دوره 22، شماره 3 - ( مرداد و شهریور 1402 )
جلد 22 شماره 3 صفحات 124-112 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Farahzadi H R, Ehrampoosh M H, Halvani G H, Shamsi F. Ecological study of noise annoyance and its relationship with sleep quality of residents adjacent to high-traffic and low-traffic roads in Yazd in 1399. TB 2023; 22 (3) :112-124
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3493-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3493-fa.html
فرحزادی حمیدرضا، احرامپوش محمدحسن، حلوانی غلامحسین، شمسی فریماه. بررسی اکولوژیکی وضعیت آزردگی صوتی و ارتباط آن با کیفیت خواب ساکنین مجاور معابر پرترافیک و کم ترافیک شهر یزد در سال1399. طلوع بهداشت. 1402; 22 (3) :112-124
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد ، ehrampoush@ssu.ac.ir
متن کامل [PDF 739 kb]
(93 دریافت)
| چکیده (HTML) (128 مشاهده)
متن کامل: (246 مشاهده)
بررسی اکولوژیکی وضعیت آزردگی صوتی و ارتباط آن با کیفیت خواب ساکنین مجاور معابر پرترافیک و کم ترافیک شهر یزد در سال1399
نویسندگان: حمیدرضا فرحزادی1، محمدحسن احرامپوش2، غلامحسین حلوانی3، فریماه شمسی4
1.دانشجوی کارشناسی ارشداکولوژی انسانی،دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران
2. نویسنده مسئول: استاد مرکز تحقیقات علوم و فناوری های محیط زیست، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهیدصدوقی، یزد، ایران.
تلفن تماس: 09131518917 Email:ehrampoush@ssu.ac.ir
3. استادیارگروه ارگونومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران
4. استادیار گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی،دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران
چکیده
مقدمه: آزردگی صوتی ناشی از ترافیک یکی از پیامدهای زندگی شهرنشینی است که میتواند اثرات نامطلوبی بر سلامتی انسان از جمله کیفیت خواب افراد داشته باشد. پژوهش حاضر میزان آزردگی صوتی و ارتباط آن با کیفیت خواب ساکنین مجاور معابر پرترافیک و کم ترافیک شهر یزد در سال 1399 را مورد بررسی قرار می دهد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع مقطعی –تحلیلی است که در سال 1399 در شهر یزد انجام شده است. دادهها با استفاده از دو پرسشنامه استاندارد ارزیابی آزاردگی صوت و کیفیت خواب پیتزبورگ، از ساکنان اطراف 10 معبر پرترافیک و کمترافیک شهر یزد جمعآوری شد که جمعاً تعداد 200 نمونه بصورت تصادفی بدست آمد.
یافته ها: میانگین نمره کیفیت خواب در کل افراد شرکت کننده برابر 25/5 ± 53/11 و متوسط نمره آزردگی صوتی برابر 9/1 ± 73/3 بوده است. اختلاف معنیداری بین میانگین کیفیت خواب برحسب نوع معبر و همچنین نمره آزردگی صوتی برحسب نوع معبر وجود دارد (001/0 P≤). همبستگی معنی دار و مستقیمی نیز بین آزردگی صوتی و کیفیت خواب بطور کلی مشاهده شد (569/0 r= ، 001/0 p=) اما همبستگی این دو متغیر با تفکیک نوع معبر معنیدار نبود.
نتیجه گیری: بر اساس نتایج مطالعه حاضر کیفیت خواب ساکنین اطراف خیابان های پرترافیک در حد متوسط می باشد که استنباط می شود آزردگی صوتی ناشی از ترافیک بر کیفیت خواب افراد تاثیر گذار است. به عبارتی، آزردگی صوتی تولید شده ناشی از ترافیک سبب کاهش کیفیت خواب در افراد ساکن معابر پر ترافیک شده است.
واژه های کلیدی: معابر ترافیکی، آزردگی صوتی، کیفیت خواب.
نویسندگان: حمیدرضا فرحزادی1، محمدحسن احرامپوش2، غلامحسین حلوانی3، فریماه شمسی4
1.دانشجوی کارشناسی ارشداکولوژی انسانی،دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران
2. نویسنده مسئول: استاد مرکز تحقیقات علوم و فناوری های محیط زیست، گروه مهندسی بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهیدصدوقی، یزد، ایران.
