دوره 21، شماره 3 - ( مرداد و شهریور 1401 )
جلد 21 شماره 3 صفحات 40-30 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: 0000-0003-3486-2066
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Dehghan Niri E, sheikh M, Tahmasebi Boroujeni S. The Effect of Yoga and Pilates Exercises on the Motor Ability of Female Elderly during the COVID-19 Pandemic. TB 2022; 21 (3) :30-40
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3343-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3343-fa.html
دهقان نیری الهام، شیخ محمود، طهماسبی بروجنی شهزاد. تاثیر تمرینات یوگا و پیلاتس بر توانش حرکتی زنان سالمند درزمان همه‌گیری کرونا. طلوع بهداشت. 1401; 21 (3) :30-40
دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه تهران ، prosheikh@yahoo.com
متن کامل [PDF 562 kb]
(360 دریافت)
| چکیده (HTML) (442 مشاهده)
متن کامل: (900 مشاهده)
مقدمه: بیماری 19 COVID - در سال 2019 در بین مردم نگرانی و وحشت زیادی به وجود آورد. و دولت‌ها ابتدا از روش قرنطینه استفاده کردند. در این شرایط، حفظ وضعیت سلامت جسمانی و روانی افراد بخصوص سالمندان ضروری است بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر تمرینات یوگا و پیلاتس بر توانش حرکتی زنان سالمند در شرایط کرونا بود.
روش بررسی: روش پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری کلیه زنان سالمند شهرستان یزد در مراکز نگهداری سالمندان و بهزیستی بودند. نمونه آماری با مراجعه به مراکز نگهداری سالمندان و بهزیستی، فهرستی از سالمندان (بالای 60 سال) شهرستان یزد تهیه شد و به صورت تصادفی کسانی و تمایل به شرکت در پژوهش را داشتنند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در 3 گروه 12نفری تمرینات یوگا و پیلاتس و گروه کنترل قرار گرفتند. ابزار اندازه‌گیری شامل آزمون توانش حرکتی بود. گروه تمرینات یوگا و پیلاتس هر کدام مداخلات 6 هفته ای را انجام دادند، گروه کنترل در طول مدت تمرینات هیچ گونه مداخله تمرینی انجام ندادند و فقط پیش آزمون و پس آزمون از این گروه گرفته شد.
یافته ها: نتایج آزمون LSD نشان داد که در متغیر توانش حرکتی در پس‌آزمون گروه تمرینات پیلاتس بهترین عملکرد را به ثبت رسانده است. هم چنین نتایج مربوط به آزمون تی همبسته نشان داد دو گروه تمرینی پیلاتس و یوگا در پس‌آزمون توانش حرکتی بهتری را نسبت به پیش‌آزمون نشان دادهاند. ولی در گروه کنترل تغییر معناداری از پیش‌آزمون تا پس‌آزمون دیده نشد.
نتیجه گیری: با بررسی این مطالعات میتوان گفت مداخلات از نوع کارکردی احتمالا بر عملکرد حرکات ظریف گروههای مختلف بهویژه سالمندان تأثیر مثبت خواهد داشت.
جدول 2: نتایج مربوط به آزمون مانوای یک راهه در مرحله پس‌آزمون مربوط به توانش حرکتی
جدول 3 : نتایج مربوط به بررسی زیرفرض‌های توانش حرکتی آزمون مانوای یک راهه در مرحله پس‌آزمون
جدول4 : خلاصه نتایج آزمون LSD مربوط به توانش حرکتی در مرحله پس‌آزمون
جدول5 : نتایج آزمون تی همبسته مربوط به متغیر توانش حرکتی
بحث و نتیجه‌گیری
هدف از این پژوهش بررسی تأثیر تمرینات یوگا و پیلاتس بر توانش حرکتی زنان سالمند در شرایط کرونا بود. نتایج تحقیق نشان داد که اندازهی اثر، پیلاتس نسبت به ورزش یوگا مؤثرتر است. هم چنین مداخله تمرینات یوگا برای ارتقا و بهبود تعادل پویای جامعه سالمندان مؤثر است. در مطالعههای که توسط ایراندوست و طاهری (139۵) درخصوص مقایسهی دو مداخله یوگا و پیلاتس بر تعادل جامعهی سالمندان صورت گرفته است، تفاوت معنی داری بین دو تمرین ذکر شده گزارش نشده است(14) ، اما نتایج فراتحلیل یوسفی افراشته و حسینی(1396) نشان میدهد که میزان تأثیرگذاری دو ورزش یوگا و پیلاتس به طور معنیداری به نفع تمرینات پیلاتس میباشندکه با پژوهش ما همخوان است(15). از دلایل بهتر بودن تمرینات پیلاتس می توان به درگیر شدن بیشتر سالمندان در فعالیتهای بدنی هم بر کیفیت رشد حرکتی و هم ابعاد روانی آن ها منجر می شود که از مسیر اول مستقیماً به بهبود تعادل پویا و از مسیر دوم به افزایش نشاط و امید به پیشرفت سالمندان منجر میشوند. اثربخشتر بودن تمرینات پیلاتس را از دو بعد میتوان تبیین کرد. اول این که تمرین پیلاتس در مقایسه با یوگا به فعالیت های بدنی بیشتری میپردازد که نتیجه آن رشد توان بدنی و تعادل پویاست. مهم اینکه تمرینهای پیلاتس شامل فعالیتهایی مثل نشستن، راه رفتن، حمل کردن بار، خم و راست شدن عضالت و مفاصلی متمرکز هستند که در فعالیت های روزانه درگیرهستند(16) چنانچه گفته شد تمرکز و هماهنگی بین ذهن و بدن در تمرین های پیلاتس بیشتر و یکی از ارکان آن است و از آن جایی که تعادل شامل جنبههای جسمی و ذهنی است، از پیلاتس بیشتر اثر می پذیرد(17).
