دوماهنامه علمی پژوهشی

مقدمه

حوادث و بلایا همه ساله تلفات جانی و خسارات مالی فراوانی به دولت‌ها و ملت‌ها تحمیل می‌کنند(1). ایران نیز به عنوان دهمین کشور بلاخیز دنیا و چهارمین کشور از این نظر در قاره آسیا محسوب می شود. در مناطق مختلف کشور، انواع حوادث غیرمترقبه طبیعی، هم چون سیل، زلزله، رانش زمین، کم‌آبی منجر به قحطی و سقوط بهمن و نیز حوادث غیرمترقبه غیرطبیعی ای ، هم چون حوادث ترافیکی، سقوط هواپیما و ... همواره درحال وقوع است(2). به حادثه ای که بطور طبیعی و یا بوسیله بشر به طور ناگهانی و یا بصورت فزاینده به وجود آید و سختی و مشقتی را به جامعه انسانی تحمیل نماید و جهت برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اساسی و فوق العاده باشد بحران می گویند(3). مدیریت بحران نیز فرایند برنامه ریزی عملکرد واقدامات اجرایی پیرامون شناخت وکاهش سطح مخاطرات وشامل فعالیت هایی مانند شناسایی علائم بحران وجلوگیری از تاثیر منفی آن برسازمان ها همچنین فعالیت هایی مانند پیش بینی، پیشگیری، مقابله، کنترل منابع و بازیابی است(4) . اگرچه این مفهوم از موضوعات مهم علوم مدیریتی به شمار  می­رود. ولی علی رغم اهمیت آن، خصوصا دردنیای پر مخاطره کنونی، به سبب ماهیت پنهانی و غافلگیرکننده بحران ها و درگیر شدن مدیران در حل مشکلات روزمره، مورد غفلت اکثر مدیران و برنامه ریزان قرار می گیرد(5). ﺍﺯ آن­جا ﻛﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻱ ﺧﺪﻣﺎﺗﻲ ﺩﺭ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺗﻜﻴﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ، ﻟﺬﺍ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺩﺭ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻛﺎﺭ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺆﺛﺮ ﺍﺳﺖ. ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻲ ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺧﻂ ﻣﻘﺪﻡ ﺟﺒﻬﻪ ﺩﺭﻣﺎﻥ، ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﻫﺎﻱ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎﺕ ﺑﻬﺪﺍﺷﺘﻲ ﻭ ﺩﺭﻣﺎﻧﻲ هستند(6).

 در زمان وقوع بحران، نقش وجایگاه مدیران غیرقابل  انکار است. در این زمینه، مدیران پیشرو تلاش می کنند تا با استفاده از یافته های مدیریت بحران سازمانی و تلفیق آن با دستاوردهای مدیریت استراتژیک و مدیریت سیستم های کنترل، ازامواج خطرناک پیش بینی نشده در سازمان خود، جلوگیری کنند(7). در واقع مدیریت سعی میکند تا عملکردهای افراد را که منجر به ایجاد خطا می شود را شناسایی کند و توجه سازمان را به اهمیت آن خطاها جلب کند. زیرا هنگام وقوع بحران با توجه به اینکه تعداد افراد مراجعه کننده به بیمارستان افزایش می یابد هر خطایی که در عملکرد روزمره، قابل اغماض بوده، در مواقع بحران باعث پیامدهای غیرقابل پیش بینی می شود و باید اقدامات لازم جهت مقابله با آنها انجام شود(8).

ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ ﺛﻘـﻞ و ﻣﺤـﻮر ارزﺷﻤﻨﺪ ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖﻫـﺎی واﺑﺴـﺘﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان ﻣﻄﺮح ﺑﻮده و آﻣﺎدﮔﻲ اﻳﻦ ﻧﻬﺎد اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮای ﻏﻠﺒﻪ بر ﺗﺒﻌﺎت ﻣﺨﺮب ﺑﺤﺮان ها برکسی پوشیده نیست(9) و بحران یکی از مهمترین مشکلات و پرتکرارترین وقایعی است که بیمارستان ها در سراسر جهان با آن مواجه می شوند. بحران هایی هم چون سیل، زلزله، تصادفات گسترده در بزرگراه ها، راه آهن، مسافرت هوایی، تماس با مواد شیمیایی، انفجارها، گرما و سرمای زیاد، گرد و غبار و غیره مدیریت کلان و بهینه ای را   می طلبد(1). سیستم های آموزشی- درمانی نظیر بیمارستان ها باید به برنامه های آموزشی مدیریت بحران به این تنوع توجه داشته باشند و براین اساس در هر سازمان روش های

