دوره 21، شماره 1 - ( فروردین و اردیبهشت 1401 )
جلد 21 شماره 1 صفحات 69-57 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Khodayarian M, khaleghi moori M, Mazloomy S S, Seyed khameshi S S, Yoshany N. The Role of Social Happiness and Vitality in the General Health of Teachers in Yazd. TB 2022; 21 (1) :57-69
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3270-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3270-fa.html
خدایاریان مهسا، خالقی موری مهدیه، مظلومی محمودآباد سید سعید، سید خامشی سمیه السادات، یوشنی نوشین. بررسی نقش شادکامی و نشاط اجتماعی درسلامت عمومی معلمان شهر یزد. طلوع بهداشت. 1401; 21 (1) :57-69
مهسا خدایاریان 
، مهدیه خالقی موری ، سید سعید مظلومی محمودآباد ، سمیه السادات سید خامشی ، نوشین یوشنی*
، مهدیه خالقی موری ، سید سعید مظلومی محمودآباد ، سمیه السادات سید خامشی ، نوشین یوشنی*
مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران. ، nooshin.yoshany@yahoo.com
متن کامل [PDF 615 kb]
(473 دریافت)
| چکیده (HTML) (1131 مشاهده)
متن کامل: (1086 مشاهده)
بررسی نقش شادکامی و نشاط اجتماعی درسلامت عمومی معلمان شهر یزد
نویسندگان: مهسا خدایاریان1، مهدیه خالقی موری2، سید سعید مظلومی محمودآباد3،سمیه السادات سیدخامشی4، نوشین یوشنی5
1. استادیار گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
2. دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
3. استاد گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
4. کارشناس بهداشت عمومی، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
5. نویسنده مسئول: استادیار گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی،یزد،ایران.
تلفن تماس:09133511170 Email:nooshin.yoshany@yahoo.com
چکیده
مقدمه: شادکامی و نشاط اجتماعی یکی از مفاهیم و مؤلفه های اساسی زندگی افراد، به ویژه معلمان به شمار می رود که ارتباط تنگاتنگی با سلامت عمومی آنان دارد. لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین نقش شادکامی و نشاط اجتماعی در سلامت عمومی معلمان شهر یزد در سال 1399 صورت گرفته است.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی- مقطعی 250 نفر معلم ساکن شهر یزد در مقاطع راهنمایی و دبیرستان به روش نمونه گیری خوشه ای شرکت کردند. پرسشنامه های سلامت عمومی، شادکامی آکسفورد و نشاط اجتماعی برای جمع آوری داده ها مورد استفاده قرار گرفت. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از آمار توصیفی و تحلیلی شامل ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز رگرسیون، آنالیز واریانس و T-test برای تعیین پیشگویی کننده های متغیرها استفاده شد. سطح معنی داری کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها: میانگین سنی افراد شرکت کننده 46/5 + 31سال بود. میانگین نمره سلامت کل 18/1 ± 12/56 و در بین ابعاد سلامت بالاترین میانگین نمره مربوط به کارکرد اجتماعی 25/2 ± 35/15 بود. میانگین نمره شادکامی و نشاط اجتماعی به ترتیب 57 /1± 58/44 و 57/5 ± 01/66 به دست آمد. بین نشاط اجتماعی، شادکامی و سلامت عمومی رابطه مستقیم و معنی داری وجود داشت 00/0=p ، هم چنین بین نشاط اجتماعی و شادکامی همبستگی مستقیم و معنادار 001/0p< مشاهده شد.
نتیجه گیری: با توجه به ارتباط شادکامی و نشاط اجتماعی با سلامت معلمان، پیشنهاد می شود کلاس های سبک زندگی شاد در قالب دوره های ضمن خدمت و اردوهای تفریحی برای معلمان در برنامه های سازمان آموزش و پرورش گنجانده شود.
واژه های کلیدی: شادکامی، نشاط اجتماعی، سلامت عمومی، معلمان
جدول 3 : نتایج آنالیز رگرسیون خطی تبیین کننده های سلامت عمومی،نشاط اجتماعی و شادکامی
نویسندگان: مهسا خدایاریان1، مهدیه خالقی موری2، سید سعید مظلومی محمودآباد3،سمیه السادات سیدخامشی4، نوشین یوشنی5
1. استادیار گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
2. دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
3. استاد گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
4. کارشناس بهداشت عمومی، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
5. نویسنده مسئول: استادیار گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی،یزد،ایران.
تلفن تماس:09133511170 Email:nooshin.yoshany@yahoo.com
چکیده
مقدمه: شادکامی و نشاط اجتماعی یکی از مفاهیم و مؤلفه های اساسی زندگی افراد، به ویژه معلمان به شمار می رود که ارتباط تنگاتنگی با سلامت عمومی آنان دارد. لذا مطالعه حاضر با هدف تعیین نقش شادکامی و نشاط اجتماعی در سلامت عمومی معلمان شهر یزد در سال 1399 صورت گرفته است.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی- مقطعی 250 نفر معلم ساکن شهر یزد در مقاطع راهنمایی و دبیرستان به روش نمونه گیری خوشه ای شرکت کردند. پرسشنامه های سلامت عمومی، شادکامی آکسفورد و نشاط اجتماعی برای جمع آوری داده ها مورد استفاده قرار گرفت. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از آمار توصیفی و تحلیلی شامل ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز رگرسیون، آنالیز واریانس و T-test برای تعیین پیشگویی کننده های متغیرها استفاده شد. سطح معنی داری کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد.
یافته ها: میانگین سنی افراد شرکت کننده 46/5 + 31سال بود. میانگین نمره سلامت کل 18/1 ± 12/56 و در بین ابعاد سلامت بالاترین میانگین نمره مربوط به کارکرد اجتماعی 25/2 ± 35/15 بود. میانگین نمره شادکامی و نشاط اجتماعی به ترتیب 57 /1± 58/44 و 57/5 ± 01/66 به دست آمد. بین نشاط اجتماعی، شادکامی و سلامت عمومی رابطه مستقیم و معنی داری وجود داشت 00/0=p ، هم چنین بین نشاط اجتماعی و شادکامی همبستگی مستقیم و معنادار 001/0p< مشاهده شد.
نتیجه گیری: با توجه به ارتباط شادکامی و نشاط اجتماعی با سلامت معلمان، پیشنهاد می شود کلاس های سبک زندگی شاد در قالب دوره های ضمن خدمت و اردوهای تفریحی برای معلمان در برنامه های سازمان آموزش و پرورش گنجانده شود.
واژه های کلیدی: شادکامی، نشاط اجتماعی، سلامت عمومی، معلمان
مقدمه
شادکامی و نشاط اجتماعی به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای روانی بشر، به دلیل تأثیرات عمده ای که بر شکل گیری شخصیت آدمی دارند، همواره ذهن انسان را به خود مشغول کرده اند. از طرفی جامعه ای پویا و زنده تلقی می شود که عناصر شادی آفرین در آن فراوان باشد. شاید بتوان گفت شادکامی یکی از مفاهیم و مؤلفه های اساسی زندگی افراد به ویژه معلمان به شمار می رود که ارتباط تنگاتنگی با سلامت عمومی دارد. امروزه بسیاری از کشورها به نوعی درصدد ایجاد یک جامعه سالم و بانشاط هستند، زیرا به نظر می رسد احساس شادی انسان ها را برای زندگی بهتر و بازدهی بیشتر آماده می کند(2،1).
