دوره 22، شماره 4 - ( مهر و آبان 1402 )
جلد 22 شماره 4 صفحات 73-59 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.PNU.1400.150
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
TabeBordbar F, ESMAEILI M, KESAAVARZI Z. The Relationship between Health Literacy and Cyberchondria Based on the Mediating Role of Health Anxiety. TB 2023; 22 (4) :59-73
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3494-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3494-fa.html
تابع بردبار فریبا، اسماعیلی معصمومه، کشاورزی زینب. ارتباط بین سواد سلامت با سایبرکندریا بر اساس نقش واسطه ای اضطراب سلامت. طلوع بهداشت. 1402; 22 (4) :59-73
دانشگاه پیام نور، تهران ، Esmaeilimasomeh@yahoo.com
متن کامل [PDF 954 kb]
(257 دریافت)
| چکیده (HTML) (407 مشاهده)
متن کامل: (706 مشاهده)
ارتباط بین سواد سلامت با سایبرکندریا بر اساس نقش واسطه ای اضطراب سلامت
فریبا تابع بردبار1، معصومه اسماعیلی2 زینب کشاورزی 3
1. دانشیار، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
2. نویسنده مسئول:استادیار،گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
تلفن تماس: 09309477626 Email:m.esmaeilii2022@pnu.ac.ir
3.کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
مقدمه: اینترنت ابزاری بی‌طرف است که در ابتدا برای تسهیل تحقیقات در نهادهای علمی و نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما اکنون سلامت روانی جامعه راتحت تاثیر قرارداده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین سواد سلامت وسایبرکندریا در زنان با نقش واسطه‌ای اضطراب سلامت انجام شد.
روش بررسی: روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی –همبستگی و براساس معادلات ساختاری اجرا شد. با استفاده از روش نمونه گیری دردسترس300 نفراز زنان شهر شیراز با در نظر گرفتن ملاک‌های ورود وخروج از پژوهش به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.گردآوری داده‌ها با استفاده از پرسشنامه‌های سایبرکندریا مک الری وشلوین، اضطراب سلامت سالکوسکیس ووارویک و سواد سلامت منتظری وهمکاران صورت گرفت. تحلیل داده‌های توصیفی و بررسی فرضیه‌ها با روش معادلات ساختاری با رویکرد تحلیل مسیر و با استفاده از نرم افزار spss و ایموس انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که بین سواد سلامت و سایبرکندریا ارتباط مستقیم معنی دار (05/0 p=و15/0=β
نتیجه گیری: با توجه به اینکه بیش از نیمی از افراد دارای سواد سلامت ناکافی می‌باشند لازم است مداخلات موثری به منظور توانمندسازی آنها در زمینه ارتقای سواد سلامت طراحی و اجرا گردد. همچنین، لازم است روش‌های جدیدتری مانند آموزش تحت وب به منظور کسب اطلاعات بهداشتی بیشتر در اختیار افراد قرار گیرد.
واژه های کلیدی :اضطراب سلامت، سایبرکندریا، سواد سلامت، زنان
جدول3: ضرایب رگرسیونی استاندارد شده
شکل1: مدل ساختاری پژوهش
جدول3: ضرایب رگرسیونی استاندارد شده
جدول4:اثرات مستقیم و غیر مستقیم سواد سلامت و سایبرکندریا
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین سواد سلامت با سایبرکندریا بر اساس نقش واسطه ای اضطراب سلامت انجام شد. نتیجه فرضیه اول پژوهش نشان داد که رابطه منفی معناداری بین سواد سلامت و سایبرکندریا در سطح 95درصد اطمینان وجود دارد. یعنی سطح پایین سواد سلامت پیش بینی کننده افزایش سایبرکندریا در زنان می باشد.
برای بررسی دقیق‌تر خرده مقیاس‌های سواد سلامت به عنوان متغیر پیش‌بین و متغیر سایبرکندریا به عنوان متغیر ملاک ازآزمون رگرسیون استفاده شد. براساس یافته ها، خرده مقیاس های سواد سلامت می‌توانند 7/3درصد از سایبرکندریا را پیش بینی کنند بنابراین فرضیه اول پژوهش تایید شد.
تحقیقی در دسترس محقق که نقش پیش‌بینی‌کنندگی سواد سلامت در بروز سایبرکندریا در زنان را بررسی کرده باشد یافت نشد و البته این خود یکی از نقاط قوت تحقیق پیش رو است. در تبیین رابطه بین سواد سلامت و سایبرکندریا باید گفت سواد سلامت به عنوان یک مهارت مهم شناخته شده و کلید اصلی پیشگیری از بیماری‌ها می‌باشد که به ارتقاء کیفیت زندگی کمک می‌کند. متاسفانه مطالعات صورت گرفته در داخل وخارج از کشور نشان از سواد بهداشتی محدود جامعه دارد(26) که این سواد سلامت محدود منجر به بی توجهی و سهل انگاری در امر سلامت و افزایش هزینه‌های اقتصادی سلامتی می‌شود.
امروزه با توسعه وب سایت‌های مربوط به سلامت، اینترنت توانسته است به عنوان یک رسانه اصلی برای انتقال اطلاعات بهداشتی عمل کند و تقریبا 80 درصد افرادی که به اینترنت دسترسی دارند از آن برای اهداف مختلف مرتبط با سلامت مانند جستجوی اطلاعات سلامت، ارتباط با پزشکان و خرید دارو استفاده می کنند(3).
طبق پژوهش‌ها دسترسی به دستگاه‌های تکنولوژی و داشتن سواد نسبی منجر به احتمال استفاده بیشتراز اینترنت برای کسب اطلاعات مربوط به سلامتی می شود(27) اما افرادی که دارای خرده سوادی در زمینه سلامت دارند با یک جستجو در اینترنت توهم دانشمند و متخصص بودن در همه امور دارند و منجر به خود درمانی و گاهی دیگردرمانی برای دوستان و آشنایان می شوند. افراد با سطح سواد بهداشتی بالاتر بیشتر از خطرات ناشی از عدم اطمینان اطلاعات سلامت آگاهی دارند(28) و این اطلاعات سلامت گاهی منجر به بهبود رابطه آنها با پزشک و منجر به مراجعه زود هنگام آنها به پزشک می‌شود(29). بنابراین اطلاعات آنلاین بهداشتی باید افراد را قادر سازد تا بتوانند درک کنند، درصورت داشتن اطلاعات در مورد سلامتی چه کاری باید انجام دهندواین امرنیاز به توانایی ارزیابی انتقادی اطلاعات و داشتن سواد سلامت می باشد .
نتایج فرضیه دوم پژوهش نشان داد که رابطه مثبت معناداری بین اضطراب سلامتی و سایبرکندریا در سطح 99درصد اطمینان وجود دارد. برای بررسی دقیق‌تر خرده مقیاس‌های اضطراب سلامت بعنوان متغیر پیش‌بین و متغیر سایبرکندریا به عنوان متغیر ملاک از آزمون رگرسیون استفاده شدکه نتایج نشان داد خرده مقیاس های اضطراب سلامت می‌توانند 8/20درصد از سایبرکندریا را پیش‌بینی کنند و هر سه خرده مقیاس اضطراب سلامت نقش معناداری در تبیین سایبرکندریا دارند و آن را پیش‌بینی می‌کنند که از میان آنها ابتلا به بیماری با بتای 242/0 بیشترین نقش را ایفا می‌کند.
یافته های این فرضیه با نتایج تحقیق باتیbatty) ) وهمکاران (9)، دوهرتی (Doherty) وهمکاران(30)، مولان (Mulan) و همکاران(15)، فرگوس(Fergus) وهمکاران(18) همسو می باشد. در تبیین رابطه بین اضطراب سلامت و سایبرکندریا باید گفت اضطراب سلامت یک بیماری روانی شایع، ناتوان کننده و اغلب مزمن است که با ترس بیش از حد و مداوم یا نگرانی از بیماری جدی مشخص می شود(31) که این نگرانی منجر به استفاده زیاد از اینترنت برای کسب اطلاعات مرتبط با سلامتی می شود. همچنین با توجه به نظریه بار شناختی افرادی که اضافه بار اطلاعات دارند بیشتردچار استرس، گیج شدن، تفسیرهای نادرست و کاهش دقت در تصمیم گیری می‌شوند و علاوه برپیامدهای نامطلوب سلامتی منجر به حالت های عاطفی منفی، عصبانیت و استرس می شود(32) که این حالت در افراد با اضطراب سلامت بالا و گرایش به رفتارهای سایبرکندریا بیشتر دیده می‌شود. بنابراین از آنجا که سایبرکندریا، حالت اضطرابی است که در آن فرد به طور شدید و غیر منطقی نگران این است که دچار بیماری جسمانی یا اختلال روان‌شناختی خاصی باشد یا احتمال بروز آن را در خود ببیند. این افراد، رفتار اضطرابی را با بررسی سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی برای پیدا کردن و نسبت دادن یک یا چند بیماری به خود نشان می‌دهند و دچار اضطراب در مورد سلامتی که با وسواس فکری هم همراه می باشد می شوند.
نتایج یافته ها جهت بررسی فرضیه سوم پژوهش نشان داد که بین سایبرکندریا و اضطراب سلامت رابطه ی مثبت معنادار و بین سواد سلامت و سایبرکندریا رابطه منفی معنادار وجود دارد.یعنی سواد سلامت پایین منجر به افزایش اضطراب سلامت و افزایش اضطراب سلامت منجر به افزایش سایبرکندریا می شود.براساس یافته ها ضرایب مستقیم سواد سلامتی برسایبرکندریا 14/0 بوده است که با ورود اضطراب سلامتی ضریب غیرمستقیم آن منفی 30/0 درصد شده است که نشان دهنده نقش معنادار اضطراب سلامتی به عنوان متغیر واسطه ای بوده است.