نتایج پژوهش حاضر در آزمون توانش حرکتی TMC با نتایج پژوهشهای، ریدسکور و همکاران(2005)، کتولا و و همکاران (2008)، چن و همکاران(2014)، هولتزر و همکاران (2013)و باقری و همکاران(1386)، همراستا بود(23-18). تمام این پژوهشها مؤثربودن تمرینات ورزشی را بر حرکات درشت و ظریف نشان دادند. برای مثال، کتولا و همکاران (2007)با انجام مطالعه بر روی 50 نفر سالمند به این نتیجه رسیدند که تمرین ورزشی تأثیر مثبت بیشتری بر کیفیت عملکرد این افراد در زندگی روزمره دارد. مطالعه بر روی افراد دچار اختلال و با فلج مغزی شدید نیز نشان داد تمرینات قدرتی بر عملکرد و قدرت مچ و دست فعالیت زندگی روزمره این افراد نیز تأثیر مثبتی داشته است(21) . در پژوهش دیگری که چن و همکاران(2014)، با عنوان بررسی اثرات تمرینات حرکات انگشت و تمرینات بالابردن وزنه با انگشت در قدرت گرفتن و فعالیتهای روزمره زندگی انجام دادند، این نتیجه به دست آمد که این تمرینات تأثیر مثبتی بر عملکرد دست در زندگی روزمره افراد سالمند داشتهاند. به طورکلی همه پژوهشگران اذعان داشتند که احتمالا تمرینات ورزشی یوگا و پیلاتس بر کیفیت حرکات ظریف مؤثر هستند(23). درواقع با افزایش سن فرد دچار ضعف عضلانی یا آتروفی توده عضلانی اسکلتی می شود و کاهش توده عضلانی بهصورت کاهش در تعداد و اندازه تارهای عضلانی، در اواخر میانسالی و بزرگسالی رخ میدهد. افراد بهمنظور افزایش توان، سرعت، افزایش سفتی یا تونوس عضلانی، برای توانبخشی وجلوگیری از صدمات و کمک به حفظ عملکرد عضلانی در سن کهولت، از تمرینات ورزشی بهرهمند می شوند (24). هم چنین، بهبود ناشی از تمرینات ویژه حرکات ظریف ممکن است در اثر کاهش سفتی مفصلی یا بهبود هماهنگی عضلانی باشد؛ افزونبراین، بسیاری از مطالعات نشان دادهاند که تحریکپذیری نرونهای حرکتی نخاعی که فعالیت عضلات را کنترل میکنند، با افزایش سن کاهش مییابد که این کاهش تحریکپذیری در نرونهای حرکتی آلفا در افراد سالمند موجب تخریب حرکات ظریف آن ها میشود، برعکس، بهبود تحریکپذیری نرونهای حرکتی آلفا در اثر تمرینات اورزشی موجب بهبود عملکرد حرکتی می شود(24). وهم چنین تمرینات ورزشی موجب تغییر در دروندادهای گیرندههای حسی میشود. بر اساس یافتههای بهدستآمده، تمرینات ورزشی بر سرعت حرکات ظریف سالمندان تأثیر معنادار داشت. با توجه به اهمیت دست و مهارت های دستی، متخصصان علوم حرکتی بر عملکرد ظریف دستها تأکید فراوان دارند و از تمرینات مجزایی برای بهبود این حرکات استفاده میکنند. در این حوزه تمرینات کاربردی و خاص یکی از این نوع تمرینات است. عباسی و همکاران(1390) به بررسی تمرینات هماهنگی چشم و دست به مدت هشت هفته بر بهبود نتایج آزمون پگبورد پرداختند؛ نتایج نشان داد که فعالیت های
هماهنگی چشم و دست بر میزان مهارت دست اثر مثبت داشته است(25). در پژوهشی دیگر، قاسمپور و همکاران(1392)، نشان دادند تمرینات حسی حرکتی به مدت50 جلسه بر رشد حرکات ظریف تأثیر معناداری داشته است(26،27) با بررسی این مطالعات میتوان گفت مداخلات از نوع کارکردی احتمالا بر عملکرد حرکات ظریف گروههای مختلف بهویژه سالمندان تأثیر مثبت خواهد داشت. هرچند در همه مطالعات که نامبرده شد. از تمرینات مشابه استفاده نشده است، با توجه به اینکه همه تمرینات بر بهبود حرکتی بخصوص حرکات ظریف مؤثر واقع شدهاند، میتوان نتیجه گرفت که این تمرینات پیلاتس و یوگا بر عملکرد و توانش حرکتی افراد سالمند اثر مثبت و معنا داری خواهند داشت.
تعارض منافع
نویسندگان پژوهش تعهد می نمایند هیچ گونه تعارض منافعی در این پژوهش وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
ازکلیه شرکتکنندگان در این پژوهش بخصوص سالمندان عزیز و سازمان بهزیستی و مراکز نگهداری سالمندان شهرستان یزد نهایت تشکر و قدردانی را داریم.
