دوره 22، شماره 3 - ( مرداد و شهریور 1402 )
جلد 22 شماره 3 صفحات 76-61 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.YAZD.REC.1399.039
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ruhani A, Askari Nodoushan A, Dakhil Abbasi G, Zarei Mahmudabadi A. Investigating the Relationship between General Health and Emotional Labor among Nurses in Public and Private Hospitals. TB 2023; 22 (3) :61-76
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3457-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3457-fa.html
روحانی علی، عسکری ندوشن عباس، دخیل عباسی گلنوش، زارعی محمود آبادی علیرضا. بررسی ارتباط بین سلامت عمومی و کارعاطفی در پرستاران بیمارستان‌های دولتی و خصوصی. طلوع بهداشت. 1402; 22 (3) :61-76
دانشگاه یزد ، aliruhani@yazd.ac.ir
متن کامل [PDF 732 kb]
(166 دریافت)
| چکیده (HTML) (408 مشاهده)
متن کامل: (483 مشاهده)
بررسی ارتباط بین سلامت عمومی و کارعاطفی در پرستاران بیمارستان‌های دولتی و خصوصی
نویسندگان: علی روحانی1، عباس عسکری ندوشن2، علیرضا زارعی محمودآبادی3، گلنوش دخیل‌عباسی4
1. نویسنده مسئول: دانشیار بخش تعاون و رفاه اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
تلفن تماس:09356404711 Email:aliruhani@yazd.ac.ir
2. دانشیار بخش مردم‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
3. دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
4. کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
چکیده
مقدمه: کارعاطفی به عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم محیط‌های کاری شناخته می‌شود که در آن کارکنان بایستی از راهبردهای گوناگون برای مدیریت و کنترل احساسات در تعامل با ارباب رجوع استفاده کنند.یکی از مؤلفه‌های مهم اثرگذار بر کارعاطفی، سلامت عمومی کارکنان است. این پژوهش با هدف بررسی رابطه سلامت عمومی و کارعاطفی در بین پرستاران بیمارستان‌های دولتی و خصوصی کشور انجام شد.
روش بررسی: داده‌های پژوهش از روش پیمایش و به صورت مقطعی جمع‌آوری شد. جامعه پژوهش ۴۸۰ نفر از پرستاران بیمارستان‌های خصوصی و دولتی کل کشور بودند که به روش نمونه‌گیری غیر‌تصادفی در‌‌دسترس انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل یافته‌های تحقیق، با استفاده از نرم‌افزار22SPSS و به کمک آزمون‌های آماری دومتغیره و چند متغیره انجام گردید.
یافتهها: نتایج نشان داد متغیرهای مستقل تحقیق شامل بی‌خوابی، تحت فشار بودن، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی وخوش‌بینی تأثیرمعنی‌دار بر متغیر وابسته داشته‌اند که از این میان متغیراحساس ناراحتی و افسردگی با بتای (178/0) و سطح معناداری (002/0) بیشترین تأثیر را بر روی متغیر کارعاطفی دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان می‌دهد که متغیرهای مستقل، 17درصد از واریانس متغیروابسته را تبیین کرده‌اند.
نتیجه گیری: بهبود و ارتقاء سلامت‌عمومی پرستاران باعث افزایش مهارت آنها در کارعاطفی می‌شود که به آنها در شکل‌گیری روابط موفق انسانی و ایجاد روابط موثر درمانی با بیماران کمک شایانی می‌کند.در همین راستا پیشنهاد می‌شود تمهیدات لازم برای حفظ و ارتقای سلامت‌عمومی پرستاران از قبیل معاینات و مشاوره‌های منظم و برگزاری جلسات متعدد برای افزایش روحیه و انگیزه‌کاری و تقویت باورهای فکری و ارزشی، استفاده از برنامه‌های مفرح ورزشی، فرهنگی و مذهبی همراه با اعطای امتیازات ویژه مالی و غیرمالی صورت گیرد.
واژه های کلیدی: سلامت عمومی، تنظیم عواطف، پرستاران، کار عاطفی
جدول 1: میانگین و انحراف معیار و نتایج آزمون مقایسه میانگین کارعاطفی به تفکیک متغیرهای زمینه ای
جدول 2: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان کارعاطفی و سلامت عمومی
جدول 3: خلاصه نتایج رگرسیون چند‌متغیره
جدول 4: تحلیل واریانس(ANOVA)
جدول 5: ضرایب رگرسیونی چندگانه سلامت عمومی برحسب متغیرهای کارعاطفی
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سلامت عمومی و کارعاطفی در بین پرستاران بیمارستان‌های دولتی و خصوصی کشور انجام شد. در این پژوهش ابعاد مختلف سلامت عمومی و کارعاطفی در بین پرستاران مورد بررسی قرار گرفت. مطالعات انجام شده در ایران، نتایج متضادی در مورد سطح سلامت عمومی پرستاران به دست آمده است. به عنوان مثال نیازی وهمکاران در مطالعه‌ای به بررسی ارتباط بین سلامت عمومی وهوش هیجانی پرستاران پرداخته و سطح سلامت پرستاران را مطلوب گزارش کرده‌اند(22). به طور مشابه فارسی و همکاران سطح سلامت عمومی 68 درصد پرستاران را در محدوده طبیعی گزارش کرده‌اند(23). این در حالی است که دهقان کار و همکاران در مطالعه خود وضعیت سلامت عمومی پرستاران را نامناسب ذکر کرده‌اند(14)؛ و یا قنبری افرا و همکاران در مطالعه خود در ارتباط با سلامت عمومی پرستاران شاغل در بخش‌های مراقبت ویژه به این نتیجه رسیدند که 3/52 درصد از پرستاران مورد مطالعه دارای سلامت عمومی نامطلوبی بودند(24). همچنین علیپور و اینانلو در مطالعه خود به بررسی سلامت عمومی 193 پرستار پرداختند که نتایج تحقیق نشان داد که میانگین وضعیت سلامت عمومی پرستاران دارای
اختلال در سلامت عمومی بود(16). ذورالقدر و رحیم‌پور نیز در مطالعه خود به بررسی سلامت عمومی و سلامت روان 150 نفر از پرستاران بیمارستان شهر لار پرداختند که نتایج تحقیق نشان داد سلامت عمومی و سلامت روان پرستاران در وضعیت نامطلوبی قرار دارد(17). زنگنه و همکاران نیز در مطالعه‌ای به بررسی میزان فرسودگی شغلی و ارتباط آن با سلامت عمومی پرستاران پرداختند که نتایج این تحقیق سطح سلامت عمومی پرستاران را متوسط گزارش کرده است(6). در مقایسه با مطالعات مشابه در سایر کشورها نیز پی می‌بریم وضعیت سلامت پرستاران ایرانی نسبت به پرستاران خارجی وضعیت مناسبی ندارد. به عنوان مثال در مطالعه‌ای گسترده که توسط فرناندس (Fernandes) و همکاران بین سالهای 2010 تا 2011 در برزیل در 18 بیمارستان بر روی 3229 پرستارانجام شد، محققان به بررسی میزان سلامت و ساعت کار پرستاران با تفکیک جنسیتی پرداختند. در این مطالعه میزان سلامت به سه گروه خوب، معمولی و ضعیف دسته بندی شده است نتایج این تحقیق نشان می دهد که 8/65 درصد پرستاران زن از سلامت مناسب، 1/27درصد از سلامت معمولی و تنها 1/7 درصد از سلامت ضعیف برخوردارند و 5/65 درصد از پرستاران مرد از سلامت مناسب، 6/27درصد از سلامت معمولی و تنها 8/6 درصد از سلامت ضعیف برخوردارند(25). و همچنین نتایج حاصل از مطالعه ملنیک (Melnyk) و همکاران که به بررسی سلامت عمومی 1790 پرستار در سراسر ایالات متحده آمریکا پرداختند نشان داد که بیش از نیمی از پرستاران از سلامت عمومی خوبی برخوردار نیستند که همین عامل باعث افزایش خطاهای پزشکی در بین پرستاران شده است(26). اما در نهایت، نتایج مطالعه حاضر نشان می‌دهد دررابطه با سطح سلامت عمومی پرستاران بیمارستان‌های دولتی و خصوصی 1نفر معادل 2/0درصد دارای سلامت عمومی کم، 260 نفر معادل 9/53 درصد دارای سلامت عمومی متوسط و 221 نفر معادل 9/45 درصد دارای سلامت عمومی زیاد هستند که برطبق این یافتهها می توان نتیجه گرفت که اکثر پرستاران شرکت‌کننده در این تحقیق دارای سلامت عمومی متوسط و بالا هستند.