این نتیجه نشان می دهد که وجود سواد سلامتی با واسطه اضطراب سلامت باعث شکل گیری رفتار سایبرکندریا در زنان می شود. تحقیقی همسوکه نشانگر نقش میانجی گر اضطراب سلامتی در رابطه بین سواد سلامت و سایبرکندریا باشد یافت نشد. در تبیین رابطه فوق می تواند گفت اضطراب سلامت یک اختلال شناختی گسترده ای است که به صورت درک نادرست درباره علائم و تغییرات بدنی که به دلیل باورهای فرد در مورد بیماری یا سلامت به وجود می آید(9) که منجر به مشکلات روانی و جسمی برای افرادی مبتلا به آن می شود. افرادی که نگران شرایط سلامتی خود هستند به طور فعال اطلاعات آنلاین مربوط به سلامت را بیشترجستجو می‌کنندکه به نوبه خود سطح اضطراب سلامتی را افزایش می دهد(29).
از آنجا که سواد سلامت پایین منجر به افزایش اضطراب سلامت و سایبرکندریا می‌شود لذا رابطه منفی بین این دو متغیر قابل پیش بینی بود. علاوه بر آن از آنجایی که سواد سلامت بالا باعث کاهش اضطراب سلامت و سایبرکندریا می‌شود، بنابراین یکی از راهکارهای اصولی برای پیشبرد برنامههای پیشگیری و بهداشت وزارت بهداشت، افزایش سطح سواد سلامت مردم است. افرادی که سواد سلامت بالا دارند بیشتر از خطرات ناشی از عدم اطمینـان در اینتـرنت آگـاه هستند و این اطـلاعـات را ارزیـابـی
می کنند.
اطلاعات آنلاین بهداشتی باید افراد را قادر سازد تا بتوانند درک کنند. در صورت داشتن اطلاعات در مورد سلامتی چه کاری باید باید انجام شود واین امرنیاز به توانایی ارزیابی انتقادی اطلاعات دارد. مردم همچنین می تواند این اطلاعات را با یک متخصص مراقبت های بهداشتی در ارتباط بگذارنند.
هنگامی که جستجوی آنلاین بهداشتی باعث پریشانی یا اضطراب می شود نباید به جستجوی آنلاین ادامه داد، زیرا چنین مقابله ای باعث پریشانی یا اضطراب بیشتر می شود به عبارت دیگر توضیح بیشترو اطمینان، منجر به تعاملی بین فرد واینترنت می شود که احتمالا احساس تنهایی، گیجی، پشتیبانی و درماندگی خواهد شد(29). در سایبرکندریا فرد به جستجوی بی اساس ومکرر اطلاعات آنلاین در مورد سلامت شخصی می باشد که باعث اضطراب می شود(33) که در پژوهش حاضر تایید شد که سایبرکندریا و اضطراب سلامت رابطه معنادار مثبت دارند. بنابراین دریک جمع بندی می توان گفت افزایش اضطراب سلامت که ناشی سوادسلامتی پایین می باشد منجر به سایبرکندریا می شود. به نظر می‌رسد درک ارتباط بین سواد سلامت و سلامت روانی افراد بتواند اطلاعات مفیدی در اختیار سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان سلامت جهت ارتقای سلامت روانی و ارتقای سواد الکترونیک افراد جامعه قرار دهد.
مطالعه حاضر می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در استفاده از برنامههای ارتقا سواد سلامت در جهت کاهش اضطراب سلامت و در نهایت کاهش رفتارهای سایبرکندریا نقش مهمی ایفا کند و کمک‌کننده باشد.
از محدودیت‌های مطالعه می‌توان به این مسئله اشاره کرد که در این مطالعه فقط مقالات به زبان انگلیسی بررسی شدند. چنانچه مطالعه‌ای به زبانی غیر از انگلیسی منتشر شده باشد، بررسی نشده است و همچنین عدم دسترسی به متن کاملی برخی مقالات و عدم استفاده در مرور نظام‌مند محدودیت بعدی این مطالعه است.
با‌توجه‌به نقش سواد در کاهش اضطراب سلامت و رفتار سایبرکندریا پیشنهاد می‌شود تا در رسانه‌ها و مراکز آموزشی درمانی بر اهمیت این مسئله تأکید شود تا افراد با آن آشنا شوند و برنامه‌هایی در این راستا برای ارتقا سواد سلامت افراد تدارک دیده شود.
تضاد منافع
در ارایه نتایج پژوهش تضاد منافع وجود نداشت.
تقدیر و تشکر
بدین وسیله از اساتید محترم و تمامی افرادی شرکت کننده در پژوهش که درانجام پژوهش ما را یاری داده اند قدرانی نموده و برای همگی آنان آرزوی صحت وسلامتی می نماییم اضطراب سلامت، سایبرکندریا، سواد سلامت، زنان
فریبا تابع بردبار1، معصومه اسماعیلی2 زینب کشاورزی 3
1. دانشیار، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
2. نویسنده مسئول:استادیار،گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
تلفن تماس: 09309477626 Email:m.esmaeilii2022@pnu.ac.ir
3.کارشناس ارشد روانشناسی عمومی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
چکیده
مقدمه: اینترنت ابزاری بی‌طرف است که در ابتدا برای تسهیل تحقیقات در نهادهای علمی و نظامی مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما اکنون سلامت روانی جامعه راتحت تاثیر قرارداده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین سواد سلامت وسایبرکندریا در زنان با نقش واسطه‌ای اضطراب سلامت انجام شد.
روش بررسی: روش پژوهش حاضر از نوع توصیفی –همبستگی و براساس معادلات ساختاری اجرا شد. با استفاده از روش نمونه گیری دردسترس300 نفراز زنان شهر شیراز با در نظر گرفتن ملاک‌های ورود وخروج از پژوهش به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.گردآوری داده‌ها با استفاده از پرسشنامه‌های سایبرکندریا مک الری وشلوین، اضطراب سلامت سالکوسکیس ووارویک و سواد سلامت منتظری وهمکاران صورت گرفت. تحلیل داده‌های توصیفی و بررسی فرضیه‌ها با روش معادلات ساختاری با رویکرد تحلیل مسیر و با استفاده از نرم افزار spss و ایموس انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که بین سواد سلامت و سایبرکندریا ارتباط مستقیم معنی دار (05/0 p=و15/0=
نتیجه گیری: با توجه به اینکه بیش از نیمی از افراد دارای سواد سلامت ناکافی می‌باشند لازم است مداخلات موثری به منظور توانمندسازی آنها در زمینه ارتقای سواد سلامت طراحی و اجرا گردد. همچنین، لازم است روش‌های جدیدتری مانند آموزش تحت وب به منظور کسب اطلاعات بهداشتی بیشتر در اختیار افراد قرار گیرد.
واژه های کلیدی :اضطراب سلامت، سایبرکندریا، سواد سلامت، زنان
مقدمه
سایبرکندریا به تحقیقات آنلاین بیش از حد و تکراری در مورد اطلاعات پزشکی اشاره دارد. بیمار تمایل دارد دائماً اطلاعاتی را در اینترنت جستجو کند تا از وضعیت سلامتی خود اطمینان حاصل کند(1).کسانی که دچار سایبرکندریا هستند نسبت به بروز بیماری‌های جسمانی و گاهی روان‌شنـاختی بسیـار نگرانند.
آنها هر نشانه‌ای را هشداری بزرگ می‌دانند. اما اگر این حالت به صورت مکرر و اضطراب گونه همراه باشد منجر به بروز مشکلاتی در زندگی شخصی فرد می شود که به شکل نگران کننده ای خطرناک است و فرد باید برای درمان این اختلال به روانپزشک مراجعه کند. سایبرکندریا باعث مشکلاتی بین ارتباط پزشک و بیمارشده است ازجمله می‌توان به کم شدن اعتماد نسبت به پزشک اشاره کرد وتفسیرنادرست از علایم بیماری می‌شود(2).
سایبرکندریا در راهنمای تشخیصی وآماری اختلالات روانی ویرایش پنجم گنجانده نشده است ونتیجه این وضعیت این است که اطلاعات قابل اعتمادی در مورد شیوع سایبرکندریا در دسترس نیست (3) اما مطالعاتی در کشورهای مختلف در رابطه با شیوع این اختلال گزارش شده است. مثلا در کشور آمریکا نرخ جستجوی مداوم در اینترنت برای دریافت اطلاعات پزشکی در سال 2008، 9/40% ،2017، 3/38% و در سال 2020، 8/53% گزارش شده است(4). در مطالعه زمینه‌یابی دیگری که در کشور انگلستان بین سال‌های2007 تا 2016ا نجام گرفت نتایج نشان داد 33%تا51% افراد به اطلاعات مرتبط با سلامتی پرداخته اند(5).
در مطالعه دیگری که در کشور اسکاتلند بین سال2007 تا 2015 انجام شد نرخ جستجوی اطلاعات پزشکی7/62٪ تا 8/79% برآورد شد(6). پژوهشی که در ایران(7) در رابطه با شیوع سایبرکندریا در دانشجویان انجام شد 97/13%و بیشتر در بین دختران دانشجو برآوردکردند.
ویژگی های شخصیت مانند وسواس فکری-اجباری، روان رنجوری وکمال‌گرایی منفی و عوامل جمعیت شناختی (سن، جنسیت و تحصیلات) عواملی مهمی در شکل گیری و بروز سایبرکندریا هستند. همچنین مشخص شده سایبرکندریا در افراد جوان، زنان، افراد تحصیل کرده پایین وافرادی که سواد الکترونیکی پایین دارند شیوع بیشتری دارد(1).
