دوره 21، شماره 2 - ( خرداد و تیر 1401 )
جلد 21 شماره 2 صفحات 40-31 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.YAZD.REC.1400.086
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Kalateh Sadati A, Saboohi Golkar Z. Virtual Learning and Parental Stress Experience in the COVID-19 Pandemic: A Qualitative Study in Tabas City. TB 2022; 21 (2) :31-40
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3327-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3327-fa.html
کلاته ساداتی احمد، صبوحی گلکار زینب. آموزش مجازی و تنش والدینی در همه گیری کووید- 19؛ مطالعه ی کیفی در شهر طبس. طلوع بهداشت. 1401; 21 (2) :31-40
دانشکده ی علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران. ، asadati@yazd.ac.ir
متن کامل [PDF 560 kb]
(453 دریافت)
| چکیده (HTML) (1076 مشاهده)
متن کامل: (805 مشاهده)
مقدمه: یکی از مسائل و چالش های خانواده ها در همه گیری کووید-19 آموزش فرزندان بود. عوامل متعددی آموزش و کیفیت آن را تحت تأثیر قرار داده است. هدف تحقیق حاضر کشف و واکاوی تنش و نگرانی خانواده ها در موضوع مذکور است.
روش بررسی: این مطالعه ی کیفی در سال 1400 در شهر طبس انجام شد. برای جمع آوری داده ها از روش مصاحبه ی نیمه ساختاریافته با 17 نفر از والدین که دانش آموز مدرسه ای داشتند، استفاده شد و داده ها به روش تحلیل مضمونی تحلیل گردید.
یافته‌ها: تحلیل داده ها نشان داد که والدین نگرانی ها و تنش چندگانه ای را در رابطه با آموزش فرزندان خود در همه گیری تجربه کرده اند. موضوع کیفیت آموزش از یک سو و چالش های فرهنگی اجتماعی مرتبط با فضای مجازی از سوی دیگر، مهمترین دغدغه والدین بود. چهار مضمون برساخت شده این مطالعه عبارت بود از چالش های اجتماعی شدن، مسئله آموزش، هراس رسانه ای و مشکلات اقتصادی و محیطی.
نتیجه‌گیری: توجه بیشتر سیاستگذاران به مسائل و مشکلات خانواده ها در موضوع آموزش مجازی، پیشنهاد می شود. در همین زمینه، توجه به گروه ها و خانواده های آسیب‌پذیر در اولویت باشد تا موضوع محرومیت از تحصیل، فرزندان این خانواده ها را تهدید نکند. از سوی دیگر، مسائل فرهنگی و اجتماعی مرتبط با رسانه و ضعف سواد رسانه ای والدین به عنوان یک چالش عمده در این زمینه مطرح است. ضرورت دارد متولیان فرهنگی و اجتماعی و نیز محققان و نظریه پردازان اجتماعی، روان شناسی و مددکاری اجتماعی در این زمینه، به ارائه ی مباحث نظری و راهکار بپردازند.
واژه های کلیدی :همه گیری، کروناویروس، آموزش، مجازی، والدین
جدول 1: ویژگی مشارکت کنندگان در تحقیق
روش بررسی: این مطالعه ی کیفی در سال 1400 در شهر طبس انجام شد. برای جمع آوری داده ها از روش مصاحبه ی نیمه ساختاریافته با 17 نفر از والدین که دانش آموز مدرسه ای داشتند، استفاده شد و داده ها به روش تحلیل مضمونی تحلیل گردید.
یافته‌ها: تحلیل داده ها نشان داد که والدین نگرانی ها و تنش چندگانه ای را در رابطه با آموزش فرزندان خود در همه گیری تجربه کرده اند. موضوع کیفیت آموزش از یک سو و چالش های فرهنگی اجتماعی مرتبط با فضای مجازی از سوی دیگر، مهمترین دغدغه والدین بود. چهار مضمون برساخت شده این مطالعه عبارت بود از چالش های اجتماعی شدن، مسئله آموزش، هراس رسانه ای و مشکلات اقتصادی و محیطی.
نتیجه‌گیری: توجه بیشتر سیاستگذاران به مسائل و مشکلات خانواده ها در موضوع آموزش مجازی، پیشنهاد می شود. در همین زمینه، توجه به گروه ها و خانواده های آسیب‌پذیر در اولویت باشد تا موضوع محرومیت از تحصیل، فرزندان این خانواده ها را تهدید نکند. از سوی دیگر، مسائل فرهنگی و اجتماعی مرتبط با رسانه و ضعف سواد رسانه ای والدین به عنوان یک چالش عمده در این زمینه مطرح است. ضرورت دارد متولیان فرهنگی و اجتماعی و نیز محققان و نظریه پردازان اجتماعی، روان شناسی و مددکاری اجتماعی در این زمینه، به ارائه ی مباحث نظری و راهکار بپردازند.
واژه های کلیدی :همه گیری، کروناویروس، آموزش، مجازی، والدین
مقدمه
کرونا ویروس که با بیماری کووید- 19 شناخته می شود؛ نخستین بار در دسامبر 2019 دراستان ووهان چین مشاهده شد و به سرعت به نقاط مختلف دنیا از جمله ایران گسترش یافت که همه نهادها را تحت تأثیر قرار داد (1،2). یکی از حوزه‌هایی که به شدت متأثر از همه‌گیری کووید19 شد، آموزش و پرورش در سراسر جهان بود (4). به گونه ای که مدتی بعد از وقوع این رویداد195 کشور تصمیم به تعطیلی مدارس گرفتند (6، 5). به طور مثال، در ایران تعطیلی مدارس از سوم اسفند 1398 اعلام شدکه کلیه مراکز آموزشی اعم از مهدکودک ها، پیش دبستانی ها و مدارس در تمامی مقاطع و پایه های تحصیلی و نیز دانشگاه ها را شامل می‌شد. برای کاهش شیوع ویروس کرونا آموزش حضوری در مدارس و دانشگاه ها تعطیل شد و برای این که آموزش دانش‌آموزان و دانشجویان در طول دوره فاصله گذاری اجتماعی دچار وقفه نشود و برنامه های درسی طبق برنامه از قبل مشخص شده، تداوم داشته باشد. راهکارهای مختلفی از جمله آموزش مجازی ارائه شد (7). تغییر رویکرد آموزش حضوری به آموزش مجازی درجهت پیشگیری و مقابله با تهدیدات ناشی از کووید 19 مورد توجه است. کووید 19 نظام آموزش و پرورش را با چالش جدی مواجه کرده و سبک زندگی جدیدی را پیش روی مردم قرار داده و خانه نشینی در امر آموزش را به وجود آورده است (8).