در ارتباط با کارعاطفی نتایج پژوهش فیروزی و شکوری که به بررسی نقش کارعاطفی بر سلامت روان‌شناختی و تاب‌آوری در پرستاران در بین 312 پرستار شهرستان خوی پرداخته است، نشان داد که کارعاطفی رابطه مثبت و معناداری با اجزا سلامت روان، تاب‌آوری و اضطراب و بی‌خوابی و غیره دارد و میزان کارعاطفی پایین که اغلب در پرستاران باسابقه کم دیده شد، موجب ناهماهنگی شناختی و تناقض بین رفتار و عقاید می‌شود؛ در نتیجه می‌تواند سلامت روان شناختی را کاهش دهد(27). همچنین چن (Chen) و همکاران به بررسی تأثیر کار عاطفی بر سلامت جسمی و روانی 120 نفر از متخصصان سلامت پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که بین کار عاطفی و خستگی عاطفی، سلامت جسمی و روانی و اضطراب همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد. تجزیه و تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که تأثیر کار عاطفی بر سلامت جسمی و روانی قدرت پیش‌بینی را از طریق خستگی عاطفی به 7/59 درصد افزایش داد و فرسودگی عاطفی تأثیر واسطه‌ای بر رابطه بین کار عاطفی و سلامت جسمی و روانی داشت(28). همچنین کریمی و همکاران در پژوهش خود به بررسی میزان ارتباط کارعاطفی و هوش هیجانی با رفاه و استرس شغلی در میان 312 نفر از پرستاران جامعه استرالیا پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که کارعاطفی و هوش عاطفی تاثیر بسیار زیادی بر بهزیستی و استرس شغلی در پرستاران جامعه دارد(29). نتایج تحقیق حاضر نیز در زمینه کارعاطفی نشان داد که 41 نفر معادل 5/8 درصد در سطح پایین میزان کارعاطفی، 351 نفر معادل 8/72 درصد در سطح متوسط میزان کارعاطفی و 90 نفر معادل 7/18 درصد درسطح بالای میزان کار عاطفی قرار دارند و از آنجا‌که هیجان‌ها و عواطف بخشی از زندگی روزمره ما را تشکیل می‌دهند و در زندگی روزمره، اثرات متفاوت روی افراد می‌گذارند؛ بنابراین هریک از این هیجانات، به گونه‌ای نقش تسهیل‌کننده و یا بازدارنده روی عملکردهای مختلف شناختی و رفتاری دارند. افزایش و یا افت شاخص‌های سلامت عمومی در پرستاران می‌تواند تعیین‌کننده حد بالا و یا پایین گرایش‌های تسهیل‌کننده یا بازدارنده بر روی عملکرد آنها باشد که تعیین‌کننده میزان گستردگی مهارت کارعاطفی در بین آنها است. بنابراین افزایش شاخص‌های سلامت عمومی در پرستاران باعث رشد مهارت کارعاطفی در بین آنها می‌شود که این امر به نوبه خود سبب بهبود کارآیی و عملکرد آنها می‌شود. همچنین این یافته‌های تحقیق با نتایج تحقیق بیکر و الشهری(30)، سودشنا(31)، زنگنه و همکاران(6)، اسدی و همکاران(32)، بخشی‌پور و همکاران(33)، شاکری نیا(34)، عرب و همکاران(7)، رحیمی(35) و عبدی و همکاران(36)، همخوان و منطبق است.
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی تحقیق نیز نشان داد که از بین 6 متغیر (قدرت تمرکز، بی‌خوابی، تحت فشاربودن، فائق آمدن بر مشکلات، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی و خوش‌بینی) موجود درمعادله فقط متغیرهای( بی‌خوابی، تحت فشار بودن، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی و خوش‌بینی) تأثیر معنی‌داری بر کارعاطفی داشته‌اند و متغیرهای (قدرت تمرکز) و (فائق آمدن بر مشکلات) تأثیر معنی‌داری بر متغیر وابسته نداشته اند و با توجه به آنچه در بخش‌های قبلی گفته شد متغیرهای بی‌خوابی، تحت فشار بودن، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی و خوش‌بینی قادرند بر میزان کارعاطفی در پرستاران تاثیر بگذارند. نتایج این بخش تحقیق نیز با تحقیقات سامخانیان و افتخاری(37)، دهقانی و همکاران(38)، محمودیان و همکاران(39)، حیرانی (40)،آغاز و طریقیان(41) مطابقت دارد.
باتوجه به نقش حیاتی پرستاران به عنوان کادر درمان، توجه به مشکلات این قشر و تلاش در جهت حفظ سلامت عمومی آنان ضروری است. پرستارانی که از سلامت عمومی خوبی برخوردار نیستند قادر به انجام صحیح مراقب‌هایی نظیر حمایت‌های جسمی و روانی از بیماران نیستند و این امر باعث کاهش توجه، تمرکز و دقت آنها می‌شود، قدرت کنترل و مدیریت آنها بر احساساتشان را کاهش می‌دهد و بر میزان خطاها، حوادث و سوانح در محیط کار می‌افزاید.
در این راستا باتوجه به سطح گستردگی شیوع بیماری کووید 19 در سطح جهان و ایران و امکان درگیری بیشتر پرستاران نسبت به عوامل تهدیدکننده سلامت عمومی آنان و برای بهبود و افزایش کارآیی و همچنین افزایش کنترل و مدیریت آنها بر احساسات و عواطفشان و کمک به بهبود کارعاطفی پرستاران، به مسئولین پیشنهاد می‌شود تمهیدات لازم برای حفظ و ارتقای سلامت‌عمومی پرستاران از قبیل معاینات و مشاوره‌های منظم و برگزاری جلسات متعدد برای افزایش روحیه و انگیزه‌کاری و تقویت باورهای فکری و ارزشی، استفاده از برنامه‌های مفرح ورزشی، فرهنگی و مذهبی همراه با اعطای امتیازات ویژه مالی و غیرمالی صورت گیرد.
براساس نتایج مطالعه به نظر می‌رسد رسیدگی، حفظ و ارتقای سلامت عمومی پرستاران نقش بسزایی در بهبود میزان کارعاطفی آنها ایفا می‌کند.
البته پژوهش حاضر دارای محدودیت‌هایی نیز همراه بود؛ از جمله اینکه همه گیری کووید19 منجر شد فرایند پرسشگری و به طور کلی پژوهش با مشکلاتی مواجه شود.
دراین پژوهش همچنین نقاط ضعف و قوتی نیز قابل بیان است. نقطه ضعف پژوهش مسئله تعمیم پذیری است. زیرا نمونه گیری آنلاین مسئله تعمیم را با مشکل مواجه می سازد. اما علی رغم آن انتخاب نمونه از سراسر کشور می تواند در مقابل آن نقطه قوت
بسیار چشمگیری به حساب آید.
تضاد منافع
نویسندگان پژوهش اعلام می‌نمایند هیچ‌گونه تعارض منافعی در این پژوهش وجود ندارد.
تقدیر و تشکر
بدین وسیله از همیاری همۀ شرکتکنندگان در این پژوهش تشکر میکنیم.
نویسندگان: علی روحانی1، عباس عسکری ندوشن2، علیرضا زارعی محمودآبادی3، گلنوش دخیل‌عباسی4
1. نویسنده مسئول: دانشیار بخش تعاون و رفاه اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
تلفن تماس:09356404711 Email:aliruhani@yazd.ac.ir
2. دانشیار بخش مردم‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
3. دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
4. کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.
چکیده
مقدمه: کارعاطفی به عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم محیط‌های کاری شناخته می‌شود که در آن کارکنان بایستی از راهبردهای گوناگون برای مدیریت و کنترل احساسات در تعامل با ارباب رجوع استفاده کنند.یکی از مؤلفه‌های مهم اثرگذار بر کارعاطفی، سلامت عمومی کارکنان است. این پژوهش با هدف بررسی رابطه سلامت عمومی و کارعاطفی در بین پرستاران بیمارستان‌های دولتی و خصوصی کشور انجام شد.
روش بررسی: داده‌های پژوهش از روش پیمایش و به صورت مقطعی جمع‌آوری شد. جامعه پژوهش ۴۸۰ نفر از پرستاران بیمارستان‌های خصوصی و دولتی کل کشور بودند که به روش نمونه‌گیری غیر‌تصادفی در‌‌دسترس انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل یافته‌های تحقیق، با استفاده از نرم‌افزار22SPSS و به کمک آزمون‌های آماری دومتغیره و چند متغیره انجام گردید.