به طور کلی نشاط اجتماعی مفهومی است که در سال های اخیر بسیار به آن پرداخته شده است و پژوهشگران علوم اجتماعی برای آن شاخص های خاصی در نظر گرفته اند و بر این مبنا در جوامع و کشورهای گوناگون آن را مورد سنجش و بررسی قرار داده اند. به اعتقاد برخی نشاط یکی از ابعاد اصلی تجربه است و در برقراری سلامت عمومی، خوشبختی، ایجاد فضای شناختی و رشد آن تأثیرگذار است(3). وینهوون (1993) جامع ترین و در عین حال عملیاتی ترین تعریف را از شادکامی ارائه کرده است. بر اساس این تعریف، شادکامی به درجه یا میزان قضاوت شخص درباره مطلوبیت کیفیت کل زندگی خود اطلاق می شود. به عبارت دیگر، شادکامی به این معناست که فرد به چه میزان زندگی خود را دوست دارد(4).
مطالعات پژوهشگران نشان داده است که شادکامی تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله ارتباطات خانوادگی و اجتماعی، فعالیت های ورزشی، فعالیت های تفریحی، تغذیه، سن، شرایط اجتماعی و به ویژه سلامتی قرار می گیرد. شناسایی کلیه این عوامل به دولت ها کمک می کند تا با اصلاحات لازم میزان شادکامی را در جامعه خود بالا ببرند(6 ، 5). هم چنین نتایج برخی مطالعات نشان داده است که شادکامی طول عمر افراد را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. شادکامی باعث درمان بیماری ها نمی شود اما اثر محافظتی در ابتلا به بیماری ها و افزایش سلامت عمومی افراد جامعه دارد. از طرف دیگر شواهد بسیاری دلالت بر اثر منفی افسردگی و اضطراب بر سلامتی دارد، به طوری که حالاتی مانند عصبانیت و افسردگی اثرات منفی و طولانی مدتی بر بدن گذاشته و پاسخ ایمنی بدن را تضعیف می کند(7). پژوهش های مختلف در این زمینه نشان داده اند که میانگین شادکامی در اکثر معلمان در حد متوسط (47%) بوده است(10-8).
امروزه معلمان و دبیران به عنوان یکی از اجزای مهم در فرصت های تحصیلی و آموزشی محسوب می شوند. به نظر می رسد بسیاری از معلمان از شغلشان راضی نیستند، از طرفی رضایت شغلی یکی از عناصر موثر بر نشاط اجتماعی محسوب می شود که به دنبال این امر برخی از این قشر اوقات فراغت خود را در شغل دوم می گذرانند و این امر می تواند عواقب و پیامدهای خطرناکی برای دانش آموزان و در نهایت جامعه به همراه داشته باشد(12، 11).
بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که مهمترین آسیب های نظام آموزش و پرورش، کم توجهی به قلمرو حرفه ای و بی توجهی به کیفیت زندگی شغلی معلمان است (13). مدرسه یکی از مهم ترین نهادهای سازمان یافته و رسمی اجتماعی است که باید با فراهم نمودن محیطی سالم، به جسم و روان کودکان جامعه امکان شکوفایی داده و آنان را نسبت به خود، خانواده و اجتماع مسئول سازد. سرمایه گذاری برای تامین سلامتی جمعیت میلیونی دانش آموزی که آینده سازان جامعه خواهند بود، کاملا منطقی به نظر می رسد، و اما پیش نیاز اصلی تحقق این هدف، تامین سلامت معلمان می باشد (14). معلم، سازنده نسل های آینده هر کشوری است. این شغل از مهم ترین و ارزشمندترین مشاغل در جهان به شمار می آید. کار معلمی فقط یک شغل نیست زیرا با روح، فکر و ذهن انسان ها در ارتباط است (15). معلمان به دلیل تأثیرات مستقیم آموزشی و تربیتی بر فرزندان خانواده ها، در پرورش نسل های آتی هر جامعه نقشی بی بدیل یافته اند. شغل معلمی در کنار اهمیتی که دارد، به عنوان یکی از استرس زاترین مشاغل نیز در دنیا شناخته می شود (16). باتوجه به اینکه سلامت معلمان اهمیت بسزایی در تعلیم و تربیت صحیح دانش آموزان دارد و از طرفی شادکامی و نشاط اجتماعی در سلامت عمومی معلمان نقش داشته و در ایران شواهد کمی در این رابطه وجود دارد، لذا این مطالعه با هدف تعیین نقش شادکامی و نشاط اجتماعی در سلامت عمومی معلمان شهر یزد در سال 1399 صورت گرفته است.
روش بررسی
این مطالعه از نوع توصیفی- مقطعی می باشد که در شهر یزد در سال 1399 انجام شده است. 250 معلم مرد و زن در مقاطع راهنمایی و دبیرستان ساکن شهر یزد در این مطالعه شرکت کردند. این حجم نمونه با در نظر گرفتن سطح معنی داری 5 درصد و توان آزمون 80 درصد و با توجه به حداقل ضریب
همبستگی 3/0 تعیین شد و روش نمونه گیری به صورت خوشه ای بود. معلمان از 10 مدرسه به طور تصادفی انتخاب شدند. و در هر مدرسه کلیه معلمان واجد شرایط وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود به مطالعه، معلم بودن، سکونت در شهر یزد و بومی یزد بودن، عدم ابتلا به بیماری های خاص، و معیارهای خروج از مطالعه؛ عدم همکاری و ابتلا به بیماری، بوده است. پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ) : پرسشنامه سلامت عمومی 28 سوالی توسط گلدبرگ و هیلر (1979) ارائه شده و دارای 4 مقیاس فرعی(علائم جسمانی، علائم اضطرابی و اختلال خواب، کارکرد اجتماعی و علائم افسردگی) است و هر مقیاس 7 پرسش داردیعنی از 28 عبارت پرسشنامه موارد 1 الی 7 مربوط به مقیاس علائم جسمانی است. موارد 14-8 علائم اضطرابی و اختلال خواب، موارد 21 -15 مربوط به ارزیابی علائم کارکرد اجتماعی، و نهایتاً موارد 28- 22 علائم افسردگی را می سنجد.
برای جمع بندی نمرات به الف نمره (0) ، ب (1) ،ج (2) و د نمره (3) گرفت. در هر مقیاس از نمره 6 به بالا و در مجموع از نمره 22 به بالا بیانگر علائم مرضی است.مطالعات انجام‌شده در ایران نیز حاکی از روایی بالای این ابزار است . بررسی انجام‌گرفته در خصوص شیوع اختلالات روانی در ایران که از پرسشنامه سلامت عمومی 28 سؤالی استفاده شده، نشان‌دهنده این است که میزان روایی و پایایی این آزمون با نقطه برش 6، بین 93-84 درصد و با نقطه برش 23، بین 94-68 درصد متغیر است. نمره نهایی که افراد کسب می کنند در یکی از دو حیطه نمره سالم(اختلال هیچ یا کمترین حد با نمره کل از صفر تا 22 )
و یا نمره ناسالم (در یکی از سه حیطه اختلال خفیف، متوسط و یا شدید با نمره کل بیش از 22) قرار خواهند گرفت(18، 17)
پرسشنامه شادکامی آکسفورد (OHI): دارای 29 گویه است که هر گویه شامل ۴ عبارتست که عبارت اول نمره صفر، عبارت دوم نمره ۹، عبارت سوم نمره ۱ و عبارت چهارم نمره ۳ می گیرد. درنهایت فرد نمره های بین ۰ تا 87 به دست می آورد که نمره بالاتر نشانه شادکامی بیشتر است.