طبق پژوهش‌های اخیر سایبرکندریا ارتباط قوی با اختلالات اضطرابی از نظیر اضطراب فراگیر، وسواسی جبری و اضطراب سلامت دارد و پژوهش مختلف بیشتر به مؤلفه های اطمینان جویی و اجبار در خصوص اطلاعات مربوط به سلامتی تأکیددارند(8). در مطالعه‌ای که بر روی جمعیت دانشجویی انجام شد، نتایج نشان داد دانشجویان دارای سایبرکندریا همراه با مشکلات سلامتی در مقیاس کل و زیر مقیاس آشفتگی و عدم اطمینان به خدمات پزشکی نمره بالا گرفتند(9).
از طرفی با همه‌گیری COVID-19 در سال 2019 زندگی افراد به شدت تغییر کرد. اگرچه تلاش‌های سیاسی تا حدودی پیامدهای اقتصادی و بهداشت عمومی این همه‌گیری را کاهش داد، اما کارشناسان هشدار دادند که اثرات بلندمدت آن بر سلامت روان نادیده گرفته می‌شود(3). ناشناخته بودن کرونا، عدم قطعیت در مورد این بیماری وانزوای اجتماعی در طول همه گیری باعث شد مردم برای کسب اطلاعات به منابع آنلاین متوسل شوند و زمان بیشتری را در اینترنت و شبکه های اجتماعی صرف کند(10).
طبق نظرسنجی آنلاین که درسال 2021 در کانال‌های رسانه های اجتماعی موجود منتشر شد نشان دادکه این بیماری همه گیر با افسردگی، اضطراب، سایبرکندریا و مشغله‌های شناختی مرتبط است.از عواملی که پیش بینی می‌شود نقش مهمی را بر میزان سایبرکندریا داشته باشد سواد سلامت است . نوع برخورد هر فرد با سلامتی، تا حد زیادی به میزان سواد سلامت فرد بستگی دارد و افزایش سواد سلامت اقشار مختلف مردم نیازمند توسعه علمی و منطقی آموزش سلامت در کشور است.
نخستین بار اصطلاح سواد سلامتی (health literacy) در سال 1974 در یک همایش آموزشی در مورد بهداشت مطرح شد. از آن موقع تاکنون این مفهوم توسط محققان مورد توجه قرار گرفته است. سواد سلامت، توانایی بیمار برای پردازش اطلاعات بهداشتی و تصمیم‌گیری آگاهانه سلامت، یک عامل مهم و قابل تغییر برای بیمار است(11). سواد سلامت زنان نسبت به مردان پایین است و همچنین در پژوهشی ثابت شده که سایبرکندریا در بزرگسالان و زنان بیشتر است(12).
انتظار می رود افرادی که سواد سلامت پایین دارند بیشتر درگیر سایبرکندریا باشند بنابراین با توجه به اینکه زنان بیشتر در معرض ابتلا به سایبرکندریا هستند ممکن است از این اطلاعات به شکل نادرست استفاده کنند پس ضروری است برای ارتقای سواد سلامت آن ها برنامه ریزی شود. یکی از متغیرهای مهم که ممکن است در پیش بینی سایبرکندریا وسواد سلامتی نقش واسطه‌ای داشته باشد اضطراب سلامتی است. طبق مطالعات صورت گرفته هر دومتغیر سایبرکندریا و سواد سلامتی پایین، سبب بروزاضطراب سلامتی می‌شود. اضطراب سلامتی به عنوان ترس دائمی از ابتلا به یک بیماری یا بدتر شدن یک بیماری موجود تعریف می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که این یک ساختار مرتبط اما متمایز از اضطراب عمومی است ومانند سایر اشکال اضطراب، اضطراب سلامت به صورت پیوسته است از حداقل نگرانی در مورد سلامت در یک طرف تا نگرانی و مشغله بیش از حد در طرف دیگر می‌باشد(13).
اضطراب سلامت و عدم اعتماد به سیستم مراقبت‌های بهداشتی می تواند منجر به افزایش نرخ سایبرکندریا شود(14). همچنین بین سایبرکندریا و اضطراب سلامت همبستگی مثبت وجود دارد(15). این بدان معنا است که اضطراب سلامت می تواند منجر به سایبرکندریا شود که خود این امر نیز پیامدهای ناگواری برای سلامت عمومی دارد. از طرفی در رابطه بین سواد سلامت و سایبرکندریا، اضطراب سلامت می‌تواند نقش میانجی داشته باشد به این صورت که سواد سلامت پایین منجر به اضطراب سلامت می شود و به دنبال اضطراب فرد در مورد سلامتی خودش، رفتارهای سایبرکندریا افزایش پیدا می کند.
با توجه به شیوع میزان استفاده زنان از اینترنت برای جستجوی اطلاعات سلامت، روشن است که سایبرکندریا در زنان یک نگرانی جدی در حوزه سلامت روان می باشد. تشخیص زودهنگام درمان سایبرکندریا می تواند کمک شایانی به زنان و گام بزرگی در جهت افزایش کیفیت سلامت خانواده وجامعه باشد. اطلاعات کمی در مورد چگونگی ارتباط سایبرکندریا وسوادسلامت بانقش واسطه ای اضطراب سلامت در زنان در دست است وباتوجه به اثرمنفی اضطراب برسلامتی ممکن است سایبرکندریا با تکیه برسواد سلامت یکی از عوامل خطربرای بدتر شدن اضطراب سلامت باشد از این رو توجه به اضطراب سلامت در یک مدل ساختاری که سایبرکندریا و سواد سلامت را به هم پیوند می دهد اهمیت زیادی دارد، لذا درپژوهش حاضر، با هدف پاسخ به این سوال که آیا اضطراب سلامت رابطه بین سایبرکندریا و سوادسلامت در زنان را میانجی گیری می کند انجام شد.
روش بررسی
دراین مطالعه از روش پژوهش‌های همبستگی و روش مدل معادلات ساختاری با رویکرد تحلیل مسیر استفاده گردید . جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی زنان 20-50 ساله شهر شیراز در سال 1399-1400تشکیل می دهند. به منظور تعیین برازش معادلات ساختاری از معیار توصیه شده 10 الی 15 پاسخ دهنده به ازای هرپارامتر آزاد لازم است استفاده شد. باتوجه به معادلات ساختاری پیشنهاد شده وجود 28 پارامترها ی آزاد به 28 0الی 420 نمونه احتیاج است. بنابراین با درنظر گرفتن احتمال مخدوش بودن بعضی از پرسشنامه‌ها ، با روش نمونه‌گیری در دسترس ازطریق فرمول کوکران تعداد300 نمونه از زنان 20-50ساله با درنظر گرفتن ملاک‌های ورود و خروج از پژوهش به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.
ملاک‌های ورود به پژوهش زن بودن، سن بالاتر از20 وکمتر از 50 سال و داشتن رضایت آگاهانه جهت شرکت در پژوهش بود. همچنین ملاک خروج از پژوهش شامل مخدوش بودن مقیاس‌های اندازه‌گیری، عدم تمایل فرد به شرکت در پژوهش، عدم وجود ملاک‌های ورود بود.
ابزارهای پژوهش سه پرسشنامه سایبرکندریا ،سوادسلامت واضطراب سلامت استفاده بودکه ابتدا درگوگل فرم آماده شد و نشانی اینترنتی ابزارها در گروه های زنان ارسال شد. توضیحات لازم در رابطه با اهداف پژوهش به شرکت کنندگان در این مطالعه ارایه شد. ابزارها برای اطمینان از محرمانه بودن وقابلیت اعتماد بودن داده ها به صورت ناشناس ارسال شدند. همچنین شرکت در پژوهش کاملا داوطلبانه بود. دراین مطالعه از روش پژوهش‌های همبستگی و روش مدل معادلات ساختاری با رویکردتحلیل مسیربا به کارگیری ازنرم افزارهای SPSS وAMOS صورت گرفت.
در پژوهش حاضر برای اندازه گیری سایبر کندریا ((cyberchondria از پرسش نامه مک‌الری شلوین McAlary) Shelwin )که درسال 2014 طراحی شده استفاده شد. این مقیاس یک ابزارخودگزارش دهی با33 گویه است که 5 مولفه سایبرکندریا به نام‌های اجبار، پریشانی، افراط، اطمینان‌جویی و بی اعتمادی را مورد سنجش قرارمی دهد. شیوه نمره گذاری به صورت 5گزینه ای طیف لیکرت (1 «هرگز»، 2 »به‌ندرت»، 3 «گاهی»، 4 «اغلب» و 5 «همیشه») انجام می‌شود . طبق پژوهش‌ها مقیاس بی اعتمادی سازه ای متفاوت نسبت به سایر مقیاس‌ها می‌سنجد و پیشنهاد شده که این مقیاس حذف شود. بنابراین میزان مولفه‌های سایبرکندریا را به 4عامل تقلیل داده اند(16).
