا چه اندازه از نظر خود فرد استرس زا است. اصغری و همکاران همسانی درونی این آزمون را به روش آلفا کرونباخ بر روی 300 نفر از دانشجویان 84/0 محاسبه کرده اند همچنین روایی این پرسشنامه به روش های تحلیل عاملی، سازه و محتوایی مورد تایید قرار گرفته است(13).داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 26، شاخص های مرکزی و پراکندگی، کای اسکوئر، ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن تجزیه و تحلیل شدند.
یافته ها
از 364 پرسشنامه اخذ شده از سایت پس از تکمیل، 2 پرسشنامه به دلیل عدم پاسخدهی و 17 نفر به علت داشتن بیماری های مزمن روحی و روانی از مطالعه حذف شدند. در انتها 345 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. جدول 1 بیانگر اطلاعات دموگرافیک شرکت کنندگان می باشد. براساس نتایج به دست آمده میانگین هوش هیجانی شرکت کنندگان 23/117 و استرس درک شده 67/46 به دست آمد. بین مشخصات دموگرافیک و هوش هیجانی به جز متغیر سن که در آن با افزایش سن هوش هیجانی افزایش یافت، ارتباط معنی داری مشاهده نشد. همچنین بین استرس درک شده و متغیرهای دموگرافیک هیچ رابطه معنی داری وجود نداشت(جدول 2).
ضریب همبستگی پیرسون نشان دهنده ارتباط معنی دار و معکوس بین هوش هیجانی و نمره کلی استرس درک شده بود. در بین مولفه های هوش هیجانی نیز رابطه معنی دار و معکوسی بین خودآگاهی، آگاهی اجتماعی و مدیریت روابط با استرس درک شده وجود داشت اما بین خود مدیریتی و استرس درک شده رابطه معنی دار وجود نداشت(جدول 3).
دنیای کنونی اطراف بشر متمدن، مملو از عوامل استرس زا (استرسور) می باشد. اصطلاح استرس از زبان انگلیسی گرفته شده و معادل دقیق آن در فارسی کلمه فشار است. استرس عبارت است از مجموعه واکنش های غیر اختصاصی که تحت تاثیر محرک های گوناگون در ارگانیسم ایجاد می شود. استرس از نظر ماهیت، اختصاصی است؛ اما منشا غیراختصاصی دارد. در روانشناسی، استرس به معنی تحت فشار روانی قرار گرفتن تعریف شده است. استرس واکنش بدنی، ذهنی و شیمیایی بدن در برابر رویدادهایی است که موجب ترس، هیجان، دستپاچگی، احساس خطر یا خشم می شود(1).
از جمله نشانه های ناشی از استرس می توان به افسردگی و اضطراب اشاره کرد. هنگامی که در زندگی فردی یک سری تغییرات در موقعیت اجتماعی و سبک زندگی فرد رخ دهد، منجر به پاسخ دهی فرد تحت عنوان استرس می گردد(2). استرس عامل 30 درصد از بیماریها است که سالیانه هزینه ای معادل 300 تا 400 میلیون دلار را به جوامع و افراد تحمیل می کند(3).
در سنین و موقعیت اجتماعی دانشجویی، استرس های فراوان از جمله دور بودن و جدا شدن از محیط خانواده، ورود به محیط جدید، مسائل و مشکلات درسی، رقابت با سایرین، آینده کاری، نگرانی در مورد تشکیل خانواده و ...منجر به بروز بیماریهای جسمی، روحی و روانی می گردند(4). بنابراین، پیشگیری از استرس دانشجویان و کاهش فشار روانی نقش مهمی در افزایش علاقه به کار و همکاری در جامعه و احساس مسئولیت خواهد داشت(5).
ﺭﺍﻫﻜﺎﺭﻫﺎﻯ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻭ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮﺍﺕ ﻣﺨﺮﺏ استرس ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﺩ. نوع راهکار و استراتژی اتخاذ شده توسط هر فرد در مقابله با استرسورها، به عنوان بخشی از سلامت عاطفی و آسیب پذیر بودن در آن فرد محسوب می شود.