یافتهها: نتایج نشان داد متغیرهای مستقل تحقیق شامل بی‌خوابی، تحت فشار بودن، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی وخوش‌بینی تأثیرمعنی‌دار بر متغیر وابسته داشته‌اند که از این میان متغیراحساس ناراحتی و افسردگی با بتای (178/0) و سطح معناداری (002/0) بیشترین تأثیر را بر روی متغیر کارعاطفی دارد. نتایج تحلیل رگرسیون نشان می‌دهد که متغیرهای مستقل، 17درصد از واریانس متغیروابسته را تبیین کرده‌اند.
نتیجه گیری: بهبود و ارتقاء سلامت‌عمومی پرستاران باعث افزایش مهارت آنها در کارعاطفی می‌شود که به آنها در شکل‌گیری روابط موفق انسانی و ایجاد روابط موثر درمانی با بیماران کمک شایانی می‌کند.در همین راستا پیشنهاد می‌شود تمهیدات لازم برای حفظ و ارتقای سلامت‌عمومی پرستاران از قبیل معاینات و مشاوره‌های منظم و برگزاری جلسات متعدد برای افزایش روحیه و انگیزه‌کاری و تقویت باورهای فکری و ارزشی، استفاده از برنامه‌های مفرح ورزشی، فرهنگی و مذهبی همراه با اعطای امتیازات ویژه مالی و غیرمالی صورت گیرد.
واژه های کلیدی: سلامت عمومی، تنظیم عواطف، پرستاران، کار عاطفی
مقدمه
در جهان امروز، توانمندی، قدرت اقتصادی و رفاه هر کشور درگرو استفاده بهینه از امکانات، منابع و نیروی انسانی آن کشور است(1) و هر‌چه گروه‌های اجتماع شایستهتر و کارآمدتر باشد، پیشرفت و توفیق آن کشور در عرصههای گوناگون بیشتر خواهد بود. از میان این گروه‌ها، کارکنان بهداشتی و درمانی دانشگاه‌های علوم پزشکی و به خصوص پرستاران از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. پرستاری یکی از شغل‌های پراسترس و سختی است که با تعاملات اجتماعی مداوم با افراد بیمار، همراهان بیمار، پزشکان، محیط بیمارستان، فضای پراسترس آنجا و امروزه نیز با توجه به پاندمیکووید19 (COVID-19) و افزایش استرس و اضطراب و.... مواجه است(2). پرستاران بایستی علاوه بر مهارت‌های ارتباطی خوب و اخلاق و درک وصبرکاری، بتوانند فشارهای کاری را تحمل کرده و آرامش خود را تحت هر شرایطی حفظ و تمامی احساسات خود را کنترل کنند. از جمله عواملی که در رخداد چنین وضعیتی نقش دارد،کارعاطفی (Emotional Labor)است. کارعاطفی مفهومی است که به‌طور عمده توسط جامعه‌شناس آمریکایی ارلـی راسـل هـاکشـیلـد (Arlie Russell Hochschild) به‌کار‌گرفته شده‌است. وی معتقد است که افراد علاوه بر کار جسمانی، عواطفشان نیز در کار دخیل هست. از نظر هاکشیلد، احساسات همانند نیروی قابل کنترل و مدیریت در دست انسان است. به واقع کارعاطفی به موقعیتهایی اطلاق می‌شود که در آن کارکنان، به ویژه کسانی که شغل‌های خدمات‌رسانی به مشتری را دارند، ملزم هستند هیجان‌هایی را ابراز کنند که ممکن است از هیجانهای واقعی آنها متفاوت باشند(3).
هاکشیلد مطرح می‌کند که کارکنان میتوانند احساسات خود را از طریق راهبرد بازیگری ظاهری (Surface Acting) و راهبرد بازیگری عمیق (Deep Acting) مدیریت کنند. بازیگری ظاهری، تعدیل و کنترل ابراز احساسات را شامل می‌شود و بازیگری عمیق، مدیریت هدف دار و بدون دست‌کاری واقعی احساسات ابرازی به منظور ابراز احساس خواسته‌شده از سوی سازمان را شامل می‌شود. در این مسیر، کارکنان حرفه‌ای، به‌طور مداوم مجبورند عواطف خودشان را در محیط کاری مدیریت کنند و همین امر فشار مضاعفی بر آنان وارد می‌کند(4).
شغل پرستاری به دلیل استرس‌های شغلی، روابط‌زیاد با بیماران و نحوه برخورد با آنها در حوزه کارعاطفی قرار گرفته است. پرستاران باید بتوانند فشارهای‌کاری را تحمل کرده و آرامش خود را تحت هر شرایطی حفظ کنند. پرستاران از نظر تأثیر بر پدیده سلامتی در موقعیت منحصر به فرد قرار دارند زیرا آنان در زندگی حرفه‌ای خود نقش یاری‌رسان و حامی داشته و دائماً با عاطفه انسانی سروکار دارند. برای افزایش این تاثیرات مثبت، پرستاران حرفه‌ای باید مهارت‌های کارعاطفی را درخود گسترش دهند(5).
براساس مطالعات متعدد یکی از عوامل مهمی که می‌تواند برروی کارعاطفی پرستاران تأثیر بگذارد، سلامت عمومی آنهاست(7-6). سلامتی یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر کارآمدی نیروی انسانی و از نیازهای اساسی انسان است که در توسعه‌ی پایدار نقش حیاتی دارد(8). وجود برخی عوامل نظیر فشارهای روانی، خستگی، ناراحتی، افسردگی و غیره در محیط کار ممکن است موجب کاهش کارآیی و عملکرد افراد شود(9). سلامتی که دارای ابعاد مختلف جسمی، روانی و اجتماعی است، یکی از شروط لازم و ضروری جهت ایفای نقش‌های فردی و اجتماعی است و بدون تردید کسی که دچار اختلال در سلامتی است نمی‌تواند تعهدات و الزامات فردی، خانوادگی، اجتماعی و شغلی را برعهده گیرد و از انجام درست آنها ناتوان است(9).
سازمان بهداشت جهانی پس از مطالعه برروی مشاغل پرتنش و استرسزا اعلام کرد از 130 شغل مورد بررسی، پرستاری رتبه 27 در مراجعه به پزشک از نظر مشکلات مربوط به سلامت را کسب کرده است(10). بنابراین به نظر می‌رسد پرستارانی که از سلامت عمومی خوبی برخوردار نیستند؛ قادر نخواهند بود تا مراقبت‌های خوبی نظیر حمایت‌های فیزیکی و روانی از بیماران به عمل آورند و این امر خطر بروز اشتباهات و حوادث شغلی را بالا میبرد که در نهایت عواقب آن متوجه بیمار و پرستار می‌شود(11). علاوه بر این، مشکلات سلامتی در پرستاران هم بر روی کیفیت مراقبت اثر میگذارد و هم برای سازمان هزینه آور است. در تحقیقات متعددی نشان داده‌شده است که افزایش تنشهای درونی و ناهماهنگی احساسی، اضطراب، افسردگی، فشار ناشی از محیط کار و به طورکلی کاهش عوامل مرتبط با سلامت کارکنان می‌تواند بر عملکرد سازمانی و همچنین توانایی آنها در مدیریت احساساتشان و کارعاطفی تأثیر زیادی بگذارد که این عامل هزینه‌های گزاف و پیامدهای مخربی برای کارکنان، سازمان و دریافت‌کنندگان خدمات آن سازمان به همراه دارد(13-12). در ایران نیز 80 درصد مراقبین بهداشتی درمانی را پرستاران تشکیل می‌دهند(14)، بنابراین هر‌گونه اختلال در این گروه و عملکرد آنان تأثیر بسزایی بر روی سیستم مراقبت و درمان خواهد داشت. اکثر تحقیقاتی که در زمینه سلامت عمومی پرستاران در ایران انجام شده است حاکی از نامطلوب بودن وضعیت سلامت عمومی در بین پرستاران است؛ برای مثال نتایج تحقیق تقدسی وهمکاران(15) نشان می‌دهد که در 62% مطالعات، وضعیت سلامت عمومی پرستاران نامطلوب و در 37% مطالعات آن را متوسط گزارش داده‌اند. همچنین نتایج تحقیق علیپور و‌اینانلو(16) نشان‌داد 85% پرستاران بخش مراقبت های ویژه از سلامت عمومی مطلوبی برخوردار نیستند که این نامطلوب بودن سلامت عمومی پرستاران در ایران با نتایج مطالعات دیگری مانند ذورالقدر و رحیم‌پور(17)، خاکی وهمکاران(18)، پورابراهیمی وهمکاران (19) و نجفی و همکاران(20) همسو است. از این رو با در نظر‌گرفتن این آمارها و همچنین فقدان مطالعه‌ای جامع درباره تأثیر سلامت عمومی پرستاران برکارعاطفی آنها درکشور، مطالعه حاضر با هدف تعیین رابطه بین سلامت عمومی و کارعاطفی در بین پرستاران بیمارستان‌های دولتی و خصوصی کل کشور انجام شده است.