تغییرات در زندگی روز مره به دلیل کووید- 19 خانواده‌ها را در شرایط جدید به ویژه استرس زا قرار داد (9) و هم چنین خانه نشینی در امر آموزش وظایف و مسئولیت خانواده ها را در قبال آموزش افزایش داد والدین برای تضمین رشد سالم فرزندان در امر تحصیل تا قبل از همه گیری کووید 19که دانش‌آموزان در مدرسه حضور پیدا می‌کردند از راهبرد هایی هم چون آموزش مستقیم، انجام تکالیف فرزندان یا کمک به انجام تکالیف، گرفتن معلم خصوصی، ثبت نام در آموزشگاه ها و کلاس های خصوصی و .. استفاده می‌کردند تا عملکرد تحصیلی فرزندان خودشان را بهبود ببخشند، اما در این میان اگر فرزندان عملکرد مطلوب کسب نمی‌کردند والدین دچار ناامیدی، نگرانی و اضطراب می‌شدند که همه‌ی این موارد شرایط بحرانی را برای خانواده ها به وجود می‌آورد و علاوه بر وظایف تحولی گسترده، وظایف بحرانی دیگری نیز بر عهده پدر ومادر می‌گذاشت که والدین مجبورند با این بحران ها دست و پنجه نرم کنند (10).
با همه گیری کووید-19 وشکل گیری آموزش مجازی و تغییر در شرایط به وجود آمده ناشی از همه گیری،آموزش فرزندان دارای اهمیت ویژه ای شد و والدین دغدغه مندتر از قبل به تحصیل دانش‌آموزان و شرایط جدید شکل گرفته ناشی از کویئد نگاه می‌کردند. شکل گیری آموزش در بستر فضای مجازی و در محیط منزل موجب شد تا میزان حضور دانش‌آموزان در فضای منزل بیشتر گردد و خانواده ها با فرزندانشان احساس نزدیکی بیشتری کنند و به آن ها آرامش دهند اما طبق تحقیقی که در ایالات متحده انجام شده است بسیاری از آنان از افزایش احساسا ت منفی مانند عصبانیت یا ناامیدی، نگرانی یا اضطراب شکل گرفته و سطح بالایی از افسردگی وحدااقل یک علامت فرسودگی شغلی والدینی خودشان در همه گیری کووید- 19 نیز گزارش کرده اند (9).
اضطراب، احساسی است که با احساس تنش ، افکار نگران و تغییرات جسمی مانند افزایش فشار خون مشخص می شود (11) و معمولاً با تغییرات جسمی- روانی همراه بوده و بخش عمده ای از توان عمومی افراد مبتلا را تحلیل می برد(12) لذا در کووید 19 با توجه به شرایط پیش آمده ناشی از همه گیری و تعطیلی مدارس و به وجود آمدن آموزش مجازی برای والدین نیز نگرانی، استرس و اضطراب هایی را به همراه داشت. و از آنجایی که اضطراب کیفیتی ناخوشایند است، فرد مبتلا به وسایل دفاعی و واکنش‌هایی متوسل می‌شود که کاربرد آن‌ها ناخودآگاه است و استفاده بیش از حد آن‌ها نامطلوب است و به اختلال روانی-رفتاری عمیق‌تری می‌انجامد(13) توجه به آن دارای اهمیت ویژه ای است .دیویس و همکاران (2021) در پژوهشی به نام آموزش از راه دور و سلامت روان والدین در طول کووید 19 اشاره کرده اند تغییر فرمت آموزش به آموزش از راه دور به طور ناخواسته والدین را مجبور به نقش های آموزشی جدید به عنوان مربیان نیابیتی کرد. والدینی که دارای فرزندانی بودند که با یادگیری از راه دور مشکل داشتند، پریشانی روانی بالایی را تجربه کردند(14).
کالیر و همکاران(2022) در پژوهشی به نام تاثیرات روانی اجتماعی آموزش در خانه بر والدین و مراقبان در طول همه گیری کووید 19 اشاره کردند که والدین و مراقبانی که در طول همه گیری کووید 19 در خانه درس می خواندند در مقایسه با کسانی که در خانه درس نمی‌خواند یا فرزندی در سن مدرسه نداشتند به طور قابل توجهی سطوح بالاتری از ناراحتی روانی و آسیب های شغلی-اجتماعی را تجربه کرده اند. تشخیص سلامت روان فعلی یا سطوح پایین تر حمایت درک شده از مدرسه فرزندانشان بر سطوح پریشانی روانی، آسیب‌های روانی، آسیب‌های کاری و اجتماعی و رفاه والدین و مراقبان درگیر درآموزش در خانه تاثیر منفی می‌گذارد. حمایت عاطفی و ابزاری برای کسانی که درگیر آموزش در خانه هستند مورد نیاز است زیرا سطوح حمایتی درک شده با نتایج بهبود یافته همراه است(15).
گاروته و همکاران (2021)در پژوهشی به عنوان انتظارات معلم و استرس والدین در طول آموزش از راه دور اضطراری و ارتباط آن با ادراک دانش‌آموزان اشاره کرده اند که والدین در حمایت از یادگیری فرزندان خود با چالش‌های جدیدی مواجه شدند بر اساس استرس والدینی چنیین رویداد شدیدی می تواند عامل استرس برای والدین باشد که به نوبه ی خود بر سازگاری فرزندان آن‌ها تاثیر می‌گذارد (16). لذا استرس و اضطراب والدین علاوه بر اینکه توانایی والدین را به تحلیل می برد بر فرزندان آن‌ها نیز تاثیر می‌گذارد.