روش بررسی: روش پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون همراه با گروه کنترل بود. جامعه آماری کلیه زنان سالمند شهرستان یزد در مراکز نگهداری سالمندان و بهزیستی بودند. نمونه آماری با مراجعه به مراکز نگهداری سالمندان و بهزیستی، فهرستی از سالمندان (بالای 60 سال) شهرستان یزد تهیه شد و به صورت تصادفی کسانی و تمایل به شرکت در پژوهش را داشتنند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در 3 گروه 12نفری تمرینات یوگا و پیلاتس و گروه کنترل قرار گرفتند. ابزار اندازه‌گیری شامل آزمون توانش حرکتی بود. گروه تمرینات یوگا و پیلاتس هر کدام مداخلات 6 هفته ای را انجام دادند، گروه کنترل در طول مدت تمرینات هیچ گونه مداخله تمرینی انجام ندادند و فقط پیش آزمون و پس آزمون از این گروه گرفته شد.
یافته ها: نتایج آزمون LSD نشان داد که در متغیر توانش حرکتی در پس‌آزمون گروه تمرینات پیلاتس بهترین عملکرد را به ثبت رسانده است. هم چنین نتایج مربوط به آزمون تی همبسته نشان داد دو گروه تمرینی پیلاتس و یوگا در پس‌آزمون توانش حرکتی بهتری را نسبت به پیش‌آزمون نشان دادهاند. ولی در گروه کنترل تغییر معناداری از پیش‌آزمون تا پس‌آزمون دیده نشد.
نتیجه گیری: با بررسی این مطالعات میتوان گفت مداخلات از نوع کارکردی احتمالا بر عملکرد حرکات ظریف گروههای مختلف بهویژه سالمندان تأثیر مثبت خواهد داشت.
مقدمه
سالمندی یک پدیده حیاتی و یکی از پیچیده‌ترین سازوکارهایی است که تابه‌حال شناخته‌شده و در بردارنده اتفاقاتی است که در طول زندگی افراد از تولد تا پایان زندگی اتفاق میافتد. با توجه این که که ورزش در زنان بهویژه زنان سالمند تاثیر بسزایی در تأمین سلامت روان و سلامت جسمانی دارد علاوه براین موجب بالا بردن توان کاری، برای رشد و توسعه‌ی جنبههای اخلاقی، روانی، اجتماع افراد و نیز کیفیت زندگی و رضایت از زندگی زنان سالمند می شود(1). بیماری COVID -19 در سال 2019 در بین مردم نگرانی و وحشت زیادی به وجود آورد(2) و دولت‌ها ابتدا از روش قرنطینه استفاده کردند(3). در این شرایط، حفظ وضعیت سلامت روان افراد ضروری است، زیرا مردم در قسمت‌های مختلف جامعه ممکن است محرک های استرس‌زایی در طول همه گیری کووید-19را به صورت افزایشی تجربه نمایند. در این دوره ی زمانی افراد می توانند ورزش هایی که به وسیله یا ابزار یا محیط خاص نیاز ندارند، در خانه اجرا نمایند که می توان به دو نمونه ی مهم آن پیلاتس و تمرینات یوگا اشاره کرد. یوگا به مجموعه‌ای از تمرینات فیزیکی، وضعیت گزینی، تمرینات مهارشده تنفسی و تمرینات رهاسازی، و تن آرامی گفته میشود. تمرینات منظم یوگا منجر به هماهنگی طبیعی، تعادل بین سیستم‌های مختلف بدن، سلامت بیشتر و احساس خوب بودن و نیز سبب افزایش توان عضلات ضعیف و مهار گری شده آگاهانه بر عملکردهای خودمختار بدن میشود. هم چنین تمرینهای مستمر و منظم یوگا میتواند با تقویت عضلات ضد جاذبه روند نامتقارنی ساختار اسکلتی و بی‌ثباتی قامت مقابله کند و با افزایش دامنه حرکتی مفاصل و توسعه جنبش‌پذیری ستون فقرات به حفظ وضعیت ثبات بدن کمک کند.یکی دیگر از تمریناتی که در سال‌های اخیر موردتوجه همگان قرارگرفته، تمرینات پیلاتس است که شامل مجموعه‌ای از تمرینات تخصصی میشود که استفاده از فکر را جهت کنترل عضلات تشویق می‌کند. این امر بر توانایی وضعیت عضلات همراه با تمرکز و توجه جهت حفظ تعادل تاکید دارد. تمرینات پیلاتس میتواند به‌عنوان روش تمرینی مؤثر برای جلوگیری از سقوط سالمندان استفاده شود. پیلاتس از انقباضات عضلانی ترکیبی از دو عنصر جسم و ذهن است. درواقع ورزش پیلاتس یک روش مناسب برای تمرین آگاهی ذهن - بدن و کنترل حرکات وضعیتی است تحقیقات گسترده تأثیر مثبت این نوع تمرینات بر روی شاخص‌های آمادگی جسمانی مرتبط با سلامت سالمندان را نشان داده است(4).