روش بررسی
در این مطالعه از روش پیمایش استفاده شده‌است. همچنین برای تدوین چارچوب نظری تحقیق و مروری بر مطالعات پیشین، از روش کتابخانه‌ای (اسنادی)، بهره گرفته‌شد. این مطالعه از نظرماهیت، کاربردی و از نظر معیار زمان، مقطعی و به لحاظ وسعت، پهناگر است.
جامعه آماری این پژوهش، پرستاران بیمارستان‌های خصوصی و دولتی کل کشور هستند که طبق آخرین آمار در سال 1399برابر با ۱۳۳ هزار و ۶۵۷ نفر بوده‌است(21).
نمونه تحقیق از میان کل جمعیت پرستاران کشور استخراج شده‌است. به‌واسطه فقدان یک بانک اطلاعات کلی از پرستاران اعم از شماره تلفن، آدرس ایمیل یا ...، از شیوه‌های غیراحتمالی نمونه‌گیری استفاده‌شد.
درنتیجه شیوه نمونه‌گیری به‌صورت نمونه‌گیری آنلاین در دسترس (Online Convenience Sampling) بوده است. در این مسیر ابتدا فهرستی از تمام بیمارستان‌های هر استان تهیه‌شد وسپس از بین آنها، بیمارستان‌هایی که تمایل به همکاری داشتند انتخاب شده و پس از بیان اهداف و روش پژوهش با مدیر پرستاری آن بیمارستان،پرسشنامه آنلاین که در بستر سامانه پرس‌لاین طراحی شده بود، بین پرستاران توزیع گردید. همچنین به منظور افزایش قدرت آزمون‌ها و نتایج آنها لینک پژوهش برای تعداد زیادتری از افراد ارسال شد و درنهایت نمونه نهایی 482 نفر در نظرگرفته‌شد.
ابزار مورد استفاده در این مطالعه، پرسشنامه بوده است. در این پرسشنامه کار عاطفی پرستاران در 8 بُعد بازیگری سطحی، بازیگری عمیق، سرکوب عاطفی، فراوانی کار عاطفی، شدت احساس، تنوع احساس، احساسات واقعاً تجربه شده وپیامد‌عاطفی با استفاده از 36 گویه سنجیده شد. سوالات براساس مقیاس لیکرت 7 گزینه‌ای طراحی و از 0 تا 6 نمره‌دهی شدند(هرگز=0، تا همیشه=6 و سوالات معکوس هم برعکس نمره‌دهی شدند). نمره 216 بالاترین میزان کارعاطفی و نمره صفر پایین‌ترین میزان کارعاطفی را به خود اختصاص می‌دهد و به سه سطح پایین(نمره 71-0)، متوسط(نمره143-72) و بالا(نمره216-144) سطح‌بندی می‌شود. همچنین در این مطالعه، سلامت عمومی پرستاران از طریق 6 گویه؛ قدرت تمرکز، بی‌خوابی، تحت فشار بودن ، فائق آمدن بر مشکلات،احساس ناراحتی و افسردگی، و خوشحالی و خوش‌بینی، سنجیده‌شد که سوالات براساس مقیاس لیکرت 5 گزینه‌ای طراحی و از 1 تا 5 نمره‌دهی شدند(از هرگز=1تا همیشه=5). نمره 6 پایین‌ترین میزان سلامت عمومی از نظر مشارکت‌کننده در پژوهش و نمره 30 بالاترین میزان سلامت عمومی را به خود اختصاص می‌دهد و به سه سطح کم(نمره 15-6)، متوسط(نمره 20-16) و زیاد(30-21) سطح‌بندی می‌شود.
پرسشنامه پس از احراز اعتبار و پایایی آن، درمراحل مقدماتی تحقیق، برای جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز در مرحله نهایی مورد استفاده قرار‌گرفت. در این تحقیق، از اعتبار محتوایی استفاده شده است. به همین منظور، اولاً سعی شد گویه‌هایی که متغیرهای تحقیق را می‌سنجند، از گویه‌های تحقیقات پیشین که زیرنظر اساتید مجرب، استفاده و اجرا شده‌اند، انتخاب گردند و به منظور انتخاب بهترین گویه‌ها برای متغیرهای جدید از نظرات محققین و اساتید دیگر استفاده شد. سپس درنهایت یکبار دیگر پرسشنامه‌ی تدوین شده را به اساتید و متخصصان نشان داده و از نظرات آنها برای تصحیح پرسشنامه کمک گرفته‌شد. برای ارزیابی پایایی پرسشنامه تحقیق حاضر، با استفاده از داده‌های آزمون مقدماتی(پیش آزمون) و با کمک نرم‌افزار SPSS، میزان آلفای کرونباخ برای متغیرهایی که به صورت سازه تهیه شده بودند، محاسبه گردید. ضریب آلفای کرونباخ برای کارعاطفی 89/0 و برای سلامت عمومی 78/0 محاسبه گردید. همچنین جهت تجزیه‌وتحلیل یافته‌های تحقیق، از نرم‌افزار22SPSS استفاده شده‌است. در سطح توصیفی، از جداول یک بعدی، فراوانی، درصد ستونی، میانگین و انحراف معیار و در سطح استنباطی نیز برای آزمون فرضیات، از آزمون‌های آماری مانند محاسبه ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چند‌متغیره و تحلیل واریانس استفاده شده است. لازم به ذکر است کلیه ملاحظات و اصول اخلاقی این مطالعه به تأیید کمیته اخلاق دانشگاه یزد با کد IR.YAZD.REC.1399.039 رسیده است.
یافتهها
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سلامت عمومی و کارعاطفی در بین پرستاران بیمارستان های دولتی و خصوصی کشور تهیه و تدوین شد.
در این پژوهش 482 نفر شرکت کردند که 322 نفر(8/66درصد) ازآنها زن و 137نفر(4/28درصد) از آنها مرد بودند. در بررسی وضعیت تأهل، بیشتر مشارکت‌کنندگان با فراوانی 255 نفر معادل 9/52 درصد متأهل بودند. همچنین در رابطه با سطح تحصیلات پاسخگویان، بیشترین فراوانی مربوط به تحصیلات کارشناسی با تعداد 407 نفر و معادل 4/84 درصد می‌باشد و به لحاظ نوع بیمارستان بیشتر مشارکت‌کنندگان با فراوانی 392 نفرمعادل 3/81 درصد در بیمارستان‌های دولتی مشغول فعالیت هستند.
متغیرکارعاطفی از متغیرهای مورد سنجش در این مطالعه بوده که در 8 بعد سنجیده شده است. بُعد «فراوانی کارعاطفی» بالاترین میانگین و بُعد «شدت احساس» پایین‌ترین میانگین را در بین پاسخگویان به خود اختصاص داده‌اند. میانگین کل این متغیر پس از شاخص‌سازی برابر 34/15 بوده که این میانگین برای پاسـخگـویان زن بـرابـر 92/14 و بـرای پاسـخگـویان مـرد 45/15 بدست‌آمد.
نتایج آزمون تی نمونه‌های مستقل برای مقایسه میانگین کارعاطفی به تفکیک جنسیت نشان داد تفاوت میانگین کارعاطفی با مقدار تی 65/1- و سطح معناداری 091/0 به لحاظ آماری معنادار نبوده و پاسخگویان زن و مرد از لحاظ کار عاطفی از میانگین نسبتاً یکسانی برخوردار هستند. میانگین و انحراف معیار ابعاد کارعاطفی به همراه نتایج آزمون مقایسه میانگین کارعاطفی به تفکیک دیگر متغیرهای زمینه ای در جدول 1 آمده‌است.