آرگایل و همکاران پایایی پرسشنامه آکسفورد را به کمک ضریب آلفای کرونباخ 90/0 و پایایی بازآزمایی آن را در طی هفت هفته 78/0 گزارش کرده اند.در بررسی فرانسیس(1998 به نقل از بیات ریزی1384) آلفای کرونباخ 92/0 بدست آمده است.هم چنین فرانسیس در یک بررسی میان فرهنگی در کشورهای انگلیس،آمریکا،استرالیا و کانادا به ترتیب ضریب آلفای 89/0، 90/0 ، 89/0، 89/0، را گزارش کرده است.
سایر پژوهش ها نیز گویای آن هستند که پایایی بازآزمایی این پرسشنامه در سطح پذیرفتنی است در بررسی های چندی باز آزمایی81/0 پس از چهار ماه، 67/0 پس از چهار ماه و 53/0 پس از شش ماه گزارش شده است.
به منظور بررسی روایی صوری پرسشنامه شادکامی از ده متخصص(روانشناس و روان پزشک) نظرخواهی شد که همگی توانایی پرسشنامه شادکامی را برای سنجش شادکامی در دانشجویان تایید کردند. هم چنین به منظور بررسی روایی عاملی (که شکلی از روایی سازه است) از روش تحلیل عاملی استفاده شد که در نتیجه به استخراج پنج عامل انجامید.این عوامل پنج گانه توانسته اند از 57/0 پس از چهار ماه واریانس کل را تبیین کنند(19).
آزمون شادی و نشاط: دارای 37 سؤال 2 گزینه ای (بله – خیر) بوده و دارای 5 عامل رضایت از زندگی، آراستگی ظاهری، تعامل اجتماعی،کارایی فردی وکمک به دیگران می باشد. در سال 1387 این آزمون به صورت گسترده در استان آذربایجان غربی بر روی 722 اجرا گردید و اعتبار فرم نهایی آن با روش آلفای کرونباخ 78/0 به دست آمد. در نمره گذاری این آزمون نیز به پاسخ خیر هر یک از سؤال های 18 ، 19 ،20 ، 21 و 22 دو نمره و پاسخ بله بقیه سؤال ها دو نمره داده می شود. به پاسخ هایی که موافق با کلید نمره گذاری نباشند یک نمره داده می شود. حداقل نمره در این آزمون 37 و حداکثر نمره 74 است. نمره بالا نشان دهنده ویژگی شادی و با نشاط بودن بالای فرد است (20).پس از جمع آوری داده ها و وارد نمودن آنها برای تجزیه و تحلیل از برنامه آماری SPSS نسخه 21 و از ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز رگرسیون برای برآورد عوامل مرتبط با پیامد ، آنالیز واریانس و T-test استفاده شد. پس از اخذ کد اخلاق (IR.SSU.SPH.REC.1397.089) توسط کمیته اخلاق در پژوهش دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد به آموزش و پرورش شهر یزد مراجعه و لیست مدارس تهیه شد و در نهایت پرسشنامه ها تکمیل گردید. هم چنین در مورد اهداف تحقیق بطور شفاهی و کتبی توضیحاتی به شرکت کنندگان داده شد . در این مطالعه شأن انسانی و اطلاعات محرمانه جامعه مورد مطالعه بعنوان بنیادی ترین اصل اخلاق در پژوهش حفظ شده است.
یافته ها
اطلاعات جمعیت شناختی 250 نفر از جمعیت مورد مطالعه در جدول 1 ارائه شده است.براساس این جدول میانگین سنی افراد شرکت کننده46//5±5 31سال و4/74 درصد سطح تحصیلات شان کارشناسی بود.از نظر وضعیت اقتصادی 6/73 درصد در سطح متوسطی قرار داشتند و4/88 درصد متأهل بودند. توزیع میانگین وضعیت سلامت عمومی، نشاط اجتماعی و شادکامی بر حسب متغیرهای دموگرافیک نشان داده شده است که بالاترین میانگین نمره سلامت عمومی و نشاط اجتماعی مربوط به متأهلین(80/11± 25/26 و 19/3 ± 35/58) بود. میانگین نمره شادکامی در مجردین بیشتر از متأهلین(51/16± 51/45) بود.
میانگین نمره سلامت کل 18/1 ± 12/56 به دست آمد. میانگین ابعاد سلامت عمومی بدین ترتیب می باشد: کارکرد اجتماعی 25/2 ± 35/15، علائم جسمانی56/3± 96/13، علائم اضطرابی و اختلال خواب21/4 ±90/13، علائم افسردگی 55/4±90/10 که بالاترین میانگین نمره مربوط به سلامت اجتماعی بود، همین طور میانگین نمره شادکامی57/1± 58/44 و میانگین نمره نشاط اجتماعی 57/5 ± 01/66 به دست آمد (جدول 2).
شادکامی و نشاط اجتماعی به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای روانی بشر، به دلیل تأثیرات عمده ای که بر شکل گیری شخصیت آدمی دارند، همواره ذهن انسان را به خود مشغول کرده اند. از طرفی جامعه ای پویا و زنده تلقی می شود که عناصر شادی آفرین در آن فراوان باشد. شاید بتوان گفت شادکامی یکی از مفاهیم و مؤلفه های اساسی زندگی افراد به ویژه معلمان به شمار می رود که ارتباط تنگاتنگی با سلامت عمومی دارد. امروزه بسیاری از کشورها به نوعی درصدد ایجاد یک جامعه سالم و بانشاط هستند، زیرا به نظر می رسد احساس شادی انسان ها را برای زندگی بهتر و بازدهی بیشتر آماده می کند(2،1).
به طور کلی نشاط اجتماعی مفهومی است که در سال های اخیر بسیار به آن پرداخته شده است و پژوهشگران علوم اجتماعی برای آن شاخص های خاصی در نظر گرفته اند و بر این مبنا در جوامع و کشورهای گوناگون آن را مورد سنجش و بررسی قرار داده اند. به اعتقاد برخی نشاط یکی از ابعاد اصلی تجربه است و در برقراری سلامت عمومی، خوشبختی، ایجاد فضای شناختی و رشد آن تأثیرگذار است(3). وینهوون (1993) جامع ترین و در عین حال عملیاتی ترین تعریف را از شادکامی ارائه کرده است. بر اساس این تعریف، شادکامی به درجه یا میزان قضاوت شخص درباره مطلوبیت کیفیت کل زندگی خود اطلاق می شود. به عبارت دیگر، شادکامی به این معناست که فرد به چه میزان زندگی خود را دوست دارد(4).
مطالعات پژوهشگران نشان داده است که شادکامی تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله ارتباطات خانوادگی و اجتماعی، فعالیت های ورزشی، فعالیت های تفریحی، تغذیه، سن، شرایط اجتماعی و به ویژه سلامتی قرار می گیرد. شناسایی کلیه این عوامل به دولت ها کمک می کند تا با اصلاحات لازم میزان شادکامی را در جامعه خود بالا ببرند(6 ، 5). هم چنین نتایج برخی مطالعات نشان داده است که شادکامی طول عمر افراد را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. شادکامی باعث درمان بیماری ها نمی شود اما اثر محافظتی در ابتلا به بیماری ها و افزایش سلامت عمومی افراد جامعه دارد. از طرف دیگر شواهد بسیاری دلالت بر اثر منفی افسردگی و اضطراب بر سلامتی دارد، به طوری که حالاتی مانند عصبانیت و افسردگی اثرات منفی و طولانی مدتی بر بدن گذاشته و پاسخ ایمنی بدن را تضعیف می کند(7). پژوهش های مختلف در این زمینه نشان داده اند که میانگین شادکامی در اکثر معلمان در حد متوسط (47%) بوده است(10-8).