در زمان همه‌گیری یک بیماری مانند کرونا، ترس از بیماری و ترس از مرگ، در کنار آشفتگی فعالیتهای روزمره، موجب میشود تا افراد سالم نیز با اضطراب بیماری درگیر شوند(5). بنابراین، به‌کارگیری، تصمیمات و استراتژی‌هایی جهت کاهش این اضطراب و بار روانی منفی سلامت روانی ضروری هستند. از طرفی کم‌تحرکی با علائم افسردگی و اضطراب مرتبط است(6،7) در مقابل فعالیت بدنی و ورزش با شیوع کمتر افسردگی و اضطراب همراه است(8 ،1) و از طرف دیگر دیده‌شده در شرایط قرنطینه سطوح فعالیت فیزیکی کاهش مییابد(9،10) در نتیجه طبق چنین شرایطی احتمالا تمرین در خانه می تواند مفید واقع شود. بنابراین با توجه به اینکه ویروس کرونا بر ابعاد مختلف زندگی بشر اثرگذار بوده و از طرفی با توجه به شرایط تعطیلی اماکن ورزشی بخصوص استخرها که جایگاه اصلی تمرین درمانی سالمندان میباشد. در این پژوهش قصد بررسی این موضوع را داریم که آیا تمرینات یوگا و پیلاتس بر توانش حرکتی سالمندان در شرایط همه گیری کرونا تاثیر خواهد داشت؟
روش بررسی
این تحقیق نیمه‌تجربی با استفاده از طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون انجام شد جامعه آماری کلیه زنان سالمند شهرستان یزد در مراکز نگهداری سالمندان و بهزیستی بودند. نمونه آماری با مراجعه به مراکز نگهداری سالمندان و بهزیستی، فهرستی از سالمندان (بالای 60 سال) شهرستان یزد تهیه شد و به صورت تصادفی کسانی و تمایل به شرکت در پژوهش را داشتنند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در 3 گروه 12نفری تمرینات یوگا و پیلاتس و گروه کنترل قرار گرفتند. افراد گروه کنترل درهیچ‌یک از فعالیتهای یوگا و پیلاتس شرکت نمی‌کردند.
تمرینات یوگا به مدت 6 هفته و 3 جلسه در هفته انجام می شد که پروتکل تمرینی شامل شش مؤلفهگرم کردن، تقویت عضلات شکم، کنترل و تحریکپذیری ستون مهره، ثبات دهندگی جانبی، ثبات دهندگی کتف و تقویت پشت و نیز ثبات دهندگی لگن و استقامتی ران بود. تعداد اجزای تمرینات با توجه به توانایی آزمودنی‌ها 10-6 تکرار بود و سطح تمرینات از ساده به مشکل طراحی‌شده بود(11).
جلسات تمرین پیلاتس به سه مرحله تمرینات کششی و تنفسی، تمرینات اصلی و حرکات کششی و آرام سازی را جهت برگشت به حالت اولیه تقسیم و تمرینات در حالات مختلف خوابیده، نشسته و ایستاده اجرا شد. حرکات از ساده شروع و به تدریج بر شدت آن ها افزوده شد. تمرینات پیلاتس به مدت 6 هفته و 3 جلسه در هفته انجام می گرفت(12). پس از اتمام تمرینات پس آزمون در متغیر های مربوطه انجام شد و داده های پژوهش جمع آوری شد.
سپس داد ه ها با استفاده از نر م افزار آماری SPSS نسخه 22 و از آزمون شاپیروویلک برای اطمینان از طبیعی بودن داده‌های آزمودنی‌ها استفاده شد. و بعد از اینکه طبیعی بودن توزیع اندازه گیری مشخص گردید برای همگنی واریانس ها از آزمون لوین استفاده شد. از مانوای یک راهه و آزمون تی مستقل برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و برای دیدن اختلافات بین گروه‌ها از آزمون های پیگردی تعقیبی LSD استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در سطح معنیداری (05/0P< ) استفاده شد. ابزار مورد استفاه در پژوهش به شرح زیر بوده است.آزمون توانش حرکتی مجموعه‌ای از آزمون حرکتی است که عملکرد حرکتی دو مهارت حرکتی درشت و دو مهارت ظریف سنین 5 تا 83 سال را ارزیابی می‌کند ضرایب همبستگی درون کلاس (ICC) بین نمرات آزمون و باز آزمایی از 75/0 تا 94/0 و آزمون باز آزمایی ضریب نمره کل 87/0 بود. این آزمون نتیجه گرا، قابلیت اجرایی بالا، برای پایش طولی توانش حرکتی می باشد.
و داری چهار خرده مقیاس جاگذاری آجره (ظریف، چالاکی دستی)، روی هم چیدن آجره (ظریف، چالاکی دستی)، راه رفتن پاشنه پنجه(درشت، تعادل پویا)، راه رفتن/دویدن به شکل8(درشت، تعادل پویا) می باشد(13). تمامی مداخلات و آزمایشات انجام شده با رعایت اصول اخلاقی و تحت نظر کمیته اخلاق دانشگاه تهران انجام شده است ضمنا این پژوهش دارای کد اخلاق با شناسهIR.UT.SPORT.REC.1400.044 میباشد.