هم چنین در پژوهشی توسط سلوی((Selvi همکاران (17) نشان داد مقیاس کلی و خرده مقیاس این پرسش نامه از سازگاری خوبی برخوردار است آلفای کرونباخ از 91/تا78/متغیر بود و به استثنایی خرده مقیاس " بی اعتمادی " که آلفای کرونباخ ان 64/0 بود، بقیه خرده مقیاس‌ها از اعتبار خوبی برخوردار هستند. همسانی درونی این پرسش نامه 91/گزارش شده و خرده مقیاس‌های این پر سشنامه نیز همسانی درونی بسیار مناسبی داشتند(18). همچنین پایایی خرده مقیاس ها از طریق ضریب آلفای کرونباخ محاسبه ومیزان پایایی به ترتیب اجبار 95/0، خرده مقیاس پریشانی 92/0، خرده مقیاس بیش از حد 85/0 و خرده مقیاس اطمینان به 89/0 بود(19). پایایی این پرسش نامه توسط سرافراز و همکاران (20) درجمعیت بزرگسال ایران با استفاده ازضریب آلفای کرونباخ 66/0به دست آمده است وگزارش داده شد برای جمعیت ایرانی از اعتباربرخورداراست. در پژوهش اینجانب نیز میزان آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت و عدد 915/0 به دست آمد که پایایی این پرسشنامه تایید شد.
برای سنجش اضطراب سلامت ازپرسشنامه اضطراب سلامت (Health anxiety questionnair) توسط سالکوسکیس و وارویک(Salkoskis and Warwick ) (21) که درسال 2002 طراحی و تدوین شده استفاده شد. این پرسشنامه دارای 18سوال و شامل 3 مولفه است. نگرانی کلی سلامتی، ابتلا به بیماری و پیامدهای بیماری مولفه ها هستند و براساس طیف چهارگزینه ای لیکرت به سنجش اضطراب سلامت پرداخته می شود. این پرسشنامه برای هر گویه چهار گزینه دارد و گزینه ها شامل توصیف فرد از مؤلفه های سلامتی و بیماری است. پاسخگو باید یکی از جملات را که بهتر او را توصیف می‌کند انتخاب کند. نمره گذاری برای هر آیتم از 0 تا 3 است و نمره بالا در آن نشانه اضطراب سلامتی می باشد برای محاسبه امتیاز کلی پرسشنامه، نمره همه گویه های پرسشنامه را با هم جمع می‌شود. دامنه امتیاز این پرسشنامه بین 0 تا 54 خواهد بود. هر چه امتیاز حاصل شده از این پرسشنامه بیشتر باشد نشان دهنده میزان بیشتر اضطراب سلامتی خواهد بود و بالعکس. سالکوسکیس و وارویک (21) اعتبار آزمون این پرسش نامه را 90/ 0 به دست آورد و ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه را از 70/0 تا 82/0 گزارش کردند. در پژوهشی توسط ژانگ و همکاران نشان داد که روایی و پایایی این پرسش نامه مناسب است. ضریب روایی آن را 94/0 محاسبه کردند (22). پژوهش نرگسی وهمکاران(23) نیز نشان دهنده روایی و پایایی این مقیاس در جمعیت ایرانی است در پژوهش حاضرنیز میزان آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت و عدد 842/به دست آمد که پایایی این پرسشنامه مورد تایید قرارگرفت.
بـرای سنـجـش سـوادسـلامـت ازپــرسشـنـامـه سـواد سـلامـت
( (Health literacy questionnaire که توسط منتظری و همکاران در سال 1393 تدوین شده استفاده گردید.پرسشنامه شامل 33 گویه و 5 مولفه می باشد،که مولفه‌ها آن عبارت اند از: مولفه ی دسترسی 6گویه در ارتباط بادستیابی به اطلاعات سلامت، مهارت خواندن 4گویه درارتباط باخواندن مطالب آموزشی مرتبط باسلامت ، درک و فهم 7 گویه درارتباط بادرک مفاهیم بیماری وسلامت، ارزیابی 4گویه مرتبط با تعیین ارزیابی صحت اطلاعات سلامت ومولفه تصمیم گیری 12 گویه درارتباط با انجام رفتارهای بهداشتی داشت. عبارات براساس مقیاس لیکرت 5گزینه ای نمره دهی شدند درصورتی که فرد رفتار سلامتی را همیشه انجام می داد، امتیاز 1 و در صورت عدم انجام آن امتیاز صفر می‌گرفت. نمره دهی به دو صورت امتیاز برای هر بعد و امتیاز کل انجام می شد.
روایی محتوایی کیفی ابزار توسط 15 نفر از متخصصان رشته های گوناگون سلامت مورد بررسی قرار گرفت و اصلاحات توصیه شده صورت گرفت. روایی سازه و پایایی آن ارزیابی شد. برای بررسی پایایی از روش محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای گویه های هریک از ابعاد اکتشاف شده در مرحله روایی سازه استفاده شد که نتایج حاصل نشان داد که مقدار آلفای کرونباخ ابزار مورد نظر در فاصله 72/0 تا 89/0 قرار داشته بدین معنا که پرسش نامه از پایایی قابل قبولی برخودار است و آن را تایید کردند. هم چنین نتایج نهایی تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که پرسش نامه مذکور با 33 گویه در 5 حیطه از روایی سازه مطلوب برخودار است که مجموعا 2/52 درصد از تغییرات مشاهد شده را توضیح می دادند.یافته های این مطالعه قابلیت ابراز یاد شده برای سنجش سلامت جمعیت شهری ایران را نشان می دهد(24).
در پژوهشی توسط ضاربان وهمکاران مشخص شد این پرسش نامه از از روایی سازه مطلوبی برخوردار است و روایی و پایایی آن تایید کردند.هم چنین در پژوهش توسط محمودیان وهمکاران(25) مشخص شد که آلفای کرونباخ در همه دامنه ها (به جز مورد آخر که 47/0 بود) بیش از70/0 است .در این پژوهش میزان آلفای کرونباخ برای پرسشنامه 934/0 به دست آمد که حاکی از پایایی پرسشنامه بود.
مراحل مختلف پژوهش پس از تصویب واخذ مجوز با درنظر گرفتن ملاحظات اخلاقی و کسب کد اخلاق IR.PNU.1400.150 انجام شد.
یافته ها
این پژوهش با شرکت 300 نفر از زنان 20-50 شهر شیراز انجام شد که 3/45 درصد مجرد و 4/57 درصد متاهل بودند. شرکت‌کنندگان این مطالعه در چهار سطح تحصیلی دیپلم ،کارشناسی ،کارشناسی ارشد و دکتری بودند که 13 درصد دیپلم ،37درصد کارشناسی 7/47کارشناسی ارشد و 3/2دکتری بودند.همچنین 5/73 درصد افراد گروه نمونه فاقد شغل و 5/26درصد از پاسخگویان شاغل بودند .تعداد پاسخ دهندگان به پرسشنامه از لحاظ وضعیت اقتصادی ،16درصد وضعیت پایین ،64درصد متوسط و20درصد خوب بوده اند.
برای بررسی فرضیه اول اینکه سواد سلامت پیش بینی کننده سایبرکندریا در زنان است از همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون همزمان استفاده شد. خروجی آزمون همبستگی نشان می دهد که رابطه معناداری منفی بین سواد سلامت و سایبرکندریا در سطح 95درصد اطمینان وجود دارد(03/0>p ، 13/0-=r)، بنابراین اثربخشی کل شاخص سواد سلامت به اندازه مجذور r یعنی 017/0 می باشد.
برای بررسی خرده مقیاس‌های سواد سلامت به عنوان متغیر پیش‌بین و متغیر سایبرکندریا بعنوان متغیر ملاک از آزمون رگرسیون استفاده شد.خلاصه مدل رگرسیون همزمان به همراه جدول ضرایب مقادیر مورد نیاز درجدول1 گزارش شده که در آن متغیرهای پیش‌بین به‌صورت همزمان در محاسبات وارد می‌شوند(جدول1).
رگرسیون همزمان با شرایط (251/2=(5،294)F ؛049/0 =p) نشان می‌دهد؛ مقدار 037/0=2R به دست آمده معنی‌دار است بنابرین فرضیه اول تایید می‌شود. به عبارت دیگر خرده مقیاس های سواد سلامت می‌توانند 7/3 درصد از سایبرکندریا را پیش بینی کنند.
از جدول ضرایب می‌توان استنباط کرد که هرچند کل مقیاس سواد سلامت رابطه معنادار با سایبرکندریا دارد و آن را پیش‌بینی می‌کند ولی هیچکدام از خرده مقیاس های آن نقش مستقل معناداری در این خصوص ایفا نمیکنند (جدول1).
برای بررسی فرضیه دوم اینکه اضطراب سلامت پیش بینی کننده سایبرکندریا در زنان است از آزمون فرضیه از همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون همزمان استفاده شد. خروجی آزمون همبستگی نشان داد رابطه مثبت معناداری بین اضطراب سلامتی و سایبرکندریا در سطح 99درصد اطمینان وجود دارد.
برای بررسی دقیق‌تر خرده مقیاس‌های اضطراب سلامت به عنوان متغیر پیش‌بین و متغیر سایبرکندریا به عنوان متغیر ملاک در آزمون رگرسیون استفاده شد. مدل رگرسیون همزمان به همراه جـدول ضـرایب مقـادیر مورد نیـاز را گـزارش شده که در آن متـغیرهای پیـش‌بین به صـورت هـمزمان در محاسـبات وارد
می‌شوند(جدول2).
رگرسیون همزمان با شرایط (936/25=(3،298)F ؛0005/0 =p) نشان می‌دهد؛ مقدار 208/0=2R به دست آمده معنی‌دار است بنابرین فرضیه دوم تایید می‌شود.
به عبارت دیگر خرده مقیاس های اضطراب سلامت می‌توانند 8/20 درصد از سایبرکندریا را پیش بینی کنند.از جدول ضرایب می‌توان استنباط کرد که هر سه خرده مقیاس اضطراب سلامت نقش یگانه معناداری در تبیین سایبرکندریا دارند و آن را پیش‌بینی می‌کنند. از این میان «ابتلا به بیماری» با 242/0β= بیشترین نقش را ایفا می‌کند(جدول2).
