دوره 23، شماره 2 - ( خرداد و تیر 1403 )
جلد 23 شماره 2 صفحات 80-66 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 16123
Ethics code: (IR.SSU.SPH.REC.1402.089)
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
zeidbadi B, khodayarian M, sadeghi R. Persian Translation, Cross cultural Adaptation and Validity and Reliability of the Mental Health Literacy Knowledge Assessment Tool in Iranian Students. TB 2024; 23 (2) :66-80
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3620-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3620-fa.html
زیدآبادی بتول، خدایاریان مهسا، صادقی رضا، جام برسنگ سارا. ترجمه، بومی سازی و بررسی اعتبار و پایایی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان در دانش آموزان ایرانی. طلوع بهداشت. 1403; 23 (2) :66-80
دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد ، mahsa.khodayarian@gmail.com
متن کامل [PDF 980 kb]
(82 دریافت)
| چکیده (HTML) (122 مشاهده)
متن کامل: (210 مشاهده)
ترجمه فارسی، بومی سازی و ارزیابی روایی و پایایی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان در دانش آموزان ایرانی
نویسندگان: بتول زیدآبادی1، مهسا خدایاریان2، رضا صادقی3، سارا جام برسنگ4
1. دانشجوی دکتری تخصصی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشکده علوم پزشکی سیرجان، سیرجان، ایران.
2. نویسنده مسئول: استادیار گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
شماره تماس: 09133578436 Email:mahsa.khodayarian6@gmail.com
3. استادیارگروه بهداشت عمومی، دانشکده علوم پزشکی سیرجان، سیرجان، ایران.
4. دانشیار گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی ، مرکز مدل سازی داده های مراقبت های بهداشتی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
چکیده
مقدمه: اهمیت سواد سلامت روان به عنوان یک مؤلفه ضروری برای افزایش دانش و تغییر نگرش نسبت به سلامت روان و بیماری روانی در دانش آموزان مدارس شناخته شده است. برای شناسایی مشکلات روانی، ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان به موارد، درک سلامت روان و بیماری روانی، انگ بیماری روانی، اطلاعات در مورد بیماری های روانی خاص، تجربیات بیماری روانی، کمک جویی و اهمیت سلامت روان مثبت می‌پردازد. لذا هدف این مطالعه ترجمه، بومی سازی و بررسی روایی و پایایی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان در دانش آموزان ایرانی می باشد.
روش بررسی: نسخه انگلیسی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان با 28 سوال دانش و 8 سوال نگرش در مورد اختلالات روانی، ترجمه اولیه، باز ترجمه و اصلاحات انجام گرفت.سپس روایی صوری کیفی و محتوا پرسشنامه توسط 12 نفر از متخصصین(روانپزشک، روانشناس، علوم تربیتی، آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت و آمار زیستی) بررسی و مورد تایید قرار گرفت. برای محاسبه پایایی، 30 نفر از دانش آموزان 13 تا 15 ساله متوسطه اول نسخه فارسی پرسشنامه را دو بار به فاصله 14 روز تکمیل کردند.
یافته‌ها: در این مطالعه 30 نفر (10 پسر و 20 دختر) در رده سنی 13 تا 15 سال وارد مطالعه شدند. در ترجمه ابزار دو سوال با فرهنگ ایرانی تطابق و بومی سازی شد. در بررسی روایی محتوایی طبق جدول لاوشه و والتز و باسل مقیاس نسبت روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی محاسبه شد. میانگین شاخص روایی محتوا گویه‌ها عدد 88/0 بدست آمد و نسبت روایی محتوا تعداد 4 سوال غیرقابل قبول بود. شاخص ضریب آلفای کرونباخ سوالات دانش سلامت عمومی و نگرش در مورد اختلالات روانی دانش آموزان به ترتیب96/0 و 86/0 بدست آمد. و همبستگی پیرسون سوالات بخش دانش 93/0 و نگرش 76/0 بود که ضریب پایایی قابل قبول بود. است.
نتیجه گیری: ابزار حاضراولین ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان است که در ایران ترجمه و بومی سازی شد، این ابزار برای سنجش سواد سلامت روان دانش آموزان 13 تا 15 ساله دبیرستانی مفید است. پیشنهاد می‌شود از ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان برای افزایش دانش و کاهش انگ بیماری روانی در راستای ارتقاء سواد سلامت روان در مدارس استفاده شود.
واژه های کلیدی: سواد سلامت روان، بومی سازی، اعتبارسنجی، دانش، نگرش، بیماری روانی
جدول 1: روایی محتوا (نسبت روایی محتوای (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان
جدول 2: همبستگی پیرسون بین نمرات ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان (دانش سلامت عمومی و نگرش در مورد اختلالات روانی (آلفای کرونباخ) و پایایی آزمون- بازآزمون (ضریب همبستگی درون خوشهای)
بحث و نتیجه گیری
این مطالعه به منظور ترجمه و ارزیابی نسخه فارسی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان انجام شد. این ابزار برای افزایش دانش و تغییر نگرش در مورد اختلالات روانی و بهبود سواد سلامت روان در نوجوانان کاربرد فراوانی دارد. پرسشنامه بر اساس دستورالعمل استاندارد که در تحقیقات برای اندازه گیری کیفیت زندگی در فرهنگ ها و جوامع مختلـف استفاده می شـود(35)،
ترجمه ای ساده و روان شد تا نوجوانان بتوانند تک تک سوالات
ابزار را به درستی درک کنند.
برای بومی سازی پرسشنامه، ویژگی های دانش‌آموزان از نظرسن و پیشینه قومی، فرهنگی و مذهبی و مطابق با فرهنگ ایرانی در نظر گرفته شد و محتوایی که مناسب فرهنگ ایرانی نبود حذف شد یا تطبیق داده شد. مثلا کلماتی مثل خودکشی یا سوء مصرف مواد به دلیل حساس بودن نوجوانان در مفهوم سوالات گنجانده شد.
همچنین به منظـور بررسی روایی صوری ، ده نفر از متخصصان
در رشته های آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، روانشناسی، روانپزشکی و آمار زیستی در مورد سطح دشواری، میزان تناسب و ابهام ابزار بررسی شد و اصلاحات مورد نیاز انجام شد. در نسخه فارسی پرسشنامه، اصطلاحات انگلیسی پرکاربرد در زبان فارسی مثل کلمه مدیتیشن حذف شد و معادل فارسی آن جایگزین شد.
در بررسی روایی محتوای ابزار در برخی از سوالات، شاخص روایی محتوا نیاز به بازبینی داشت که با نظر پنل خبرگان اصلاحات انجام شد. ضرایب برخی سوالات پایین و غیرقابل قبول بود که دو سوال مربوط به دانش و دو سوال نگرش در مورد اختلالات روانی حذف شدند. از آنجایی که در فرهنگ ایران انگ بیماری روانی وجود دارد؛ ممکن است برداشت ذهنی افراد در برخی سوالات مرتبط با آن تاثیر گذار باشد.
سایر معیارهای روانسنجی ابزار مانند ثبات درونی و ثبات آزمون-بازآزمون عملکرد خوب و بالایی را نشان دادند. میزان آماره شاخص همبستگی درون خوشهای (ICC) همبستگی قوی نشان داد. علت به دست آمدن ضریب مطلوب در همبستگی درونی در این مطالعه که نشان از همگنی بالا در آیتم های این ابزار است را می‌توان در دقتی که در تهیه ترجمه فارسی این پرسشنامه صورت گرفت و استفاده از لغات مناسب، مرتبط دانست و از دیگر علل پایایی درونی بالای ابزار عدم پیچیدگی سؤالات می‌توان عنوان کرد.
در مطالعات متعددی که با استفاده از این ابزار انجام شده، فقط ضریب آلفای کرونباخ گزارش شده بود. در مطالعه Mcluckie و همکاران تأثیر برنامه درسی سلامت روان، آلفای کرونباخ ابزار سنجش سواد سلامت روان برای سازگاری داخلی 71/0 بدست آمد(26). در مطالعه Stan Kutcher و همکاران با هدف بهبود سواد سلامت روان دانش آموزان توسط معلمان کلاس درس بر دانش و نگرش دانش‌آموزان در مورد بیماری‌های روانی بررسی شد که در پرسشنامه دانش سلامت روان استفاده شده در مطالعه ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه 65/0 گزارش شد(36).