سالمندی یک پدیده حیاتی و یکی از پیچیده‌ترین سازوکارهایی است که تابه‌حال شناخته‌شده و در بردارنده اتفاقاتی است که در طول زندگی افراد از تولد تا پایان زندگی اتفاق میافتد. با توجه این که که ورزش در زنان بهویژه زنان سالمند تاثیر بسزایی در تأمین سلامت روان و سلامت جسمانی دارد علاوه براین موجب بالا بردن توان کاری، برای رشد و توسعه‌ی جنبههای اخلاقی، روانی، اجتماع افراد و نیز کیفیت زندگی و رضایت از زندگی زنان سالمند می شود(1). بیماری COVID -19 در سال 2019 در بین مردم نگرانی و وحشت زیادی به وجود آورد(2) و دولت‌ها ابتدا از روش قرنطینه استفاده کردند(3). در این شرایط، حفظ وضعیت سلامت روان افراد ضروری است، زیرا مردم در قسمت‌های مختلف جامعه ممکن است محرک های استرس‌زایی در طول همه گیری کووید-19را به صورت افزایشی تجربه نمایند. در این دوره ی زمانی افراد می توانند ورزش هایی که به وسیله یا ابزار یا محیط خاص نیاز ندارند، در خانه اجرا نمایند که می توان به دو نمونه ی مهم آن پیلاتس و تمرینات یوگا اشاره کرد. یوگا به مجموعه‌ای از تمرینات فیزیکی، وضعیت گزینی، تمرینات مهارشده تنفسی و تمرینات رهاسازی، و تن آرامی گفته میشود. تمرینات منظم یوگا منجر به هماهنگی طبیعی، تعادل بین سیستم‌های مختلف بدن، سلامت بیشتر و احساس خوب بودن و نیز سبب افزایش توان عضلات ضعیف و مهار گری شده آگاهانه بر عملکردهای خودمختار بدن میشود. هم چنین تمرینهای مستمر و منظم یوگا میتواند با تقویت عضلات ضد جاذبه روند نامتقارنی ساختار اسکلتی و بی‌ثباتی قامت مقابله کند و با افزایش دامنه حرکتی مفاصل و توسعه جنبش‌پذیری ستون فقرات به حفظ وضعیت ثبات بدن کمک کند.یکی دیگر از تمریناتی که در سال‌های اخیر موردتوجه همگان قرارگرفته، تمرینات پیلاتس است که شامل مجموعه‌ای از تمرینات تخصصی میشود که استفاده از فکر را جهت کنترل عضلات تشویق می‌کند. این امر بر توانایی وضعیت عضلات همراه با تمرکز و توجه جهت حفظ تعادل تاکید دارد. تمرینات پیلاتس میتواند به‌عنوان روش تمرینی مؤثر برای جلوگیری از سقوط سالمندان استفاده شود. پیلاتس از انقباضات عضلانی ترکیبی از دو عنصر جسم و ذهن است. درواقع ورزش پیلاتس یک روش مناسب برای تمرین آگاهی ذهن - بدن و کنترل حرکات وضعیتی است تحقیقات گسترده تأثیر مثبت این نوع تمرینات بر روی شاخص‌های آمادگی جسمانی مرتبط با سلامت سالمندان را نشان داده است(4).
در زمان همه‌گیری یک بیماری مانند کرونا، ترس از بیماری و ترس از مرگ، در کنار آشفتگی فعالیتهای روزمره، موجب میشود تا افراد سالم نیز با اضطراب بیماری درگیر شوند(5). بنابراین، به‌کارگیری، تصمیمات و استراتژی‌هایی جهت کاهش این اضطراب و بار روانی منفی سلامت روانی ضروری هستند. از طرفی کم‌تحرکی با علائم افسردگی و اضطراب مرتبط است(6،7) در مقابل فعالیت بدنی و ورزش با شیوع کمتر افسردگی و اضطراب همراه است(8 ،1) و از طرف دیگر دیده‌شده در شرایط قرنطینه سطوح فعالیت فیزیکی کاهش مییابد(9،10) در نتیجه طبق چنین شرایطی احتمالا تمرین در خانه می تواند مفید واقع شود. بنابراین با توجه به اینکه ویروس کرونا بر ابعاد مختلف زندگی بشر اثرگذار بوده و از طرفی با توجه به شرایط تعطیلی اماکن ورزشی بخصوص استخرها که جایگاه اصلی تمرین درمانی سالمندان میباشد. در این پژوهش قصد بررسی این موضوع را داریم که آیا تمرینات یوگا و پیلاتس بر توانش حرکتی سالمندان در شرایط همه گیری کرونا تاثیر خواهد داشت؟
روش بررسی
این تحقیق نیمه‌تجربی با استفاده از طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون انجام شد جامعه آماری کلیه زنان سالمند شهرستان یزد در مراکز نگهداری سالمندان و بهزیستی بودند. نمونه آماری با مراجعه به مراکز نگهداری سالمندان و بهزیستی، فهرستی از سالمندان (بالای 60 سال) شهرستان یزد تهیه شد و به صورت تصادفی کسانی و تمایل به شرکت در پژوهش را داشتنند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در 3 گروه 12نفری تمرینات یوگا و پیلاتس و گروه کنترل قرار گرفتند. افراد گروه کنترل درهیچ‌یک از فعالیتهای یوگا و پیلاتس شرکت نمی‌کردند.
تمرینات یوگا به مدت 6 هفته و 3 جلسه در هفته انجام می شد که پروتکل تمرینی شامل شش مؤلفهگرم کردن، تقویت عضلات شکم، کنترل و تحریکپذیری ستون مهره، ثبات دهندگی جانبی، ثبات دهندگی کتف و تقویت پشت و نیز ثبات دهندگی لگن و استقامتی ران بود. تعداد اجزای تمرینات با توجه به توانایی آزمودنی‌ها 10-6 تکرار بود و سطح تمرینات از ساده به مشکل طراحی‌شده بود(11).
جلسات تمرین پیلاتس به سه مرحله تمرینات کششی و تنفسی، تمرینات اصلی و حرکات کششی و آرام سازی را جهت برگشت به حالت اولیه تقسیم و تمرینات در حالات مختلف خوابیده، نشسته و ایستاده اجرا شد. حرکات از ساده شروع و به تدریج بر شدت آن ها افزوده شد. تمرینات پیلاتس به مدت 6 هفته و 3 جلسه در هفته انجام می گرفت(12). پس از اتمام تمرینات پس آزمون در متغیر های مربوطه انجام شد و داده های پژوهش جمع آوری شد.