خاصی را تدوین نمایند(10)؛ از این رو، با توجه به جایگاه مدیران ﻣﺮاﮐﺰ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و درﻣﺎﻧﯽ در مدیریت بحران، چنین مدیرانی می توانند  ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﻣﺪیﺮیت  ﺑﺤﺮان ﮐﺸﻮر ایﻔﺎ نمایند (3).

شاخص ها و نگرش های سنتی بـه مـدیریت بحـران معطوف برنامه ریزی، حل مساله، هدایت و تشکیل تیم ها مـی شد که بسیاری از این تلاش ها اثربخشی چنـدانی در سـازمان ندارد. اما تکنیک ها و سیستم های جدید فرماندهی و کنتـرل بحران ها بر وجود تنـوع و ایجاد حـس توجـه بـه اشـخاص و ذی نفعان سازمان تاکید دارد(11). بنابراین می توان گفت که اصل تنوع امروزه اساسی ترین اصل درمدیریت بحران شناخته می شـود  و بـرای موفقیت برنامه های مدیریت بحران درسـازمان لازم و ضـروری شناخته می­شود. به علت تنوع  درساختار، ماهیت و فرهنگ هر سازمان، افراد و مدیران در سازمان به مدیریت بحران از دیدگاه های گوناگون نگاه می نمایند(10). برای نمونه لوی (2001)  تنوع را بـه سـه گـروه روانـی، جغرافیایی و سـازمانی تقسـیم نمـوده اسـت(12). همچنین بحران هـا را مـی تـوان از سـه مقولـه نگریسـت از منظـر فـردی، تیمـی و اجتماعی؛ از منظرروانـی ،جغرافیـایی و سـازمانی؛ و در نهایـت بررسی مدیریت بحـران بـر اسـاس شـش مولفـه تنـوع شـامل انعطــاف پــذیری ، شــمول، اعتمــاد، درک ریســک، انصــاف و سازگاری(15-13). بنابراین میتوان به این نکته اشاره داشت که اصل تنوع، امروزه از پایه ای ترین اصول درمدیریت بحران به شمار میرود(12).