همچنین طبق جدول 2، نتایج شاخص‌سازی و سطح‌بندی در مورد کارعاطفی و سلامت‌عمومی نشان داد که 41 نفر معادل 5/8 درصد در سطح پایین میزان کارعاطفی، 351 نفر معادل 8/72 درصد در سطح متوسط میزان کارعاطفی و 90 نفر معادل 7/18 درصد در سطح بالای میزان کارعاطفی قرار دارند. همچنین برحسب میزان سلامت عمومی،1 نفر معادل 2/0 درصد دارای سلامت عمومی کم، 260 نفر معادل 9/53 درصد دارای سلامت عمومی متوسط و 221 نفر معادل 9/45 درصد دارای سلامت عمومی بالایی هستند که این یافتهها نشان‌دهند این است که اکثر پرستاران شرکت‌کننده در این تحقیق دارای سلامت‌عمومی متوسط و بالا هستند.
برای تعیین تأثیر مؤلفه های سلامت عمومی بر کارعاطفی از رگرسیون چندگانه استفاده شد. نتایج به دست آمده براساس جدول 3 نشان می‌دهد ضریب همبستگی چندگانه بین مؤلفه های سلامت‌عمومی و کارعاطفی برابر با (424/0) می‌باشد که نشان‌دهنده همبستگی متوسطی بین مجموعه متغیرهای مستقل با متغیر وابسته است. همچنین مقدار ضریب تعیین تعدیل شده(170/0) نشان‌دهنده این است که 17درصد از کل تغییرات متغیر کارعاطفی مربوط به متغیرهای مستقل می‌باشد.
به منظور بررسی قطعیت وجود رابطه خطی بین متغیر وابسته و متغیرهای مستقل از تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) استفاده شد و با توجه به مقدار F بدست آمده نیز در سطح معنی داری(001/0) که کمتر از 5درصد است(جدول4).
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی و مقادیر ضریب رگرسیون استاندارد(Beta) و سطح معناداری نشان داد که از بین 6 متغیر سلامت عمومی (قدرت تمرکز، بی‌خوابی، تحت فشاربودن، فائق آمدن بر مشکلات، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی و خوش‌بینی) موجود درمعادله فقط متغیرهای (بی‌خوابی، تحت بودن، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی و خوش‌بینی) تأثیر معنی‌دار بر متغیر وابسته کار عاطفی داشته‌اند که از این میان متغیر (احساس ناراحتی و افسردگی) با بتای (178/0) و سطح معناداری (002/0) بیشترین تأثیر را بر روی متغیر کارعاطفی دارد.
همچنین متغیر (قدرت تمرکز) با بتای(05/0) وسطح معناداری (321/0) به همراه متغیر (فائق آمدن بر مشکلات) با بتای (044/0-) و سطح معناداری (388/0) تأثیر معنی‌داری بر متغیر وابسته نداشته اند(جدول5).
در جهان امروز، توانمندی، قدرت اقتصادی و رفاه هر کشور درگرو استفاده بهینه از امکانات، منابع و نیروی انسانی آن کشور است(1) و هر‌چه گروه‌های اجتماع شایستهتر و کارآمدتر باشد، پیشرفت و توفیق آن کشور در عرصههای گوناگون بیشتر خواهد بود. از میان این گروه‌ها، کارکنان بهداشتی و درمانی دانشگاه‌های علوم پزشکی و به خصوص پرستاران از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. پرستاری یکی از شغل‌های پراسترس و سختی است که با تعاملات اجتماعی مداوم با افراد بیمار، همراهان بیمار، پزشکان، محیط بیمارستان، فضای پراسترس آنجا و امروزه نیز با توجه به پاندمیکووید19 (COVID-19) و افزایش استرس و اضطراب و.... مواجه است(2). پرستاران بایستی علاوه بر مهارت‌های ارتباطی خوب و اخلاق و درک وصبرکاری، بتوانند فشارهای کاری را تحمل کرده و آرامش خود را تحت هر شرایطی حفظ و تمامی احساسات خود را کنترل کنند. از جمله عواملی که در رخداد چنین وضعیتی نقش دارد،کارعاطفی (Emotional Labor)است. کارعاطفی مفهومی است که به‌طور عمده توسط جامعه‌شناس آمریکایی ارلـی راسـل هـاکشـیلـد (Arlie Russell Hochschild) به‌کار‌گرفته شده‌است. وی معتقد است که افراد علاوه بر کار جسمانی، عواطفشان نیز در کار دخیل هست. از نظر هاکشیلد، احساسات همانند نیروی قابل کنترل و مدیریت در دست انسان است. به واقع کارعاطفی به موقعیتهایی اطلاق می‌شود که در آن کارکنان، به ویژه کسانی که شغل‌های خدمات‌رسانی به مشتری را دارند، ملزم هستند هیجان‌هایی را ابراز کنند که ممکن است از هیجانهای واقعی آنها متفاوت باشند(3).
هاکشیلد مطرح می‌کند که کارکنان میتوانند احساسات خود را از طریق راهبرد بازیگری ظاهری (Surface Acting) و راهبرد بازیگری عمیق (Deep Acting) مدیریت کنند. بازیگری ظاهری، تعدیل و کنترل ابراز احساسات را شامل می‌شود و بازیگری عمیق، مدیریت هدف دار و بدون دست‌کاری واقعی احساسات ابرازی به منظور ابراز احساس خواسته‌شده از سوی سازمان را شامل می‌شود. در این مسیر، کارکنان حرفه‌ای، به‌طور مداوم مجبورند عواطف خودشان را در محیط کاری مدیریت کنند و همین امر فشار مضاعفی بر آنان وارد می‌کند(4).
شغل پرستاری به دلیل استرس‌های شغلی، روابط‌زیاد با بیماران و نحوه برخورد با آنها در حوزه کارعاطفی قرار گرفته است. پرستاران باید بتوانند فشارهای‌کاری را تحمل کرده و آرامش خود را تحت هر شرایطی حفظ کنند. پرستاران از نظر تأثیر بر پدیده سلامتی در موقعیت منحصر به فرد قرار دارند زیرا آنان در زندگی حرفه‌ای خود نقش یاری‌رسان و حامی داشته و دائماً با عاطفه انسانی سروکار دارند. برای افزایش این تاثیرات مثبت، پرستاران حرفه‌ای باید مهارت‌های کارعاطفی را درخود گسترش دهند(5).
براساس مطالعات متعدد یکی از عوامل مهمی که می‌تواند برروی کارعاطفی پرستاران تأثیر بگذارد، سلامت عمومی آنهاست(7-6). سلامتی یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر کارآمدی نیروی انسانی و از نیازهای اساسی انسان است که در توسعه‌ی پایدار نقش حیاتی دارد(8). وجود برخی عوامل نظیر فشارهای روانی، خستگی، ناراحتی، افسردگی و غیره در محیط کار ممکن است موجب کاهش کارآیی و عملکرد افراد شود(9). سلامتی که دارای ابعاد مختلف جسمی، روانی و اجتماعی است، یکی از شروط لازم و ضروری جهت ایفای نقش‌های فردی و اجتماعی است و بدون تردید کسی که دچار اختلال در سلامتی است نمی‌تواند تعهدات و الزامات فردی، خانوادگی، اجتماعی و شغلی را برعهده گیرد و از انجام درست آنها ناتوان است(9).