تلفن تماس: 09131518917 Email:ehrampoush@ssu.ac.ir
3. استادیارگروه ارگونومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران
4. استادیار گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی،دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران
چکیده
مقدمه: آزردگی صوتی ناشی از ترافیک یکی از پیامدهای زندگی شهرنشینی است که میتواند اثرات نامطلوبی بر سلامتی انسان از جمله کیفیت خواب افراد داشته باشد. پژوهش حاضر میزان آزردگی صوتی و ارتباط آن با کیفیت خواب ساکنین مجاور معابر پرترافیک و کم ترافیک شهر یزد در سال 1399 را مورد بررسی قرار می دهد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع مقطعی –تحلیلی است که در سال 1399 در شهر یزد انجام شده است. دادهها با استفاده از دو پرسشنامه استاندارد ارزیابی آزاردگی صوت و کیفیت خواب پیتزبورگ، از ساکنان اطراف 10 معبر پرترافیک و کمترافیک شهر یزد جمعآوری شد که جمعاً تعداد 200 نمونه بصورت تصادفی بدست آمد.
یافته ها: میانگین نمره کیفیت خواب در کل افراد شرکت کننده برابر 25/5 ± 53/11 و متوسط نمره آزردگی صوتی برابر 9/1 ± 73/3 بوده است. اختلاف معنیداری بین میانگین کیفیت خواب برحسب نوع معبر و همچنین نمره آزردگی صوتی برحسب نوع معبر وجود دارد (001/0 P≤). همبستگی معنی دار و مستقیمی نیز بین آزردگی صوتی و کیفیت خواب بطور کلی مشاهده شد (569/0 r= ، 001/0 p=) اما همبستگی این دو متغیر با تفکیک نوع معبر معنیدار نبود.
نتیجه گیری: بر اساس نتایج مطالعه حاضر کیفیت خواب ساکنین اطراف خیابان های پرترافیک در حد متوسط می باشد که استنباط می شود آزردگی صوتی ناشی از ترافیک بر کیفیت خواب افراد تاثیر گذار است. به عبارتی، آزردگی صوتی تولید شده ناشی از ترافیک سبب کاهش کیفیت خواب در افراد ساکن معابر پر ترافیک شده است.
واژه های کلیدی: معابر ترافیکی، آزردگی صوتی، کیفیت خواب.
مقدمه
در دنیای امروز افزایش جمعیت و تعداد اتومبیل ها سبب پیدایش مشکل جدیدی به نام آلودگی صوتی در زندگی شهری شده است که بعد از آلودگی آب و هوا، به عنوان سومین عامل خطرناک برای سلامتی انسان به شمار می رود(1).
در واقع، به هر صدای ناخواسته ای که توسط فعالیت های انسان ایجاد شده و برای سلامتی وکیفیت زندگی انسان مضر و خطرناک باشدآلودگی صوتی گفته میشود؛ که مهم ترین منابع آن حمل و نقل های جادهای، ریلی یا هوایی و محیط های صنعتی میباشند(2).
از عمدهترین مشکلاتی که صداهای ناخواسته ایجاد میکنند آزردگی صوتی میباشد. آزردگی، مربوط به واکنش به سر و صدای ناخواسته است و زمانی رخ میدهد که سر و صدا با تفکر اصلی یا وظیفهای که شخص در حال انجام آن است تداخل کند(3). همچنین آزردگی صوتی می تواند به عنوان یک احساس عمومی از نارضایتی و یا واکنش نامطلوب به صدا تعریف شود که می تواند به صورت ترس، عدم اطمینان و خشم خفیف خود را نشان دهد(4).
سر و صدای محیطی یکی از مهمترین خطرات زیست محیطی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه میباشد(5). در بسیاری از مطالعات انجام شده در سراسر جهان به طور ویژه در کشورهای توسعهیافته، صدای ترافیک به عنوان یک صدای محیطی مزاحم مورد توجه می باشد که منجر به آزردگی صوتی و اختلال در رفاه و سلامتی جامعه میشود(7،6،1). بدون شک، افزایش بیرویه تولید وسایل نقلیه و ورود آنها به شبکه حمل و نقل شهری مسبب افزایش ساعات پر سر و صدا در طول شب می باشد که میتوان آن را از مهمترین عوامل موثر در افزایش میزان مواجهه با سر و صدا دانست(8). برخلاف برخی دیگر از مشکلات محیطی، آلودگی صوتی همچنان رو به افزایش است و به دنبال آن تعداد شکایات زیادی از سوی ساکنان در معرض آن مشاهده میشود(9).