در مطالعه ایجاد و اعتبارسنجی سنجش سواد سلامت روان توسط Yifeng Wei و همکاران (2019) ساختار عاملی، پایایی سازگاری درونی، اعتبار سازه و پاسخگویی به تغییر ابزار را بررسی کردند در مطالعه Yifeng Wei سازگاری درونی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 70/0 گزارش شد(23). در مطالعه حاضر آلفای کرونباخ دانش عمومی سلامت روان و نگرش در مورد اختلالات روانی از پایایی مناسبی برخوردار بود. در مطالعه ارزیابی روایی محتوای یک ابزار توسعه یافته مبتنی بر عملکرد، شاخص روایی محتوا (96/0) و نسبت روایی (98/0) دارای میانگین ضریب بالایی بود که تاییدکننده روایی محتوایی ابزار برای بکارگیری در سطح تیمهای مختلف بهداشتی و درمانی بود آلفای کرونباخ پرسشنامه 94/0محاسبه شد و بین کلیه ابعاد پرسشنامه همبستگی قابل قبول وجود داشت. نتایج ارزیابی ICC نشان داد همبستگی درون گروهی (89/0) در سطح قابل قبولی قرار دارد.(37).
در مطالعه ویژگی های روانسنجی نسخه فارسی پرسشنامه سواد سلامت روان نتایج پایایی برای همه خرده مقیاس ها بیشتر از 5/0 بود که بیانگر پایایی مطلوب پرسشنامه می‌باشد. نسبت روایی محتـوا بیشتـر از 62/0 درصـد و شـاخـص روایی محتوا بیشتـر از
75/0 درصـد بود که نشان از روایـی محتـوای مناسب پرسشنـامه
داشت(38) که با نتایج مطالعه ما همخوانی دارد.
.Yifeng Wei و همکاران (2019) در مطالعه اعتبارسنجی سنجش سواد سلامت روان سازگاری درونی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 70/0 گزارش شده است(23).
در این مطالعه با مشورت از متخصصین در حوزه ابزارسازی و با نظر پنل خبرگان که مجموعه ای از متخصصین روانشناسی بالینی، روانپزشکی، علوم تربیتی، آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت و آمار زیستی بودند، اجماع نظر در مورد ترجمه و روایی و پایایی ابزار بود. با توجه به نوع و تعداد سوالات بین متخصصین توافق انجام شد که نیازی به تحلیل عاملی و روایی سازه نیست. از مزیت های این پرسشنامه سنجش دانش سواد سلامت روان به عنوان ابزاری در نظر گرفته می شود که کاربرد و استفاده برای ارائه اطلاعات ضروری و افزایش دانش سلامت روان به منظور ارتقا سواد سلامت روان در دانش آموزان دارد. این پرسشنامه به برنامه های سلامت روان در مدارس و به درک سلامت روان و بیماری روانی در نوجوانان کمک می کند و در نهایت منجر به کاهش انگ بیماری روانی و افزایش دریافت کمک می شود. باتوجه به مزیت های این پرسشنامه و همچنین روایی و پایایی مطلوب حاصل شده در این مطالعه، پیشنهاد می‌شود از پرسشنامه برای افزایش دانش و کاهش انگ بیماری روانی در راستای ارتقاء سواد سلامت روان در مدارس استفاده شود. سنجش دانش سواد سلامت روان اولین ابزاری است که در ایران ترجمه، بومی سازی شد و برای دانش آموزان دبیرستانی استفاده می شود می توان از آن به عنوان ارائه مداخله برای افزایش دانش سلامت عمومی و تغییر نگرش و نهایتا بهبود سواد سلامت روان در مدارس استفاده کرد. بنابراین برای استفاده در محیط دبیرستان قابل اعتماد و معتبر است. با این حال، از آنجایی که اعتبارسنجی یک ابزار یک فرآیند تکراری مداوم است، تحقیقات بیشتری برای تأیید یافته‌های ما در سایر مکان‌های جغرافیایی مورد نیاز است.
ملاحظات اخلاقی
این مطالعه برگرفته از پایان نامه دانشجوی دکتری آموزش بهداشت و ارتقای سلامت است.
پژوهش حاضر با تایید کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی یزد (IR.SSU.SPH.REC.1402.089) اخذ شد.
سهم نویسندگان
تمام نویسندگان سهم یکسانی در تهیه این مقاله داشته اند.
حمایت مالی
حمایت مالی این پژوهش توسط دانشگاه علوم پزشکی یزد تامین شده است.
تضاد منافع
هیچگونه تعارض منافعی بین نویسندگان وجود ندارد.
تقدیر و تشکر
نویسندگان مایلند از متخصصانی که در ترجمه و اعتبار سنجی ابزار مشارکت داشته اند قدردانی کنند. از اداره آموزش و پرورش سیرجان نیز کمال تشکر را داریم و ما به ویژه از طراحان ابزاری که به ما اجازه ترجمه دادند و ما را در فرآیند ترجمه راهنمایی کردند، قدردانی می کنیم.
نویسندگان: بتول زیدآبادی1، مهسا خدایاریان2، رضا صادقی3، سارا جام برسنگ4
1. دانشجوی دکتری تخصصی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشکده علوم پزشکی سیرجان، سیرجان، ایران.
2. نویسنده مسئول: استادیار گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
شماره تماس: 09133578436 Email:mahsa.khodayarian6@gmail.com
3. استادیارگروه بهداشت عمومی، دانشکده علوم پزشکی سیرجان، سیرجان، ایران.
4. دانشیار گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی ، مرکز مدل سازی داده های مراقبت های بهداشتی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی، یزد، ایران.
چکیده
مقدمه: اهمیت سواد سلامت روان به عنوان یک مؤلفه ضروری برای افزایش دانش و تغییر نگرش نسبت به سلامت روان و بیماری روانی در دانش آموزان مدارس شناخته شده است. برای شناسایی مشکلات روانی، ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان به موارد، درک سلامت روان و بیماری روانی، انگ بیماری روانی، اطلاعات در مورد بیماری های روانی خاص، تجربیات بیماری روانی، کمک جویی و اهمیت سلامت روان مثبت می‌پردازد. لذا هدف این مطالعه ترجمه، بومی سازی و بررسی روایی و پایایی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان در دانش آموزان ایرانی می باشد.
روش بررسی: نسخه انگلیسی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان با 28 سوال دانش و 8 سوال نگرش در مورد اختلالات روانی، ترجمه اولیه، باز ترجمه و اصلاحات انجام گرفت.سپس روایی صوری کیفی و محتوا پرسشنامه توسط 12 نفر از متخصصین(روانپزشک، روانشناس، علوم تربیتی، آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت و آمار زیستی) بررسی و مورد تایید قرار گرفت. برای محاسبه پایایی، 30 نفر از دانش آموزان 13 تا 15 ساله متوسطه اول نسخه فارسی پرسشنامه را دو بار به فاصله 14 روز تکمیل کردند.
یافته‌ها: در این مطالعه 30 نفر (10 پسر و 20 دختر) در رده سنی 13 تا 15 سال وارد مطالعه شدند. در ترجمه ابزار دو سوال با فرهنگ ایرانی تطابق و بومی سازی شد. در بررسی روایی محتوایی طبق جدول لاوشه و والتز و باسل مقیاس نسبت روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی محاسبه شد. میانگین شاخص روایی محتوا گویه‌ها عدد 88/0 بدست آمد و نسبت روایی محتوا تعداد 4 سوال غیرقابل قبول بود. شاخص ضریب آلفای کرونباخ سوالات دانش سلامت عمومی و نگرش در مورد اختلالات روانی دانش آموزان به ترتیب96/0 و 86/0 بدست آمد. و همبستگی پیرسون سوالات بخش دانش 93/0 و نگرش 76/0 بود که ضریب پایایی قابل قبول بود. است.
نتیجه گیری: ابزار حاضراولین ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان است که در ایران ترجمه و بومی سازی شد، این ابزار برای سنجش سواد سلامت روان دانش آموزان 13 تا 15 ساله دبیرستانی مفید است. پیشنهاد می‌شود از ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان برای افزایش دانش و کاهش انگ بیماری روانی در راستای ارتقاء سواد سلامت روان در مدارس استفاده شود.
واژه های کلیدی: سواد سلامت روان، بومی سازی، اعتبارسنجی، دانش، نگرش، بیماری روانی
مقدمه
افزایش مشکلات سلامت روان نوجوانان یک چالش جهانی است، زیرا شیوع اختلالات سلامت روان در نوجوانان بالا است و در سراسر جهان در حال افزایش است(2،1). بیشتر اختلالات سلامت روان که در طول زندگی تجربه میشوند، برای اولین بار در نوجوانی ظاهر میشوند(3). نتایج مطالعات نشان می‌دهد بسیاری از نوجوانان سواد سلامت روانی پایینی دارند، بنابراین داشتن دانش و باورهای مناسب در مورد سلامت روان و مشکلات آن برای نوجوانان ضروری است(4).