یوسفی وهمکاران در مطالعه ای توصیفی – تحلیلی و به صورت

مقطعی با عنوان بررسی ادراک مدیران از ابعاد تنوع در مدیریت بحران در بیمارستانهای آموزشی  شهر شیراز انجام دادند، با استفاده از پرسشنامه ابعاد تنوع در مدیریت بحران جمع آوری نشان دادند که میانگین نمره ادراک مدیران از ابعاد تنوع در مدیریت بحران در مجموع3/00 به دست آمد و بالاترین و پایین ترین میزان ادراک مدیران به ترتیب از بُعد « شمول و فراگیری برنامه» « شناخت و مدیریت ریسک» با میانگین (75/3) و  (29/3) بود. (16). سیدین و همکاران در سال1392-1391 مقاله ای با عنوان ادراک ﻣﺪﻳﺮان از ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی  ﺗﻨﻮع در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان در ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن  ﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﻲ آﻣﻮزﺷﻲ داﻧﺸﮕﺎه های ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ ﺗﻬﺮان و اﻳﺮان نشان دادند که ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ادراک ﻣﺪﻳﺮان ﻣﻮﻟﻔﻪ اﻧﺼﺎف و ﺑﺮاﺑﺮی ﺑـﺎ ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ واﻧﺤـﺮاف­­ ﻣﻌﻴـﺎر(51/0±19/3) وﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ­ ﻣﻴﺰان ازﻣﻮﻟﻔﻪ­ اﻧﻄﺒﺎق ﭘﺬﻳﺮی ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ و اﻧﺤﺮاف  ﻣﻌﻴﺎر(75/0±73/2)ﺑﻮد(17). ﭘﻴﺘﺮ اوﺳﻲ ﻻﺟﺎ (2008) نیز در ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻔـﺎوت در ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮانﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ادراک ﻣﺪﻳﺮان ﺑﺤﺮان در ﺳـﺎزﻣﺎن ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ایالات متحده ﭘﺮداﺧﺖ و ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮی ﻧﻤﻮد ﻛـﻪ ﻣـﺪﻳﺮان در ﺳﺎزﻣﺎن ﻫـﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ  ادراک ﻫـﺎی ﻣﺘﻔـﺎوﺗﻲ ﺑـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤــﺮان دارﻧــﺪ و اﻳــﻦ ﺗﻔــﺎوت ادراک ﺑــﺮاﺳــﺎس ﺧﺼﻮﺻــﻴﺎت دﻣﻮﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ از ﻧﻈﺮ آﻣـﺎری ﻣﻌﻨـﻲ دار ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـد(11). از این رو با توجه به اهمیت اصل تنوع در مراکز بهداشتی درمانی و آشنایی مدیران و مسئولان آن با این موضوع، محققین در این مطالعه بر اساس شش مولفه تنوع شـامل انعطــاف پــذیری، شــمول، اعتمــاد، درک ریســک، انصــاف و سـازگاری، به بررسی مـیزان ادراک ﻣﺪیﺮان ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن های

آﻣﻮزﺷﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ و ﺧﺪﻣﺎت بهداﺷﺘﯽ درﻣﺎﻧﯽ شهید ﺻﺪوﻗﯽ یﺰد از ﻣﻮﻟﻔﻪهای ﺗﻨﻮع در ﻣﺪیﺮیﺖ ﺑﺤﺮان درﺳﺎل1398پرداختند.

روش بررسی

ﭘﮋوﻫﺶ ﻣــﺬﻛﻮر ﭘﮋوﻫﺸــﻲ به صورت مقطعی و توصیفی از نوع همبستگی در سال 1398ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در این مطالعه، جامعه            ﭘﮋوﻫش ﺷـﺎﻣﻞمدیران سطوح مختلف بیمارستان از قبیل رییس، ﻣـﺪﻳﺮ بیمارستان، ﻣـﺪﻳﺮ امور اداری، ﻣـﺪﻳﺮ ﻣـﺎﻟﻲ، ﻣـﺪﻳﺮ ﭘﺮﺳــﺘﺎری(مترون)، ﻣــﺪﻳﺮ ﺧــﺪﻣﺎت و پشتیبانی و ﺳﺮﭘﺮﺳــﺘﺎران بخش های مختلف ﺑﻴﻤﺎرﺳـﺘﺎن ﻫـﺎی آﻣﻮزﺷـﻲ شهید صدوقی(30)، رهنمون(25)، افشار(25) و شهدای محراب(10) وابسته به داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ شهید صدوقی یزد به تعداد 90 نفر بود. به دلیل محدود بودن تعداد افراد مورد پژوهش از روش سرشماری استفاده شد. معیار ورود افراد به مطالعه حاضر، تمامی مدیران شاغل در سطوح مختلف بیمارستان بود و محدودیت خاصی در زمینه سن، جنسیت و سابقه کار مدنظر قرار نداشت. ﺑــﺮای ﮔــﺮدآوری داده ﻫــﺎ از ﭘﺮﺳــﺶ ﻧﺎﻣــﻪ استانداردی استفاده شد که در ابتدا توسط ژیتر (11) ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎی  ﺗﻨﻮع در  ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤـﺮان و درﻣﻘﻴـﺎس ﻟﻴﻜـﺮت ﺑﺼـﻮرت پنج ﮔﺰﻳﻨﻪ ای طراحی گردیده است. روایی و پایایی این پرسشنامه در ایران توسط سیدین و همکاران (17) سنجیده شده است که میزان پایایی آن برابر با 95/0 به دست آمد. سطح معنی داری، (05/0) در نظر گرفت شد. این پرسشنامه شامل دو قسمت بود. قسمت اول ویژگی های دموگرافیک مدیران را در بر می گرفت. در بخش دوم سوالات پرسشنامه، سوالات 1 تا  3 پرسشنامه به بررسی مولفه انعطاف پذیری،4 و 5 به بررسی مولفه شمول، 6 تا 8 به بررسی مولفه اعتماد، 9 تا 11 به بررسی مولفه ادراک ریسک، 12 تا 14 به بررسی مولفه انطباق پذیری و 15 تا 17 به بررسی مولفه برابری وانصاف می پرداخت. امتیازدهی به سؤالات بر اساس طیف پنج گزینه ای لیکرت از خیلی کم (امتیاز 1)، کم (امتیاز 2)، متوسط (امتیاز 3)، زیاد (امتیاز 4) و خیلی زیاد (امتیاز 5) صورت گرفت(17). وضعیت ادراک مدیران از ابعاد تنوع در مدیریت بحران کل به صورت ضعیف                                  (نمره 25/1-1)، متوسط( نمره5/2-26/1)، خوب (نمره75/3-6/2) و عالی (نمره 5-76/3)بر اساس میانگین حاصله طبقه بندی شد(16). با کمک از نرم افزارSPSS نسخه 24 و استفاده از آماره های توصیفی به بررسی میزان ادراک مدیران از مولفه های تنوع در مدیریت بحران  و هم چنین با کمک آزمون های آنالیز واریانس و تی مستقل به بررسی ارتباط بین ادراک مدیران و عوامل دموگرافیک پرداخته شد. با بهره گیری از آزمون تک نمونه ای کولموگروف-اسمیرنوف(S_K) برای تعیین توزیع نرمال آماره ها و همچنین همبستگی متغیرها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و مقایسه میانگن ها با بهره گیری از آزمون t مستقل انجام شد. به منظور رعایت اصول اخلاقی در مطالعه،  پـس از کـسب تاییدیه کمیـته اخـلاق به شـماره IR.SSU.SPH.REC.1398.142 و با مجوز دانشکده جهت گردآوری داده ها اقدام شد.