سر و صدا علاوه بر اثر سوء بر سیستم شنوایی به عنوان یک عامل استرسزای عمومی ممکن است سبب رنجش و آزردگی، استرس، عصبانیت، سردرد، اختلال در گفتار، بیماریهای قلبی و عروقی، از بین رفتن مهارتهای ذهنی و حرکتی، سردرد و حالت تهوع نیز شود(6،9).
صدا، انرژی آکوستیکی است که به وسیله اجسام متحرک یا نوسان کننده در فضا ایجاد می شود(10). منشا کلمه نویز(noise)
نامشخص است. برخی معتقدند که از کلمه لاتین nausea به معنی انزجار و تهوع گرفته شده است. برخی دیگر آن را برگرفته از کلمه لاتین noxia به معنی صدمه و آسیب دانستهاند. بر این اساس، پژوهشهای مرتبط با سر و صدا، آن را به عنوان یک تجربه مشکلساز و آزاردهنده تلقی میکنند و بر اثرات مضر بلندمدت سر و صدا بر سلامت تمرکز کردهاند.
خواب، معیار مهمی در حفظ سلامت جسمی و روانی انسان محسوب میشود و هرگونه اختلال در جریان طبیعی آن، علاوه بر ایجاد مشکلات روانی ، می تواند کارآیی فرد را نیز کاهش دهد. اختلالات خواب در جمعیت کلی شیوعی بین 15 تا 42 درصد دارد(11). این اختلالات منجر به بروز نتایج منفی و نامطلوب درکیفیت زندگی و عملکرد افراد می شود. کم خوابی با کاهش کیفیت زندگی، سلامت جسم، روانی، اجتماعی و عاطفی فرد را به مخاطره میاندازد و کیفیت خواب نامناسب با افزایش تنش، تحریک پذیری، افسردگی و به طور کلی با رضایت کمتر از زندگی ارتباط دارد(12). بسیاری از پژوهشگران در این زمینه، اختلال خواب ناشی از سر و صدای محیط زیست را مضرترین اثر سوء بر سلامتی میدانند(13،14). در حقیقت اختلال خواب ، مضرترین اثر غیر شنیداری آلودگی صوتی محسوب می شود؛ زیرا با طیف گسترده ای از بیماریهای غیر واگیر همراه است(15). در مناطق شهری اختلال خواب ناشی از سر و صدا باعث کاهش کیفیت زندگی میشود، بنابراین از دیدگاه بهداشت عمومی از اولویت بالایی برخوردار است. در طی چهار دهه گذشته بنا به دلایلی از جمله: افزایش جمعیت، افزایش ترافیک (خیابان ها، جاده ها، هوایی)، افزایش مکان های صنعتی و استفاده از انواع مختلف تولید کننده های صدا، میزان آلودگی صوتی به صورت نمایی افزایش پیدا کرده است.
در مجموع با توجه به مطالب فوق میتوان گفت که مشکل آزردگی صوتی جدی ترین مسئله ای است که همه مردم به صورت عمومی با سطوح بالای آن تماس دارند. لذا با توجه به وجود ترافیک در معابر عمومی و سر و صدای ناشی از آن و عوارضی که می تواند بر روی سلامتی انسان ازجمله کیفیت خواب افراد داشته باشد، هدف از این مطالعه بررسی اکولوژیکی آزردگی صوتی ناشی از ترافیک و ارتباط آن با کیفیت خواب ساکنین مجاور معابر پرترافیک و کم ترافیک شهر یزد در سال1399 میباشد.
روش بررسی
این مطالعه از نوع مقطعی و توصیفی- تحلیلی بوده و در سال1399 در شهر یزد انجام شده است. جهت انجام مطالعه، ابتدا به مرکز ترافیک شهری واقع در شهرداری یزد مراجعه و 5 معبر پرترافیک و 5 معبر کم ترافیک انتخاب شد. از هر معبر نیز 20 نمونه به صورت تصادفی انتخاب و جمعا 200 نمونه درنظر گرفته شد که این حجم نمونه با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95% و توان 80% و با در نظرگرفتن ضریب همبستگی 4/0 بین نمره کیفیت خواب و نمره آزردگی صوتی بدست می آید.