مثل همه‌ی کشورها، ایران نیز در همه گیری کووید-19 با مسئله و مشکل آموزش مجازی مواجه بود. نبود زیرساخت های لازم برای چنین آموزشی و نیز عدم داشتن مهارت و دانش لازم در میان معلم ها، مدیران مدارس و والدین بر پیچیدگی شرایط افزود. در این شرایط بیشترین فشار و تنش بر والدین وارد می‌شد.
نگرانی از بابت تحصیل باکیفیت از یک سو و چالش های اجتماعی و فرهنگی ناشی از دسترسی به فضای مجازی برای فرزندان از سوی دیگر، تهدیدهای روانی و خانوادگی بود که بر والدین وارد می‌شد. در این زمینه مطالعات در ایران محدود است. لذا، هدف پژوهش حاضر کشف و واکاوی تجربه تنش و نگرانی والدین، در موضوع آموزش مجازی فرزندان در همه گیری کووید 19 می باشد.
روش بررسی
پژوهش حاضر با رویکرد کیفی در سال 1400 انجام شده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش والدین دانش‌آموزان در شهر طبس بودند که به روش نمونه گیری هدفمند و در دسترس انتخاب شده اند.
برای جمع آوری داده ها با 17 نفر از والدین که 6 نفر آن‌ها پدر و 11 نفر مادر دانش‌آموزان بوده اند مصاحبه انجام شده است. مصاحبه ها در آبان ماه 1400 قبل از شکل‌گیری دوباره کلاس‌های حضوری و با تاکید بر کلاس های مجازی و شرایط اوج کووید 19 و قرنطینه خانگی انجام گرفته است. در انجام مصاحبه‌ها سعی بر این شد محقق هر جایی که به نتیجه برسد که داده های جدیدی را دریافت نمی‌کند تا بر اطلاعات قبلی پژوهش بیفزاید مصاحبه ها را متوقف نماید لذا اشباع داد ها در مصاحبه 14 نمایان شد ولی 3 مصاحبه دیگر برای اطمینان بیشتر انجام شد. اطلاعات مشارکت کنندگان در جدول 1 آورده شده است.
کرونا ویروس که با بیماری کووید- 19 شناخته می شود؛ نخستین بار در دسامبر 2019 دراستان ووهان چین مشاهده شد و به سرعت به نقاط مختلف دنیا از جمله ایران گسترش یافت که همه نهادها را تحت تأثیر قرار داد (1،2). یکی از حوزه‌هایی که به شدت متأثر از همه‌گیری کووید19 شد، آموزش و پرورش در سراسر جهان بود (4). به گونه ای که مدتی بعد از وقوع این رویداد195 کشور تصمیم به تعطیلی مدارس گرفتند (6، 5). به طور مثال، در ایران تعطیلی مدارس از سوم اسفند 1398 اعلام شدکه کلیه مراکز آموزشی اعم از مهدکودک ها، پیش دبستانی ها و مدارس در تمامی مقاطع و پایه های تحصیلی و نیز دانشگاه ها را شامل می‌شد. برای کاهش شیوع ویروس کرونا آموزش حضوری در مدارس و دانشگاه ها تعطیل شد و برای این که آموزش دانش‌آموزان و دانشجویان در طول دوره فاصله گذاری اجتماعی دچار وقفه نشود و برنامه های درسی طبق برنامه از قبل مشخص شده، تداوم داشته باشد. راهکارهای مختلفی از جمله آموزش مجازی ارائه شد (7). تغییر رویکرد آموزش حضوری به آموزش مجازی درجهت پیشگیری و مقابله با تهدیدات ناشی از کووید 19 مورد توجه است. کووید 19 نظام آموزش و پرورش را با چالش جدی مواجه کرده و سبک زندگی جدیدی را پیش روی مردم قرار داده و خانه نشینی در امر آموزش را به وجود آورده است (8).
تغییرات در زندگی روز مره به دلیل کووید- 19 خانواده‌ها را در شرایط جدید به ویژه استرس زا قرار داد (9) و هم چنین خانه نشینی در امر آموزش وظایف و مسئولیت خانواده ها را در قبال آموزش افزایش داد والدین برای تضمین رشد سالم فرزندان در امر تحصیل تا قبل از همه گیری کووید 19که دانش‌آموزان در مدرسه حضور پیدا می‌کردند از راهبرد هایی هم چون آموزش مستقیم، انجام تکالیف فرزندان یا کمک به انجام تکالیف، گرفتن معلم خصوصی، ثبت نام در آموزشگاه ها و کلاس های خصوصی و .. استفاده می‌کردند تا عملکرد تحصیلی فرزندان خودشان را بهبود ببخشند، اما در این میان اگر فرزندان عملکرد مطلوب کسب نمی‌کردند والدین دچار ناامیدی، نگرانی و اضطراب می‌شدند که همه‌ی این موارد شرایط بحرانی را برای خانواده ها به وجود می‌آورد و علاوه بر وظایف تحولی گسترده، وظایف بحرانی دیگری نیز بر عهده پدر ومادر می‌گذاشت که والدین مجبورند با این بحران ها دست و پنجه نرم کنند (10).
با همه گیری کووید-19 وشکل گیری آموزش مجازی و تغییر در شرایط به وجود آمده ناشی از همه گیری،آموزش فرزندان دارای اهمیت ویژه ای شد و والدین دغدغه مندتر از قبل به تحصیل دانش‌آموزان و شرایط جدید شکل گرفته ناشی از کویئد نگاه می‌کردند. شکل گیری آموزش در بستر فضای مجازی و در محیط منزل موجب شد تا میزان حضور دانش‌آموزان در فضای منزل بیشتر گردد و خانواده ها با فرزندانشان احساس نزدیکی بیشتری کنند و به آن ها آرامش دهند اما طبق تحقیقی که در ایالات متحده انجام شده است بسیاری از آنان از افزایش احساسا ت منفی مانند عصبانیت یا ناامیدی، نگرانی یا اضطراب شکل گرفته و سطح بالایی از افسردگی وحدااقل یک علامت فرسودگی شغلی والدینی خودشان در همه گیری کووید- 19 نیز گزارش کرده اند (9).