یکی از تلاش‌ها برای کاهش بار جهانی ناشی از مشکلات سلامت روان شامل افزایش سواد سلامت روان عمومی است که به عنوان "دانش و باور در مورد اختلالات روانی که به شناخت، مدیریت یا پیشگیری از آنها کمک می‌کند" تعریف می‌شود(5). مطالعات، سطوح بالاتر سواد سلامت روان را با نگرش های مرتبط با انگ کمتر، درک چگونگی دستیابی و حفظ سلامت روان، درک اختلالات روانی و درمان آنها، افزایش دریافت کمک و دانستن اینکه چه زمانی و کجا می توان مراقبت های سلامـت روان مبتنـی بر شواهـد را دریـافت کرد مرتبـط می‌دانند(8-6).
سواد سلامت روان بر اهمیت نگرش نسبت به افراد مبتلا به بیماری روانی تأکید می‌کند و شامل کاهش انگ و تبعیض علیه آنها می‌شود(12-9). افزایش دانش عمومی سلامت روان به عنوان یک پیش نیاز برای تشخیص زودهنگام در اختلالات روانی است(13،14). تا به حال، مطالعات در مورد سلامت روان نشان داده است که بسیاری از افراد شناختی در مورد مشکلات روانی ندارند و نگرش منفی در مورد درمان یا اثربخشی درمان دارند(11،15). با این حال، داشتن سواد سلامت روان بالا دارای مزایای متعددی مانند پیشگیری از بیماری، تشخیص زودهنگام علائم و انجام مداخلات لازم برای کاهش علائم اختلال روانی است(16). سواد سلامت روان به عنوان پایه‌ای برای ارتقای سلامت روان، پیشگیری، شناسایی زودهنگام و بهبود دسترسی به مراقبت موثر در نظر گرفته می‌شود و برای نوجوانان ممکن است به بهترین وجه در محیط‌های مدرسه به آن پرداخته شود(17).
در سال‌های اخیر، ابزارهای متعددی شامل پرسشنامه سواد سلامت روان جورم(18)، پرسشنامه سواد سلامت روان دیاس(19)، مقیاس سواد سلامت روان اکونور(20)، سواد سلامت روان را مورد ارزیابی قرار داده اند. بررسی ها نشان می‌دهد که ابزارهای دانش سلامت روان و معیارهای سواد سلامت روان، اشکالات مهمی مانند فقدان اعتبارسنجی، نیاز به ترجمه یا اقتباس به دلیل تفاوت‌های زبانی و فرهنگی یا شواهد محدود برای کیفیت ویژگی‌های اندازهگیری برای اکثر معیارها وجود دارد (21، 9، 6).
Wei و همکارانش در یک پژوهش مرور دامنه ای (9) 91 معیار سواد سلامت روان شامل 16معیار دانش، 65 معیار انگ و 10معیار کمک جویی را شناسایی کردند از این میان، 16معیار دانش سطوح مختلفی از شواهد کیفیت را برای ویژگی‌های اندازهگیری مرتبط نشان دادند. با این حال، هیچ کدام برای استفاده در مدارس یا دانش آموزان دبیرستان تأیید نشده بودند. با توجه به اشکالات ساختاری، محتوایی یا روانسنجی مرتبط با ابزارهای موجود، مطالعات اندکی در زمینه سواد سلامت روان دانش‌آموزان نوجوان وجود داشت.هدف از انجام این پژوهش دریافت دامنه وسیعی از مسائل مربوط به سواد سلامت روان است. بنابراین از مفهوم سازی جورم از سواد سلامت روان استفاده کردیم، سواد سلامت روان (MHL) به دانش و نگرش در مورد سلامت روان اشاره دارد که به شناخت، مدیریت و پیشگیری از مسائل مربوط به سلامت روان کمک می کند(22). به گفته جورم و همکاران، MHL شامل هفت ویژگی: توانایی تشخیص اختلالات ؛ دانستن چگونگی جستجوی اطلاعات سلامت روان؛ دانش عوامل خطر و علل; آگاهی از خوددرمانی؛ آگاهی از کمک حرفه ای است(21). بررسی ها نشان داد که ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان به موارد 1)درک سلامت روان و بیماری روانی، 2) انگ بیماری روانی، 3) اطلاعات در مورد بیماری های روانی خاص، 4) تجربیات بیماری روانی، 5) کمک جویی و دریافت حمایت و 6) اهمیت سلامت روان مثبت می‌پردازد(23).
از آنجایی که دانش آموزان بیشتر وقت خود را در مدارس می گذرانند؛ ضروری است که سواد سلامت روان در دانش آموزان در مدارس مورد توجه قرار گیرد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد افزایش دانش سلامت عمومی و تغییر نگرش در مورد اختلالات روانی در دانش آموزان دبیرستانی منجر به بهبود سواد سلامت روان می‌شود(24). از آنجایی که در ایران به این مفهوم در مدارس توجه لازم نشده و ابزاری که تمام جنبه های سواد سلامت روان برای دانش‌آموزان دبیرستانی را شامل شود، وجود ندارد. ابزار اندازه گیری آن ضروری به نظر می رسد و یک ابزار روایی و پایایی شده مورد نیاز است. ابزارسنجش دانش سواد سلامت روان شامل 28 سوال دانش عمومی سلامت روان که نمرات بالاتر نشان دهنده دانش بالاتر است و 8 سوال نگرش در مورد بیماری روانی می باشد. سوالات نگرش مربوط به اختلالات روانی، نگرش شخصی شرکت کنندگان از جمله دیدگاه آنها در مورد علل و درمان بیماری روانی و رفتارهای مورد نظر نسبت به افراد مبتلا به بیماری روانی را مورد بررسی قرار می‌دهند. علی‌رغم کاربرد گسترده این ابزار در کشورهای مختلف، در ایران تاکنون این ابزار ترجمه و بومی سازی نشده است. با استفاده از چنین ابزاری در کنار پرسشنامه های معمول سواد سلامت روان می توان اطلاعات جامع تری از سواد سلامت روان افراد به دست آورد. به علاوه وجود چنین پرسشنامه‌ای می‌تواند برای سنجش اثربخشی مداخله‌ها و برنامه‌های آموزشی نیز مفید باشد. لذا هدف از انجام این پژوهش ترحمه، بومی‌سازی و بررسی روایی و پایایی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان در دانش آموزان دبیرستانی بود.
روش بررسی
پژوهش حاضر از نوع ترجمه- ساخت آزمون بود. شرکت کنندگان در این مطالعه 30 نفر (10 پسر و 20 دختر) در رده سنی 13 تا 15 سال بودند. به منظور انتخاب 30 نفر از دانش آموزان، دو مدرسه در شهرستان سیرجان، یک مدرسه دخترانه و یک مدرسه پسرانه به صورت تصادفی انتخاب شدند. پس از بازدید از مدارس منتخب، شرکت کنندگان به صورت تصادفی از لیست دانش آموزان انتخاب شدند. در این مطالعه ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان(Mental Health Literacy knowledge Measurement Tool) ابتدا ترجمه و سپس روایی و پایایی شد.
برای ترجمه از پروتکل استاندارد IQOLA (Quality Of Life Assessment) استفاده شد (25). شامل مراحل ترجمه، سنجش کیفیت ترجمه، ترجمه رو به عقب، مقایسه نسخه انگلیسی با نسخه فارسی توسط طراح اصلی پرسشنامه بود. ابتدا از طریق ایمیل پرسشنامه اصلی از طراحان اولیه پرسشنامه در خواست شد و اجازه ترجمه ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان گرفته شد.
در ترجمه پرسشنامه توسط دو متخصص زبان انگلیسی فارسی زبان و بدون اطلاع از یکدیگر، به فارسی ترجمه شد. سپس برای نمره دهی دو ترجمه هریک از آیتم های ابزار، طیف لیکرتی 5 قسمتی کاملاً موافقم ( 5 امتیاز)، موافقم (4 امتیاز)، نظری ندارم (3 امتیاز)،مخالفم (2 امتیاز) و کاملاً مخالفم (1 امتیاز) در نظر گرفته شد.
با انتخاب بیشترین امتیاز، توسط محققیق تیم پژوهش به یک نسخه تبدیل شد. مرحله دوم، ترجمه برگشتی یعنی ترجمه فارسی توسط دو فرد مسلط به زبان اصلی (انگلیسی) بدون اطلاع از یکدیگر و بدون اطلاع از نسخه اصلی مقیاس، تبدیل به انگلیسی شد سپس دو نسخه کنار هم قرار گرفته با هم انطباق داده شدند وکیفیت ترجمه از نظر دستور زبان و لغات مبهم اصلاح شد و بهترین کلمات گزینش شد تا به یک نسخه تبدیل شود.
مرحله سوم مرور و بررسی ترجمه نهایی در یک جلسه بحث گروهی متمرکز با مشورت متخصصین (افرادی که در زمینه‌ی ابزارسازی و بومی سازی آن تبحر کافی داشتند و همچنین آشنا به مقوله سلامت روان بودند از جمله، متخصص روانشناسی بالینی (2نفر)، متخصص روانپزشکی(1نفر)، متخصص علوم تربیتی(1نفر) و متخصص آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت (2نفر)که در زمینه سلامت روان تبحر داشتند برای درک بهتر و متناسب با پرسشنامه اصلی انجام شد.