به کاربردن راهبردهای نامناسب رویارویی با عوامل فشار زا می تواند موجب افزایش مشکلات گردد در حالی که به کارگیری راهبرد درست مقابله ای که نقش محوری در هوش هیجانی افراد دارد، می تواند پیامدهای سودمندی در پی داشته باشد. اثبات شده است که هوش هیجانی یک عامل سازمان دهنده برای تفکر و برنامه ریزی می باشد که در شرایط آسیب زا به کمک انسان آمده و مانع از صدمه دیدن و نابودی فرد تحت فشار سنگین مسائل و مشکلات می گردد(6).
بسیاری از نظریه پردازان، کنترل استرس را در زمره مؤلفه های اصلی هوش هیجانی قلمداد می نمایند. عدم تعادل در مؤلفه های هوش هیجانی باعث ایجاد شرایط استرس زا می شود(7). Kauts در مطالعه ای که جهت بررسی تاثیر هوش هیجانی بر استرس تحصیلی دانشجویان انجام داد نشان داد دانشجویانی که هوش هیجانی بالاتری داشتند به مراتب استرس تحصیلی کمتری را متحمل شده اند(8).
همچنین یافته های مطالعه Fteiha یک همبستگی قوی و مثبت بین هوش هیجانی و سبک مقابله با استرس در بین دانشجویان حاضر در مطالعه را نشان داد(9). Joshua نیز در مطالعه خود نشان داد دانشجویانی که از هوش هیجانی بالاتری برخوردار بودند استرس تحصیلی کمتری را تجربه و خودکارآمدی بالاتری داشته اند(10).
Lopez و همکاران در مطالعه ای که بر روی معلمان انجام دادند به این نتیجه رسیدند که بین هوش هیجانی و استرس درک شده در معلمان دوره دوم دبیرستان رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد(11).
از آنجایی که مفهوم هوش هیجانی و راهبردهای مقابله ای برای بهزیستی یک فرد ضروری است، تحقیقات در مورد سطح استرس و هوش هیجانی دانشجویان بسیار مهم است(9).
از طرفی در این مطالعه شاخص هایی همچون نوع دانشگاه محل تحصیل، تاهل و از همه مهم تر تاثیر شرایط استرس زای دوران شیوع کرونا در ایجاد استرس مدنظر قرار گرفت که در مطالعات دیگر کمتر به آن پرداخته شده است. بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی رابطه بین هوش هیجانی و استرس درک شده در دانشجویان شهر گناباد در سال 1400 به انجام رسید.
روش بررسی
این مطالعه توصیفی تحلیلی در سال 1400 در گناباد انجام گرفت. حجم نمونه مورد پژوهش با توجه به حجم جامعه آماری 364 نفـر محاسبه گردید. روش نمونه گیری از طریـق جـدول مورگـان به صورت نمونه گیری سهمیه ای بود.
نحوه جمع آوری داده ها به این صورت بود که تکمیل پرسشنامه به صورت اینترنتی از طریق ارسال لینک به دانشجویان در کانال های ایجاد شده در شبکه های اجتماعی در سایت پرس لاین انجام گرفت.
جهت حفظ محرمانگی، اطلاعات هویتی مانند نام و نام خانوادگی و شماره تماس از افراد درخواست نگردید. همچنین به دانشجویان این اطمینان داده شد که اطلاعات فقط در اختیار
محققین قرار می گیرد و درانتهای پرسشنامه شماره همراه محقق
گذاشته شد.
معیار های ورود شامل اشتغال به تحصیل در یکی از دانشگاه های گناباد، تمایل به شرکت در مطالعه، داشتن حداقل 18 سال سن، عدم سابقه بیماری روحی-روانی مزمن و عدم سابقه مصرف دارو های روان گردان بود. معیار های خروج عبارت بود از: عدم تمایل به ادامه همکاری در تکمیل یکی از اجزای اصلی پرسشنامه از جمله اطلاعات دموگرافیک،استرس درک شده و یا هوش هیجانی.