اضطراب، احساسی است که با احساس تنش ، افکار نگران و تغییرات جسمی مانند افزایش فشار خون مشخص می شود (11) و معمولاً با تغییرات جسمی- روانی همراه بوده و بخش عمده ای از توان عمومی افراد مبتلا را تحلیل می برد(12) لذا در کووید 19 با توجه به شرایط پیش آمده ناشی از همه گیری و تعطیلی مدارس و به وجود آمدن آموزش مجازی برای والدین نیز نگرانی، استرس و اضطراب هایی را به همراه داشت. و از آنجایی که اضطراب کیفیتی ناخوشایند است، فرد مبتلا به وسایل دفاعی و واکنش‌هایی متوسل می‌شود که کاربرد آن‌ها ناخودآگاه است و استفاده بیش از حد آن‌ها نامطلوب است و به اختلال روانی-رفتاری عمیق‌تری می‌انجامد(13) توجه به آن دارای اهمیت ویژه ای است .دیویس و همکاران (2021) در پژوهشی به نام آموزش از راه دور و سلامت روان والدین در طول کووید 19 اشاره کرده اند تغییر فرمت آموزش به آموزش از راه دور به طور ناخواسته والدین را مجبور به نقش های آموزشی جدید به عنوان مربیان نیابیتی کرد. والدینی که دارای فرزندانی بودند که با یادگیری از راه دور مشکل داشتند، پریشانی روانی بالایی را تجربه کردند(14).
کالیر و همکاران(2022) در پژوهشی به نام تاثیرات روانی اجتماعی آموزش در خانه بر والدین و مراقبان در طول همه گیری کووید 19 اشاره کردند که والدین و مراقبانی که در طول همه گیری کووید 19 در خانه درس می خواندند در مقایسه با کسانی که در خانه درس نمی‌خواند یا فرزندی در سن مدرسه نداشتند به طور قابل توجهی سطوح بالاتری از ناراحتی روانی و آسیب های شغلی-اجتماعی را تجربه کرده اند. تشخیص سلامت روان فعلی یا سطوح پایین تر حمایت درک شده از مدرسه فرزندانشان بر سطوح پریشانی روانی، آسیب‌های روانی، آسیب‌های کاری و اجتماعی و رفاه والدین و مراقبان درگیر درآموزش در خانه تاثیر منفی می‌گذارد. حمایت عاطفی و ابزاری برای کسانی که درگیر آموزش در خانه هستند مورد نیاز است زیرا سطوح حمایتی درک شده با نتایج بهبود یافته همراه است(15).
گاروته و همکاران (2021)در پژوهشی به عنوان انتظارات معلم و استرس والدین در طول آموزش از راه دور اضطراری و ارتباط آن با ادراک دانش‌آموزان اشاره کرده اند که والدین در حمایت از یادگیری فرزندان خود با چالش‌های جدیدی مواجه شدند بر اساس استرس والدینی چنیین رویداد شدیدی می تواند عامل استرس برای والدین باشد که به نوبه ی خود بر سازگاری فرزندان آن‌ها تاثیر می‌گذارد (16). لذا استرس و اضطراب والدین علاوه بر اینکه توانایی والدین را به تحلیل می برد بر فرزندان آن‌ها نیز تاثیر می‌گذارد.
مثل همه‌ی کشورها، ایران نیز در همه گیری کووید-19 با مسئله و مشکل آموزش مجازی مواجه بود. نبود زیرساخت های لازم برای چنین آموزشی و نیز عدم داشتن مهارت و دانش لازم در میان معلم ها، مدیران مدارس و والدین بر پیچیدگی شرایط افزود. در این شرایط بیشترین فشار و تنش بر والدین وارد می‌شد.
نگرانی از بابت تحصیل باکیفیت از یک سو و چالش های اجتماعی و فرهنگی ناشی از دسترسی به فضای مجازی برای فرزندان از سوی دیگر، تهدیدهای روانی و خانوادگی بود که بر والدین وارد می‌شد. در این زمینه مطالعات در ایران محدود است. لذا، هدف پژوهش حاضر کشف و واکاوی تجربه تنش و نگرانی والدین، در موضوع آموزش مجازی فرزندان در همه گیری کووید 19 می باشد.
روش بررسی
پژوهش حاضر با رویکرد کیفی در سال 1400 انجام شده است. مشارکت کنندگان در این پژوهش والدین دانش‌آموزان در شهر طبس بودند که به روش نمونه گیری هدفمند و در دسترس انتخاب شده اند.
برای جمع آوری داده ها با 17 نفر از والدین که 6 نفر آن‌ها پدر و 11 نفر مادر دانش‌آموزان بوده اند مصاحبه انجام شده است. مصاحبه ها در آبان ماه 1400 قبل از شکل‌گیری دوباره کلاس‌های حضوری و با تاکید بر کلاس های مجازی و شرایط اوج کووید 19 و قرنطینه خانگی انجام گرفته است. در انجام مصاحبه‌ها سعی بر این شد محقق هر جایی که به نتیجه برسد که داده های جدیدی را دریافت نمی‌کند تا بر اطلاعات قبلی پژوهش بیفزاید مصاحبه ها را متوقف نماید لذا اشباع داد ها در مصاحبه 14 نمایان شد ولی 3 مصاحبه دیگر برای اطمینان بیشتر انجام شد. اطلاعات مشارکت کنندگان در جدول 1 آورده شده است.