در نهایت مطابقت و همسانی مفهومی نسخه اصلی با نسخه فارسی برگردانده شده به زبان انگلیسی از سوی طراحان نسخه اصلی تایید گردید.
در مرحله دوم روایی محتوایی، روایی صوری و پایایی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان محاسبه گردید. این ابزار متشکل از 2 بخش: شامل 28 سوال دانش عمومی سلامت روان و 8 سوال نگرش در مورد بیماری روانی می باشد.
برای سنجش دانش، سه گزینه « درست »، « نادرست » یا « نمی‌دانم » وجود دارد. به پاسخ صحیح یک امتیاز و به پاسخ نادرست یا پاسخ " نمی دانم " صفر امتیاز داده می‌شود که بالاترین امتیاز 28 هست. بنابراین نمرات بالاتر نشان دهنده دانش بالاتر است.
در مطالعه Mcluckie و همکاران آلفای کرونباخ برای سازگاری داخلی 71/0 مورد تائید قرار گرفت(26). سوالات نگرش مربوط به اختلالات روانی 8 سوال با مقیاس لیکرت 7 درجه ای از « کاملاً مخالفم » تا « کاملاً موافقم » است.
این 8 آیتم، نگرش شخصی شرکت کنندگان از جمله دیدگاه ها در مورد علل و درمان بیماری روانی و رفتارهای مورد نظر نسبت به افراد مبتلا به بیماری روانی را مورد بررسی قرار می‌دهند. نمرات بین 8 تا 56 است که نمرات بالاتر نشان دهنده نگرش بهتر و انگ کمتر نسبت به بیماری روانی است. سازگاری درونی این 8 آیتم در مطالعه (ملین و همکاران، 2015 ) آلفای کرونباخ 68/0 (27) و در مطالعه وی و همکاران (2019) (23) آلفای کرونباخ 70/0 را نشان دادند. در این مطالعه برای نسبت روایی محتوا (Content Validity Ratio) ابزار از مـدل پیشـنهادی لاوشـی (Lawshe)اسـتفاده شـد(28).
بـه ایـن ترتیـب کـه پرسشنامه در اختیار گـروه خبرگـان قـرار گرفـت و به منظور تعیین نسبت روایی محتوا از آنها خواسته شد که ضرورت وجود هر گویه را بر اساس طیف لیکرت سه قسمتی (ضروری است، مفید است ولی ضروری نیست، ضرورتی ندارد) بررسی نمایند و امتیاز دهند. برای تعیین روایی نیاز بود کـه افراد گروه پنل خبرگان شناسایی شـوند.
معمـولاً اعضـای گـروه پنـل ارزیابی روایی بایستی از متخصصانی تشکیل شوند که در حوزه دامنه محتوایی ابزار فعالیـت داشـته باشـند تـا امکـان قضاوت دقیق و صحیح فراهم شود.
این اعضا بر طبق اهداف از پیش تعیین شده مطالعه انتخاب شدند. در این مطالعه تصمیم بر آن شد که حداقل 12نفر شامل متخصص روانشناس(4نفر)، متخصص روانپزشک (2نفر)، متخصص علوم تربیتی(1نفر)، متخصص آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت(3نفر) و متخصص آمار زیستی(2نفر) در روند روایی سنجی ایـن ابزار شرکت کنند تـا بـا سطح اطمینان بیشتری به توافق آرای مورد نیاز و بـه ضـریب اعتبار بیشتر از 60 درصد که توسط Chadwick و همکاران (29) به عنوان حداقل ضریب اعتبار تجزیه و تحلیل روایـی پذیرفته شده است، دست یابیم.
با متخصصان مرتبط با پژوهش از طریق تماس تلفنی بـا آنهـا ارتبـاط برقرار شد بعد از موافقت آنها ابزار از طریق پسـت الکترونیـک ارسال شد. نسبت روایی محتوا بر اساس فرمول زیر محاسبه می‌شود:
در این فرمول، nE تعداد متخصصانی هستند که به گزینه "ضروری" پاسخ داده‌اند و N تعداد کل متخصصان است. پس از محاسبه امتیاز، بر اساس جدول حداقل مقادیر CVR برای تعداد متفاوت اعضای پانل امتیاز به دست آمده تفسیر شد.
بسته به تعداد نفراتی کـه در مرحلـه روایـی سـنجی شـرکت می‌کنند، یک CVR خاص وجود دارد و هر چقدر تعداد اعضای پنل بیشتر باشد، CVR مورد پذیرش مقـدار کمتـری خواهـد شد. که در مطالعه حـال حاضـر کـه 12 نفـر در پانـل حضـور داشتند این مقدار برابر 56/0 می‌باشد.
شاخص روایی محتوا (Content Validity Index): تعیین میزان CVI طبق روش والتز و باسل انجام شد: از خبرگان خواسته شد میزان مرتبط بودن هر گویه را با طیف چهار قسمتی (غیر مرتبط، نیاز به بازبینی اساسی، مرتبط اما نیاز به بازبینی، کاملاً مرتبط) مشخص کنند.
برای محاسبه CVI هرسوال تعداد خبرگانی که گزینه 3 و 4 را انتخاب کرده اند را بر تعداد کل خبرگان تقسیم شد. اگر مقدار حاصل از ۷/۰کوچکتر بود گویه رد می‌شد. اگر بین ۷/۰تا ۷۷/۰بود باید بازبینی انجام شود و اگر از ۷۷/۰بزرگتر باشد قابل قبول بود.
به منظور بررسی روایی صوری به شکل کیفی 12 نفر از متخصصان در رشته های آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، روانشناسی، روانپزشکی و آمار زیستی در مورد سطح دشواری، میزان تناسب و ابهام ابزار را بررسی کردند و اصلاحات مورد نیاز انجام شد. پس از ترجمه ابزار نیازی به بررسی کمی روایی صوری نیسـت(30).
برای بررسی پایایی پرسشنامه(Reliability)، همسانی درونی، با آلفای کرونباخ؛ و ثبات در طول زمان نیز با روش آزمون-بازآزمون اندازهگیری میشوند(31).
حداقل سطح مورد قبول آلفای کرونباخ، 7/0 در نظر گرفته شد(32). در این مطالعه به منظور تعیین ثبات نسخه نهایی ابزار، با توجه به معیارهای مربوط به انجام آزمون-بازآزمون، ابزار در دو مرحله توسط 30 نفر از دانش آموزان 13 تا 15 ساله با فاصله زمانی 14 روز تکمیل شد. سپـس با استـفــاده از شاخــص همبستــگی درون خــوشــهای
Intraclass correlation coefficient (ICC) ، نمرات کسب
کسب شده در این دو مرحله با هم مقایسه شدند (33).
میزان شاخص همبستگی درون خوشهای (ICC) از صفر تا یک می باشد و هر چه به یک نزدیکتر باشد پایایی بالاتری را نشان می دهد.
در گزارش میزان ICC باید فاصله اطمینان را نیز گزارش کرد. فاصله اطمینان کمتر از 6/0 باشد، معمولا پایایی مناسب تلقی نمیشود. سطوح ارزیابی میزان این آماره بدین صورت طبقهبندی شده است:
پایین (2/0-0/0)؛ ضعیف (4/0-21/0)؛ متوسط (6/0-41/0)؛ خوب (8/0-61/0) و عالی (1-81/0) (34).
برای بومی سازی پرسشنامه سنجش دانش سواد سلامت روان توسط متخصصین (دو متخصص روانشناس و یک متخصص علوم تربیتی و یک متخصص آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت) در بحث گروهی متمرکز مورد بررسی قرار گرفت.
ویژگی های دانش‌آموزان از نظرسن وپیشینه قومی، فرهنگی و مذهبـی در نظـر گرفتـه شد و محتـوایی که مناسـب سـن تلقـی
نمی‌شد حذف شد یا تطبیق داده شد.
یافته ها
در ترجمه بیشترین اختلاف مربوط به استفاده از کلمات رایج انگلیسی در زبان فارسی بود مانند مدیتیشن که در فارسی هم کاربرد زیادی دارد و دو سوال از لحاظ سازگاری های بین فرهنگی در پنل خبرگان در بحث گروهی مورد بررسی قرار گرفت و در این مرحله بر اساس اشتراک نظر متخصصین نسخه نهایی مورد تائید قرار گرفت.
طبق روش لاوشه روایی محتوا، باتوجه به حجم نمونه (12 نفر) و حداقل میزان CVR برای این حجم نمونه 56/0 می باشد. بنابراین CVR سوال 4، سوال 5، سوال 29، سوال 35 (جدول1)، غیرقابل قبول می باشند.