یافته ها

بر اساس یافته ها، بیشترین فراوانی از نظر سابقه کار مربوط به افراد با سابقه 20سال به بالا(3/33درصد).و کمترین فراوانی نیز  مربوط به گروه " 6تا 10 سال " (3/13 درصد) به دست آمد. هم چنین گروه "16 تا 20 سال" و "11 تا 15 سال" به ترتیب برابر با 8/27 و 6/25 درصد به دست آمد. هم چنین 6/55 درصد  از   آن ها خانم بودند.

پس از محاسبه میانگین امتیـازات ابعـاد تنـوع در مـدیریت بحران، بر اساس یافته های جدول 1 نتایج حاکی از آن بود کـه بالاترین ادراک مدیران از مولفه انصاف و برابری بـا میـانگین و انحراف معیار( 64/0±37/3 )و پایین ترین میزان ادراک مـدیران از مولفــه میــزان انطبــاق پــذیری بــا میــانگین و انحــراف معیار می باشد( 71/0±3).

جدول1: میانگین و انحراف معیار مولفه های مدیریت بحران از دیدگاه مدیران مورد مطالعه در سال 1398

بر اساس جدول 2، نتایج نشان داده شد که که از بـین مولفـه هـای تنـوع در مـدیریت بحران از دیدگاه مدیران در بیمارستان های مورد مطالعه بالاترین میزان ضریب اهمیت مربـوط بـه ابعـاد دامنـه "شمول و فراگیـری برنامـه" و "میزان انعطاف پذیری برنامه" (99/0 ±75/3) می باشد و کمترین میـزان ضـریب اهمیـت، اختصاص به بعد "توجه به انصاف وبرابری" در برنامـه هـای مـدیریت بحران در بیمارستان با میانگین وانحراف معیار (83/0± 44/3) دارد.به منظور تعیین ارتباط بین ابعاد تنوع در مدیریت بحـران و مقایسه میانگین امتیازات ابعاد بر اساس متغیر نوع شغل آزمون آماری انجام شد. بر اساس یافته ها، بیشترین میانگین مربوط به مولفه " برابری وانصاف" (64/0± 37/3) و کمترین نیز  مربوط به مولفه" انطباق پذیری"  (71/0± 3) به دست آمد.پـس از انجـام آزمـون تحلیل واریانس بـین میانگین امتیازات مولفه های مدیریت بحران و نـوع مشـاغل از لحاظ آماری تنها در مولفه میزان" انعطاف پذیری" تفـاوت معنـا داری مشاهده شد(جدول3).