سازمان بهداشت جهانی پس از مطالعه برروی مشاغل پرتنش و استرسزا اعلام کرد از 130 شغل مورد بررسی، پرستاری رتبه 27 در مراجعه به پزشک از نظر مشکلات مربوط به سلامت را کسب کرده است(10). بنابراین به نظر می‌رسد پرستارانی که از سلامت عمومی خوبی برخوردار نیستند؛ قادر نخواهند بود تا مراقبت‌های خوبی نظیر حمایت‌های فیزیکی و روانی از بیماران به عمل آورند و این امر خطر بروز اشتباهات و حوادث شغلی را بالا میبرد که در نهایت عواقب آن متوجه بیمار و پرستار می‌شود(11). علاوه بر این، مشکلات سلامتی در پرستاران هم بر روی کیفیت مراقبت اثر میگذارد و هم برای سازمان هزینه آور است. در تحقیقات متعددی نشان داده‌شده است که افزایش تنشهای درونی و ناهماهنگی احساسی، اضطراب، افسردگی، فشار ناشی از محیط کار و به طورکلی کاهش عوامل مرتبط با سلامت کارکنان می‌تواند بر عملکرد سازمانی و همچنین توانایی آنها در مدیریت احساساتشان و کارعاطفی تأثیر زیادی بگذارد که این عامل هزینه‌های گزاف و پیامدهای مخربی برای کارکنان، سازمان و دریافت‌کنندگان خدمات آن سازمان به همراه دارد(13-12). در ایران نیز 80 درصد مراقبین بهداشتی درمانی را پرستاران تشکیل می‌دهند(14)، بنابراین هر‌گونه اختلال در این گروه و عملکرد آنان تأثیر بسزایی بر روی سیستم مراقبت و درمان خواهد داشت. اکثر تحقیقاتی که در زمینه سلامت عمومی پرستاران در ایران انجام شده است حاکی از نامطلوب بودن وضعیت سلامت عمومی در بین پرستاران است؛ برای مثال نتایج تحقیق تقدسی وهمکاران(15) نشان می‌دهد که در 62% مطالعات، وضعیت سلامت عمومی پرستاران نامطلوب و در 37% مطالعات آن را متوسط گزارش داده‌اند. همچنین نتایج تحقیق علیپور و‌اینانلو(16) نشان‌داد 85% پرستاران بخش مراقبت های ویژه از سلامت عمومی مطلوبی برخوردار نیستند که این نامطلوب بودن سلامت عمومی پرستاران در ایران با نتایج مطالعات دیگری مانند ذورالقدر و رحیم‌پور(17)، خاکی وهمکاران(18)، پورابراهیمی وهمکاران (19) و نجفی و همکاران(20) همسو است. از این رو با در نظر‌گرفتن این آمارها و همچنین فقدان مطالعه‌ای جامع درباره تأثیر سلامت عمومی پرستاران برکارعاطفی آنها درکشور، مطالعه حاضر با هدف تعیین رابطه بین سلامت عمومی و کارعاطفی در بین پرستاران بیمارستان‌های دولتی و خصوصی کل کشور انجام شده است.
روش بررسی
در این مطالعه از روش پیمایش استفاده شده‌است. همچنین برای تدوین چارچوب نظری تحقیق و مروری بر مطالعات پیشین، از روش کتابخانه‌ای (اسنادی)، بهره گرفته‌شد. این مطالعه از نظرماهیت، کاربردی و از نظر معیار زمان، مقطعی و به لحاظ وسعت، پهناگر است.
جامعه آماری این پژوهش، پرستاران بیمارستان‌های خصوصی و دولتی کل کشور هستند که طبق آخرین آمار در سال 1399برابر با ۱۳۳ هزار و ۶۵۷ نفر بوده‌است(21).
نمونه تحقیق از میان کل جمعیت پرستاران کشور استخراج شده‌است. به‌واسطه فقدان یک بانک اطلاعات کلی از پرستاران اعم از شماره تلفن، آدرس ایمیل یا ...، از شیوه‌های غیراحتمالی نمونه‌گیری استفاده‌شد.
درنتیجه شیوه نمونه‌گیری به‌صورت نمونه‌گیری آنلاین در دسترس (Online Convenience Sampling) بوده است. در این مسیر ابتدا فهرستی از تمام بیمارستان‌های هر استان تهیه‌شد وسپس از بین آنها، بیمارستان‌هایی که تمایل به همکاری داشتند انتخاب شده و پس از بیان اهداف و روش پژوهش با مدیر پرستاری آن بیمارستان،پرسشنامه آنلاین که در بستر سامانه پرس‌لاین طراحی شده بود، بین پرستاران توزیع گردید. همچنین به منظور افزایش قدرت آزمون‌ها و نتایج آنها لینک پژوهش برای تعداد زیادتری از افراد ارسال شد و درنهایت نمونه نهایی 482 نفر در نظرگرفته‌شد.
ابزار مورد استفاده در این مطالعه، پرسشنامه بوده است. در این پرسشنامه کار عاطفی پرستاران در 8 بُعد بازیگری سطحی، بازیگری عمیق، سرکوب عاطفی، فراوانی کار عاطفی، شدت احساس، تنوع احساس، احساسات واقعاً تجربه شده وپیامد‌عاطفی با استفاده از 36 گویه سنجیده شد. سوالات براساس مقیاس لیکرت 7 گزینه‌ای طراحی و از 0 تا 6 نمره‌دهی شدند(هرگز=0، تا همیشه=6 و سوالات معکوس هم برعکس نمره‌دهی شدند). نمره 216 بالاترین میزان کارعاطفی و نمره صفر پایین‌ترین میزان کارعاطفی را به خود اختصاص می‌دهد و به سه سطح پایین(نمره 71-0)، متوسط(نمره143-72) و بالا(نمره216-144) سطح‌بندی می‌شود. همچنین در این مطالعه، سلامت عمومی پرستاران از طریق 6 گویه؛ قدرت تمرکز، بی‌خوابی، تحت فشار بودن ، فائق آمدن بر مشکلات،احساس ناراحتی و افسردگی، و خوشحالی و خوش‌بینی، سنجیده‌شد که سوالات براساس مقیاس لیکرت 5 گزینه‌ای طراحی و از 1 تا 5 نمره‌دهی شدند(از هرگز=1تا همیشه=5). نمره 6 پایین‌ترین میزان سلامت عمومی از نظر مشارکت‌کننده در پژوهش و نمره 30 بالاترین میزان سلامت عمومی را به خود اختصاص می‌دهد و به سه سطح کم(نمره 15-6)، متوسط(نمره 20-16) و زیاد(30-21) سطح‌بندی می‌شود.
پرسشنامه پس از احراز اعتبار و پایایی آن، درمراحل مقدماتی تحقیق، برای جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز در مرحله نهایی مورد استفاده قرار‌گرفت. در این تحقیق، از اعتبار محتوایی استفاده شده است. به همین منظور، اولاً سعی شد گویه‌هایی که متغیرهای تحقیق را می‌سنجند، از گویه‌های تحقیقات پیشین که زیرنظر اساتید مجرب، استفاده و اجرا شده‌اند، انتخاب گردند و به منظور انتخاب بهترین گویه‌ها برای متغیرهای جدید از نظرات محققین و اساتید دیگر استفاده شد. سپس درنهایت یکبار دیگر پرسشنامه‌ی تدوین شده را به اساتید و متخصصان نشان داده و از نظرات آنها برای تصحیح پرسشنامه کمک گرفته‌شد. برای ارزیابی پایایی پرسشنامه تحقیق حاضر، با استفاده از داده‌های آزمون مقدماتی(پیش آزمون) و با کمک نرم‌افزار SPSS، میزان آلفای کرونباخ برای متغیرهایی که به صورت سازه تهیه شده بودند، محاسبه گردید. ضریب آلفای کرونباخ برای کارعاطفی 89/0 و برای سلامت عمومی 78/0 محاسبه گردید. همچنین جهت تجزیه‌وتحلیل یافته‌های تحقیق، از نرم‌افزار22SPSS استفاده شده‌است. در سطح توصیفی، از جداول یک بعدی، فراوانی، درصد ستونی، میانگین و انحراف معیار و در سطح استنباطی نیز برای آزمون فرضیات، از آزمون‌های آماری مانند محاسبه ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چند‌متغیره و تحلیل واریانس استفاده شده است. لازم به ذکر است کلیه ملاحظات و اصول اخلاقی این مطالعه به تأیید کمیته اخلاق دانشگاه یزد با کد IR.YAZD.REC.1399.039 رسیده است.
یافتهها
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سلامت عمومی و کارعاطفی در بین پرستاران بیمارستان های دولتی و خصوصی کشور تهیه و تدوین شد.
در این پژوهش 482 نفر شرکت کردند که 322 نفر(8/66درصد) ازآنها زن و 137نفر(4/28درصد) از آنها مرد بودند. در بررسی وضعیت تأهل، بیشتر مشارکت‌کنندگان با فراوانی 255 نفر معادل 9/52 درصد متأهل بودند. همچنین در رابطه با سطح تحصیلات پاسخگویان، بیشترین فراوانی مربوط به تحصیلات کارشناسی با تعداد 407 نفر و معادل 4/84 درصد می‌باشد و به لحاظ نوع بیمارستان بیشتر مشارکت‌کنندگان با فراوانی 392 نفرمعادل 3/81 درصد در بیمارستان‌های دولتی مشغول فعالیت هستند.
متغیرکارعاطفی از متغیرهای مورد سنجش در این مطالعه بوده که در 8 بعد سنجیده شده است. بُعد «فراوانی کارعاطفی» بالاترین میانگین و بُعد «شدت احساس» پایین‌ترین میانگین را در بین پاسخگویان به خود اختصاص داده‌اند. میانگین کل این متغیر پس از شاخص‌سازی برابر 34/15 بوده که این میانگین برای پاسـخگـویان زن بـرابـر 92/14 و بـرای پاسـخگـویان مـرد 45/15 بدست‌آمد.