سایبرکندریا به تحقیقات آنلاین بیش از حد و تکراری در مورد اطلاعات پزشکی اشاره دارد. بیمار تمایل دارد دائماً اطلاعاتی را در اینترنت جستجو کند تا از وضعیت سلامتی خود اطمینان حاصل کند(1).کسانی که دچار سایبرکندریا هستند نسبت به بروز بیماری‌های جسمانی و گاهی روان‌شنـاختی بسیـار نگرانند.
آنها هر نشانه‌ای را هشداری بزرگ می‌دانند. اما اگر این حالت به صورت مکرر و اضطراب گونه همراه باشد منجر به بروز مشکلاتی در زندگی شخصی فرد می شود که به شکل نگران کننده ای خطرناک است و فرد باید برای درمان این اختلال به روانپزشک مراجعه کند. سایبرکندریا باعث مشکلاتی بین ارتباط پزشک و بیمارشده است ازجمله می‌توان به کم شدن اعتماد نسبت به پزشک اشاره کرد وتفسیرنادرست از علایم بیماری می‌شود(2).
سایبرکندریا در راهنمای تشخیصی وآماری اختلالات روانی ویرایش پنجم گنجانده نشده است ونتیجه این وضعیت این است که اطلاعات قابل اعتمادی در مورد شیوع سایبرکندریا در دسترس نیست (3) اما مطالعاتی در کشورهای مختلف در رابطه با شیوع این اختلال گزارش شده است. مثلا در کشور آمریکا نرخ جستجوی مداوم در اینترنت برای دریافت اطلاعات پزشکی در سال 2008، 9/40% ،2017، 3/38% و در سال 2020، 8/53% گزارش شده است(4). در مطالعه زمینه‌یابی دیگری که در کشور انگلستان بین سال‌های2007 تا 2016ا نجام گرفت نتایج نشان داد 33%تا51% افراد به اطلاعات مرتبط با سلامتی پرداخته اند(5).
در مطالعه دیگری که در کشور اسکاتلند بین سال2007 تا 2015 انجام شد نرخ جستجوی اطلاعات پزشکی7/62٪ تا 8/79% برآورد شد(6). پژوهشی که در ایران(7) در رابطه با شیوع سایبرکندریا در دانشجویان انجام شد 97/13%و بیشتر در بین دختران دانشجو برآوردکردند.
ویژگی های شخصیت مانند وسواس فکری-اجباری، روان رنجوری وکمال‌گرایی منفی و عوامل جمعیت شناختی (سن، جنسیت و تحصیلات) عواملی مهمی در شکل گیری و بروز سایبرکندریا هستند. همچنین مشخص شده سایبرکندریا در افراد جوان، زنان، افراد تحصیل کرده پایین وافرادی که سواد الکترونیکی پایین دارند شیوع بیشتری دارد(1).
طبق پژوهش‌های اخیر سایبرکندریا ارتباط قوی با اختلالات اضطرابی از نظیر اضطراب فراگیر، وسواسی جبری و اضطراب سلامت دارد و پژوهش مختلف بیشتر به مؤلفه های اطمینان جویی و اجبار در خصوص اطلاعات مربوط به سلامتی تأکیددارند(8). در مطالعه‌ای که بر روی جمعیت دانشجویی انجام شد، نتایج نشان داد دانشجویان دارای سایبرکندریا همراه با مشکلات سلامتی در مقیاس کل و زیر مقیاس آشفتگی و عدم اطمینان به خدمات پزشکی نمره بالا گرفتند(9).
از طرفی با همه‌گیری COVID-19 در سال 2019 زندگی افراد به شدت تغییر کرد. اگرچه تلاش‌های سیاسی تا حدودی پیامدهای اقتصادی و بهداشت عمومی این همه‌گیری را کاهش داد، اما کارشناسان هشدار دادند که اثرات بلندمدت آن بر سلامت روان نادیده گرفته می‌شود(3). ناشناخته بودن کرونا، عدم قطعیت در مورد این بیماری وانزوای اجتماعی در طول همه گیری باعث شد مردم برای کسب اطلاعات به منابع آنلاین متوسل شوند و زمان بیشتری را در اینترنت و شبکه های اجتماعی صرف کند(10).
طبق نظرسنجی آنلاین که درسال 2021 در کانال‌های رسانه های اجتماعی موجود منتشر شد نشان دادکه این بیماری همه گیر با افسردگی، اضطراب، سایبرکندریا و مشغله‌های شناختی مرتبط است.از عواملی که پیش بینی می‌شود نقش مهمی را بر میزان سایبرکندریا داشته باشد سواد سلامت است . نوع برخورد هر فرد با سلامتی، تا حد زیادی به میزان سواد سلامت فرد بستگی دارد و افزایش سواد سلامت اقشار مختلف مردم نیازمند توسعه علمی و منطقی آموزش سلامت در کشور است.
نخستین بار اصطلاح سواد سلامتی (health literacy) در سال 1974 در یک همایش آموزشی در مورد بهداشت مطرح شد. از آن موقع تاکنون این مفهوم توسط محققان مورد توجه قرار گرفته است. سواد سلامت، توانایی بیمار برای پردازش اطلاعات بهداشتی و تصمیم‌گیری آگاهانه سلامت، یک عامل مهم و قابل تغییر برای بیمار است(11). سواد سلامت زنان نسبت به مردان پایین است و همچنین در پژوهشی ثابت شده که سایبرکندریا در بزرگسالان و زنان بیشتر است(12).
انتظار می رود افرادی که سواد سلامت پایین دارند بیشتر درگیر سایبرکندریا باشند بنابراین با توجه به اینکه زنان بیشتر در معرض ابتلا به سایبرکندریا هستند ممکن است از این اطلاعات به شکل نادرست استفاده کنند پس ضروری است برای ارتقای سواد سلامت آن ها برنامه ریزی شود. یکی از متغیرهای مهم که ممکن است در پیش بینی سایبرکندریا وسواد سلامتی نقش واسطه‌ای داشته باشد اضطراب سلامتی است. طبق مطالعات صورت گرفته هر دومتغیر سایبرکندریا و سواد سلامتی پایین، سبب بروزاضطراب سلامتی می‌شود. اضطراب سلامتی به عنوان ترس دائمی از ابتلا به یک بیماری یا بدتر شدن یک بیماری موجود تعریف می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که این یک ساختار مرتبط اما متمایز از اضطراب عمومی است ومانند سایر اشکال اضطراب، اضطراب سلامت به صورت پیوسته است از حداقل نگرانی در مورد سلامت در یک طرف تا نگرانی و مشغله بیش از حد در طرف دیگر می‌باشد(13).
اضطراب سلامت و عدم اعتماد به سیستم مراقبت‌های بهداشتی می تواند منجر به افزایش نرخ سایبرکندریا شود(14). همچنین بین سایبرکندریا و اضطراب سلامت همبستگی مثبت وجود دارد(15). این بدان معنا است که اضطراب سلامت می تواند منجر به سایبرکندریا شود که خود این امر نیز پیامدهای ناگواری برای سلامت عمومی دارد. از طرفی در رابطه بین سواد سلامت و سایبرکندریا، اضطراب سلامت می‌تواند نقش میانجی داشته باشد به این صورت که سواد سلامت پایین منجر به اضطراب سلامت می شود و به دنبال اضطراب فرد در مورد سلامتی خودش، رفتارهای سایبرکندریا افزایش پیدا می کند.
با توجه به شیوع میزان استفاده زنان از اینترنت برای جستجوی اطلاعات سلامت، روشن است که سایبرکندریا در زنان یک نگرانی جدی در حوزه سلامت روان می باشد. تشخیص زودهنگام درمان سایبرکندریا می تواند کمک شایانی به زنان و گام بزرگی در جهت افزایش کیفیت سلامت خانواده وجامعه باشد. اطلاعات کمی در مورد چگونگی ارتباط سایبرکندریا وسوادسلامت بانقش واسطه ای اضطراب سلامت در زنان در دست است وباتوجه به اثرمنفی اضطراب برسلامتی ممکن است سایبرکندریا با تکیه برسواد سلامت یکی از عوامل خطربرای بدتر شدن اضطراب سلامت باشد از این رو توجه به اضطراب سلامت در یک مدل ساختاری که سایبرکندریا و سواد سلامت را به هم پیوند می دهد اهمیت زیادی دارد، لذا درپژوهش حاضر، با هدف پاسخ به این سوال که آیا اضطراب سلامت رابطه بین سایبرکندریا و سوادسلامت در زنان را میانجی گیری می کند انجام شد.
روش بررسی
دراین مطالعه از روش پژوهش‌های همبستگی و روش مدل معادلات ساختاری با رویکرد تحلیل مسیر استفاده گردید . جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی زنان 20-50 ساله شهر شیراز در سال 1399-1400تشکیل می دهند. به منظور تعیین برازش معادلات ساختاری از معیار توصیه شده 10 الی 15 پاسخ دهنده به ازای هرپارامتر آزاد لازم است استفاده شد. باتوجه به معادلات ساختاری پیشنهاد شده وجود 28 پارامترها ی آزاد به 28 0الی 420 نمونه احتیاج است. بنابراین با درنظر گرفتن احتمال مخدوش بودن بعضی از پرسشنامه‌ها ، با روش نمونه‌گیری در دسترس ازطریق فرمول کوکران تعداد300 نمونه از زنان 20-50ساله با درنظر گرفتن ملاک‌های ورود و خروج از پژوهش به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.