امروزه معلمان و دبیران به عنوان یکی از اجزای مهم در فرصت های تحصیلی و آموزشی محسوب می شوند. به نظر می رسد بسیاری از معلمان از شغلشان راضی نیستند، از طرفی رضایت شغلی یکی از عناصر موثر بر نشاط اجتماعی محسوب می شود که به دنبال این امر برخی از این قشر اوقات فراغت خود را در شغل دوم می گذرانند و این امر می تواند عواقب و پیامدهای خطرناکی برای دانش آموزان و در نهایت جامعه به همراه داشته باشد(12، 11).
بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که مهمترین آسیب های نظام آموزش و پرورش، کم توجهی به قلمرو حرفه ای و بی توجهی به کیفیت زندگی شغلی معلمان است (13). مدرسه یکی از مهم ترین نهادهای سازمان یافته و رسمی اجتماعی است که باید با فراهم نمودن محیطی سالم، به جسم و روان کودکان جامعه امکان شکوفایی داده و آنان را نسبت به خود، خانواده و اجتماع مسئول سازد. سرمایه گذاری برای تامین سلامتی جمعیت میلیونی دانش آموزی که آینده سازان جامعه خواهند بود، کاملا منطقی به نظر می رسد، و اما پیش نیاز اصلی تحقق این هدف، تامین سلامت معلمان می باشد (14). معلم، سازنده نسل های آینده هر کشوری است. این شغل از مهم ترین و ارزشمندترین مشاغل در جهان به شمار می آید. کار معلمی فقط یک شغل نیست زیرا با روح، فکر و ذهن انسان ها در ارتباط است (15). معلمان به دلیل تأثیرات مستقیم آموزشی و تربیتی بر فرزندان خانواده ها، در پرورش نسل های آتی هر جامعه نقشی بی بدیل یافته اند. شغل معلمی در کنار اهمیتی که دارد، به عنوان یکی از استرس زاترین مشاغل نیز در دنیا شناخته می شود (16). باتوجه به اینکه سلامت معلمان اهمیت بسزایی در تعلیم و تربیت صحیح دانش آموزان دارد و از طرفی شادکامی و نشاط اجتماعی در سلامت عمومی معلمان نقش داشته و در ایران شواهد کمی در این رابطه وجود دارد، لذا این مطالعه با هدف تعیین نقش شادکامی و نشاط اجتماعی در سلامت عمومی معلمان شهر یزد در سال 1399 صورت گرفته است.
روش بررسی
این مطالعه از نوع توصیفی- مقطعی می باشد که در شهر یزد در سال 1399 انجام شده است. 250 معلم مرد و زن در مقاطع راهنمایی و دبیرستان ساکن شهر یزد در این مطالعه شرکت کردند. این حجم نمونه با در نظر گرفتن سطح معنی داری 5 درصد و توان آزمون 80 درصد و با توجه به حداقل ضریب
همبستگی 3/0 تعیین شد و روش نمونه گیری به صورت خوشه ای بود. معلمان از 10 مدرسه به طور تصادفی انتخاب شدند. و در هر مدرسه کلیه معلمان واجد شرایط وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود به مطالعه، معلم بودن، سکونت در شهر یزد و بومی یزد بودن، عدم ابتلا به بیماری های خاص، و معیارهای خروج از مطالعه؛ عدم همکاری و ابتلا به بیماری، بوده است. پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ) : پرسشنامه سلامت عمومی 28 سوالی توسط گلدبرگ و هیلر (1979) ارائه شده و دارای 4 مقیاس فرعی(علائم جسمانی، علائم اضطرابی و اختلال خواب، کارکرد اجتماعی و علائم افسردگی) است و هر مقیاس 7 پرسش داردیعنی از 28 عبارت پرسشنامه موارد 1 الی 7 مربوط به مقیاس علائم جسمانی است. موارد 14-8 علائم اضطرابی و اختلال خواب، موارد 21 -15 مربوط به ارزیابی علائم کارکرد اجتماعی، و نهایتاً موارد 28- 22 علائم افسردگی را می سنجد.
برای جمع بندی نمرات به الف نمره (0) ، ب (1) ،ج (2) و د نمره (3) گرفت. در هر مقیاس از نمره 6 به بالا و در مجموع از نمره 22 به بالا بیانگر علائم مرضی است.مطالعات انجام‌شده در ایران نیز حاکی از روایی بالای این ابزار است . بررسی انجام‌گرفته در خصوص شیوع اختلالات روانی در ایران که از پرسشنامه سلامت عمومی 28 سؤالی استفاده شده، نشان‌دهنده این است که میزان روایی و پایایی این آزمون با نقطه برش 6، بین 93-84 درصد و با نقطه برش 23، بین 94-68 درصد متغیر است. نمره نهایی که افراد کسب می کنند در یکی از دو حیطه نمره سالم(اختلال هیچ یا کمترین حد با نمره کل از صفر تا 22 )
و یا نمره ناسالم (در یکی از سه حیطه اختلال خفیف، متوسط و یا شدید با نمره کل بیش از 22) قرار خواهند گرفت(18، 17)
پرسشنامه شادکامی آکسفورد (OHI): دارای 29 گویه است که هر گویه شامل ۴ عبارتست که عبارت اول نمره صفر، عبارت دوم نمره ۹، عبارت سوم نمره ۱ و عبارت چهارم نمره ۳ می گیرد. درنهایت فرد نمره های بین ۰ تا 87 به دست می آورد که نمره بالاتر نشانه شادکامی بیشتر است.
آرگایل و همکاران پایایی پرسشنامه آکسفورد را به کمک ضریب آلفای کرونباخ 90/0 و پایایی بازآزمایی آن را در طی هفت هفته 78/0 گزارش کرده اند.در بررسی فرانسیس(1998 به نقل از بیات ریزی1384) آلفای کرونباخ 92/0 بدست آمده است.هم چنین فرانسیس در یک بررسی میان فرهنگی در کشورهای انگلیس،آمریکا،استرالیا و کانادا به ترتیب ضریب آلفای 89/0، 90/0 ، 89/0، 89/0، را گزارش کرده است.
سایر پژوهش ها نیز گویای آن هستند که پایایی بازآزمایی این پرسشنامه در سطح پذیرفتنی است در بررسی های چندی باز آزمایی81/0 پس از چهار ماه، 67/0 پس از چهار ماه و 53/0 پس از شش ماه گزارش شده است.
به منظور بررسی روایی صوری پرسشنامه شادکامی از ده متخصص(روانشناس و روان پزشک) نظرخواهی شد که همگی توانایی پرسشنامه شادکامی را برای سنجش شادکامی در دانشجویان تایید کردند. هم چنین به منظور بررسی روایی عاملی (که شکلی از روایی سازه است) از روش تحلیل عاملی استفاده شد که در نتیجه به استخراج پنج عامل انجامید.این عوامل پنج گانه توانسته اند از 57/0 پس از چهار ماه واریانس کل را تبیین کنند(19).