ابزار گرد آوری اطلاعات شامل پرسشنامه مشتمل بر مشخصات دموگرافیک شامل؛ مشخصات جمعیت شناختی، سن، جنس، وضعیت تأهل، دانشگاه محل تحصیل، سابقه بیماری روحی -روانی مزمن بود.
جهت بررسی میزان هوش هیجانی از پرسشنامه هوش هیجانی برادبری و گریوز که دارای 28 ماده که به 5 مقیاس هوش هیجانی کلی، خوداگاهی (سؤالات1-6)، خود مدیریتی (سؤالات 7-15)، آگاهی اجتماعی (سؤالات 16-20) و مدیریت روابط (سؤالات 21-28) تقسیم می‌شود استفاده شد.
این آزمون را برادبری وگریوز در سال 2005 ساخته‌اند. شیوه نمره گذاری آزمون با استفاده از طیف لیکرت از هرگز (نمره 1) تا همیشه (نمره 6) انجام می‌شود. جمع نمراتی که آزمودنی در هر یک از سؤالات کسب می‌کند نمره کل آزمون را تشکیل می‌دهد. در مطالعه نجاتی پایایی این پرسشنامه با روش آلفای کـرونباخ 942/0 و روایی سازه آن با روش (ﺗﺤﻠﻴـﻞﻋـﺎﻣﻞﺗﺄﻳﻴـﺪی)
مـورد تایید قرار گرفت(12).
جهت بررسی استرس درک شده از پرسشنامه استرس درک شده کوهن استفاده شد مقیاس استرس ادراک شده در سال 1983 توسط کوهن، کمارک و مرملستین ساخته شده است. این مقیاس 16 آیتم دارد و هر آیتم براساس یک مقیاس لیکرتی پنج درجه‌ای (هیچ، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد) پاسخ داده می شود، این گزینه ها به ترتیب نمره 0، 1، 2، 3 و 4 می گیرند. مقیاس استرس ادراک شده دو خرده مقیاس را می سنجد: الف) خرده مقیاس ادراک منفی از استرس که شامل آیتم های 1، 2، 3، 4، 11، 12 و 14 و 16 می‌شود. ب) خرده مقیاس ادراک شده مثبت از استرس که آیتم های 5، 6، 7، 8، 9، 10، و 13 و 15را در بر می گیرد که به صورت برعکس نمره گذاری می شوند. مقیاس استرس ادراک شده زمانی بکار می آید که بخواهیم بدانیم موقعیت های زندگی یک فرد تا چه اندازه از نظر خود فرد استرس زا است. اصغری و همکاران همسانی درونی این آزمون را به روش آلفا کرونباخ بر روی 300 نفر از دانشجویان 84/0 محاسبه کرده اند همچنین روایی این پرسشنامه به روش های تحلیل عاملی، سازه و محتوایی مورد تایید قرار گرفته است(13).داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 26، شاخص های مرکزی و پراکندگی، کای اسکوئر، ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن تجزیه و تحلیل شدند.
یافته ها
از 364 پرسشنامه اخذ شده از سایت پس از تکمیل، 2 پرسشنامه به دلیل عدم پاسخدهی و 17 نفر به علت داشتن بیماری های مزمن روحی و روانی از مطالعه حذف شدند. در انتها 345 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. جدول 1 بیانگر اطلاعات دموگرافیک شرکت کنندگان می باشد. براساس نتایج به دست آمده میانگین هوش هیجانی شرکت کنندگان 23/117 و استرس درک شده 67/46 به دست آمد. بین مشخصات دموگرافیک و هوش هیجانی به جز متغیر سن که در آن با افزایش سن هوش هیجانی افزایش یافت، ارتباط معنی داری مشاهده نشد. همچنین بین استرس درک شده و متغیرهای دموگرافیک هیچ رابطه معنی داری وجود نداشت(جدول 2).