ملاک‌های ورود به پژوهش زن بودن، سن بالاتر از20 وکمتر از 50 سال و داشتن رضایت آگاهانه جهت شرکت در پژوهش بود. همچنین ملاک خروج از پژوهش شامل مخدوش بودن مقیاس‌های اندازه‌گیری، عدم تمایل فرد به شرکت در پژوهش، عدم وجود ملاک‌های ورود بود.
ابزارهای پژوهش سه پرسشنامه سایبرکندریا ،سوادسلامت واضطراب سلامت استفاده بودکه ابتدا درگوگل فرم آماده شد و نشانی اینترنتی ابزارها در گروه های زنان ارسال شد. توضیحات لازم در رابطه با اهداف پژوهش به شرکت کنندگان در این مطالعه ارایه شد. ابزارها برای اطمینان از محرمانه بودن وقابلیت اعتماد بودن داده ها به صورت ناشناس ارسال شدند. همچنین شرکت در پژوهش کاملا داوطلبانه بود. دراین مطالعه از روش پژوهش‌های همبستگی و روش مدل معادلات ساختاری با رویکردتحلیل مسیربا به کارگیری ازنرم افزارهای SPSS وAMOS صورت گرفت.
در پژوهش حاضر برای اندازه گیری سایبر کندریا ((cyberchondria از پرسش نامه مک‌الری شلوین McAlary) Shelwin )که درسال 2014 طراحی شده استفاده شد. این مقیاس یک ابزارخودگزارش دهی با33 گویه است که 5 مولفه سایبرکندریا به نام‌های اجبار، پریشانی، افراط، اطمینان‌جویی و بی اعتمادی را مورد سنجش قرارمی دهد. شیوه نمره گذاری به صورت 5گزینه ای طیف لیکرت (1 «هرگز»، 2 »به‌ندرت»، 3 «گاهی»، 4 «اغلب» و 5 «همیشه») انجام می‌شود . طبق پژوهش‌ها مقیاس بی اعتمادی سازه ای متفاوت نسبت به سایر مقیاس‌ها می‌سنجد و پیشنهاد شده که این مقیاس حذف شود. بنابراین میزان مولفه‌های سایبرکندریا را به 4عامل تقلیل داده اند(16).
هم چنین در پژوهشی توسط سلوی((Selvi همکاران (17) نشان داد مقیاس کلی و خرده مقیاس این پرسش نامه از سازگاری خوبی برخوردار است آلفای کرونباخ از 91/تا78/متغیر بود و به استثنایی خرده مقیاس " بی اعتمادی " که آلفای کرونباخ ان 64/0 بود، بقیه خرده مقیاس‌ها از اعتبار خوبی برخوردار هستند. همسانی درونی این پرسش نامه 91/گزارش شده و خرده مقیاس‌های این پر سشنامه نیز همسانی درونی بسیار مناسبی داشتند(18). همچنین پایایی خرده مقیاس ها از طریق ضریب آلفای کرونباخ محاسبه ومیزان پایایی به ترتیب اجبار 95/0، خرده مقیاس پریشانی 92/0، خرده مقیاس بیش از حد 85/0 و خرده مقیاس اطمینان به 89/0 بود(19). پایایی این پرسش نامه توسط سرافراز و همکاران (20) درجمعیت بزرگسال ایران با استفاده ازضریب آلفای کرونباخ 66/0به دست آمده است وگزارش داده شد برای جمعیت ایرانی از اعتباربرخورداراست. در پژوهش اینجانب نیز میزان آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت و عدد 915/0 به دست آمد که پایایی این پرسشنامه تایید شد.
برای سنجش اضطراب سلامت ازپرسشنامه اضطراب سلامت (Health anxiety questionnair) توسط سالکوسکیس و وارویک(Salkoskis and Warwick ) (21) که درسال 2002 طراحی و تدوین شده استفاده شد. این پرسشنامه دارای 18سوال و شامل 3 مولفه است. نگرانی کلی سلامتی، ابتلا به بیماری و پیامدهای بیماری مولفه ها هستند و براساس طیف چهارگزینه ای لیکرت به سنجش اضطراب سلامت پرداخته می شود. این پرسشنامه برای هر گویه چهار گزینه دارد و گزینه ها شامل توصیف فرد از مؤلفه های سلامتی و بیماری است. پاسخگو باید یکی از جملات را که بهتر او را توصیف می‌کند انتخاب کند. نمره گذاری برای هر آیتم از 0 تا 3 است و نمره بالا در آن نشانه اضطراب سلامتی می باشد برای محاسبه امتیاز کلی پرسشنامه، نمره همه گویه های پرسشنامه را با هم جمع می‌شود. دامنه امتیاز این پرسشنامه بین 0 تا 54 خواهد بود. هر چه امتیاز حاصل شده از این پرسشنامه بیشتر باشد نشان دهنده میزان بیشتر اضطراب سلامتی خواهد بود و بالعکس. سالکوسکیس و وارویک (21) اعتبار آزمون این پرسش نامه را 90/ 0 به دست آورد و ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه را از 70/0 تا 82/0 گزارش کردند. در پژوهشی توسط ژانگ و همکاران نشان داد که روایی و پایایی این پرسش نامه مناسب است. ضریب روایی آن را 94/0 محاسبه کردند (22). پژوهش نرگسی وهمکاران(23) نیز نشان دهنده روایی و پایایی این مقیاس در جمعیت ایرانی است در پژوهش حاضرنیز میزان آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفت و عدد 842/به دست آمد که پایایی این پرسشنامه مورد تایید قرارگرفت.
بـرای سنـجـش سـوادسـلامـت ازپــرسشـنـامـه سـواد سـلامـت
( (Health literacy questionnaire که توسط منتظری و همکاران در سال 1393 تدوین شده استفاده گردید.پرسشنامه شامل 33 گویه و 5 مولفه می باشد،که مولفه‌ها آن عبارت اند از: مولفه ی دسترسی 6گویه در ارتباط بادستیابی به اطلاعات سلامت، مهارت خواندن 4گویه درارتباط باخواندن مطالب آموزشی مرتبط باسلامت ، درک و فهم 7 گویه درارتباط بادرک مفاهیم بیماری وسلامت، ارزیابی 4گویه مرتبط با تعیین ارزیابی صحت اطلاعات سلامت ومولفه تصمیم گیری 12 گویه درارتباط با انجام رفتارهای بهداشتی داشت. عبارات براساس مقیاس لیکرت 5گزینه ای نمره دهی شدند درصورتی که فرد رفتار سلامتی را همیشه انجام می داد، امتیاز 1 و در صورت عدم انجام آن امتیاز صفر می‌گرفت. نمره دهی به دو صورت امتیاز برای هر بعد و امتیاز کل انجام می شد.
روایی محتوایی کیفی ابزار توسط 15 نفر از متخصصان رشته های گوناگون سلامت مورد بررسی قرار گرفت و اصلاحات توصیه شده صورت گرفت. روایی سازه و پایایی آن ارزیابی شد. برای بررسی پایایی از روش محاسبه ضریب آلفای کرونباخ برای گویه های هریک از ابعاد اکتشاف شده در مرحله روایی سازه استفاده شد که نتایج حاصل نشان داد که مقدار آلفای کرونباخ ابزار مورد نظر در فاصله 72/0 تا 89/0 قرار داشته بدین معنا که پرسش نامه از پایایی قابل قبولی برخودار است و آن را تایید کردند. هم چنین نتایج نهایی تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد که پرسش نامه مذکور با 33 گویه در 5 حیطه از روایی سازه مطلوب برخودار است که مجموعا 2/52 درصد از تغییرات مشاهد شده را توضیح می دادند.یافته های این مطالعه قابلیت ابراز یاد شده برای سنجش سلامت جمعیت شهری ایران را نشان می دهد(24).
در پژوهشی توسط ضاربان وهمکاران مشخص شد این پرسش نامه از از روایی سازه مطلوبی برخوردار است و روایی و پایایی آن تایید کردند.هم چنین در پژوهش توسط محمودیان وهمکاران(25) مشخص شد که آلفای کرونباخ در همه دامنه ها (به جز مورد آخر که 47/0 بود) بیش از70/0 است .در این پژوهش میزان آلفای کرونباخ برای پرسشنامه 934/0 به دست آمد که حاکی از پایایی پرسشنامه بود.
مراحل مختلف پژوهش پس از تصویب واخذ مجوز با درنظر گرفتن ملاحظات اخلاقی و کسب کد اخلاق IR.PNU.1400.150 انجام شد.
یافته ها
این پژوهش با شرکت 300 نفر از زنان 20-50 شهر شیراز انجام شد که 3/45 درصد مجرد و 4/57 درصد متاهل بودند. شرکت‌کنندگان این مطالعه در چهار سطح تحصیلی دیپلم ،کارشناسی ،کارشناسی ارشد و دکتری بودند که 13 درصد دیپلم ،37درصد کارشناسی 7/47کارشناسی ارشد و 3/2دکتری بودند.همچنین 5/73 درصد افراد گروه نمونه فاقد شغل و 5/26درصد از پاسخگویان شاغل بودند .تعداد پاسخ دهندگان به پرسشنامه از لحاظ وضعیت اقتصادی ،16درصد وضعیت پایین ،64درصد متوسط و20درصد خوب بوده اند.
برای بررسی فرضیه اول اینکه سواد سلامت پیش بینی کننده سایبرکندریا در زنان است از همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون همزمان استفاده شد. خروجی آزمون همبستگی نشان می دهد که رابطه معناداری منفی بین سواد سلامت و سایبرکندریا در سطح 95درصد اطمینان وجود دارد(03/0>p ، 13/0-=r)، بنابراین اثربخشی کل شاخص سواد سلامت به اندازه مجذور r یعنی 017/0 می باشد.