سپس داد ه ها با استفاده از نر م افزار آماری SPSS نسخه 22 و از آزمون شاپیروویلک برای اطمینان از طبیعی بودن داده‌های آزمودنی‌ها استفاده شد. و بعد از اینکه طبیعی بودن توزیع اندازه گیری مشخص گردید برای همگنی واریانس ها از آزمون لوین استفاده شد. از مانوای یک راهه و آزمون تی مستقل برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و برای دیدن اختلافات بین گروه‌ها از آزمون های پیگردی تعقیبی LSD استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در سطح معنیداری (05/0P< ) استفاده شد. ابزار مورد استفاه در پژوهش به شرح زیر بوده است.آزمون توانش حرکتی مجموعه‌ای از آزمون حرکتی است که عملکرد حرکتی دو مهارت حرکتی درشت و دو مهارت ظریف سنین 5 تا 83 سال را ارزیابی می‌کند ضرایب همبستگی درون کلاس (ICC) بین نمرات آزمون و باز آزمایی از 75/0 تا 94/0 و آزمون باز آزمایی ضریب نمره کل 87/0 بود. این آزمون نتیجه گرا، قابلیت اجرایی بالا، برای پایش طولی توانش حرکتی می باشد.
و داری چهار خرده مقیاس جاگذاری آجره (ظریف، چالاکی دستی)، روی هم چیدن آجره (ظریف، چالاکی دستی)، راه رفتن پاشنه پنجه(درشت، تعادل پویا)، راه رفتن/دویدن به شکل8(درشت، تعادل پویا) می باشد(13). تمامی مداخلات و آزمایشات انجام شده با رعایت اصول اخلاقی و تحت نظر کمیته اخلاق دانشگاه تهران انجام شده است ضمنا این پژوهش دارای کد اخلاق با شناسهIR.UT.SPORT.REC.1400.044 میباشد.
جدول 1: میانگین و انحراف معیار مربوط به ویژگی‌های فردی آزمودنی‌ها
| معناداری | کنترل | تمرینات یوگا | تمرینات پیلاتس | گروه متغیر |
| انحراف معیار ± میانگین | انحراف معیار ± میانگین | انحراف معیار ± میانگین | ||
| 82/0 | 74/5±03/63 | 53/5±50/63 | 43/4±25/62 | سن (سال) |
| 79/0 | 19/12±66/153 | 89/9±41/153 | 74/14±58/151 | قد (سانتی متر) |
| 99/0 | 91/8±33/66 | 11/7±66/66 | 21/8±75/66 | وزن (کیلوگرم) |
| 81/0 | 26/3±92/27 | 77/2±23/28 | 65/5±96/28 | شاخص توده بدنی |
یافته‌ها
بهمنظور سازمان دادن، خلاصه کردن، طبقه‌بندی نمرات خام و توصیف اندازه‌های نمونه از آمار توصیفی (فراوانی‌ها، میانگین‌ها، انحراف استاندارد، رسم نمودارها و جداول) استفاده شد. از آزمون شاپیروویلک برای اطمینان از طبیعی بودن داده‌های آزمودنی‌ها استفاده شد. و بعدازاینکه طبیعی بودن توزیع اندازه گیری مشخص گردید برای همگنی واریانس ها از آزمون لوین استفاده شد. از آزمون مانوای یک راهه برای بررسی اثر بخشی مداخله اصلاحی و وجود یا عدم وجود تفاوت بین گروههای مختلف پژوهش و برای اختلافات بین گروه‌ها از آزمون های پیگردی تعقیبی LSD استفاده شد. برای بررسی تغییرات درون‌گروهی از آزمون تی همبسته استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده‌ها در سطح معنیداری 05/0α> استفاده شد. به منظور بررسی اثر بخشی مداخله اصلاحی و وجود یا عدم وجود تفاوت بین گروههای مختلف پژوهش از آزمون مانوای یک راهه در جدول 2 و 3 استفاده شد.
با توجه به همسان بودن گروه‌ها در مرحله پیش‌آزمون(جدول4) برای بررسی و مشاهده تفاوت‌های بین گروهی در مرحله پس‌آزمون از آزمون تعقیبی LSD استفاده شد و همان طور که در جدول 4 مشاهده می‌کنید، نتایج این آزمون نشان داد که در متغیر توانش حرکتی در پس‌آزمون گروه تمرینات پیلاتس بهترین عملکرد را به ثبت رسانده است(05/0 P< ).
در ادامه به منظور بررسی تغییرات درون‌گروهی در جدول 5 از آزمون تی همبسته استفاده شد.
بهمنظور سازمان دادن، خلاصه کردن، طبقه‌بندی نمرات خام و توصیف اندازه‌های نمونه از آمار توصیفی (فراوانی‌ها، میانگین‌ها، انحراف استاندارد، رسم نمودارها و جداول) استفاده شد. از آزمون شاپیروویلک برای اطمینان از طبیعی بودن داده‌های آزمودنی‌ها استفاده شد. و بعدازاینکه طبیعی بودن توزیع اندازه گیری مشخص گردید برای همگنی واریانس ها از آزمون لوین استفاده شد. از آزمون مانوای یک راهه برای بررسی اثر بخشی مداخله اصلاحی و وجود یا عدم وجود تفاوت بین گروههای مختلف پژوهش و برای اختلافات بین گروه‌ها از آزمون های پیگردی تعقیبی LSD استفاده شد. برای بررسی تغییرات درون‌گروهی از آزمون تی همبسته استفاده شد. تجزیه وتحلیل داده‌ها در سطح معنیداری 05/0α> استفاده شد. به منظور بررسی اثر بخشی مداخله اصلاحی و وجود یا عدم وجود تفاوت بین گروههای مختلف پژوهش از آزمون مانوای یک راهه در جدول 2 و 3 استفاده شد.