جدول 1: ویژگی مشارکت کنندگان در تحقیق
| شماره شرکت کننده در تحقیق | نام استعاری | نقش | ویژگی |
| 1 | خانم یوسفی | مادر | دارای یک فرزند متوسطه |
| 2 | آقای احمدی | پدر | دارای یک فرزند متوسطه |
| 3 | خانم بهاری | مادر | دارای دو فرزند متوسطه و یک فرزند ابتدایی |
| 4 | خانم محمدی | مادر | دارای دو فرزند ابتدائی |
| 5 | آقای سیفی | پدر | دارای یک فرزند ابتدائی |
| 6 | خانم علیزاده | مادر | داری دو فرزند ابتدائی |
| 7 | خانم اخوان | مادر | دارای یک فرزند متوسطه |
| 8 | آقای باقری | پدر | دارای یک فرزند ابتدائی |
| 9 | خانم حسینی | مادر | دارای یک فرزند ابتدائی |
| 10 | خانم بخشی | مادر | دارای دو فرزند متوسطه |
| 11 | خانم سبزواری | مادر | دارای یک فرزند ابتدائی و یک فرزند متوسطه |
| 12 | آقای زارع | پدر | دارای یک فرزند ابتدائی |
| 13 | خانم دهقان | مادر | دارای یک فرزند ابتدائی یک فرزند متوسطه |
| 14 | خانم صبور | مادر | دارای دو فرزند ابتدائی |
| 15 | آقای رجبی | پدر | دارای یک فرزند متوسطه و دو ابتدایی |
| 16 | خانم شرافت | مادر | دارای یک فرزند متوسطه |
| 17 | آقای کرمی | پدر | دارای دو فرزند ابتدایی |
برای گردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شده است. یکی از سوالات تحقیق که در کنار دیگر سوالاتی که اهداف تحقیق را دنبال می‌کردند این بود « لطفا از دغدغه ها و اضطراب خود در آموزش مجازی فرزندانتان در شرایط کرونا بفرمایید» سپس با توجه به پاسخ مشارکت‌کنندگان سوالات دیگری محقق در حین مصاحبه برای رسیدن به اطلاعات غنی‌تر می پرسید و برای روشن تر شدن جوانب موضوع جملاتی همانند لطفا بیشتر در این باره توضیح بفرمایید استفاده شد.
تجزیه و تحلیل داده از طریق تکنیک تحلیل مضمونی یا تحلیل تماتیک انجام شده است.
تحلیل مضمونی روشی برای تعیین، تحلیل و بیان الگو های موجود درون داده هاست. در این رویکرد محقق با استفاده از طبقه بندی داده ها و الگویابی درون داده ای وبرون داده ای الگوی نهفته به داده ها دست میابد. تحلیل تماتیک کدگذاری و تحلیل داده هاست با این هدف که داده ها چه میگویند (17) تم بیانگرهرچیز مهمی درباره ی داده ها در ارتباط با سوالات تحقیق است که سطحی از پاسخ یا معنی الگومند در مجموعه ای از داده ها را ارائه می دهد. تم، الگوی یافت شده در داده هاست که حداقل به توصیف و سازمان دهی مشاهدات و حداکثر به تفسیر جنبه هایی از پدیده مورد بررسی می پردازد (18).
مدل های مختلفی برای تحلیل تماتیک وجود دارد در پژوهش حاضر، فرایند تحلیل تماتیک در مراحل شش‌گانه زیر انجام شده است گام اول آشنایی با داده‌ها، گام دوم ایجاد کدهای اولیه، گام سوم جستجوی و شناخت تم های اولیه، گام چهارم بررسی و بازبینی تم ها،گام پنجم تعریف و نامگذاری تم ها و گام ششم تحلیل نهایی، نگارش و تدوین نقشه تماتیک است.
برای تعیین اعتبار تحقیق گام های مذکور به صورت دقیق انجام شد. نتایج تحقیق بدون سوگیری ارائه شد و برای استنباط اینکه مخاطبان معنای مشابهی دریافت می کنند از تایید مشارکت کنندگان تحقیق استفاده شد. ملاحظات اخلاقی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت. تحقیق دارای کد اخلاق به شماره IR.YAZD.REC.1400.086 از کمیته ی اخلاق دانشگاه یزد می باشد.
یافته ها
تحلیل داده‌های تحقیق نشان داد که یکی از مهمترین تنش های خانواده ها در همه گیری کووید -19 موضوع آموزش مجازی بوده است. آن ها از یک سو نگران افت تحصیلی فرزندان خود بودند و آموزش مجازی را دارای کیفیت و روال مناسب برای ارتقای دانش فرزندان خود تلقی نمی‌کردند. از سوی دیگر، دسترسی ناگزیر به فضای مجازی که برای فرزندان فراهم شده بود، به یکی از چالش های عمده ی والدین تبدیل شده بود. آن‌ها نگران بودند که فرزندانشان در ساعات غیرآموزشی و یا حتی در ساعات آموزشی، درگیر فضای مجازی شوند و نه تنها از تحصیل باز بمانند، بلکه مشکلات مربوط به فضای مجازی نیز گریبانگیر آن‌ها شود. چهار مضمون احصا شده در تحقیق عبارت بود از چالش اجتماعی شدن، مسئله ی آموزش، هراس رسانه ای، و مشکلات اقتصادی و محیطی.
بحث و نتیجه گیری
هدف پژوهش حاضر تجربه نگرانی و تنش والدین ناظر بر آموزش مجازی در همه گیری کووید 19 در شهر طبس بود. داده های پژوهش به شکل مصاحبه نیمه ساختار یافته و با معیار اشباع نظری در آبان ماه 1400 گرد آوری شد که به تعداد 14 نفر به اشباع رسید و برای اطمینان بیشتر با 3 والد دیگر مصاحبه صورت گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که نگرانی، تنش و اضطراب والدین ناظر به آموزش مجازی در همه گیری کووید 19 دارای چهار مضمون اصلی است از جمله چالش های اجتماعی شدن، مسئله آموزش، هراس رسانه ای و مشکلات اقتصادی و محیطی که در همه گیری کووید 19 برای والدین شکل گرفت. یافته های پژوهش حاضر با پژوهش دیویس و همکاران (2021) که سلامت روان والدین و آموزش از راه دور در طول همه گیری انجام شد همسو است با پژوهش کلایر و همکاران(2022) و گاروته و همکاران (2021) همسو می باشد و با پژوهشی که در ایالات متحده توسط کر و همکاران (2021) انجام گرفته است نیز همسو می باشد.
نتایج پژوهش های مذکور حاکی از آن است که در مناطق مختلف کره زمین والدین با همه گیری کووید- 19 و شکل گیری آموزش از راه دور و یا آموزش مجازی، سلامت روان آن‌ها تحت تاثیر قرار گرفته و برای آن‌ها اضطراب و استرس را به همراه داشته است در کشور ایران هم نیز آموزش مجازی در همه گیری کووید- 19 برای والدین اضطراب ها و نگرانی هایی را به وجود آورده است. البته می‌توان گفت که این اضطراب‌ها در بسترهای اجتماعی و فرهنگی متفاوت می‌تواند دلالت‌ها و معانی متفاوتی داشته باشد.