برای بررسی خرده مقیاس‌های سواد سلامت به عنوان متغیر پیش‌بین و متغیر سایبرکندریا بعنوان متغیر ملاک از آزمون رگرسیون استفاده شد.خلاصه مدل رگرسیون همزمان به همراه جدول ضرایب مقادیر مورد نیاز درجدول1 گزارش شده که در آن متغیرهای پیش‌بین به‌صورت همزمان در محاسبات وارد می‌شوند(جدول1).
رگرسیون همزمان با شرایط (251/2=(5،294)F ؛049/0 =p) نشان می‌دهد؛ مقدار 037/0=2R به دست آمده معنی‌دار است بنابرین فرضیه اول تایید می‌شود. به عبارت دیگر خرده مقیاس های سواد سلامت می‌توانند 7/3 درصد از سایبرکندریا را پیش بینی کنند.
از جدول ضرایب می‌توان استنباط کرد که هرچند کل مقیاس سواد سلامت رابطه معنادار با سایبرکندریا دارد و آن را پیش‌بینی می‌کند ولی هیچکدام از خرده مقیاس های آن نقش مستقل معناداری در این خصوص ایفا نمیکنند (جدول1).
برای بررسی فرضیه دوم اینکه اضطراب سلامت پیش بینی کننده سایبرکندریا در زنان است از آزمون فرضیه از همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون همزمان استفاده شد. خروجی آزمون همبستگی نشان داد رابطه مثبت معناداری بین اضطراب سلامتی و سایبرکندریا در سطح 99درصد اطمینان وجود دارد.
برای بررسی دقیق‌تر خرده مقیاس‌های اضطراب سلامت به عنوان متغیر پیش‌بین و متغیر سایبرکندریا به عنوان متغیر ملاک در آزمون رگرسیون استفاده شد. مدل رگرسیون همزمان به همراه جـدول ضـرایب مقـادیر مورد نیـاز را گـزارش شده که در آن متـغیرهای پیـش‌بین به صـورت هـمزمان در محاسـبات وارد
می‌شوند(جدول2).
رگرسیون همزمان با شرایط (936/25=(3،298)F ؛0005/0 =p) نشان می‌دهد؛ مقدار 208/0=2R به دست آمده معنی‌دار است بنابرین فرضیه دوم تایید می‌شود.
به عبارت دیگر خرده مقیاس های اضطراب سلامت می‌توانند 8/20 درصد از سایبرکندریا را پیش بینی کنند.از جدول ضرایب می‌توان استنباط کرد که هر سه خرده مقیاس اضطراب سلامت نقش یگانه معناداری در تبیین سایبرکندریا دارند و آن را پیش‌بینی می‌کنند. از این میان «ابتلا به بیماری» با 242/0β= بیشترین نقش را ایفا می‌کند(جدول2).
جدول1: ضرایب رگرسیون همزمان
جدول2: جدول ضرایب رگرسیون همزمان
| مدل (مرحله) | B | β | T | معناداری | تعیین کنندگی انحصاری(PART) | VIF | ||
| مقدار ثابت | 539/101 | 902/12 | 0005/0 | 051/0 | ||||
| مهارت خواندن | 280/0 | 066/0 | 896/0 | 371/0 | 103/0- | 681/1 | ||
| فهم | 747/0- | 132/0- | 796/1- | 074/0 | 037/0- | 651/1 | ||
| ارزیابی | 218/0- | 054/0- | 647/0- | 518/0 | 075/0- | 134/2 | ||
| تصمیم گیری | 644/0- | 107/0- | 318/1- | 189/0 | 075/0- | 004/2 | ||
| کاربرد اصطلاحات سلامت | 111/0 | 048/0 | 666/0 | 506/0 | 038/0 | 555/1 | ||
| خلاصه مدل رگرسیون: 192/0=R 037/0=2R 251/2=(5،294)F 049/0 =P | 843/1= دوربین واتسن | |||||||
جدول2: جدول ضرایب رگرسیون همزمان
| مدل (مرحله) | B | β | T | معناداری | تعیین کنندگی انحصاری(PART) | VIF | ||
| مقدار ثابت | 120/48 | 577/10 | 0005/0 | |||||
| نگرانی کلی سلامتی | 903/0 | 159/0 | 639/2 | 009/0 | 136/0 | 351/1 | ||
| ابتلا به بیماری | 531/1 | 242/0 | 826/3 | 0005/0 | 198/0 | 500/1 | ||
| پیامدهای بیماری | 131/1 | 167/0 | 779/2 | 006/0 | 144/0 | 356/1 | ||
| خلاصه مدل رگرسیون: 456/0=R 208/0=2R 936/25=(3،298)F 0005/0 =P | 810/1= دوربین واتسن | |||||||
برای بررسی فرضیه سوم اینکه اضطراب سلامتی می تواند رابطه سوادسلامتی و میزان سایبرکندریا را واسطه گری کند، ازآزمون این فرضیه مدل ساختاری زیر (شکل1) طراحی شد و در نرم افزارaMOS تحلیل شد. خروجی های نرم افزار در جداول زیر(جدول3 و4) ارائه شده است. ضرایب استاندارد شده رگرسیونی معنادار هستند(جدول 3)، همچنین شاخص های برازش مدل نشان می دهد که مدل از برازش قابل قبول ومطلوب برخوردار است.میزان خی2 هنجارشده برابر 15/4 و کمتر از 5 بدست آمده است. بنابراین برازش مدل از برازندگی قابل قبولی برخوردار است. اثرات مستقیم و غیر مستقیم و کل استاندارد شده «سواد سلامت» بر «سایبرکندریا» از جداول خروجی آموس بدست آمده است.
اثر مستقیم بر روی شکل 1 به صورت گردشده برابر 15/0 نشان‌داده شده‌است و اثر غیرمستقیم با حاصل ضرب دو مقدار 51/0- و 60/0 در شکل 1، مقادیری برابر جدول خروجی (جدول4) دست می آید. پس اضطراب سلامت می‌تواند نقش واسطه بین سواد سلامت و سایبرکندریاایفا کند و بنابراین این فرضیه تایید می شود(جدول4).
اثر مستقیم بر روی شکل 1 به صورت گردشده برابر 15/0 نشان‌داده شده‌است و اثر غیرمستقیم با حاصل ضرب دو مقدار 51/0- و 60/0 در شکل 1، مقادیری برابر جدول خروجی (جدول4) دست می آید. پس اضطراب سلامت می‌تواند نقش واسطه بین سواد سلامت و سایبرکندریاایفا کند و بنابراین این فرضیه تایید می شود(جدول4).
جدول3: ضرایب رگرسیونی استاندارد شده
شکل1: مدل ساختاری پژوهش
جدول3: ضرایب رگرسیونی استاندارد شده
| معناداری | ضریب رگرسیونی استانداردB | آماره آزمون T |
انحراف معیار | متغیر2 | متغیر1 |
| 0005/0 | 507/0- | 680/5- | 053/0 | اضطراب سلامت | سواد سلامت |
| 050/0 | 146/0 | 963/1 | 455/0 | سایبرکندریا | سواد سلامت |
| 0005/0 | 604/0 | 203/6 | 996/0 | سایبرکندریا | اضطراب سلامت |
جدول4:اثرات مستقیم و غیر مستقیم سواد سلامت و سایبرکندریا
| اثر کل استاندارد شده | اثر کل | اثر غیر مستقیم استاندارد شده (از مسیر اضطراب سلامت) | اثر غیر مستقیم | اثر مستقیم استادارد شده | اثر مستقیم |
| 160/0- | 980/0- | 306/0- | 873/1- | 146/0 | 893/0 |
پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین سواد سلامت با سایبرکندریا بر اساس نقش واسطه ای اضطراب سلامت انجام شد. نتیجه فرضیه اول پژوهش نشان داد که رابطه منفی معناداری بین سواد سلامت و سایبرکندریا در سطح 95درصد اطمینان وجود دارد. یعنی سطح پایین سواد سلامت پیش بینی کننده افزایش سایبرکندریا در زنان می باشد.
برای بررسی دقیق‌تر خرده مقیاس‌های سواد سلامت به عنوان متغیر پیش‌بین و متغیر سایبرکندریا به عنوان متغیر ملاک ازآزمون رگرسیون استفاده شد. براساس یافته ها، خرده مقیاس های سواد سلامت می‌توانند 7/3درصد از سایبرکندریا را پیش بینی کنند بنابراین فرضیه اول پژوهش تایید شد.
تحقیقی در دسترس محقق که نقش پیش‌بینی‌کنندگی سواد سلامت در بروز سایبرکندریا در زنان را بررسی کرده باشد یافت نشد و البته این خود یکی از نقاط قوت تحقیق پیش رو است. در تبیین رابطه بین سواد سلامت و سایبرکندریا باید گفت سواد سلامت به عنوان یک مهارت مهم شناخته شده و کلید اصلی پیشگیری از بیماری‌ها می‌باشد که به ارتقاء کیفیت زندگی کمک می‌کند. متاسفانه مطالعات صورت گرفته در داخل وخارج از کشور نشان از سواد بهداشتی محدود جامعه دارد(26) که این سواد سلامت محدود منجر به بی توجهی و سهل انگاری در امر سلامت و افزایش هزینه‌های اقتصادی سلامتی می‌شود.
امروزه با توسعه وب سایت‌های مربوط به سلامت، اینترنت توانسته است به عنوان یک رسانه اصلی برای انتقال اطلاعات بهداشتی عمل کند و تقریبا 80 درصد افرادی که به اینترنت دسترسی دارند از آن برای اهداف مختلف مرتبط با سلامت مانند جستجوی اطلاعات سلامت، ارتباط با پزشکان و خرید دارو استفاده می کنند(3).