با توجه به همسان بودن گروه‌ها در مرحله پیش‌آزمون(جدول4) برای بررسی و مشاهده تفاوت‌های بین گروهی در مرحله پس‌آزمون از آزمون تعقیبی LSD استفاده شد و همان طور که در جدول 4 مشاهده می‌کنید، نتایج این آزمون نشان داد که در متغیر توانش حرکتی در پس‌آزمون گروه تمرینات پیلاتس بهترین عملکرد را به ثبت رسانده است(05/0 P< ).
در ادامه به منظور بررسی تغییرات درون‌گروهی در جدول 5 از آزمون تی همبسته استفاده شد.
جدول 2: نتایج مربوط به آزمون مانوای یک راهه در مرحله پس‌آزمون مربوط به توانش حرکتی
| متغیر | value | F | درجه آزادی فرضیه | درجه آزادی خطا | معناداری | مجذور اتا |
| توانش حرکتی | 390/1 | 854/1 | 18 | 52 | 045/0 | 41/0 |
جدول 3 : نتایج مربوط به بررسی زیرفرض‌های توانش حرکتی آزمون مانوای یک راهه در مرحله پس‌آزمون
| متغیر | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | معناداری | مجذور اتا |
| توانش حرکتی جاگذاری آجره | 102/0 | 2 | 051/0 | 202/6 | 005/0 | 273/0 |
| توانش حرکتی روی هم چیدن آجره | 124/0 | 2 | 062/0 | 982/6 | 003/0 | 297/0 |
| توانش حرکتی راه رفتن پاشنه به پنجه | 148/0 | 2 | 074/0 | 134/8 | 001/0 | 330/0 |
| توانش حرکتی دویدن به شکل 8 | 162/0 | 2 | 081/0 | 002/4 | 028/0 | 195/0 |
جدول4 : خلاصه نتایج آزمون LSD مربوط به توانش حرکتی در مرحله پس‌آزمون
| متغیر | گروه | گروه | اختلاف میانگین | سطح معناداری |
توانش حرکتی جاگذاری آجره |
تمرینات پیلاتس | تمرینات یوگا | 0433/0- | 251/0 |
| کنترل | 1283/1- | 002/0 | ||
| تمرینات یوگا | کنترل | 085/0- | 028/0 | |
توانش حرکتی روی هم چیدن آجره |
تمرینات پیلاتس | تمرینات یوگا | 0617/0- | 119/0 |
| کنترل | 434/1- | 001/0 | ||
| تمرینات یوگا | کنترل | 0817/0- | 041/0 | |
توانش حرکتی راه رفتن پاشنه به پنجه |
تمرینات پیلاتس | تمرینات یوگا | 0617/0- | 085/0 |
| کنترل | 567/1- | 031/0 | ||
| تمرینات یوگا | کنترل | 0875/0- | 008/0 | |
توانش حرکتی دویدن به شکل 8 |
تمرینات پیلاتس | تمرینات یوگا | 0917/0- | 125/0 |
| کنترل | 642/1- | 008/0 | ||
| تمرینات یوگا | کنترل | 0725/0- | 221/0 |
جدول5 : نتایج آزمون تی همبسته مربوط به متغیر توانش حرکتی
| گروه | متغیر | اختلاف میانگین‌ها | درجه آزادی | T | معناداری |
تمرینات پیلاتس |
توانش حرکتی جاگذاری آجره | 583/19 | 11 | 014/13 | 0001/0 |
| توانش حرکتی روی هم چیدن آجره | 416/3 | 11 | 922/10 | 0001/0 | |
| توانش حرکتی راه رفتن پاشنه به پنجه | 416/2 | 11 | 800/5 | 0001/0 | |
| توانش حرکتی دویدن به شکل 8 | 000/2 | 11 | 633/6 | 0001/0 |
هدف از این پژوهش بررسی تأثیر تمرینات یوگا و پیلاتس بر توانش حرکتی زنان سالمند در شرایط کرونا بود. نتایج تحقیق نشان داد که اندازهی اثر، پیلاتس نسبت به ورزش یوگا مؤثرتر است. هم چنین مداخله تمرینات یوگا برای ارتقا و بهبود تعادل پویای جامعه سالمندان مؤثر است. در مطالعههای که توسط ایراندوست و طاهری (139۵) درخصوص مقایسهی دو مداخله یوگا و پیلاتس بر تعادل جامعهی سالمندان صورت گرفته است، تفاوت معنی داری بین دو تمرین ذکر شده گزارش نشده است(14) ، اما نتایج فراتحلیل یوسفی افراشته و حسینی(1396) نشان میدهد که میزان تأثیرگذاری دو ورزش یوگا و پیلاتس به طور معنیداری به نفع تمرینات پیلاتس میباشندکه با پژوهش ما همخوان است(15). از دلایل بهتر بودن تمرینات پیلاتس می توان به درگیر شدن بیشتر سالمندان در فعالیتهای بدنی هم بر کیفیت رشد حرکتی و هم ابعاد روانی آن ها منجر می شود که از مسیر اول مستقیماً به بهبود تعادل پویا و از مسیر دوم به افزایش نشاط و امید به پیشرفت سالمندان منجر میشوند. اثربخشتر بودن تمرینات پیلاتس را از دو بعد میتوان تبیین کرد. اول این که تمرین پیلاتس در مقایسه با یوگا به فعالیت های بدنی بیشتری میپردازد که نتیجه آن رشد توان بدنی و تعادل پویاست. مهم اینکه تمرینهای پیلاتس شامل فعالیتهایی مثل نشستن، راه رفتن، حمل کردن بار، خم و راست شدن عضالت و مفاصلی متمرکز هستند که در فعالیت های روزانه درگیرهستند(16) چنانچه گفته شد تمرکز و هماهنگی بین ذهن و بدن در تمرین های پیلاتس بیشتر و یکی از ارکان آن است و از آن جایی که تعادل شامل جنبههای جسمی و ذهنی است، از پیلاتس بیشتر اثر می پذیرد(17).