آزمون شادی و نشاط: دارای 37 سؤال 2 گزینه ای (بله – خیر) بوده و دارای 5 عامل رضایت از زندگی، آراستگی ظاهری، تعامل اجتماعی،کارایی فردی وکمک به دیگران می باشد. در سال 1387 این آزمون به صورت گسترده در استان آذربایجان غربی بر روی 722 اجرا گردید و اعتبار فرم نهایی آن با روش آلفای کرونباخ 78/0 به دست آمد. در نمره گذاری این آزمون نیز به پاسخ خیر هر یک از سؤال های 18 ، 19 ،20 ، 21 و 22 دو نمره و پاسخ بله بقیه سؤال ها دو نمره داده می شود. به پاسخ هایی که موافق با کلید نمره گذاری نباشند یک نمره داده می شود. حداقل نمره در این آزمون 37 و حداکثر نمره 74 است. نمره بالا نشان دهنده ویژگی شادی و با نشاط بودن بالای فرد است (20).پس از جمع آوری داده ها و وارد نمودن آنها برای تجزیه و تحلیل از برنامه آماری SPSS نسخه 21 و از ضریب همبستگی پیرسون، آنالیز رگرسیون برای برآورد عوامل مرتبط با پیامد ، آنالیز واریانس و T-test استفاده شد. پس از اخذ کد اخلاق (IR.SSU.SPH.REC.1397.089) توسط کمیته اخلاق در پژوهش دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد به آموزش و پرورش شهر یزد مراجعه و لیست مدارس تهیه شد و در نهایت پرسشنامه ها تکمیل گردید. هم چنین در مورد اهداف تحقیق بطور شفاهی و کتبی توضیحاتی به شرکت کنندگان داده شد . در این مطالعه شأن انسانی و اطلاعات محرمانه جامعه مورد مطالعه بعنوان بنیادی ترین اصل اخلاق در پژوهش حفظ شده است.
یافته ها
اطلاعات جمعیت شناختی 250 نفر از جمعیت مورد مطالعه در جدول 1 ارائه شده است.براساس این جدول میانگین سنی افراد شرکت کننده46//5±5 31سال و4/74 درصد سطح تحصیلات شان کارشناسی بود.از نظر وضعیت اقتصادی 6/73 درصد در سطح متوسطی قرار داشتند و4/88 درصد متأهل بودند. توزیع میانگین وضعیت سلامت عمومی، نشاط اجتماعی و شادکامی بر حسب متغیرهای دموگرافیک نشان داده شده است که بالاترین میانگین نمره سلامت عمومی و نشاط اجتماعی مربوط به متأهلین(80/11± 25/26 و 19/3 ± 35/58) بود. میانگین نمره شادکامی در مجردین بیشتر از متأهلین(51/16± 51/45) بود.
میانگین نمره سلامت کل 18/1 ± 12/56 به دست آمد. میانگین ابعاد سلامت عمومی بدین ترتیب می باشد: کارکرد اجتماعی 25/2 ± 35/15، علائم جسمانی56/3± 96/13، علائم اضطرابی و اختلال خواب21/4 ±90/13، علائم افسردگی 55/4±90/10 که بالاترین میانگین نمره مربوط به سلامت اجتماعی بود، همین طور میانگین نمره شادکامی57/1± 58/44 و میانگین نمره نشاط اجتماعی 57/5 ± 01/66 به دست آمد (جدول 2).
جدول 1: اطلاعات جمعیت شناختی نمونه مورد مطالعه
| درصد | فراوانی | متغیر | |
| 50 | 125 | مرد | جنس |
| 50 | 125 | زن | |
| 6/11 | 29 | مجرد | وضعیت تأهل |
| 4/88 | 221 | متأهل | |
| 4/74 | 186 | کارشناسی | میزان تحصیلات |
| 24 | 60 | کارشناسی ارشد | |
| 6/1 | 4 | دکتری | |
| 8/24 | 62 | خوب | وضعیت اقتصادی |
| 6/73 | 184 | متوسط | |
| 6/1 | 7 | ضعیف | |
| 2/26 | 76 | 1-5 سال | سابقه تدریس |
| 8/20 | 66 | 6-10 سال | |
| 23 | 57 | 11-20 سال | |
| 20 | 51 | 21-30 سال | |
| 70 | 175 | متوسطه اول | مقطع تحصیلی |
| 30 | 75 | متوسطه دوم | |
| 8/82 | 207 | 34-24 | سن |
| 2/13 | 33 | 45-35 | |
| 4 | 10 | 56-46 | |
| 100 | 250 | جمع کل | |
جدول 2: توزیع میانگین وضعیت سلامت عمومی، نشاط اجتماعی و شادکامی بر حسب متغیرهای جمعیت شناختی
| متغیر |
|||||||||||
| وضعیت اقتصادی | تحصیلات | وضعیت تأهل | جنس |
||||||||
| ضعیف | متوسط | خوب | کارشناسی ارشد دکتری |
کارشناسی | متاهل | مجرد | مرد | زن | |||
| 50/31±96/10 | 57/25±89/11 | 41/27±88/11 | 65/24±40/11 | 62/26±02/12 | 25/26±80/11 | 13/25±58/12 | 81/25±63/10 | 43/2604/13 | میانگین ± انحراف معیار |
سلامت عمومی | |
| 00/57±41/1 | 36/58±17/3 | 35/58±38/3 | 69/58±75/2 | 22/58±34/3 | 35/58±19/3 | 27/58±29/3 | 36/58±03/3 | 31/58±37/3 | میانگین ± انحراف معیار |
نشاط اجتماعی | |
| 25/46±77/8 | 37/44±96/14 | 11/45±34/18 | 35/45±07/14 | 32/44±31/16 | 46/44±67/15 | 51/45±51/16 | 41/44±12/15 | 76/44±41/16 | میانگین ± انحراف معیار |
شادکامی | |
| ضریب تعیین R2 |
سطح معنی داری (P) |
ضریب استاندارد (β) |
خطای استاندارد (SE) |
ضریب رگرسیونی (B) |
متغیر | سلامت عمومی |
| 31/0 | 23/0 | 06/0- | 130/0 | 156/0- | سن | |
| 42/0 | 04/0- | 20/14 | 055/1- | جنس | ||
| 43/0 | 04/0- | 41/1 | 105/1- | وضعیت اقتصادی | ||
| 34/0 | 06/0- | 77/1 | 672/1- | تحصیلات | ||
| 78/0 | 01/0 | 27/2 | 613/0 | وضعیت تأهل | ||
| 00/0 | 23/0- | 22/0 | 864/0- | نشاط اجتماعی | ||
| 00/0 | 39/0- | 04/0 | 301/0- | شادکامی | ||
| 27/0 | 56/0 | 03/0- | 03/0 | 02/0- | سن | نشاط اجتماعی |
| 70/0 | 02/0 | 36/0 | 13/0 | جنس | ||
| 51/0 | 03/0- | 39/0 | 25/0- | وضعیت اقتصادی | ||
| 56/0 | 03/0- | 03/0 | 02/0- | تحصیلات | ||
| 32/0 | 06/0 | 49/0 | 48/0 | وضعیت تأهل | ||
| 00/0 | 24/0- | 01/0 | 06/0- | سلامت عمومی | ||
| 00/0 | 34/0 | 01/0 | 07/0 | شادکامی | ||
| 34/0 | 73/0 | 01/0 | 17/0 | 05/0 | سن | شادکامی |
| 52/0 | 03/0- | 69/1 | 07/1- | جنس | ||
| 74/0 | 01/0- | 84/1 | 60/0- | وضعیت اقتصادی | ||
| 64/0 | 03/0- | 30/2 | 07/1- | تحصیلات | ||
| 61/0 | 0/0- | 95/2 | 47/1- | وضعیت تأهل | ||
| 00/0 | 38/0- | 07/0 | 50/0- | سلامت عمومی | ||
| 00/0 | 31/0 | 28/0 | 52/1 | نشاط اجتماعی |
نتایج آنالیز رگرسیون خطی تبیین کننده های سلامت عمومی،نشاط اجتماعی و شادکامی نشان داد 31% تغییرات سلامت عمومی را متغیر های ( سن، جنس، وضعیت اقتصادی، تحصیلات، تأهل، نشاط اجتماعی و شادکامی)،34% تغییرات شادکامی توسط متغیر های ( سن، جنس، وضعیت اقتصادی، تحصیلات، تأهل، نشاط اجتماعی و سلامت عمومی) و هم چنین 27% تغییرات نشاط اجتماعی توسط متغیر های ( سن، جنس، وضعیت اقتصادی، تحصیلات، تأهل، شادکامی و سلامت عمومی) تببین می شود.