اما علی العموم می‌توان گفت که آن‌چه که برای همه‌ی خانواده‌ها به عنوان دلیل اضطراب مطرح است، تأثیری است که همه‌گیری و آموزش مجازی بر کیفیت آموزشی فرزندان دارد.
با وجود این، طبق نتایج به دست آمده می توان گفت که در همه گیری کووید -19 نگرانی و اضطراب والدین فقط به آموزش و فراگیری دروس ختم نمی شد.
آن‌ها علاوه بر اینکه مسئله سواد و آموزش دانش‌آموزان و میزان موفقیت آن‌ها در امر آموزش برایشان اهمیت داشته است عدم همراهی دانش‌آموزان با امر آموزش و اولویت قرار نداشتن آموزش در کووید 19 برای دانش‌آموزان و کنش و تنش های خود آنان برایشان نگرانی و اضطراب را به همراه داشت ولی شرایطی دیگری نیز در همه گیری کویئد 19 به وجود آمد که تمرکز والدین تنها به مسئله آموزشی دانش‌آموزانشان نبود و بر مسائل جدیدی دیگر نیز متمرکز می‌شدند از جمله آن که مدارس تعطیل شد و خانواده ها باید خود را برای فراهم کردن امکانات و شرایط حضور دانش‌آموزانشان با تهیه گوشی همراه، امکانات آموزشی و مکان مناسب آموزشی اقدام می‌کردند هزینه های جبران عقب ماندگی های دانش‌آموزان و تقویت پایه ی تحصیلی نیز همگی بر هزینه بر شدن امر آموزش فرزندان اشاره دارد و دشواری در فراهم آوردن رفاهیات آموزشی و محیطی برای آنان نیز دیگر مسئله نگران کننده برای والدین بود.
مورد دیگری که در کووید 19 موجب شد تا برای والدین نگرانی ایجاد کند مسئله رسانه و هراس رسانه ای به وجود آمده بود. دانش‌آموزان، در بستر جدیدی به نام فضای مجازی آموزش می‌دیدندکه این بستر فقط به آموزش ختم نمی‌شد و از قبل برنامه‌ریزی و توجیهات لازم صورت نگرفته بود. ورود دانش‌آموزان در فضای گسترده و ناشناخته و مهیج مجازی اعتیادآنان را به فضای رسانه و گوشی همراه را در پی داشت که خلقیات و مسائل روحی و روانی و جسمانی دانش‌آموزان را تحت تاثیر خود قرار می‌داد و سواد رسانه ای پایین والدین و نقض حریم خصوصی بر هراس رسانه ای والدینی نیز می افزود که منجر به اضطراب آن‌ها می‌شد. چالش های اجتماعی شدن دانش‌آموزان دیگر نگرانی شکل گرفته برای والدین در همه گیری کویئد 19 بود. تعطیلی مدارس ارتباطات و تعاملات دانش‌آموزان را با دیگران کاهش داد و به تبع آن بسیاری از مهارت هایی که افراد در حضور در گروه همسالان و در محیط مدرسه کسب می‌کنند کاهش یافت علاوه براینکه این مهارت های اجتماعی کاهش یافت بسیاری از دانش‌آموزان تمایل به تنهایی و انزوای اجتماعی در آن‌ها به وجود آمد و هراس اجتماعی داشتند ونیز درگیر انحرافات اجتماعی شدند. دانش‌آموزان تاثیر پذیریشان از فضای مجازی و ارتباطات مجازی شکل گرفته نسبت به خانواده بیشتر شد و برای بسیاری از دانش‌آموزان به ویژه دانش‌آموزان متوسطه استقلالی شکل گرفت که به نظر می رسد پیامدهای آن به لحاظ اجتماعی منفی باشد. شاهد بودن والدین از چالش های اجتماعی شکل گرفته اضطراب و تنش را در آن‌ها به وجود می آورد.
به لحاظ کلی بعضی از نگرانی ها و اضطراب های والدین در قبل از همه گیری کووید 19 نیز وجود داشته است مانند مسائل آموزشی، مشکلات اقتصادی و محیطی ولی بعد از همه گیری کووید 19 و شکل گیری قرنطینه خانگی و تغییر رویکرد آموزشی از حضوری به مجازی این نگرانی ها و اضطراب ها بر شدت آن افزود شد و به شکل دیگری نمود پیدا کرد.
چالش های اجتماعی شدن دانش‌آموزان و هراس رسانه ای شکل گرفته نیز متاثر از شرایط فاصله گذاری فیزیکی و سرعت ورود رسانه و استفاده زیاد دانش‌آموزان از این فضا بود که برای خانواده ها نگرانی و اضطراب را به همراه داشت.
این اضطراب ها و نگرانی ها قوای انسان را به تحلیل می برد و موجب تاثیر گذاری بر اطرافیان از جمله فرزندان خود می‌شود و پیامد های مثبتی را به همراه ندارد بنابر این اهمیت و بررسی این مسئله حائز اهمیت بود تا دلایل شناسایی شود و برای آن راهکار هایی ارائه شود که به چند مورد از آن اشاره می‌شود:
1-افزایش سواد رسانه ای والدین و معلم‌ها، تا با آگاه سازی و در محدودیت و نظارت قرار دادن دانش آموزان از این فضا، از مسائل حاشیه ای و مخرب جلوگیری وآسیب های فضای مجازی را کاهش دهند.
2-ارتباطات مؤثر و کارآمد با عوامل مدرسه تا والدین از فرایند آموزش آگاهی لازم را کسب کنند و نقاط قوت و ضعف تحصیلی فرزندان حود را در یاببند و مشارکت صحیح آموزشی داشته باشند
3-تقویت مهارت های زندگی اجتماعی دانش‌آموزان با خودشان به گونه ای که والدین آن‌ها را ترغیب به انجام فعالیت هایی همانند صحبت کردن و گفتگو، بازی و سرگرمی و سایر فعالیت ها را داشته باشند.