جدول2: اهمیت و اولویت مولفه های مدیریت بحران از دیدگاه مدیران مورد مطالعه در سال 1398

در نهایت بررسی ارتباط ابعاد تنـوع در مـدیریت بحران از دیدگاه شرکت کنندگان و متغیرهای دموگرافیک نشان داد بر اساس یافته ها، با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین ابعاد انعطاف پذیری، شمول، اعتماد و میانگین امتیازات مولفه های مدیریت بحران(کل)با سن رابطه معنی داری مشاهده شد.

بر اساس یافته ها، با استفاده از آزمون مقایسه میانگین دو گروه مستقل(تی مستقل) ارتباط معناداری بین جنسیت با ابعاد تنوع در مدیریت بحران مشاهده نشد. بر اساس یافته ها، با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین ابعاد شمول، اعتماد و میانگین امتیازات مولفه های مدیریت بحران(کل)با سابقه کار رابطه معنی داری مشاهده شد (جدول 4).

جدول4: ارتباط ویژگی های دموگرافیک با ابعاد تنوع در افراد مورد مطالعه درسال1398

بحث و نتیجه گیری

 بر اساس یافته های پژوهش حاضر ادراک مدیران از ابعاد تنوع در مدیریت بحران به ترتیب شامل ابعاد "برابری و انصاف "(/640/37±3)" انعطاف­پذیری "(3/28±0/72)،" اعتمــاد"(/620/27±3)، "ادراک"(/660/18±3)،  شــمول

 "(/660/13±3) و "انطباق پذیری"(/710±3)بود. این امر بـدین معنـا اسـت کـه بیشترین شناخت و ادراک مدیران ارشـد در بیمارسـتان هـای مورد مطالعه در برنامه ریزی های مدیریت بحران به بعد عدالت است و نسبت بـه مقولـه میـزان انطبـاق پـذیری برنامـه هـای مدیریت بحران، کمترین میزان شناخت و ادراک را دارند. لذا بایستی مدیران بیمارستان نسبت به استفاده از نتایج حاصل از ارزیابی انطبـاق پـذیری برنامـه هـای مدیریت بحران حساسیت بیشتری به خرج داده و در برنامه ریزی های خود جهت مدیریت بحران دارای نگرش سیستمی باشند. نتایج مطالعه مشابهی در شیراز (16)حاکی از آن بود که بیشترین و کمترین میانگین نمره ابعاد تنوع در مدیریت بحران به ترتیب مربوط به ابعاد دامنه شمول و فراگیری برنامه (71/3)، توجه به انصاف و برابری در برنامه های مدیریت بحران (49/3)،میزان اعتماد متقابل بین کارکنان و مدیران (41/3)، میزان انعطاف پذیری برنامه(36/3)، میزان انطباق پذیری (36/3) و شناخت و مدیریت ریسک (29/3) بود که با مطالعه حاضر همخوانی نداشت. نتایج مطالعه سیدین و همکاران در تهران حاکی از آن بود که بیشترین و کمترین میانگین نمره ابعاد تنوع در مدیریت بحران به ترتیب مربوط به ابعاد انصاف و برابری (19/3)، انعطاف پذیری برنامه (11/3)، دامنه شمول و فراگیری برنامه(11/3)، شناخت و مدیریت ریسک(93/2)، میزان اعتماد متقابل بین کارکنان و مدیران (92/2) و میزان انطباق پذیری(73/2) بود که هم راستای با نتایج مطالعه حاضر نبود(17). یکی از دلایل این عدم هم خوانی می تواند محیط و تا حدی نیز برنامه های متفاوت مدیریتی در حوزه بحران و در سطح بیمارستان های مورد بررسی و هم چنین تفاوت شناختی مدیران نسبت به مدیریت بحران در دو پژوهش باشد. به طور کلی وضـعیت ادراک مولفـه هـای عمـومی مـدیریت بحران بر اساس وضعیت جنسیتی، سن، جایگاه شغلی و سابقه کاری مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از انجام آزمون نتیجه ی آن بیانگر آن است که ارتباط معناداری بین جنسیت با ابعاد تنوع در مدیریت بحران مشاهده نشد.