طبق پژوهش‌ها دسترسی به دستگاه‌های تکنولوژی و داشتن سواد نسبی منجر به احتمال استفاده بیشتراز اینترنت برای کسب اطلاعات مربوط به سلامتی می شود(27) اما افرادی که دارای خرده سوادی در زمینه سلامت دارند با یک جستجو در اینترنت توهم دانشمند و متخصص بودن در همه امور دارند و منجر به خود درمانی و گاهی دیگردرمانی برای دوستان و آشنایان می شوند. افراد با سطح سواد بهداشتی بالاتر بیشتر از خطرات ناشی از عدم اطمینان اطلاعات سلامت آگاهی دارند(28) و این اطلاعات سلامت گاهی منجر به بهبود رابطه آنها با پزشک و منجر به مراجعه زود هنگام آنها به پزشک می‌شود(29). بنابراین اطلاعات آنلاین بهداشتی باید افراد را قادر سازد تا بتوانند درک کنند، درصورت داشتن اطلاعات در مورد سلامتی چه کاری باید انجام دهندواین امرنیاز به توانایی ارزیابی انتقادی اطلاعات و داشتن سواد سلامت می باشد .
نتایج فرضیه دوم پژوهش نشان داد که رابطه مثبت معناداری بین اضطراب سلامتی و سایبرکندریا در سطح 99درصد اطمینان وجود دارد. برای بررسی دقیق‌تر خرده مقیاس‌های اضطراب سلامت بعنوان متغیر پیش‌بین و متغیر سایبرکندریا به عنوان متغیر ملاک از آزمون رگرسیون استفاده شدکه نتایج نشان داد خرده مقیاس های اضطراب سلامت می‌توانند 8/20درصد از سایبرکندریا را پیش‌بینی کنند و هر سه خرده مقیاس اضطراب سلامت نقش معناداری در تبیین سایبرکندریا دارند و آن را پیش‌بینی می‌کنند که از میان آنها ابتلا به بیماری با بتای 242/0 بیشترین نقش را ایفا می‌کند.
یافته های این فرضیه با نتایج تحقیق باتیbatty) ) وهمکاران (9)، دوهرتی (Doherty) وهمکاران(30)، مولان (Mulan) و همکاران(15)، فرگوس(Fergus) وهمکاران(18) همسو می باشد. در تبیین رابطه بین اضطراب سلامت و سایبرکندریا باید گفت اضطراب سلامت یک بیماری روانی شایع، ناتوان کننده و اغلب مزمن است که با ترس بیش از حد و مداوم یا نگرانی از بیماری جدی مشخص می شود(31) که این نگرانی منجر به استفاده زیاد از اینترنت برای کسب اطلاعات مرتبط با سلامتی می شود. همچنین با توجه به نظریه بار شناختی افرادی که اضافه بار اطلاعات دارند بیشتردچار استرس، گیج شدن، تفسیرهای نادرست و کاهش دقت در تصمیم گیری می‌شوند و علاوه برپیامدهای نامطلوب سلامتی منجر به حالت های عاطفی منفی، عصبانیت و استرس می شود(32) که این حالت در افراد با اضطراب سلامت بالا و گرایش به رفتارهای سایبرکندریا بیشتر دیده می‌شود. بنابراین از آنجا که سایبرکندریا، حالت اضطرابی است که در آن فرد به طور شدید و غیر منطقی نگران این است که دچار بیماری جسمانی یا اختلال روان‌شناختی خاصی باشد یا احتمال بروز آن را در خود ببیند. این افراد، رفتار اضطرابی را با بررسی سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی برای پیدا کردن و نسبت دادن یک یا چند بیماری به خود نشان می‌دهند و دچار اضطراب در مورد سلامتی که با وسواس فکری هم همراه می باشد می شوند.
نتایج یافته ها جهت بررسی فرضیه سوم پژوهش نشان داد که بین سایبرکندریا و اضطراب سلامت رابطه ی مثبت معنادار و بین سواد سلامت و سایبرکندریا رابطه منفی معنادار وجود دارد.یعنی سواد سلامت پایین منجر به افزایش اضطراب سلامت و افزایش اضطراب سلامت منجر به افزایش سایبرکندریا می شود.براساس یافته ها ضرایب مستقیم سواد سلامتی برسایبرکندریا 14/0 بوده است که با ورود اضطراب سلامتی ضریب غیرمستقیم آن منفی 30/0 درصد شده است که نشان دهنده نقش معنادار اضطراب سلامتی به عنوان متغیر واسطه ای بوده است.
این نتیجه نشان می دهد که وجود سواد سلامتی با واسطه اضطراب سلامت باعث شکل گیری رفتار سایبرکندریا در زنان می شود. تحقیقی همسوکه نشانگر نقش میانجی گر اضطراب سلامتی در رابطه بین سواد سلامت و سایبرکندریا باشد یافت نشد. در تبیین رابطه فوق می تواند گفت اضطراب سلامت یک اختلال شناختی گسترده ای است که به صورت درک نادرست درباره علائم و تغییرات بدنی که به دلیل باورهای فرد در مورد بیماری یا سلامت به وجود می آید(9) که منجر به مشکلات روانی و جسمی برای افرادی مبتلا به آن می شود. افرادی که نگران شرایط سلامتی خود هستند به طور فعال اطلاعات آنلاین مربوط به سلامت را بیشترجستجو می‌کنندکه به نوبه خود سطح اضطراب سلامتی را افزایش می دهد(29).
از آنجا که سواد سلامت پایین منجر به افزایش اضطراب سلامت و سایبرکندریا می‌شود لذا رابطه منفی بین این دو متغیر قابل پیش بینی بود. علاوه بر آن از آنجایی که سواد سلامت بالا باعث کاهش اضطراب سلامت و سایبرکندریا می‌شود، بنابراین یکی از راهکارهای اصولی برای پیشبرد برنامههای پیشگیری و بهداشت وزارت بهداشت، افزایش سطح سواد سلامت مردم است. افرادی که سواد سلامت بالا دارند بیشتر از خطرات ناشی از عدم اطمینـان در اینتـرنت آگـاه هستند و این اطـلاعـات را ارزیـابـی
می کنند.
اطلاعات آنلاین بهداشتی باید افراد را قادر سازد تا بتوانند درک کنند. در صورت داشتن اطلاعات در مورد سلامتی چه کاری باید باید انجام شود واین امرنیاز به توانایی ارزیابی انتقادی اطلاعات دارد. مردم همچنین می تواند این اطلاعات را با یک متخصص مراقبت های بهداشتی در ارتباط بگذارنند.
هنگامی که جستجوی آنلاین بهداشتی باعث پریشانی یا اضطراب می شود نباید به جستجوی آنلاین ادامه داد، زیرا چنین مقابله ای باعث پریشانی یا اضطراب بیشتر می شود به عبارت دیگر توضیح بیشترو اطمینان، منجر به تعاملی بین فرد واینترنت می شود که احتمالا احساس تنهایی، گیجی، پشتیبانی و درماندگی خواهد شد(29). در سایبرکندریا فرد به جستجوی بی اساس ومکرر اطلاعات آنلاین در مورد سلامت شخصی می باشد که باعث اضطراب می شود(33) که در پژوهش حاضر تایید شد که سایبرکندریا و اضطراب سلامت رابطه معنادار مثبت دارند. بنابراین دریک جمع بندی می توان گفت افزایش اضطراب سلامت که ناشی سوادسلامتی پایین می باشد منجر به سایبرکندریا می شود. به نظر می‌رسد درک ارتباط بین سواد سلامت و سلامت روانی افراد بتواند اطلاعات مفیدی در اختیار سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان سلامت جهت ارتقای سلامت روانی و ارتقای سواد الکترونیک افراد جامعه قرار دهد.
مطالعه حاضر می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در استفاده از برنامههای ارتقا سواد سلامت در جهت کاهش اضطراب سلامت و در نهایت کاهش رفتارهای سایبرکندریا نقش مهمی ایفا کند و کمک‌کننده باشد.
از محدودیت‌های مطالعه می‌توان به این مسئله اشاره کرد که در این مطالعه فقط مقالات به زبان انگلیسی بررسی شدند. چنانچه مطالعه‌ای به زبانی غیر از انگلیسی منتشر شده باشد، بررسی نشده است و همچنین عدم دسترسی به متن کاملی برخی مقالات و عدم استفاده در مرور نظام‌مند محدودیت بعدی این مطالعه است.
با‌توجه‌به نقش سواد در کاهش اضطراب سلامت و رفتار سایبرکندریا پیشنهاد می‌شود تا در رسانه‌ها و مراکز آموزشی درمانی بر اهمیت این مسئله تأکید شود تا افراد با آن آشنا شوند و برنامه‌هایی در این راستا برای ارتقا سواد سلامت افراد تدارک دیده شود.
تضاد منافع
در ارایه نتایج پژوهش تضاد منافع وجود نداشت.
تقدیر و تشکر
بدین وسیله از اساتید محترم و تمامی افرادی شرکت کننده در پژوهش که درانجام پژوهش ما را یاری داده اند قدرانی نموده و برای همگی آنان آرزوی صحت وسلامتی می نماییم اضطراب سلامت، سایبرکندریا، سواد سلامت، زنان
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
روان شناسی
دریافت: 1401/12/25 | پذیرش: 1402/4/5 | انتشار: 1402/8/20
دریافت: 1401/12/25 | پذیرش: 1402/4/5 | انتشار: 1402/8/20
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