4-اهمیت و توجه سیاست‌گذارن به والدین و آموزش والدین در خصوص تنظیم هیجانات منفی برای ارتقا سلامت روان خود و فرزندانشان
5-در دسترس قرار گرفتن بیشتر خدمات روانشناسی و مددکاری اجتماعی برای خانواده ها
تعارض منافع
تعارض منافعی بین نویسندگان مقاله وجود ندارد.
تشکر و قدر دانی
مقاله ی حاضر از پایان نامه ی کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی دانشگاه یزد حاصل شده است و محققان از مشارکت کنندگان در تحقیق کمال تشکر را دارند.
تجزیه و تحلیل داده از طریق تکنیک تحلیل مضمونی یا تحلیل تماتیک انجام شده است.
تحلیل مضمونی روشی برای تعیین، تحلیل و بیان الگو های موجود درون داده هاست. در این رویکرد محقق با استفاده از طبقه بندی داده ها و الگویابی درون داده ای وبرون داده ای الگوی نهفته به داده ها دست میابد. تحلیل تماتیک کدگذاری و تحلیل داده هاست با این هدف که داده ها چه میگویند (17) تم بیانگرهرچیز مهمی درباره ی داده ها در ارتباط با سوالات تحقیق است که سطحی از پاسخ یا معنی الگومند در مجموعه ای از داده ها را ارائه می دهد. تم، الگوی یافت شده در داده هاست که حداقل به توصیف و سازمان دهی مشاهدات و حداکثر به تفسیر جنبه هایی از پدیده مورد بررسی می پردازد (18).
مدل های مختلفی برای تحلیل تماتیک وجود دارد در پژوهش حاضر، فرایند تحلیل تماتیک در مراحل شش‌گانه زیر انجام شده است گام اول آشنایی با داده‌ها، گام دوم ایجاد کدهای اولیه، گام سوم جستجوی و شناخت تم های اولیه، گام چهارم بررسی و بازبینی تم ها،گام پنجم تعریف و نامگذاری تم ها و گام ششم تحلیل نهایی، نگارش و تدوین نقشه تماتیک است.
برای تعیین اعتبار تحقیق گام های مذکور به صورت دقیق انجام شد. نتایج تحقیق بدون سوگیری ارائه شد و برای استنباط اینکه مخاطبان معنای مشابهی دریافت می کنند از تایید مشارکت کنندگان تحقیق استفاده شد. ملاحظات اخلاقی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت. تحقیق دارای کد اخلاق به شماره IR.YAZD.REC.1400.086 از کمیته ی اخلاق دانشگاه یزد می باشد.
یافته ها
تحلیل داده‌های تحقیق نشان داد که یکی از مهمترین تنش های خانواده ها در همه گیری کووید -19 موضوع آموزش مجازی بوده است. آن ها از یک سو نگران افت تحصیلی فرزندان خود بودند و آموزش مجازی را دارای کیفیت و روال مناسب برای ارتقای دانش فرزندان خود تلقی نمی‌کردند. از سوی دیگر، دسترسی ناگزیر به فضای مجازی که برای فرزندان فراهم شده بود، به یکی از چالش های عمده ی والدین تبدیل شده بود. آن‌ها نگران بودند که فرزندانشان در ساعات غیرآموزشی و یا حتی در ساعات آموزشی، درگیر فضای مجازی شوند و نه تنها از تحصیل باز بمانند، بلکه مشکلات مربوط به فضای مجازی نیز گریبانگیر آن‌ها شود. چهار مضمون احصا شده در تحقیق عبارت بود از چالش اجتماعی شدن، مسئله ی آموزش، هراس رسانه ای، و مشکلات اقتصادی و محیطی.
بحث و نتیجه گیری
هدف پژوهش حاضر تجربه نگرانی و تنش والدین ناظر بر آموزش مجازی در همه گیری کووید 19 در شهر طبس بود. داده های پژوهش به شکل مصاحبه نیمه ساختار یافته و با معیار اشباع نظری در آبان ماه 1400 گرد آوری شد که به تعداد 14 نفر به اشباع رسید و برای اطمینان بیشتر با 3 والد دیگر مصاحبه صورت گرفت. نتایج تحقیق حاکی از آن است که نگرانی، تنش و اضطراب والدین ناظر به آموزش مجازی در همه گیری کووید 19 دارای چهار مضمون اصلی است از جمله چالش های اجتماعی شدن، مسئله آموزش، هراس رسانه ای و مشکلات اقتصادی و محیطی که در همه گیری کووید 19 برای والدین شکل گرفت. یافته های پژوهش حاضر با پژوهش دیویس و همکاران (2021) که سلامت روان والدین و آموزش از راه دور در طول همه گیری انجام شد همسو است با پژوهش کلایر و همکاران(2022) و گاروته و همکاران (2021) همسو می باشد و با پژوهشی که در ایالات متحده توسط کر و همکاران (2021) انجام گرفته است نیز همسو می باشد.
نتایج پژوهش های مذکور حاکی از آن است که در مناطق مختلف کره زمین والدین با همه گیری کووید- 19 و شکل گیری آموزش از راه دور و یا آموزش مجازی، سلامت روان آن‌ها تحت تاثیر قرار گرفته و برای آن‌ها اضطراب و استرس را به همراه داشته است در کشور ایران هم نیز آموزش مجازی در همه گیری کووید- 19 برای والدین اضطراب ها و نگرانی هایی را به وجود آورده است. البته می‌توان گفت که این اضطراب‌ها در بسترهای اجتماعی و فرهنگی متفاوت می‌تواند دلالت‌ها و معانی متفاوتی داشته باشد.
اما علی العموم می‌توان گفت که آن‌چه که برای همه‌ی خانواده‌ها به عنوان دلیل اضطراب مطرح است، تأثیری است که همه‌گیری و آموزش مجازی بر کیفیت آموزشی فرزندان دارد.
با وجود این، طبق نتایج به دست آمده می توان گفت که در همه گیری کووید -19 نگرانی و اضطراب والدین فقط به آموزش و فراگیری دروس ختم نمی شد.