نتایج آزمون تی نمونه‌های مستقل برای مقایسه میانگین کارعاطفی به تفکیک جنسیت نشان داد تفاوت میانگین کارعاطفی با مقدار تی 65/1- و سطح معناداری 091/0 به لحاظ آماری معنادار نبوده و پاسخگویان زن و مرد از لحاظ کار عاطفی از میانگین نسبتاً یکسانی برخوردار هستند. میانگین و انحراف معیار ابعاد کارعاطفی به همراه نتایج آزمون مقایسه میانگین کارعاطفی به تفکیک دیگر متغیرهای زمینه ای در جدول 1 آمده‌است.
همچنین طبق جدول 2، نتایج شاخص‌سازی و سطح‌بندی در مورد کارعاطفی و سلامت‌عمومی نشان داد که 41 نفر معادل 5/8 درصد در سطح پایین میزان کارعاطفی، 351 نفر معادل 8/72 درصد در سطح متوسط میزان کارعاطفی و 90 نفر معادل 7/18 درصد در سطح بالای میزان کارعاطفی قرار دارند. همچنین برحسب میزان سلامت عمومی،1 نفر معادل 2/0 درصد دارای سلامت عمومی کم، 260 نفر معادل 9/53 درصد دارای سلامت عمومی متوسط و 221 نفر معادل 9/45 درصد دارای سلامت عمومی بالایی هستند که این یافتهها نشان‌دهند این است که اکثر پرستاران شرکت‌کننده در این تحقیق دارای سلامت‌عمومی متوسط و بالا هستند.
برای تعیین تأثیر مؤلفه های سلامت عمومی بر کارعاطفی از رگرسیون چندگانه استفاده شد. نتایج به دست آمده براساس جدول 3 نشان می‌دهد ضریب همبستگی چندگانه بین مؤلفه های سلامت‌عمومی و کارعاطفی برابر با (424/0) می‌باشد که نشان‌دهنده همبستگی متوسطی بین مجموعه متغیرهای مستقل با متغیر وابسته است. همچنین مقدار ضریب تعیین تعدیل شده(170/0) نشان‌دهنده این است که 17درصد از کل تغییرات متغیر کارعاطفی مربوط به متغیرهای مستقل می‌باشد.
به منظور بررسی قطعیت وجود رابطه خطی بین متغیر وابسته و متغیرهای مستقل از تحلیل واریانس رگرسیون (ANOVA) استفاده شد و با توجه به مقدار F بدست آمده نیز در سطح معنی داری(001/0) که کمتر از 5درصد است(جدول4).
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی و مقادیر ضریب رگرسیون استاندارد(Beta) و سطح معناداری نشان داد که از بین 6 متغیر سلامت عمومی (قدرت تمرکز، بی‌خوابی، تحت فشاربودن، فائق آمدن بر مشکلات، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی و خوش‌بینی) موجود درمعادله فقط متغیرهای (بی‌خوابی، تحت بودن، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی و خوش‌بینی) تأثیر معنی‌دار بر متغیر وابسته کار عاطفی داشته‌اند که از این میان متغیر (احساس ناراحتی و افسردگی) با بتای (178/0) و سطح معناداری (002/0) بیشترین تأثیر را بر روی متغیر کارعاطفی دارد.
همچنین متغیر (قدرت تمرکز) با بتای(05/0) وسطح معناداری (321/0) به همراه متغیر (فائق آمدن بر مشکلات) با بتای (044/0-) و سطح معناداری (388/0) تأثیر معنی‌داری بر متغیر وابسته نداشته اند(جدول5).
جدول 1: میانگین و انحراف معیار و نتایج آزمون مقایسه میانگین کارعاطفی به تفکیک متغیرهای زمینه ای
| گویه: کارعاطفی | میانگین(7-0) | انحراف معیار | نتایج آزمون مقایسه میانگین | |||||
| بازیگری سطحی | 17/5 | 475/1 | برحسب جنس |
کل | زنان | مردان | P | مقدار t |
| بازیگری عمیق | 50/5 | 340/1 | 18/15 | 92/14 | 45/15 | 091/0 | 65/1- | |
| سرکوب عاطفی | 87/4 | 409/1 | برحسب نوع بیمارستان | کل | بیمارستان خصوصی | بیمارستان دولتی | P | مقدار t |
| فراوانی کارعاطفی | 01/6 | 952/0 | 08/15 | 71/15 | 46/14 | 009/0 | 65/2- | |
| شدت احساس | 72/4 | 289/1 | برحسب وضعیت تأهل | کل | مجرد | متأهل | P | مقدار t |
| تنوع احساس | 23/5 | 149/1 | 65/14 | 75/14 | 56/14 | 501/0 | 68/0 | |
| احساسات واقعا تجربه‌شده | 67/5 | 228/1 | برحسب تحصیلات | کل | کارشناسی | ارشد و دکتری | P | مقدار t |
| پیامد عاطفی | 81/4 | 451/1 | 61/14 | 68/14 | 54/14 | 733/0 | 35/0 | |
جدول 2: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان کارعاطفی و سلامت عمومی
| کارعاطفی و سلامت عمومی | کم | متوسط | زیاد | جمع | |
| کارعاطفی | تعداد | 41 | 351 | 90 | 482 |
| درصد | 5/8 | 8/72 | 7/18 | 100 | |
| سلامت عمومی | تعداد | 1 | 260 | 221 | 482 |
| درصد | 2/0 | 9/53 | 9/45 | 100 | |
جدول 3: خلاصه نتایج رگرسیون چند‌متغیره
| ضریب همبستگی چندگانه | ضریب تعیین | ضریب تعیین تعدیل شده | خطای استاندارد |
| 424/0 | 182/0 | 170/0 | 081/23 |
جدول 4: تحلیل واریانس(ANOVA)
| مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | مقدار F | سطح معنی داری | |
| رگرسیون | 667/55094 | 6 | 445/9182 | 237/17 | 000/0 |
| خطا | 169/253039 | 475 | 714/532 | ||
| کل | 836/308133 | 481 |
جدول 5: ضرایب رگرسیونی چندگانه سلامت عمومی برحسب متغیرهای کارعاطفی
| ضریب غیراستاندارد |
ضریب استاندارد | مقدار t |
سطح معناداری |
VIF |
||
| متغیر | B | خطای استاندارد |
Beta | |||
| مقدار ثابت | 267/77 | 605/5 | 786/13 | 000/0 | ||
| قدرت تمرکز | 893/0 | 899/0 | 050/0 | 994/0 | 321/0 | 473/1 |
| بی خوابی | 325/2 | 733/0 | 173/0 | 172/3 | 002/0 | 719/1 |
| تحت فشار بودن | 703/2 | 015/1 | 170/0 | 662/2 | 008/0 | 357/1 |
| فائق آمدن بر مشکلات | 839/0- | 972/0 | 044/0- | 863/0- | 388/0 | 507/1 |
| احساس ناراحتی و افسردگی | 667/2 | 877/0 | 178/0 | 041/3 | 002/0 | 973/1 |
| خوشحالی و خوش‌بینی | 797/2 | 892/0 | 156/0 | 137/3 | 002/0 | 428/1 |
اختلال در سلامت عمومی بود(16). ذورالقدر و رحیم‌پور نیز در مطالعه خود به بررسی سلامت عمومی و سلامت روان 150 نفر از پرستاران بیمارستان شهر لار پرداختند که نتایج تحقیق نشان داد سلامت عمومی و سلامت روان پرستاران در وضعیت نامطلوبی قرار دارد(17). زنگنه و همکاران نیز در مطالعه‌ای به بررسی میزان فرسودگی شغلی و ارتباط آن با سلامت عمومی پرستاران پرداختند که نتایج این تحقیق سطح سلامت عمومی پرستاران را متوسط گزارش کرده است(6). در مقایسه با مطالعات مشابه در سایر کشورها نیز پی می‌بریم وضعیت سلامت پرستاران ایرانی نسبت به پرستاران خارجی وضعیت مناسبی ندارد. به عنوان مثال در مطالعه‌ای گسترده که توسط فرناندس (Fernandes) و همکاران بین سالهای 2010 تا 2011 در برزیل در 18 بیمارستان بر روی 3229 پرستارانجام شد، محققان به بررسی میزان سلامت و ساعت کار پرستاران با تفکیک جنسیتی پرداختند. در این مطالعه میزان سلامت به سه گروه خوب، معمولی و ضعیف دسته بندی شده است نتایج این تحقیق نشان می دهد که 8/65 درصد پرستاران زن از سلامت مناسب، 1/27درصد از سلامت معمولی و تنها 1/7 درصد از سلامت ضعیف برخوردارند و 5/65 درصد از پرستاران مرد از سلامت مناسب، 6/27درصد از سلامت معمولی و تنها 8/6 درصد از سلامت ضعیف برخوردارند(25). و همچنین نتایج حاصل از مطالعه ملنیک (Melnyk) و همکاران که به بررسی سلامت عمومی 1790 پرستار در سراسر ایالات متحده آمریکا پرداختند نشان داد که بیش از نیمی از پرستاران از سلامت عمومی خوبی برخوردار نیستند که همین عامل باعث افزایش خطاهای پزشکی در بین پرستاران شده است(26). اما در نهایت، نتایج مطالعه حاضر نشان می‌دهد دررابطه با سطح سلامت عمومی پرستاران بیمارستان‌های دولتی و خصوصی 1نفر معادل 2/0درصد دارای سلامت عمومی کم، 260 نفر معادل 9/53 درصد دارای سلامت عمومی متوسط و 221 نفر معادل 9/45 درصد دارای سلامت عمومی زیاد هستند که برطبق این یافتهها می توان نتیجه گرفت که اکثر پرستاران شرکت‌کننده در این تحقیق دارای سلامت عمومی متوسط و بالا هستند.