ضریب همبستگی پیرسون نشان دهنده ارتباط معنی دار و معکوس بین هوش هیجانی و نمره کلی استرس درک شده بود. در بین مولفه های هوش هیجانی نیز رابطه معنی دار و معکوسی بین خودآگاهی، آگاهی اجتماعی و مدیریت روابط با استرس درک شده وجود داشت اما بین خود مدیریتی و استرس درک شده رابطه معنی دار وجود نداشت(جدول 3).
جدول 1: اطلاعات دموگرافیک شرکت کنندگان در مطالعه
جدول 2:میانگین هوش هیجانی و استرس درک شده و ارتباط استرس درک شده و هوش هیجانی با اطلاعات دموگرافیک
| متغیر | استرس درک شده | |
| ضریب همبستگی پیرسون | P | |
| خودآگاهی | 330/0-R= | 001/0 P< |
| خود مدیریتی | 065/0- R= | 248/0 P= |
| آگاهی اجتماعی | 271/0- R= | 001/0 P< |
| مدیریت روابط | 258/0- R= | 001/0 P< |
| هوش هیجانی کلی | 403/0- R= | 001/0 P< |
جدول 3: رابطه هوش هیجانی و استرس درک شده در دانشجویان
| متغیر |
میانگین( انحراف معیار) | حداکثر -حداقل | جنسیت | وضعیت تاهل | دانشگاه | سن |
| هوش هیجانی | (05/13)32/89 | 83-158 | P=0/406 | P=0/374 | P=0/423 | P=0/041 |
| استرس درک شده | (92/7) 69/30 | 63-23 | P=0/391 | P=0/344 | P=0/340 | P=0/083 |
بحث و نتیجه گیری
این پژوهش توصیفی تحلیلی با هدف تعیین ارتباط میان هوش هیجانی و استرس درک شده در در بین دانشجویان شهر گناباد در سال 1400 انجام شد. نتایج مطالعه نشان داد افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند استرس کمتری را درک کرده اند. مطالعه Moroń که دربین 130 مرد و زن در لهستان انجام شد نیز نشان داد افرادی که هوش هیجانی بالاتری داشتند اضطراب ،استرس و ترس کمتری را تجربه کرده اند(14).
نتایج این مطالعه در ارتباط با رابطه بین هوش هیجانی و استرس درک شده با مطالعه بهرامی نیز هم خوانی داشت(15)؛ اما در مطالعه Shahin هیچ ارتباط معنی داری بین هوش هیجانی و استرس درک شده وجود نداشت. علت این تفاوت می تواند محدود بودن دانشجویان مطالعه Shahin به دانشجویان رشته های علوم پزشکی باشد(16).
نتایج مطالعه حاضر نشان داد بین مولفه خودآگاهی هوش هیجانی و استرس درک شده رابطه معنی داری وجود دارد نتایج مطالعه حیدری نیز نشان داد بین خودآگاهی از ابعاد هوش هیجانی و استرس درک شده رابطه معنی داری وجود داشت(17).
نتایج مطالعه ما نشان داد بین مولفه خود مدیریتی هوش هیجانی و استرس درک شده رابطه معنی داری وجود ندارد در حالی که بین مولفه آگاهی اجتماعی و استرس درک شده رابطه معنی دار و معکوسی وجود داشت اما نتایج یمانی نتایج کاملا متفاوت با مطالعه ما از خود نشان داد بدین معنی که در مطالعه یمانی بین خود مدیریتی و استرس رابطه معنی دار و معکوسی وجود داشت اما بین آگاهی اجتماعی و استرس رابطه معنی دارنبود. علت این تفاوت می تواند به گروه تحت مطالعه و تاثیر شرایط زمانی بویژه شیوع بیماری کووید 19 باشد(18).
نتایج مطالعه ما نشان داد بین هوش هیجانی و میزان تحصیلات رابطه معنی داری وجود نداشت. در مطالعه صفری نیز بین هوش هیجانی و میزان تحصیلات ارتباط معنی داری مشاهده نشد(19).