آن‌ها علاوه بر اینکه مسئله سواد و آموزش دانش‌آموزان و میزان موفقیت آن‌ها در امر آموزش برایشان اهمیت داشته است عدم همراهی دانش‌آموزان با امر آموزش و اولویت قرار نداشتن آموزش در کووید 19 برای دانش‌آموزان و کنش و تنش های خود آنان برایشان نگرانی و اضطراب را به همراه داشت ولی شرایطی دیگری نیز در همه گیری کویئد 19 به وجود آمد که تمرکز والدین تنها به مسئله آموزشی دانش‌آموزانشان نبود و بر مسائل جدیدی دیگر نیز متمرکز می‌شدند از جمله آن که مدارس تعطیل شد و خانواده ها باید خود را برای فراهم کردن امکانات و شرایط حضور دانش‌آموزانشان با تهیه گوشی همراه، امکانات آموزشی و مکان مناسب آموزشی اقدام می‌کردند هزینه های جبران عقب ماندگی های دانش‌آموزان و تقویت پایه ی تحصیلی نیز همگی بر هزینه بر شدن امر آموزش فرزندان اشاره دارد و دشواری در فراهم آوردن رفاهیات آموزشی و محیطی برای آنان نیز دیگر مسئله نگران کننده برای والدین بود.
مورد دیگری که در کووید 19 موجب شد تا برای والدین نگرانی ایجاد کند مسئله رسانه و هراس رسانه ای به وجود آمده بود. دانش‌آموزان، در بستر جدیدی به نام فضای مجازی آموزش می‌دیدندکه این بستر فقط به آموزش ختم نمی‌شد و از قبل برنامه‌ریزی و توجیهات لازم صورت نگرفته بود. ورود دانش‌آموزان در فضای گسترده و ناشناخته و مهیج مجازی اعتیادآنان را به فضای رسانه و گوشی همراه را در پی داشت که خلقیات و مسائل روحی و روانی و جسمانی دانش‌آموزان را تحت تاثیر خود قرار می‌داد و سواد رسانه ای پایین والدین و نقض حریم خصوصی بر هراس رسانه ای والدینی نیز می افزود که منجر به اضطراب آن‌ها می‌شد. چالش های اجتماعی شدن دانش‌آموزان دیگر نگرانی شکل گرفته برای والدین در همه گیری کویئد 19 بود. تعطیلی مدارس ارتباطات و تعاملات دانش‌آموزان را با دیگران کاهش داد و به تبع آن بسیاری از مهارت هایی که افراد در حضور در گروه همسالان و در محیط مدرسه کسب می‌کنند کاهش یافت علاوه براینکه این مهارت های اجتماعی کاهش یافت بسیاری از دانش‌آموزان تمایل به تنهایی و انزوای اجتماعی در آن‌ها به وجود آمد و هراس اجتماعی داشتند ونیز درگیر انحرافات اجتماعی شدند. دانش‌آموزان تاثیر پذیریشان از فضای مجازی و ارتباطات مجازی شکل گرفته نسبت به خانواده بیشتر شد و برای بسیاری از دانش‌آموزان به ویژه دانش‌آموزان متوسطه استقلالی شکل گرفت که به نظر می رسد پیامدهای آن به لحاظ اجتماعی منفی باشد. شاهد بودن والدین از چالش های اجتماعی شکل گرفته اضطراب و تنش را در آن‌ها به وجود می آورد.
به لحاظ کلی بعضی از نگرانی ها و اضطراب های والدین در قبل از همه گیری کووید 19 نیز وجود داشته است مانند مسائل آموزشی، مشکلات اقتصادی و محیطی ولی بعد از همه گیری کووید 19 و شکل گیری قرنطینه خانگی و تغییر رویکرد آموزشی از حضوری به مجازی این نگرانی ها و اضطراب ها بر شدت آن افزود شد و به شکل دیگری نمود پیدا کرد.
چالش های اجتماعی شدن دانش‌آموزان و هراس رسانه ای شکل گرفته نیز متاثر از شرایط فاصله گذاری فیزیکی و سرعت ورود رسانه و استفاده زیاد دانش‌آموزان از این فضا بود که برای خانواده ها نگرانی و اضطراب را به همراه داشت.
این اضطراب ها و نگرانی ها قوای انسان را به تحلیل می برد و موجب تاثیر گذاری بر اطرافیان از جمله فرزندان خود می‌شود و پیامد های مثبتی را به همراه ندارد بنابر این اهمیت و بررسی این مسئله حائز اهمیت بود تا دلایل شناسایی شود و برای آن راهکار هایی ارائه شود که به چند مورد از آن اشاره می‌شود:
1-افزایش سواد رسانه ای والدین و معلم‌ها، تا با آگاه سازی و در محدودیت و نظارت قرار دادن دانش آموزان از این فضا، از مسائل حاشیه ای و مخرب جلوگیری وآسیب های فضای مجازی را کاهش دهند.
2-ارتباطات مؤثر و کارآمد با عوامل مدرسه تا والدین از فرایند آموزش آگاهی لازم را کسب کنند و نقاط قوت و ضعف تحصیلی فرزندان حود را در یاببند و مشارکت صحیح آموزشی داشته باشند
3-تقویت مهارت های زندگی اجتماعی دانش‌آموزان با خودشان به گونه ای که والدین آن‌ها را ترغیب به انجام فعالیت هایی همانند صحبت کردن و گفتگو، بازی و سرگرمی و سایر فعالیت ها را داشته باشند.
4-اهمیت و توجه سیاست‌گذارن به والدین و آموزش والدین در خصوص تنظیم هیجانات منفی برای ارتقا سلامت روان خود و فرزندانشان
5-در دسترس قرار گرفتن بیشتر خدمات روانشناسی و مددکاری اجتماعی برای خانواده ها
تعارض منافع
تعارض منافعی بین نویسندگان مقاله وجود ندارد.
تشکر و قدر دانی
مقاله ی حاضر از پایان نامه ی کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی دانشگاه یزد حاصل شده است و محققان از مشارکت کنندگان در تحقیق کمال تشکر را دارند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