نتایج مطالعات یوسفی وهمکاران نیز درسال 1396حاکی از آن بود که ارتباط معناداری بین جنسیت با ابعاد تنوع در مدیریت بحران وجودندارد(16) که موید یافته های مطالع حاضر می باشد. نتیجه مطالعه سیدین و همکاران در سال1392-1391 حاکی از آن بود که ارتباط معناداری بین جنسیت با ابعاد تنوع در مدیریت بحران وجود دارد (17) اما نتایج تحقیق حاضر نشـان داد کـه پـس از انجـام آزمـون بـین میانگین امتیازات مولفه های مدیریت بحران و نـوع مشـاغل از لحاظ آماری بین ابعاد شمول، اعتماد و میانگین امتیازات مولفه های مدیریت بحران(کل)با سابقه رابطه معنی داری وجود داشت.در این راستا شاید بتوان گفت که هرچه سابقه یک مدیر بالاتر برود مهارت او افزایش پیدا میکند و این موضوع یکی از نکات مثبت افراد با تجربه تر در مدیریت بود. نتایج مطالعات یوسفی وهمکاران درسال 1396(16) نیز حاکی از آن بود که ارتباط معناداری بین سابقه با ابعاد تنوع در مدیریت بحران(بعد اعتماد) وجود دارد که با مطالعه حاضر همخوانی داشت. از سوی دیگر، نتیجه مطالعه سیدین و همکاران در سال1392-1391 حاکی از آن بود که ارتباط معناداری بین سابقه با ابعاد تنوع در مدیریت بحران وجود ندارد (17)که در راستای نتایج مطالعه حاضر نبود. براساس یافته های فوق، ادراک ﻣﺪیﺮان ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن­های آﻣﻮزﺷﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﮑﯽ وﺧﺪﻣﺎت بهداﺷﺘﯽدرﻣﺎﻧﯽ شهید ﺻﺪوﻗﯽ یﺰد با ﻣﻮﻟﻔﻪهای ﺗﻨﻮع در ﻣﺪیﺮیﺖ ﺑﺤﺮان تاثیر مثبت معناداری دارد. از محدودیت های مطالعه حاضر به کمبود مطالعات مرتبط به منظور مقایسه با نتایج سایر مطالعات        می توان اشاره نمود.

با توجه به این که این مطالعه در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد انجام شده است، پیشنهاد می شود که مطالعات مشابهی در سایر بیمارستان های کشور انجام شود تا تصویری جامع تر از آن در بیمارستان ها به دست آید.

لازم است جهت کاهش آسیب پذیری گروه های خاص مانند معلولین، سالمندان و کودکان در بحران ها، در برنامه ریزی های مدیریت بحران توجه ویژه ای مبذول گردد. هم چنین، پیشنهاد می گردد از نتایج ارزیابی ریسک در برنامه ریزی های مدیریت بحران در بیمارستان استفاده شود. علاوه بر این تقویت همکاری و ارتباط با تیم های مختلف و مجزا در بحران ها ضروری به نظر می رسد. به هر حال، بر اساس تغییرات و شرایط امروزی، در برنامه های مدیریت بحران، اهمیت توجه به موضوع ادراک مدیران از مولفه های تنوع در مدیریت بحران دوچندان احساس می شود و بایستی برنامه ها بر اساس ویژگی های جمعیتی طراحی گردد.

تضاد منافع

هیچ گونه تضاد منافعی وجود ندارد.

تشکر و قدردانی

از همکاری صمیمانه مدیران و مسئولان بیمارستان های آموزشی که ما را در انجام این مطالعه یاری نمودند، سپاسگزاری می نماییم.