نتایج پژوهش حاضر در آزمون توانش حرکتی TMC با نتایج پژوهشهای، ریدسکور و همکاران(2005)، کتولا و و همکاران (2008)، چن و همکاران(2014)، هولتزر و همکاران (2013)و باقری و همکاران(1386)، همراستا بود(23-18). تمام این پژوهشها مؤثربودن تمرینات ورزشی را بر حرکات درشت و ظریف نشان دادند. برای مثال، کتولا و همکاران (2007)با انجام مطالعه بر روی 50 نفر سالمند به این نتیجه رسیدند که تمرین ورزشی تأثیر مثبت بیشتری بر کیفیت عملکرد این افراد در زندگی روزمره دارد. مطالعه بر روی افراد دچار اختلال و با فلج مغزی شدید نیز نشان داد تمرینات قدرتی بر عملکرد و قدرت مچ و دست فعالیت زندگی روزمره این افراد نیز تأثیر مثبتی داشته است(21) . در پژوهش دیگری که چن و همکاران(2014)، با عنوان بررسی اثرات تمرینات حرکات انگشت و تمرینات بالابردن وزنه با انگشت در قدرت گرفتن و فعالیتهای روزمره زندگی انجام دادند، این نتیجه به دست آمد که این تمرینات تأثیر مثبتی بر عملکرد دست در زندگی روزمره افراد سالمند داشتهاند. به طورکلی همه پژوهشگران اذعان داشتند که احتمالا تمرینات ورزشی یوگا و پیلاتس بر کیفیت حرکات ظریف مؤثر هستند(23). درواقع با افزایش سن فرد دچار ضعف عضلانی یا آتروفی توده عضلانی اسکلتی می شود و کاهش توده عضلانی بهصورت کاهش در تعداد و اندازه تارهای عضلانی، در اواخر میانسالی و بزرگسالی رخ میدهد. افراد بهمنظور افزایش توان، سرعت، افزایش سفتی یا تونوس عضلانی، برای توانبخشی وجلوگیری از صدمات و کمک به حفظ عملکرد عضلانی در سن کهولت، از تمرینات ورزشی بهرهمند می شوند (24). هم چنین، بهبود ناشی از تمرینات ویژه حرکات ظریف ممکن است در اثر کاهش سفتی مفصلی یا بهبود هماهنگی عضلانی باشد؛ افزونبراین، بسیاری از مطالعات نشان دادهاند که تحریکپذیری نرونهای حرکتی نخاعی که فعالیت عضلات را کنترل میکنند، با افزایش سن کاهش مییابد که این کاهش تحریکپذیری در نرونهای حرکتی آلفا در افراد سالمند موجب تخریب حرکات ظریف آن ها میشود، برعکس، بهبود تحریکپذیری نرونهای حرکتی آلفا در اثر تمرینات اورزشی موجب بهبود عملکرد حرکتی می شود(24). وهم چنین تمرینات ورزشی موجب تغییر در دروندادهای گیرندههای حسی میشود. بر اساس یافتههای بهدستآمده، تمرینات ورزشی بر سرعت حرکات ظریف سالمندان تأثیر معنادار داشت. با توجه به اهمیت دست و مهارت های دستی، متخصصان علوم حرکتی بر عملکرد ظریف دستها تأکید فراوان دارند و از تمرینات مجزایی برای بهبود این حرکات استفاده میکنند. در این حوزه تمرینات کاربردی و خاص یکی از این نوع تمرینات است. عباسی و همکاران(1390) به بررسی تمرینات هماهنگی چشم و دست به مدت هشت هفته بر بهبود نتایج آزمون پگبورد پرداختند؛ نتایج نشان داد که فعالیت های
هماهنگی چشم و دست بر میزان مهارت دست اثر مثبت داشته است(25). در پژوهشی دیگر، قاسمپور و همکاران(1392)، نشان دادند تمرینات حسی حرکتی به مدت50 جلسه بر رشد حرکات ظریف تأثیر معناداری داشته است(26،27) با بررسی این مطالعات میتوان گفت مداخلات از نوع کارکردی احتمالا بر عملکرد حرکات ظریف گروههای مختلف بهویژه سالمندان تأثیر مثبت خواهد داشت. هرچند در همه مطالعات که نامبرده شد. از تمرینات مشابه استفاده نشده است، با توجه به اینکه همه تمرینات بر بهبود حرکتی بخصوص حرکات ظریف مؤثر واقع شدهاند، میتوان نتیجه گرفت که این تمرینات پیلاتس و یوگا بر عملکرد و توانش حرکتی افراد سالمند اثر مثبت و معنا داری خواهند داشت.
تعارض منافع
نویسندگان پژوهش تعهد می نمایند هیچ گونه تعارض منافعی در این پژوهش وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
ازکلیه شرکتکنندگان در این پژوهش بخصوص سالمندان عزیز و سازمان بهزیستی و مراکز نگهداری سالمندان شهرستان یزد نهایت تشکر و قدردانی را داریم.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