رابطه1
N o = Z 1- α + Z 1- β 2 1 2 ln 1+ ρ 1- ρ 2 +3
در ادامه به منظور بررسی کیفیت خواب از پرسشنامه استاندارد پیتزبورگ استفاده شد کـه وضـعیت کیفیت خواب افراد را مورد سنجش قرار میدهد. روایی و پایایی این پرسشنامه در سال 1386 توسط حسن زاده و همکاران مورد تأیید قرار گرفته است(16). این پرسشنامه دارای سوالاتی در هفت زمینه شامل نظرات شخصی فرد از کیفیت خواب، مدت خواب، تأخیر در خواب، کارایی عادت به خواب مفید و موثر، خواب ناآرام، استفاده از داروی خوابآور و تحمل بدون عملکرد روزانه می باشد. این موارد بین0 تا 3 توسط افراد مورد پژوهش نمره داده می شوند و نتیجه نمره افراد بین 0 تا 21 به دست میآید. نمرات بالاتر مربوط به کیفیت خواب بدتر می باشد و نمره بزرگتر از 5 نمایانگر کیفیت خواب نامطلوب است(11).
به منظور سنجش آزردگی صوتی نیز از پرسشنامه استاندارد ارزیابی آزاردهندگی صوت استفاده شد. بر طبق این پرسشنامه که مطابق ایزو 15666 طراحی شده است(16) از افراد مورد بررسی خواسته میشود به میزان آزاردهندگی صدای محیط عددی بین 0 تا10 اختصاص دهند. در پرسشنامه، سوال اینگونه مطرح شود که طی 12 ماه گذشته یا هنگامی که در خانه هستید صدا چقدر موجب مزاحمت یا آزار شما می گردد. در پاسخ اگر فردی تحت تأثیر آزردگی صدای محیط قرار ندارد صفر را انتخاب و اگر میزان صدای محیط فرد را کمی آزار دهد عددی بین 0 تا 5/2 را انتخاب میکند. همچنین اگر میزان صدای محیط افراد را در حد متوسط آزار دهد عددی بین 5/2 تا 5 را انتخاب نموده و اگر صدای محیط خیلی سبب آزاردهندگی افراد شود عددی بین 5 تا 5/7 و اگر صدای محیط بینهایت آزاردهنده باشد عددی بین 5/7 تا10 را انتخاب میکنند(17).
پرسشنامه پژوهش حاضر با ادغام دو پرسشنامه مذکور و اعمال تنظیمات لازم تهیه و در مناطق تعیین شده توزیع شد.
ضمنا در پژوهش حاضر، معیار ورود نداشتن سابقه بیماری های روحی و روانی و صرع و غش و ضرب دیدگی به ناحیه سر در نظر گرفته شد. این مطالعه توسط کمیته اخلاق دانشکده بهداشت دانشـگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با شناسه IR.SSU.SPH.REC.1399.223 تایید شد.
یافتهها
مشخصات فردی پاسخ دهندگان مورد مطالعه در جدول1 نشان داده شده است. همان طور که در جدول مشاهده میشود توزیع پاسخگویان در دو منطقه کمترافیک و پرترافیک و در دو گروه زنان و مردان تقریبا برابر بوده است. از نظر تحصیلات بیش از سه چهارم شرکت کنندگان مدرک بالاتر از دیپلم را داشتند.
اکثریت افراد شرکت کننده متاهل بودهاند. داشتن سابقه بیماری وسابقه مصرف سیگار تنها در تعداد معدودی از شرکتکنندگان گزارش شد.
بیش از نیمی شرکت کنندگان راکارمندان تشکیل میدادندکه عمدتا سابقه کار کمتر از 15 سال داشتهاند. تقریبا یک سوم درصد افراد دارای منزل شمالی و دو سوم دارای منزل جنوبی بودهاند و بیش از سه چهارم شرکتکنندگان در طبقه همکف و تقریبا یک چهارم آنان در طبقه اول زندگی میکردند و حدود سه چهارم منازل با پنجره دوجداره گزارش شد.
در بررسی متغیرهای دموگرافیک و زمینهای، میانگین متغیرهای سن، وزن و قد نیز محاسبه شد. میانگین سنی افراد شرکت کننده برابر با 88/8±46/38 بوده است؛ با میانه 38 سال، حداقل 20 و حداکثر 75 سال. میانگین وزن و قد افراد هم به ترتیب 68/10 ± 34/82 و 82/6 ± 69/174 بدست آمد. دادههای این قسمت نشان میدهد که توزیع پاسخگویان عمدتا در گروه جوان بوده و پاسخگویان از قد و وزن نسبتا مطلوب برخوردار بودند.
تعیین میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی در جامعه مورد بررسی نشان داد که در کل شرکتکنندگان، میانگین کلی نمره کیفیت خواب ( با میانگین تقریبا 12 از رنج صفر تا 21) و نیز میزان آزردگی صوتی (بین 5/2 تا 5) در حد متوسط بوده است. جزئیات بیشتر در جدول 2 قابل مشاهده است.