بر اساس آنالیز رگرسیون خطی چند گانه، شادکامی به طور
مستقیم و معنی دار(39/0 β=) قوی ترین تبیین کننده وضعیت سلامت بود (جدول 3).
آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین متغیرهای نشاط اجتماعی، شادکامی و سلامت عمومی رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد. (05/0p<) بدین صورت که با افزایش نمره نشاط اجتماعی و نمره شادکامی، نمره سلامت عمومی افزایش می یابد. (کلیه محاسبات در سطح اطمینان 95 %با 5 %خطا انجام شده است). هم چنین آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین نشاط اجتماعی و شادکامی همبستگی مستقیم و معنادار (80/0) وجود دارد.
با توجه به این که شدت همبستگی بین دو متغیر نشاط اجتماعی و سلامت عمومی، 52/0r = می باشد لذا بر اساس محاسبه ضریب تعیین، متغیر نشاط اجتماعی، حدود ۲۹ درصد واریانس سلامت عمومی را تبیین می‌کند، همین طور متغیر شادکامی 26 درصد واریانس سلامت عمومی را در معلمان مورد مطالعه تبیین می کند.
بحث و نتیجه گیری
در مطالعه حاضر تمام معلمان شرکت کننده وضعیت سلامتی مساعدی نداشته و سلامت روان آنان در بسیاری از حوزه‌ها در معرض آسیب قرار گرفته است و باید به فکر بهبود شرایط زندگی فردی و کیفیت زندگی کاری و سلامت روان آن ها بود. نتایج مطالعهWettstein و همکاران (2020) با هدف ارزیابی روانشناختی و فیزیولوژیکی معلمان در روزهای کاری و روزهای غیرکاری شان نشان داد که معلمان به طور معناداری سطوح استرس، عصبانیت و میزان کورتیزول خون بالاتری را در روزهای کاری نسبت به ایام تعطیل تجربه می کنند(21). Dreer و همکاران (2020) در یک مطالعه کارآزمایی بالینی، مداخلات آنلاین روانشناختی مثبت روی 309 معلم شاغل در مدارس آلمان انجام دادند، نتایج مطالعه، افزایش در سطح رضایت شغلی در دو هفته بعد از مداخله و کاهش بلندمدت در خستگی عاطفی معلمان مورد مطالعه نشان داد(22).
از دیگر نتایج مطالعه حاضر، وجود ارتباط معنی دار آماری بین شادی و نشاط با سلامت عمومی معلمان بود. در این راستا نتایج مطالعه بنونBenevene و همکاران (2019) که روی 282 معلم 55-266 ساله تمام وقت ایتالیایی با هدف تعیین سطح شادی و نشاط در محیط کار انجام شد نشان داد درک ذهنی نشاط با سلامت معلمان و اثربخش بودن آنان در محیط کار ارتباط معنادار آماری دارد(23). کاواماتو Kawamoto (1999) افزایش شادمانی را در ارتباط مستقیم با افزایش وضعیت سلامت، اشتها، خواب، حافظه، روابط خانوادگی، دوستی، وضعیت خانوادگی و در نهایت سلامت روان می داند(24). شادی یکی از نیازهای اساسی انسان و لازمه زندگی اوست. لیوبومیراسکی Lyubomirsky و همکاران (2005) شادی را احساس نشاط، خشنودی و خوشی و نیز احساس خوب، بامعنا و با ارزش بودن زندگی فرد، در نظر گرفته است. طبق این تعریف مشخص می شود که شادی یک پدیده ذهنی و درونی است. شادکامی می تواند انسان را برای ادامه زندگی به راه های بهتر راهنمایی کند؛ زیرا هیجان مثبت ناشی از شادکامی به مسئله گشایی موفق و درنگ بیشتر در زندگی منجر می شود؛ هم چنین شادکامی اثرهای مثبتی بر ادراک، شناخت و تعامل اجتماعی دارد و در افزایش خلاقیت و عمر طولانی نیز مؤثر است(25). در سال های اخیر، اعتقاد بر این است که در نظر داشتن شادی و طراحی برنامه هایی برای شادبودن، باعث افزایش شادمانی می شود و شادکامی محصول سلامت روانی است نه هدف آن. غالبا شادکامی توأم با کارکرد مطلوب و سلامتی روانی همراه است و رضایت از روابط شخصی با سلامت روانی مطلوب رابطه دارد.
بر اساس نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر بین نشاط اجتماعی و شادکامی با سلامت عمومی در معلمان شهر یزد رابطه معنی داری به دست آمد. آموزش و تدریس به عنوان یکی از چالش برانگیزترین و استرس زا ترین حرفه ها مورد توجه صاحب نظران قرار گرفته است که می تواند شادکامی و نشاط معلمان را تحت الشعاع قرار بدهد(23).
شایان ذکر است چنانچه قرار باشد که دانش آموزان شاد و بانشاط پرورش و رشد یابند، باید این روند از معلم آغاز گردد .چون معلم از اساسی ترین عناصر تعلیم و تربیت است، بدون وجود معلم امکان تعلیم و تربیت وجود ندارد .زیرا معلم راهنما و جهت دهنده فعالیت های تربیتی است و به واسطه وجود معلم است که تعلیم و تربیت در جهت هدف هدایت می شود. حال چنانچه معلم افسرده و ناتوان باشد، شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از نشاط دانش آموزان و کلاس درس وجود خواهد داشت .
معلمانی که حضور شاد و بانشاط در کلاس درس ندارند نمی توانند با دانش آموزان هماهنگ باشند و جهت پاسخگویی به نیازهای دانش آموزان آمادگی داشته باشند چه بسا که خستگی عاطفی معلمان می تواند کیفیت تدریس و انگیزه دانش آموزان را تحت الشعاع قرار بدهد امروزه عدم نشاط و افسردگی در تمامی جوامع شیوع پیدا کرده است. به همین دلیل امروزه مطالعات مربوط به شادکامی و عوامل مرتبط با آن از جمله مهم ترین اولویت های روانشناسی قرار گرفته است به ویژه در جامعه معلمان این موضوع اهمیت مضاعف دارد زیرا آنان به دلیل داشتن وظایف و شرایط خاص شغلی خود در معرض فشار و استرس شغلی هستند که زمینه را برای بروز بیماری های جسمی و روانشناختی فراهم می سازد جلالی و همکاران (2016) مطالعه ای روی 330 معلم مقطع ابتدایی در شهر رامهرمز با هدف تعیین ارتباط بین شادکامی، احساس ذهنی خوب بودن، خلاقیت و عملکرد شغلی انجام دادند؛ نتایج مطالعه ارتباط معناداری را بین عوامل ذکر شده نشان داد علاوه بر آن نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد شادکامی و احساس ذهنی خوب بودن قوی ترین پیشگویی کننده های عملکرد شغلی محسوب می شوند (26). نتایج مطالعه پیمایشی زارع شاه آبادی و همکاران (1391) با هدف بررسی رابطه بین رضایت شغلی و نشاط اجتماعی در 845 نفر از دبیران مقطع متوسطه شهر جیرفت نشان داد که رضایت شغلی معلمان با میانگین 2/44 از حد متوسط کمتر و نشاط اجتماعی با میانگین57 از حد متوسط بالاتر بوده است. میزان رضایت شغلی و نشاط اجتماعی با متغیر جنسیت تفاوت معنی داری را نشان داد و با متغیرهای تأهل، رشته تدریس و سطح تحصیلی تفاوت معناداری ندارند. هم چنین، رضایت شغلی و ابعاد آن با نشاط اجتماعی همبستگی مثبت و معنیداری دارند. علاوه بر آن، تحلیل رگرسیونی نشان داد که سه متغیر رضایت از موقعیت شغلی، رضایت از روابط مناسب بین همکاران و رضایت از سرپرست یا مدیر 7/46 درصد از تغییرات نشاط اجتماعی و دو متغیر جنسیت و نشاط اجتماعی نیز 3/47 درصد از تغییرات رضایت شغلی را تبیین می نمایند (27).