در ارتباط با کارعاطفی نتایج پژوهش فیروزی و شکوری که به بررسی نقش کارعاطفی بر سلامت روان‌شناختی و تاب‌آوری در پرستاران در بین 312 پرستار شهرستان خوی پرداخته است، نشان داد که کارعاطفی رابطه مثبت و معناداری با اجزا سلامت روان، تاب‌آوری و اضطراب و بی‌خوابی و غیره دارد و میزان کارعاطفی پایین که اغلب در پرستاران باسابقه کم دیده شد، موجب ناهماهنگی شناختی و تناقض بین رفتار و عقاید می‌شود؛ در نتیجه می‌تواند سلامت روان شناختی را کاهش دهد(27). همچنین چن (Chen) و همکاران به بررسی تأثیر کار عاطفی بر سلامت جسمی و روانی 120 نفر از متخصصان سلامت پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که بین کار عاطفی و خستگی عاطفی، سلامت جسمی و روانی و اضطراب همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد. تجزیه و تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که تأثیر کار عاطفی بر سلامت جسمی و روانی قدرت پیش‌بینی را از طریق خستگی عاطفی به 7/59 درصد افزایش داد و فرسودگی عاطفی تأثیر واسطه‌ای بر رابطه بین کار عاطفی و سلامت جسمی و روانی داشت(28). همچنین کریمی و همکاران در پژوهش خود به بررسی میزان ارتباط کارعاطفی و هوش هیجانی با رفاه و استرس شغلی در میان 312 نفر از پرستاران جامعه استرالیا پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که کارعاطفی و هوش عاطفی تاثیر بسیار زیادی بر بهزیستی و استرس شغلی در پرستاران جامعه دارد(29). نتایج تحقیق حاضر نیز در زمینه کارعاطفی نشان داد که 41 نفر معادل 5/8 درصد در سطح پایین میزان کارعاطفی، 351 نفر معادل 8/72 درصد در سطح متوسط میزان کارعاطفی و 90 نفر معادل 7/18 درصد درسطح بالای میزان کار عاطفی قرار دارند و از آنجا‌که هیجان‌ها و عواطف بخشی از زندگی روزمره ما را تشکیل می‌دهند و در زندگی روزمره، اثرات متفاوت روی افراد می‌گذارند؛ بنابراین هریک از این هیجانات، به گونه‌ای نقش تسهیل‌کننده و یا بازدارنده روی عملکردهای مختلف شناختی و رفتاری دارند. افزایش و یا افت شاخص‌های سلامت عمومی در پرستاران می‌تواند تعیین‌کننده حد بالا و یا پایین گرایش‌های تسهیل‌کننده یا بازدارنده بر روی عملکرد آنها باشد که تعیین‌کننده میزان گستردگی مهارت کارعاطفی در بین آنها است. بنابراین افزایش شاخص‌های سلامت عمومی در پرستاران باعث رشد مهارت کارعاطفی در بین آنها می‌شود که این امر به نوبه خود سبب بهبود کارآیی و عملکرد آنها می‌شود. همچنین این یافته‌های تحقیق با نتایج تحقیق بیکر و الشهری(30)، سودشنا(31)، زنگنه و همکاران(6)، اسدی و همکاران(32)، بخشی‌پور و همکاران(33)، شاکری نیا(34)، عرب و همکاران(7)، رحیمی(35) و عبدی و همکاران(36)، همخوان و منطبق است.
نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی تحقیق نیز نشان داد که از بین 6 متغیر (قدرت تمرکز، بی‌خوابی، تحت فشاربودن، فائق آمدن بر مشکلات، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی و خوش‌بینی) موجود درمعادله فقط متغیرهای( بی‌خوابی، تحت فشار بودن، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی و خوش‌بینی) تأثیر معنی‌داری بر کارعاطفی داشته‌اند و متغیرهای (قدرت تمرکز) و (فائق آمدن بر مشکلات) تأثیر معنی‌داری بر متغیر وابسته نداشته اند و با توجه به آنچه در بخش‌های قبلی گفته شد متغیرهای بی‌خوابی، تحت فشار بودن، احساس ناراحتی و افسردگی، خوشحالی و خوش‌بینی قادرند بر میزان کارعاطفی در پرستاران تاثیر بگذارند. نتایج این بخش تحقیق نیز با تحقیقات سامخانیان و افتخاری(37)، دهقانی و همکاران(38)، محمودیان و همکاران(39)، حیرانی (40)،آغاز و طریقیان(41) مطابقت دارد.
باتوجه به نقش حیاتی پرستاران به عنوان کادر درمان، توجه به مشکلات این قشر و تلاش در جهت حفظ سلامت عمومی آنان ضروری است. پرستارانی که از سلامت عمومی خوبی برخوردار نیستند قادر به انجام صحیح مراقب‌هایی نظیر حمایت‌های جسمی و روانی از بیماران نیستند و این امر باعث کاهش توجه، تمرکز و دقت آنها می‌شود، قدرت کنترل و مدیریت آنها بر احساساتشان را کاهش می‌دهد و بر میزان خطاها، حوادث و سوانح در محیط کار می‌افزاید.
در این راستا باتوجه به سطح گستردگی شیوع بیماری کووید 19 در سطح جهان و ایران و امکان درگیری بیشتر پرستاران نسبت به عوامل تهدیدکننده سلامت عمومی آنان و برای بهبود و افزایش کارآیی و همچنین افزایش کنترل و مدیریت آنها بر احساسات و عواطفشان و کمک به بهبود کارعاطفی پرستاران، به مسئولین پیشنهاد می‌شود تمهیدات لازم برای حفظ و ارتقای سلامت‌عمومی پرستاران از قبیل معاینات و مشاوره‌های منظم و برگزاری جلسات متعدد برای افزایش روحیه و انگیزه‌کاری و تقویت باورهای فکری و ارزشی، استفاده از برنامه‌های مفرح ورزشی، فرهنگی و مذهبی همراه با اعطای امتیازات ویژه مالی و غیرمالی صورت گیرد.
براساس نتایج مطالعه به نظر می‌رسد رسیدگی، حفظ و ارتقای سلامت عمومی پرستاران نقش بسزایی در بهبود میزان کارعاطفی آنها ایفا می‌کند.
البته پژوهش حاضر دارای محدودیت‌هایی نیز همراه بود؛ از جمله اینکه همه گیری کووید19 منجر شد فرایند پرسشگری و به طور کلی پژوهش با مشکلاتی مواجه شود.
دراین پژوهش همچنین نقاط ضعف و قوتی نیز قابل بیان است. نقطه ضعف پژوهش مسئله تعمیم پذیری است. زیرا نمونه گیری آنلاین مسئله تعمیم را با مشکل مواجه می سازد. اما علی رغم آن انتخاب نمونه از سراسر کشور می تواند در مقابل آن نقطه قوت
بسیار چشمگیری به حساب آید.
تضاد منافع
نویسندگان پژوهش اعلام می‌نمایند هیچ‌گونه تعارض منافعی در این پژوهش وجود ندارد.
تقدیر و تشکر
بدین وسیله از همیاری همۀ شرکتکنندگان در این پژوهش تشکر میکنیم.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