نتایج مطالعه ما نشان داد دانشجویانی که سن بالاتری دارند به طور معنی داری هوش هیجانی بالاتری داشته اند.
مطالعه رستمی نیز نشان داد دانشجویانی که سن بیشتری داشته اند به طور معنی داری هوش هیجانی بالاتری بوده اند(6)؛ اما در مطالعات سبزی (20) و غفرانی(21) ارتباطی بین سن و هوش هیجانی در دانشجویان پرستاری مشاهده نشد. به نظر می رسد علت این تفاوت محدود بودن دانشجویان مورد مطالعه ی سبزی و غفرانی باشد.رابطه ی معنی داری بین مرد یا زن بودن با میزان هوش هیجانی در مطالعه ما مشاهده نشد.
این در حالی بود که در مطالعه دوکانه ای فرد زنان هوش هیجانی بالاتری از مردان داشتند. شاید علت این تفاوت این باشد که مطالعه دوکانه ای فقط بر روی زنان و مردان متاهل انجام شده بود در حالی که مطالعه ما شامل افراد مجرد و متاهل بود(22)، در حالی که در مطالعه حنانی میزان هوش هیجانی مردان از زنان به طور معنی داری بیشتر بوده است(23).
نتایج مطالعه ما نشان داد ارتباط معنی داری بین مشخصات
دموگرافیک و استرس درک شده در دانشجویان وجود نداشت.
در مطالعه نادری پور و همکاران نیز بین مشخصات دموگرافیک دانشجویان و استرس درک شده در سالی که مطالعه ما نیز انجام شده بود وجود نداشت که همسو با مطالعه ما بود(24).
نتایج مطالعه نشان داد بین وضعیت تاهل و استرس درک شده رابطه معنی داری وجود نداشت، این در حالیست که در مطالعه اسماعیل پور افراد متاهل استرس کمتری را درک کرده بودند(25).
در مطالعه ما بین جنسیت و استرس درک شده رابطه معنی داری مشاهده نشد، در حالی که در مطالعه کوهنورد رابطه معنی داری بین استرس و جنسیت در پرسنل بیمارستان مشاهده شد به طوری که مردان به طور معنی داری استرس بیشتری داشتند. این اختلاف می تواند به تفاوت جامعه آماری در مطالعه ما و کوهنورد مربوط باشد(26).
نتایج این پژوهش نشان می دهد ارتقا سطح هوش هیجانی می تواند در کنترل استرس موثر بوده و در نتیجه باعث پیشگیری از انواع اختلالات مرتبط با افزایش سطح استرس به ویژه در دانشجویان شود.
مطالعات نشان داده است افرادی که دارای هوش هیجانی بالاتری هستند تعادل هیجانی بالاتر داشته و به خوبی می توانند عواطف و هیجانات خود را کنترل کنند؛ لذا افزایش هوش هیجانی می تواند در مدیریت استرس نقش به سزایی را ایفا کند.
با توجه به مطالعات انجام شده از جمله مطالعه امامی مقدم که نشان داد با آموزش مهارت های هوش هیجانی استرس تحصیلی دانش اموزان دختر کاهش می یابد(27).
پیشنـهاد می شود جهت کاهـش استـرس کارگـاههای منـاسب جهـت افـزایـش مهـارت های هـوش هیـجـانـی دانـشـجـویـان برنامه ریزی گردد.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام می‌دارند که هیچ‌گونه تضاد منافعی در این مطالعه وجود ندارد.
تقدیر و تشکر
نویسندگان از معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گناباد و از تمامی دانشجویانی که با دقت کامل پرسشنامه پژوهش را تکمیل نموده اند، سپاسگزاری و قدردانی می نمایند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
روان شناسی
دریافت: 1402/1/20 | پذیرش: 1402/4/5 | انتشار: 1402/8/20
دریافت: 1402/1/20 | پذیرش: 1402/4/5 | انتشار: 1402/8/20
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