میانگین شاخص روایی محتوا (CVI) گویه‌ها عدد 88/0 بدست آمد که از حداقل 79/0 بیشتر می باشد که تایید کننده‌ی CVI معتبر می باشد. و گویه‌های شماره 3، 4، 7، 18 با کسب نمره 75/0 بانظر خبرگان مورد بازبینی قرار گرفت و اصلاح شد. CVR و CVR سوالات در جدول 1 آورده شده است. پس از بازبینی نسخه فارسی نهایی به متخصصین ایمیل شد و تایید شد.
در پایایی ابزار 30 دانش آموز(10 پسر و 20 دختر) در رده سنی 13 تا 15 سال شرکت کردند.
پایایی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان شاخص ضریب آلفای کرونباخ سوالات دانش سلامت عمومی و نگرش در مورد اختلالات روانی دانش آموزان به ترتیب96/0 و 86/0 بدست آمد و خرده مقیاس- همبستگی بخش دانش سلامت عمومی 93/0 و همبستگی نگرش در مورد اختلالات روانی 76/0 بود که ضریب پایایی قابل قبول است (جدول 2).
افزایش مشکلات سلامت روان نوجوانان یک چالش جهانی است، زیرا شیوع اختلالات سلامت روان در نوجوانان بالا است و در سراسر جهان در حال افزایش است(2،1). بیشتر اختلالات سلامت روان که در طول زندگی تجربه میشوند، برای اولین بار در نوجوانی ظاهر میشوند(3). نتایج مطالعات نشان می‌دهد بسیاری از نوجوانان سواد سلامت روانی پایینی دارند، بنابراین داشتن دانش و باورهای مناسب در مورد سلامت روان و مشکلات آن برای نوجوانان ضروری است(4).
یکی از تلاش‌ها برای کاهش بار جهانی ناشی از مشکلات سلامت روان شامل افزایش سواد سلامت روان عمومی است که به عنوان "دانش و باور در مورد اختلالات روانی که به شناخت، مدیریت یا پیشگیری از آنها کمک می‌کند" تعریف می‌شود(5). مطالعات، سطوح بالاتر سواد سلامت روان را با نگرش های مرتبط با انگ کمتر، درک چگونگی دستیابی و حفظ سلامت روان، درک اختلالات روانی و درمان آنها، افزایش دریافت کمک و دانستن اینکه چه زمانی و کجا می توان مراقبت های سلامـت روان مبتنـی بر شواهـد را دریـافت کرد مرتبـط می‌دانند(8-6).
سواد سلامت روان بر اهمیت نگرش نسبت به افراد مبتلا به بیماری روانی تأکید می‌کند و شامل کاهش انگ و تبعیض علیه آنها می‌شود(12-9). افزایش دانش عمومی سلامت روان به عنوان یک پیش نیاز برای تشخیص زودهنگام در اختلالات روانی است(13،14). تا به حال، مطالعات در مورد سلامت روان نشان داده است که بسیاری از افراد شناختی در مورد مشکلات روانی ندارند و نگرش منفی در مورد درمان یا اثربخشی درمان دارند(11،15). با این حال، داشتن سواد سلامت روان بالا دارای مزایای متعددی مانند پیشگیری از بیماری، تشخیص زودهنگام علائم و انجام مداخلات لازم برای کاهش علائم اختلال روانی است(16). سواد سلامت روان به عنوان پایه‌ای برای ارتقای سلامت روان، پیشگیری، شناسایی زودهنگام و بهبود دسترسی به مراقبت موثر در نظر گرفته می‌شود و برای نوجوانان ممکن است به بهترین وجه در محیط‌های مدرسه به آن پرداخته شود(17).
در سال‌های اخیر، ابزارهای متعددی شامل پرسشنامه سواد سلامت روان جورم(18)، پرسشنامه سواد سلامت روان دیاس(19)، مقیاس سواد سلامت روان اکونور(20)، سواد سلامت روان را مورد ارزیابی قرار داده اند. بررسی ها نشان می‌دهد که ابزارهای دانش سلامت روان و معیارهای سواد سلامت روان، اشکالات مهمی مانند فقدان اعتبارسنجی، نیاز به ترجمه یا اقتباس به دلیل تفاوت‌های زبانی و فرهنگی یا شواهد محدود برای کیفیت ویژگی‌های اندازهگیری برای اکثر معیارها وجود دارد (21، 9، 6).
Wei و همکارانش در یک پژوهش مرور دامنه ای (9) 91 معیار سواد سلامت روان شامل 16معیار دانش، 65 معیار انگ و 10معیار کمک جویی را شناسایی کردند از این میان، 16معیار دانش سطوح مختلفی از شواهد کیفیت را برای ویژگی‌های اندازهگیری مرتبط نشان دادند. با این حال، هیچ کدام برای استفاده در مدارس یا دانش آموزان دبیرستان تأیید نشده بودند. با توجه به اشکالات ساختاری، محتوایی یا روانسنجی مرتبط با ابزارهای موجود، مطالعات اندکی در زمینه سواد سلامت روان دانش‌آموزان نوجوان وجود داشت.هدف از انجام این پژوهش دریافت دامنه وسیعی از مسائل مربوط به سواد سلامت روان است. بنابراین از مفهوم سازی جورم از سواد سلامت روان استفاده کردیم، سواد سلامت روان (MHL) به دانش و نگرش در مورد سلامت روان اشاره دارد که به شناخت، مدیریت و پیشگیری از مسائل مربوط به سلامت روان کمک می کند(22). به گفته جورم و همکاران، MHL شامل هفت ویژگی: توانایی تشخیص اختلالات ؛ دانستن چگونگی جستجوی اطلاعات سلامت روان؛ دانش عوامل خطر و علل; آگاهی از خوددرمانی؛ آگاهی از کمک حرفه ای است(21). بررسی ها نشان داد که ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان به موارد 1)درک سلامت روان و بیماری روانی، 2) انگ بیماری روانی، 3) اطلاعات در مورد بیماری های روانی خاص، 4) تجربیات بیماری روانی، 5) کمک جویی و دریافت حمایت و 6) اهمیت سلامت روان مثبت می‌پردازد(23).
از آنجایی که دانش آموزان بیشتر وقت خود را در مدارس می گذرانند؛ ضروری است که سواد سلامت روان در دانش آموزان در مدارس مورد توجه قرار گیرد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد افزایش دانش سلامت عمومی و تغییر نگرش در مورد اختلالات روانی در دانش آموزان دبیرستانی منجر به بهبود سواد سلامت روان می‌شود(24). از آنجایی که در ایران به این مفهوم در مدارس توجه لازم نشده و ابزاری که تمام جنبه های سواد سلامت روان برای دانش‌آموزان دبیرستانی را شامل شود، وجود ندارد. ابزار اندازه گیری آن ضروری به نظر می رسد و یک ابزار روایی و پایایی شده مورد نیاز است. ابزارسنجش دانش سواد سلامت روان شامل 28 سوال دانش عمومی سلامت روان که نمرات بالاتر نشان دهنده دانش بالاتر است و 8 سوال نگرش در مورد بیماری روانی می باشد. سوالات نگرش مربوط به اختلالات روانی، نگرش شخصی شرکت کنندگان از جمله دیدگاه آنها در مورد علل و درمان بیماری روانی و رفتارهای مورد نظر نسبت به افراد مبتلا به بیماری روانی را مورد بررسی قرار می‌دهند. علی‌رغم کاربرد گسترده این ابزار در کشورهای مختلف، در ایران تاکنون این ابزار ترجمه و بومی سازی نشده است. با استفاده از چنین ابزاری در کنار پرسشنامه های معمول سواد سلامت روان می توان اطلاعات جامع تری از سواد سلامت روان افراد به دست آورد. به علاوه وجود چنین پرسشنامه‌ای می‌تواند برای سنجش اثربخشی مداخله‌ها و برنامه‌های آموزشی نیز مفید باشد. لذا هدف از انجام این پژوهش ترحمه، بومی‌سازی و بررسی روایی و پایایی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان در دانش آموزان دبیرستانی بود.
روش بررسی
پژوهش حاضر از نوع ترجمه- ساخت آزمون بود. شرکت کنندگان در این مطالعه 30 نفر (10 پسر و 20 دختر) در رده سنی 13 تا 15 سال بودند. به منظور انتخاب 30 نفر از دانش آموزان، دو مدرسه در شهرستان سیرجان، یک مدرسه دخترانه و یک مدرسه پسرانه به صورت تصادفی انتخاب شدند. پس از بازدید از مدارس منتخب، شرکت کنندگان به صورت تصادفی از لیست دانش آموزان انتخاب شدند. در این مطالعه ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان(Mental Health Literacy knowledge Measurement Tool) ابتدا ترجمه و سپس روایی و پایایی شد.