نتایج مطالعه باقرپور و همکاران (1395) با عنوان بررسی رابطه بین شادکامی و ذهن آگاهی با انگیزش شغلی معلمان نشان داد که بین شادکامی و ذهن آگاهی و انگیزش شغلی معلمان رابطه معناداری وجود دارد (28).
توسعه مفهوم ”مدارس شاد“ یکی از مهم ترین نیازمندی های نظام آموزشی در کشور محسوب می گردد در این راستا بر اساس نتایج مطالعه حاضر اینگونه استنباط می گردد که یکی از مؤلفه های تأثیرگذار بر به وجود آمدن محیط های آموزشی شاد، ایجاد شادی و نشاط و ارتقاء سلامت جسم و روان معلمان می باشد. پایه گذاری مدارس شاد، نیازمند ایجاد تغییراتی خلاقانه در محیط آموزشی در ابعاد فیزیکی، روانی و فرهنگی است. در مقوله بهداشت روانی، شادمانی عواطف مثبت را افزایش می دهد و به طور کلی برای افزایش عواطف مثبت نیازمند راهکارهایی هستیم تا بتواند با ایجاد مهارت های شاد زیستن و شاد بودن در فضای سازمانی، نظام آموزشی را از خمودگی و ایستایی نجات بدهد این مسأله نه تنها می تواند محیط آموزشی را به محیطی پویا، خلاق و رشدیابنده تبدیل نماید بلکه می تواند بر خانواده معلمان نیز تأثیرگذار باشد و آنان را نیز با اهداف نظام آموزشی همسو سازد. با توجه به ارتباط شادکامی و نشاط اجتماعی با سلامت معلمان، پیشنهاد می شود کلاس های سبک زندگی شاد در قالب دوره های ضمن خدمت و اردوهای تفریحی برای معلمان در برنامه های سازمان آموزش
و پرورش گنجانده شود.
از محدودیت های پژوهش می توان به این موارد اشاره کرد با توجه به اینکه مطالعه حاضر روی معلمان شاغل در مدارس دولتی شهر یزد انجام شده است لذا به دلیل متفاوت بودن مدارس غیرانتفاعی از مدارس دولتی و ماهیت کار در آن فضا، نتایج فعلی قابل تعمیم به معلمان مدارس غیردولتی و مؤسسات آموزشی خصوصی و نیز معلمان در محیط های روستایی نمی باشد.
هم چنین انجام پژوهش هایی در خصوص مقایسه شادکامی و سلامت عمومی در جامعه معلمان مدارس غیرانتفاعی و مؤسسات آموزشی خصوصی شهر یزد، بررسی تأثیر ایجاد رویکردهای روانشناختی نگرش مثبت بر شادکامی و سلامت عمومی در جامعه معلمان مدارس دولتی یزد و واکاوی مفهوم ”معلمان شاد“ و مؤلفه های تعیین کننده آن به صورت مطالعه کیفی، پیشنهاد می گردد.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله از تمام معلمان بزرگواری که در این پژوهش همکاری داشتند، قدردانی می گردد.
تضاد منافع
نویسندگان مقاله تعهد می نمایند هیچ گونه تضاد منافعی وجود ندارد.
بر اساس آنالیز رگرسیون خطی چند گانه، شادکامی به طور
مستقیم و معنی دار(39/0 β=) قوی ترین تبیین کننده وضعیت سلامت بود (جدول 3).
آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین متغیرهای نشاط اجتماعی، شادکامی و سلامت عمومی رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد. (05/0p<) بدین صورت که با افزایش نمره نشاط اجتماعی و نمره شادکامی، نمره سلامت عمومی افزایش می یابد. (کلیه محاسبات در سطح اطمینان 95 %با 5 %خطا انجام شده است). هم چنین آزمون ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین نشاط اجتماعی و شادکامی همبستگی مستقیم و معنادار (80/0) وجود دارد.
با توجه به این که شدت همبستگی بین دو متغیر نشاط اجتماعی و سلامت عمومی، 52/0r = می باشد لذا بر اساس محاسبه ضریب تعیین، متغیر نشاط اجتماعی، حدود ۲۹ درصد واریانس سلامت عمومی را تبیین می‌کند، همین طور متغیر شادکامی 26 درصد واریانس سلامت عمومی را در معلمان مورد مطالعه تبیین می کند.
بحث و نتیجه گیری
در مطالعه حاضر تمام معلمان شرکت کننده وضعیت سلامتی مساعدی نداشته و سلامت روان آنان در بسیاری از حوزه‌ها در معرض آسیب قرار گرفته است و باید به فکر بهبود شرایط زندگی فردی و کیفیت زندگی کاری و سلامت روان آن ها بود. نتایج مطالعهWettstein و همکاران (2020) با هدف ارزیابی روانشناختی و فیزیولوژیکی معلمان در روزهای کاری و روزهای غیرکاری شان نشان داد که معلمان به طور معناداری سطوح استرس، عصبانیت و میزان کورتیزول خون بالاتری را در روزهای کاری نسبت به ایام تعطیل تجربه می کنند(21). Dreer و همکاران (2020) در یک مطالعه کارآزمایی بالینی، مداخلات آنلاین روانشناختی مثبت روی 309 معلم شاغل در مدارس آلمان انجام دادند، نتایج مطالعه، افزایش در سطح رضایت شغلی در دو هفته بعد از مداخله و کاهش بلندمدت در خستگی عاطفی معلمان مورد مطالعه نشان داد(22).
از دیگر نتایج مطالعه حاضر، وجود ارتباط معنی دار آماری بین شادی و نشاط با سلامت عمومی معلمان بود. در این راستا نتایج مطالعه بنونBenevene و همکاران (2019) که روی 282 معلم 55-266 ساله تمام وقت ایتالیایی با هدف تعیین سطح شادی و نشاط در محیط کار انجام شد نشان داد درک ذهنی نشاط با سلامت معلمان و اثربخش بودن آنان در محیط کار ارتباط معنادار آماری دارد(23). کاواماتو Kawamoto (1999) افزایش شادمانی را در ارتباط مستقیم با افزایش وضعیت سلامت، اشتها، خواب، حافظه، روابط خانوادگی، دوستی، وضعیت خانوادگی و در نهایت سلامت روان می داند(24). شادی یکی از نیازهای اساسی انسان و لازمه زندگی اوست. لیوبومیراسکی Lyubomirsky و همکاران (2005) شادی را احساس نشاط، خشنودی و خوشی و نیز احساس خوب، بامعنا و با ارزش بودن زندگی فرد، در نظر گرفته است. طبق این تعریف مشخص می شود که شادی یک پدیده ذهنی و درونی است. شادکامی می تواند انسان را برای ادامه زندگی به راه های بهتر راهنمایی کند؛ زیرا هیجان مثبت ناشی از شادکامی به مسئله گشایی موفق و درنگ بیشتر در زندگی منجر می شود؛ هم چنین شادکامی اثرهای مثبتی بر ادراک، شناخت و تعامل اجتماعی دارد و در افزایش خلاقیت و عمر طولانی نیز مؤثر است(25). در سال های اخیر، اعتقاد بر این است که در نظر داشتن شادی و طراحی برنامه هایی برای شادبودن، باعث افزایش شادمانی می شود و شادکامی محصول سلامت روانی است نه هدف آن. غالبا شادکامی توأم با کارکرد مطلوب و سلامتی روانی همراه است و رضایت از روابط شخصی با سلامت روانی مطلوب رابطه دارد.