برای ترجمه از پروتکل استاندارد IQOLA (Quality Of Life Assessment) استفاده شد (25). شامل مراحل ترجمه، سنجش کیفیت ترجمه، ترجمه رو به عقب، مقایسه نسخه انگلیسی با نسخه فارسی توسط طراح اصلی پرسشنامه بود. ابتدا از طریق ایمیل پرسشنامه اصلی از طراحان اولیه پرسشنامه در خواست شد و اجازه ترجمه ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان گرفته شد.
در ترجمه پرسشنامه توسط دو متخصص زبان انگلیسی فارسی زبان و بدون اطلاع از یکدیگر، به فارسی ترجمه شد. سپس برای نمره دهی دو ترجمه هریک از آیتم های ابزار، طیف لیکرتی 5 قسمتی کاملاً موافقم ( 5 امتیاز)، موافقم (4 امتیاز)، نظری ندارم (3 امتیاز)،مخالفم (2 امتیاز) و کاملاً مخالفم (1 امتیاز) در نظر گرفته شد.
با انتخاب بیشترین امتیاز، توسط محققیق تیم پژوهش به یک نسخه تبدیل شد. مرحله دوم، ترجمه برگشتی یعنی ترجمه فارسی توسط دو فرد مسلط به زبان اصلی (انگلیسی) بدون اطلاع از یکدیگر و بدون اطلاع از نسخه اصلی مقیاس، تبدیل به انگلیسی شد سپس دو نسخه کنار هم قرار گرفته با هم انطباق داده شدند وکیفیت ترجمه از نظر دستور زبان و لغات مبهم اصلاح شد و بهترین کلمات گزینش شد تا به یک نسخه تبدیل شود.
مرحله سوم مرور و بررسی ترجمه نهایی در یک جلسه بحث گروهی متمرکز با مشورت متخصصین (افرادی که در زمینه‌ی ابزارسازی و بومی سازی آن تبحر کافی داشتند و همچنین آشنا به مقوله سلامت روان بودند از جمله، متخصص روانشناسی بالینی (2نفر)، متخصص روانپزشکی(1نفر)، متخصص علوم تربیتی(1نفر) و متخصص آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت (2نفر)که در زمینه سلامت روان تبحر داشتند برای درک بهتر و متناسب با پرسشنامه اصلی انجام شد.
در نهایت مطابقت و همسانی مفهومی نسخه اصلی با نسخه فارسی برگردانده شده به زبان انگلیسی از سوی طراحان نسخه اصلی تایید گردید.
در مرحله دوم روایی محتوایی، روایی صوری و پایایی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان محاسبه گردید. این ابزار متشکل از 2 بخش: شامل 28 سوال دانش عمومی سلامت روان و 8 سوال نگرش در مورد بیماری روانی می باشد.
برای سنجش دانش، سه گزینه « درست »، « نادرست » یا « نمی‌دانم » وجود دارد. به پاسخ صحیح یک امتیاز و به پاسخ نادرست یا پاسخ " نمی دانم " صفر امتیاز داده می‌شود که بالاترین امتیاز 28 هست. بنابراین نمرات بالاتر نشان دهنده دانش بالاتر است.
در مطالعه Mcluckie و همکاران آلفای کرونباخ برای سازگاری داخلی 71/0 مورد تائید قرار گرفت(26). سوالات نگرش مربوط به اختلالات روانی 8 سوال با مقیاس لیکرت 7 درجه ای از « کاملاً مخالفم » تا « کاملاً موافقم » است.
این 8 آیتم، نگرش شخصی شرکت کنندگان از جمله دیدگاه ها در مورد علل و درمان بیماری روانی و رفتارهای مورد نظر نسبت به افراد مبتلا به بیماری روانی را مورد بررسی قرار می‌دهند. نمرات بین 8 تا 56 است که نمرات بالاتر نشان دهنده نگرش بهتر و انگ کمتر نسبت به بیماری روانی است. سازگاری درونی این 8 آیتم در مطالعه (ملین و همکاران، 2015 ) آلفای کرونباخ 68/0 (27) و در مطالعه وی و همکاران (2019) (23) آلفای کرونباخ 70/0 را نشان دادند. در این مطالعه برای نسبت روایی محتوا (Content Validity Ratio) ابزار از مـدل پیشـنهادی لاوشـی (Lawshe)اسـتفاده شـد(28).
بـه ایـن ترتیـب کـه پرسشنامه در اختیار گـروه خبرگـان قـرار گرفـت و به منظور تعیین نسبت روایی محتوا از آنها خواسته شد که ضرورت وجود هر گویه را بر اساس طیف لیکرت سه قسمتی (ضروری است، مفید است ولی ضروری نیست، ضرورتی ندارد) بررسی نمایند و امتیاز دهند. برای تعیین روایی نیاز بود کـه افراد گروه پنل خبرگان شناسایی شـوند.
معمـولاً اعضـای گـروه پنـل ارزیابی روایی بایستی از متخصصانی تشکیل شوند که در حوزه دامنه محتوایی ابزار فعالیـت داشـته باشـند تـا امکـان قضاوت دقیق و صحیح فراهم شود.
این اعضا بر طبق اهداف از پیش تعیین شده مطالعه انتخاب شدند. در این مطالعه تصمیم بر آن شد که حداقل 12نفر شامل متخصص روانشناس(4نفر)، متخصص روانپزشک (2نفر)، متخصص علوم تربیتی(1نفر)، متخصص آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت(3نفر) و متخصص آمار زیستی(2نفر) در روند روایی سنجی ایـن ابزار شرکت کنند تـا بـا سطح اطمینان بیشتری به توافق آرای مورد نیاز و بـه ضـریب اعتبار بیشتر از 60 درصد که توسط Chadwick و همکاران (29) به عنوان حداقل ضریب اعتبار تجزیه و تحلیل روایـی پذیرفته شده است، دست یابیم.
|
CVR=
|
در این فرمول، nE تعداد متخصصانی هستند که به گزینه "ضروری" پاسخ داده‌اند و N تعداد کل متخصصان است. پس از محاسبه امتیاز، بر اساس جدول حداقل مقادیر CVR برای تعداد متفاوت اعضای پانل امتیاز به دست آمده تفسیر شد.
بسته به تعداد نفراتی کـه در مرحلـه روایـی سـنجی شـرکت می‌کنند، یک CVR خاص وجود دارد و هر چقدر تعداد اعضای پنل بیشتر باشد، CVR مورد پذیرش مقـدار کمتـری خواهـد شد. که در مطالعه حـال حاضـر کـه 12 نفـر در پانـل حضـور داشتند این مقدار برابر 56/0 می‌باشد.
شاخص روایی محتوا (Content Validity Index): تعیین میزان CVI طبق روش والتز و باسل انجام شد: از خبرگان خواسته شد میزان مرتبط بودن هر گویه را با طیف چهار قسمتی (غیر مرتبط، نیاز به بازبینی اساسی، مرتبط اما نیاز به بازبینی، کاملاً مرتبط) مشخص کنند.
برای محاسبه CVI هرسوال تعداد خبرگانی که گزینه 3 و 4 را انتخاب کرده اند را بر تعداد کل خبرگان تقسیم شد. اگر مقدار حاصل از ۷/۰کوچکتر بود گویه رد می‌شد. اگر بین ۷/۰تا ۷۷/۰بود باید بازبینی انجام شود و اگر از ۷۷/۰بزرگتر باشد قابل قبول بود.
به منظور بررسی روایی صوری به شکل کیفی 12 نفر از متخصصان در رشته های آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، روانشناسی، روانپزشکی و آمار زیستی در مورد سطح دشواری، میزان تناسب و ابهام ابزار را بررسی کردند و اصلاحات مورد نیاز انجام شد. پس از ترجمه ابزار نیازی به بررسی کمی روایی صوری نیسـت(30).
برای بررسی پایایی پرسشنامه(Reliability)، همسانی درونی، با آلفای کرونباخ؛ و ثبات در طول زمان نیز با روش آزمون-بازآزمون اندازهگیری میشوند(31).
حداقل سطح مورد قبول آلفای کرونباخ، 7/0 در نظر گرفته شد(32). در این مطالعه به منظور تعیین ثبات نسخه نهایی ابزار، با توجه به معیارهای مربوط به انجام آزمون-بازآزمون، ابزار در دو مرحله توسط 30 نفر از دانش آموزان 13 تا 15 ساله با فاصله زمانی 14 روز تکمیل شد. سپـس با استـفــاده از شاخــص همبستــگی درون خــوشــهای
Intraclass correlation coefficient (ICC) ، نمرات کسب
کسب شده در این دو مرحله با هم مقایسه شدند (33).
میزان شاخص همبستگی درون خوشهای (ICC) از صفر تا یک می باشد و هر چه به یک نزدیکتر باشد پایایی بالاتری را نشان می دهد.
در گزارش میزان ICC باید فاصله اطمینان را نیز گزارش کرد. فاصله اطمینان کمتر از 6/0 باشد، معمولا پایایی مناسب تلقی نمیشود. سطوح ارزیابی میزان این آماره بدین صورت طبقهبندی شده است:
پایین (2/0-0/0)؛ ضعیف (4/0-21/0)؛ متوسط (6/0-41/0)؛ خوب (8/0-61/0) و عالی (1-81/0) (34).
برای بومی سازی پرسشنامه سنجش دانش سواد سلامت روان توسط متخصصین (دو متخصص روانشناس و یک متخصص علوم تربیتی و یک متخصص آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت) در بحث گروهی متمرکز مورد بررسی قرار گرفت.
ویژگی های دانش‌آموزان از نظرسن وپیشینه قومی، فرهنگی و مذهبـی در نظـر گرفتـه شد و محتـوایی که مناسـب سـن تلقـی
نمی‌شد حذف شد یا تطبیق داده شد.
یافته ها
در ترجمه بیشترین اختلاف مربوط به استفاده از کلمات رایج انگلیسی در زبان فارسی بود مانند مدیتیشن که در فارسی هم کاربرد زیادی دارد و دو سوال از لحاظ سازگاری های بین فرهنگی در پنل خبرگان در بحث گروهی مورد بررسی قرار گرفت و در این مرحله بر اساس اشتراک نظر متخصصین نسخه نهایی مورد تائید قرار گرفت.
طبق روش لاوشه روایی محتوا، باتوجه به حجم نمونه (12 نفر) و حداقل میزان CVR برای این حجم نمونه 56/0 می باشد. بنابراین CVR سوال 4، سوال 5، سوال 29، سوال 35 (جدول1)، غیرقابل قبول می باشند.
میانگین شاخص روایی محتوا (CVI) گویه‌ها عدد 88/0 بدست آمد که از حداقل 79/0 بیشتر می باشد که تایید کننده‌ی CVI معتبر می باشد. و گویه‌های شماره 3، 4، 7، 18 با کسب نمره 75/0 بانظر خبرگان مورد بازبینی قرار گرفت و اصلاح شد. CVR و CVR سوالات در جدول 1 آورده شده است. پس از بازبینی نسخه فارسی نهایی به متخصصین ایمیل شد و تایید شد.
در پایایی ابزار 30 دانش آموز(10 پسر و 20 دختر) در رده سنی 13 تا 15 سال شرکت کردند.
پایایی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان شاخص ضریب آلفای کرونباخ سوالات دانش سلامت عمومی و نگرش در مورد اختلالات روانی دانش آموزان به ترتیب96/0 و 86/0 بدست آمد و خرده مقیاس- همبستگی بخش دانش سلامت عمومی 93/0 و همبستگی نگرش در مورد اختلالات روانی 76/0 بود که ضریب پایایی قابل قبول است (جدول 2).
جدول 1: روایی محتوا (نسبت روایی محتوای (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان
| CVR | CVI | ردیف | |
| سوال | |||
| 66/0 | 83/0 | سلامت روان و بیماری روانی هر دو شامل مغز و نحوه عملکرد آن می شود. | 1 |
| 83/0 | 91/0 | افرادی که بیماری روانی دارند می توانند در عین حال از سلامت روان نیز برخوردار باشند. | 2 |
| 66/0 | 75/0 | مغز می تواند بر نحوه عملکرد بدن تأثیر بگذارد اما بدن نمی تواند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد. | 3 |
| 16/0 | 75/0 | لوب های پیشانی مغز یک فرد تا حدود 25 سالگی به رشد و نمو ادامه می دهند. | 4 |
| 33/0 | 83/0 | سه مورد از عملکردهای مغز شامل تفکر، سیگنال دهی و رفتار است. | 5 |
| 66/0 | 1 | خلق و خوی هر فرد می تواند به طور طبیعی بالا و پایین شود. | 6 |
| 66/0 | 75/0 | مغز برای کمک به کنترل عملکرد قلب، ریه ها و انگشتان کمک می کند. | 7 |
| 66/0 | 83/0 | هم مشکلات ژنتیکی و هم عفونت ها می توانند باعث بیمار شدن مغز و توقف عملکرد طبیعی شوند. | 8 |
| 83/0 | 1 | علائم بیماری روانی ناشی از عملکرد غیر طبیعی مغز است. | 9 |
| 83/0 | 91/0 | افرادی که بیماری روانی دارند اغلب خشن و خطرناک هستند. | 10 |
| 83/0 | 83/0 | اکثر افرادی که بیماری روانی دارند خوب می شوند و با درمان خوب می مانند. | 11 |
| 1 | 91/0 | افرادی که مبتلا به اسکیزوفرنی هستند اغلب دچار دوگانگی شخصیتی می شوند. | 12 |
| 66/0 | 83/0 | ویتامین ها و مدیتیشن، درمان های موثری برای اکثر بیماری های روانی هستند. | 13 |
| 1 | 83/0 | افسردگی و اختلال دوقطبی دو نمونه از انواع بیماری های روانی به نام اختلالات خلقی هستند. | 14 |
| 83/0 | 1 | اختلال اضطراب زمانی اتفاق می‌افتد که مغز شخص وجود خطر را تشخیص دهد - مانند حمله سگ | 15 |
| 1 | 1 | اختلال پانیک معمولا در نوجوانی و بلوغ شروع می شود. | 16 |
| 83/0 | 91/0 | حمله پانیک به طور ناگهانی رخ می دهد و معمولا یک یا چند روز طول می کشد. | 17 |
| 83/0 | 75/0 | اختلال کم توجهی بیش فعالی دارای سه جزء مشکلات توجه، بیش فعالی و افسردگی است. | 18 |
| 83/0 | 1 | خودکشی در نوجوانان بیشتر مربوط به قلدری است و ارتباط چندانی با بیماری روانی ندارد. | 19 |
| 66/0 | 1 | رفتارهای خود آزاری گاهی ممکن است به طور تصادفی منجر به مرگ شود. | 20 |
| 66/0 | 83/0 | درمان اختلالات روانی شامل سه هدف: تسکین علائم، بازیابی عملکرد و ارتقاء بهبودی دارد. | 21 |
| 66/0 | 91/0 | افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی ترس غیرمنطقی و بیش از حدی را تجربه می کنند که رفتاری تحقیرآمیز یا شرم آور انجام دهند. | 22 |
| 66/0 | 1 | بی اشتهایی عصبی یک اختلال خوردن است که می تواند منجر به مرگ شود | 23 |
| 66/0 | 1 | یکی از وظایف مهم مغز کمک به فرد برای سازگاری با محیط است. | 24 |
| 66/0 | 1 | اختلالات روانی معمولاً به دلیل استرس های روزمره زندگی شروع می شود. | 25 |
| 66/0 | 83/0 | روان پریشی نوعی اختلال در تفکر و ادراک است که منجر به از دست دادن تماس با واقعیت می شود. | 26 |
| 66/0 | 1 | علائم اصلی اسکیزوفرنی هذیان و توهم است. | 27 |
| 83/0 | 91/0 | برای درمان تمام اختلالات روانی باید از داروها استفاده کرد. | 28 |
| 33/0 | 83/0 | به راحتی می توان تشخیص داد که فردی دچار بیماری روانی شده است، زیرا معمولاً به شیوه ای عجیب و غریب عمل می کند. | 29 |
| 66/0 | 91/0 | بیمار روانی نباید در مسائل سیاسی جامعه از جمله انتخابات شرکت کند. | 30 |
| 66/0 | 91/0 | اکثر افرادی که بیماری روانی دارند خطرناک و خشن هستند. | 31 |
| 66/0 | 83/0 | اکثر افراد مبتلا به بیماری روانی می توانند شغل خوب و زندگی موفق و پرباری داشته باشند. | 32 |
| 66/0 | 83/0 | من حاضرم فردی مبتلا به بیماری روانی را در مدرسه خود داشته باشم. | 33 |
| 83/0 | 83/0 | خوشحال می شوم که با یک فرد مبتلا به بیماری روانی دوست صمیمی شوم. | 34 |
| 33/0 | 83/0 | بیماری روانی معمولاً نتیجه تربیت بد والدین یا محیط ضعیف خانواده است. | 35 |
| 66/0 | 91/0 | افرادی که دچار بیمار روانی هستند بهبود نمی یابند. | 36 |
جدول 2: همبستگی پیرسون بین نمرات ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان (دانش سلامت عمومی و نگرش در مورد اختلالات روانی (آلفای کرونباخ) و پایایی آزمون- بازآزمون (ضریب همبستگی درون خوشهای)
| متغیرها | خرده‌مقیاس- همبستگی کل | آلفای کرونباخ | همبستگی درون خوشهای | ||
| ICC | فاصله اطمینان |
|
|||
| دانش‌سلامت عمومی | 936/0 | 967/0 | 967/0 | 0985/0-924/0 | 0001/0> |
| نگرش‌در‌مورد اختلالات روانی | 761/0 | 836/0 | 863/0 | 939/0-688/0 | 0001/0> |
این مطالعه به منظور ترجمه و ارزیابی نسخه فارسی ابزار سنجش دانش سواد سلامت روان انجام شد. این ابزار برای افزایش دانش و تغییر نگرش در مورد اختلالات روانی و بهبود سواد سلامت روان در نوجوانان کاربرد فراوانی دارد. پرسشنامه بر اساس دستورالعمل استاندارد که در تحقیقات برای اندازه گیری کیفیت زندگی در فرهنگ ها و جوامع مختلـف استفاده می شـود(35)،
ترجمه ای ساده و روان شد تا نوجوانان بتوانند تک تک سوالات
ابزار را به درستی درک کنند.