بر اساس نتایج به دست آمده از مطالعه حاضر بین نشاط اجتماعی و شادکامی با سلامت عمومی در معلمان شهر یزد رابطه معنی داری به دست آمد. آموزش و تدریس به عنوان یکی از چالش برانگیزترین و استرس زا ترین حرفه ها مورد توجه صاحب نظران قرار گرفته است که می تواند شادکامی و نشاط معلمان را تحت الشعاع قرار بدهد(23).
شایان ذکر است چنانچه قرار باشد که دانش آموزان شاد و بانشاط پرورش و رشد یابند، باید این روند از معلم آغاز گردد .چون معلم از اساسی ترین عناصر تعلیم و تربیت است، بدون وجود معلم امکان تعلیم و تربیت وجود ندارد .زیرا معلم راهنما و جهت دهنده فعالیت های تربیتی است و به واسطه وجود معلم است که تعلیم و تربیت در جهت هدف هدایت می شود. حال چنانچه معلم افسرده و ناتوان باشد، شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از نشاط دانش آموزان و کلاس درس وجود خواهد داشت .
معلمانی که حضور شاد و بانشاط در کلاس درس ندارند نمی توانند با دانش آموزان هماهنگ باشند و جهت پاسخگویی به نیازهای دانش آموزان آمادگی داشته باشند چه بسا که خستگی عاطفی معلمان می تواند کیفیت تدریس و انگیزه دانش آموزان را تحت الشعاع قرار بدهد امروزه عدم نشاط و افسردگی در تمامی جوامع شیوع پیدا کرده است. به همین دلیل امروزه مطالعات مربوط به شادکامی و عوامل مرتبط با آن از جمله مهم ترین اولویت های روانشناسی قرار گرفته است به ویژه در جامعه معلمان این موضوع اهمیت مضاعف دارد زیرا آنان به دلیل داشتن وظایف و شرایط خاص شغلی خود در معرض فشار و استرس شغلی هستند که زمینه را برای بروز بیماری های جسمی و روانشناختی فراهم می سازد جلالی و همکاران (2016) مطالعه ای روی 330 معلم مقطع ابتدایی در شهر رامهرمز با هدف تعیین ارتباط بین شادکامی، احساس ذهنی خوب بودن، خلاقیت و عملکرد شغلی انجام دادند؛ نتایج مطالعه ارتباط معناداری را بین عوامل ذکر شده نشان داد علاوه بر آن نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد شادکامی و احساس ذهنی خوب بودن قوی ترین پیشگویی کننده های عملکرد شغلی محسوب می شوند (26). نتایج مطالعه پیمایشی زارع شاه آبادی و همکاران (1391) با هدف بررسی رابطه بین رضایت شغلی و نشاط اجتماعی در 845 نفر از دبیران مقطع متوسطه شهر جیرفت نشان داد که رضایت شغلی معلمان با میانگین 2/44 از حد متوسط کمتر و نشاط اجتماعی با میانگین57 از حد متوسط بالاتر بوده است. میزان رضایت شغلی و نشاط اجتماعی با متغیر جنسیت تفاوت معنی داری را نشان داد و با متغیرهای تأهل، رشته تدریس و سطح تحصیلی تفاوت معناداری ندارند. هم چنین، رضایت شغلی و ابعاد آن با نشاط اجتماعی همبستگی مثبت و معنیداری دارند. علاوه بر آن، تحلیل رگرسیونی نشان داد که سه متغیر رضایت از موقعیت شغلی، رضایت از روابط مناسب بین همکاران و رضایت از سرپرست یا مدیر 7/46 درصد از تغییرات نشاط اجتماعی و دو متغیر جنسیت و نشاط اجتماعی نیز 3/47 درصد از تغییرات رضایت شغلی را تبیین می نمایند (27).
نتایج مطالعه باقرپور و همکاران (1395) با عنوان بررسی رابطه بین شادکامی و ذهن آگاهی با انگیزش شغلی معلمان نشان داد که بین شادکامی و ذهن آگاهی و انگیزش شغلی معلمان رابطه معناداری وجود دارد (28).
توسعه مفهوم ”مدارس شاد“ یکی از مهم ترین نیازمندی های نظام آموزشی در کشور محسوب می گردد در این راستا بر اساس نتایج مطالعه حاضر اینگونه استنباط می گردد که یکی از مؤلفه های تأثیرگذار بر به وجود آمدن محیط های آموزشی شاد، ایجاد شادی و نشاط و ارتقاء سلامت جسم و روان معلمان می باشد. پایه گذاری مدارس شاد، نیازمند ایجاد تغییراتی خلاقانه در محیط آموزشی در ابعاد فیزیکی، روانی و فرهنگی است. در مقوله بهداشت روانی، شادمانی عواطف مثبت را افزایش می دهد و به طور کلی برای افزایش عواطف مثبت نیازمند راهکارهایی هستیم تا بتواند با ایجاد مهارت های شاد زیستن و شاد بودن در فضای سازمانی، نظام آموزشی را از خمودگی و ایستایی نجات بدهد این مسأله نه تنها می تواند محیط آموزشی را به محیطی پویا، خلاق و رشدیابنده تبدیل نماید بلکه می تواند بر خانواده معلمان نیز تأثیرگذار باشد و آنان را نیز با اهداف نظام آموزشی همسو سازد. با توجه به ارتباط شادکامی و نشاط اجتماعی با سلامت معلمان، پیشنهاد می شود کلاس های سبک زندگی شاد در قالب دوره های ضمن خدمت و اردوهای تفریحی برای معلمان در برنامه های سازمان آموزش
و پرورش گنجانده شود.
از محدودیت های پژوهش می توان به این موارد اشاره کرد با توجه به اینکه مطالعه حاضر روی معلمان شاغل در مدارس دولتی شهر یزد انجام شده است لذا به دلیل متفاوت بودن مدارس غیرانتفاعی از مدارس دولتی و ماهیت کار در آن فضا، نتایج فعلی قابل تعمیم به معلمان مدارس غیردولتی و مؤسسات آموزشی خصوصی و نیز معلمان در محیط های روستایی نمی باشد.
هم چنین انجام پژوهش هایی در خصوص مقایسه شادکامی و سلامت عمومی در جامعه معلمان مدارس غیرانتفاعی و مؤسسات آموزشی خصوصی شهر یزد، بررسی تأثیر ایجاد رویکردهای روانشناختی نگرش مثبت بر شادکامی و سلامت عمومی در جامعه معلمان مدارس دولتی یزد و واکاوی مفهوم ”معلمان شاد“ و مؤلفه های تعیین کننده آن به صورت مطالعه کیفی، پیشنهاد می گردد.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله از تمام معلمان بزرگواری که در این پژوهش همکاری داشتند، قدردانی می گردد.
تضاد منافع
نویسندگان مقاله تعهد می نمایند هیچ گونه تضاد منافعی وجود ندارد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