برای بومی سازی پرسشنامه، ویژگی های دانش‌آموزان از نظرسن و پیشینه قومی، فرهنگی و مذهبی و مطابق با فرهنگ ایرانی در نظر گرفته شد و محتوایی که مناسب فرهنگ ایرانی نبود حذف شد یا تطبیق داده شد. مثلا کلماتی مثل خودکشی یا سوء مصرف مواد به دلیل حساس بودن نوجوانان در مفهوم سوالات گنجانده شد.
همچنین به منظـور بررسی روایی صوری ، ده نفر از متخصصان
در رشته های آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، روانشناسی، روانپزشکی و آمار زیستی در مورد سطح دشواری، میزان تناسب و ابهام ابزار بررسی شد و اصلاحات مورد نیاز انجام شد. در نسخه فارسی پرسشنامه، اصطلاحات انگلیسی پرکاربرد در زبان فارسی مثل کلمه مدیتیشن حذف شد و معادل فارسی آن جایگزین شد.
در بررسی روایی محتوای ابزار در برخی از سوالات، شاخص روایی محتوا نیاز به بازبینی داشت که با نظر پنل خبرگان اصلاحات انجام شد. ضرایب برخی سوالات پایین و غیرقابل قبول بود که دو سوال مربوط به دانش و دو سوال نگرش در مورد اختلالات روانی حذف شدند. از آنجایی که در فرهنگ ایران انگ بیماری روانی وجود دارد؛ ممکن است برداشت ذهنی افراد در برخی سوالات مرتبط با آن تاثیر گذار باشد.
سایر معیارهای روانسنجی ابزار مانند ثبات درونی و ثبات آزمون-بازآزمون عملکرد خوب و بالایی را نشان دادند. میزان آماره شاخص همبستگی درون خوشهای (ICC) همبستگی قوی نشان داد. علت به دست آمدن ضریب مطلوب در همبستگی درونی در این مطالعه که نشان از همگنی بالا در آیتم های این ابزار است را می‌توان در دقتی که در تهیه ترجمه فارسی این پرسشنامه صورت گرفت و استفاده از لغات مناسب، مرتبط دانست و از دیگر علل پایایی درونی بالای ابزار عدم پیچیدگی سؤالات می‌توان عنوان کرد.
در مطالعات متعددی که با استفاده از این ابزار انجام شده، فقط ضریب آلفای کرونباخ گزارش شده بود. در مطالعه Mcluckie و همکاران تأثیر برنامه درسی سلامت روان، آلفای کرونباخ ابزار سنجش سواد سلامت روان برای سازگاری داخلی 71/0 بدست آمد(26). در مطالعه Stan Kutcher و همکاران با هدف بهبود سواد سلامت روان دانش آموزان توسط معلمان کلاس درس بر دانش و نگرش دانش‌آموزان در مورد بیماری‌های روانی بررسی شد که در پرسشنامه دانش سلامت روان استفاده شده در مطالعه ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه 65/0 گزارش شد(36).
در مطالعه ایجاد و اعتبارسنجی سنجش سواد سلامت روان توسط Yifeng Wei و همکاران (2019) ساختار عاملی، پایایی سازگاری درونی، اعتبار سازه و پاسخگویی به تغییر ابزار را بررسی کردند در مطالعه Yifeng Wei سازگاری درونی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 70/0 گزارش شد(23). در مطالعه حاضر آلفای کرونباخ دانش عمومی سلامت روان و نگرش در مورد اختلالات روانی از پایایی مناسبی برخوردار بود. در مطالعه ارزیابی روایی محتوای یک ابزار توسعه یافته مبتنی بر عملکرد، شاخص روایی محتوا (96/0) و نسبت روایی (98/0) دارای میانگین ضریب بالایی بود که تاییدکننده روایی محتوایی ابزار برای بکارگیری در سطح تیمهای مختلف بهداشتی و درمانی بود آلفای کرونباخ پرسشنامه 94/0محاسبه شد و بین کلیه ابعاد پرسشنامه همبستگی قابل قبول وجود داشت. نتایج ارزیابی ICC نشان داد همبستگی درون گروهی (89/0) در سطح قابل قبولی قرار دارد.(37).
در مطالعه ویژگی های روانسنجی نسخه فارسی پرسشنامه سواد سلامت روان نتایج پایایی برای همه خرده مقیاس ها بیشتر از 5/0 بود که بیانگر پایایی مطلوب پرسشنامه می‌باشد. نسبت روایی محتـوا بیشتـر از 62/0 درصـد و شـاخـص روایی محتوا بیشتـر از
75/0 درصـد بود که نشان از روایـی محتـوای مناسب پرسشنـامه
داشت(38) که با نتایج مطالعه ما همخوانی دارد.
.Yifeng Wei و همکاران (2019) در مطالعه اعتبارسنجی سنجش سواد سلامت روان سازگاری درونی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 70/0 گزارش شده است(23).
در این مطالعه با مشورت از متخصصین در حوزه ابزارسازی و با نظر پنل خبرگان که مجموعه ای از متخصصین روانشناسی بالینی، روانپزشکی، علوم تربیتی، آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت و آمار زیستی بودند، اجماع نظر در مورد ترجمه و روایی و پایایی ابزار بود. با توجه به نوع و تعداد سوالات بین متخصصین توافق انجام شد که نیازی به تحلیل عاملی و روایی سازه نیست. از مزیت های این پرسشنامه سنجش دانش سواد سلامت روان به عنوان ابزاری در نظر گرفته می شود که کاربرد و استفاده برای ارائه اطلاعات ضروری و افزایش دانش سلامت روان به منظور ارتقا سواد سلامت روان در دانش آموزان دارد. این پرسشنامه به برنامه های سلامت روان در مدارس و به درک سلامت روان و بیماری روانی در نوجوانان کمک می کند و در نهایت منجر به کاهش انگ بیماری روانی و افزایش دریافت کمک می شود. باتوجه به مزیت های این پرسشنامه و همچنین روایی و پایایی مطلوب حاصل شده در این مطالعه، پیشنهاد می‌شود از پرسشنامه برای افزایش دانش و کاهش انگ بیماری روانی در راستای ارتقاء سواد سلامت روان در مدارس استفاده شود. سنجش دانش سواد سلامت روان اولین ابزاری است که در ایران ترجمه، بومی سازی شد و برای دانش آموزان دبیرستانی استفاده می شود می توان از آن به عنوان ارائه مداخله برای افزایش دانش سلامت عمومی و تغییر نگرش و نهایتا بهبود سواد سلامت روان در مدارس استفاده کرد. بنابراین برای استفاده در محیط دبیرستان قابل اعتماد و معتبر است. با این حال، از آنجایی که اعتبارسنجی یک ابزار یک فرآیند تکراری مداوم است، تحقیقات بیشتری برای تأیید یافته‌های ما در سایر مکان‌های جغرافیایی مورد نیاز است.
ملاحظات اخلاقی
این مطالعه برگرفته از پایان نامه دانشجوی دکتری آموزش بهداشت و ارتقای سلامت است.
پژوهش حاضر با تایید کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی یزد (IR.SSU.SPH.REC.1402.089) اخذ شد.
سهم نویسندگان
تمام نویسندگان سهم یکسانی در تهیه این مقاله داشته اند.
حمایت مالی
حمایت مالی این پژوهش توسط دانشگاه علوم پزشکی یزد تامین شده است.
تضاد منافع
هیچگونه تعارض منافعی بین نویسندگان وجود ندارد.
تقدیر و تشکر
نویسندگان مایلند از متخصصانی که در ترجمه و اعتبار سنجی ابزار مشارکت داشته اند قدردانی کنند. از اداره آموزش و پرورش سیرجان نیز کمال تشکر را داریم و ما به ویژه از طراحان ابزاری که به ما اجازه ترجمه دادند و ما را در فرآیند ترجمه راهنمایی کردند، قدردانی می کنیم.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
روان شناسی
دریافت: 1403/1/10 | پذیرش: 1403/3/20 | انتشار: 1403/4/10
دریافت: 1403/1/10 | پذیرش: 1403/3/20 | انتشار: 1403/4/10
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