در تحلیل یافتههای پژوهش، در ادامه رتباط بین میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی با سایر متغیرهای پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. در جدول 3 به بررسی تعیین میانگین و مقایسه نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی بر حسب معابر پر ترافیک و کم ترافیک پرداخته شده است. همانطور که نتایج جدول نشان می دهد ارتباط معنیداری بین میانگین کیفیت خواب و نمره آزردگی صوتی با نوع ترافیک وجود دارد؛ بدین صورت که، میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی در افرادی که در معابر پر ترافیک ساکن هستند به طور معنیداری بیشتر از افرادی است که در معابر کم ترافیک ساکن میباشند (001/0 ≥P).
در دنیای امروز افزایش جمعیت و تعداد اتومبیل ها سبب پیدایش مشکل جدیدی به نام آلودگی صوتی در زندگی شهری شده است که بعد از آلودگی آب و هوا، به عنوان سومین عامل خطرناک برای سلامتی انسان به شمار می رود(1).
در واقع، به هر صدای ناخواسته ای که توسط فعالیت های انسان ایجاد شده و برای سلامتی وکیفیت زندگی انسان مضر و خطرناک باشدآلودگی صوتی گفته میشود؛ که مهم ترین منابع آن حمل و نقل های جادهای، ریلی یا هوایی و محیط های صنعتی میباشند(2).
از عمدهترین مشکلاتی که صداهای ناخواسته ایجاد میکنند آزردگی صوتی میباشد. آزردگی، مربوط به واکنش به سر و صدای ناخواسته است و زمانی رخ میدهد که سر و صدا با تفکر اصلی یا وظیفهای که شخص در حال انجام آن است تداخل کند(3). همچنین آزردگی صوتی می تواند به عنوان یک احساس عمومی از نارضایتی و یا واکنش نامطلوب به صدا تعریف شود که می تواند به صورت ترس، عدم اطمینان و خشم خفیف خود را نشان دهد(4).
سر و صدای محیطی یکی از مهمترین خطرات زیست محیطی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه میباشد(5). در بسیاری از مطالعات انجام شده در سراسر جهان به طور ویژه در کشورهای توسعهیافته، صدای ترافیک به عنوان یک صدای محیطی مزاحم مورد توجه می باشد که منجر به آزردگی صوتی و اختلال در رفاه و سلامتی جامعه میشود(7،6،1). بدون شک، افزایش بیرویه تولید وسایل نقلیه و ورود آنها به شبکه حمل و نقل شهری مسبب افزایش ساعات پر سر و صدا در طول شب می باشد که میتوان آن را از مهمترین عوامل موثر در افزایش میزان مواجهه با سر و صدا دانست(8). برخلاف برخی دیگر از مشکلات محیطی، آلودگی صوتی همچنان رو به افزایش است و به دنبال آن تعداد شکایات زیادی از سوی ساکنان در معرض آن مشاهده میشود(9).
سر و صدا علاوه بر اثر سوء بر سیستم شنوایی به عنوان یک عامل استرسزای عمومی ممکن است سبب رنجش و آزردگی، استرس، عصبانیت، سردرد، اختلال در گفتار، بیماریهای قلبی و عروقی، از بین رفتن مهارتهای ذهنی و حرکتی، سردرد و حالت تهوع نیز شود(6،9).
صدا، انرژی آکوستیکی است که به وسیله اجسام متحرک یا نوسان کننده در فضا ایجاد می شود(10). منشا کلمه نویز(noise)
نامشخص است. برخی معتقدند که از کلمه لاتین nausea به معنی انزجار و تهوع گرفته شده است. برخی دیگر آن را برگرفته از کلمه لاتین noxia به معنی صدمه و آسیب دانستهاند. بر این اساس، پژوهشهای مرتبط با سر و صدا، آن را به عنوان یک تجربه مشکلساز و آزاردهنده تلقی میکنند و بر اثرات مضر بلندمدت سر و صدا بر سلامت تمرکز کردهاند.
خواب، معیار مهمی در حفظ سلامت جسمی و روانی انسان محسوب میشود و هرگونه اختلال در جریان طبیعی آن، علاوه بر ایجاد مشکلات روانی ، می تواند کارآیی فرد را نیز کاهش دهد. اختلالات خواب در جمعیت کلی شیوعی بین 15 تا 42 درصد دارد(11). این اختلالات منجر به بروز نتایج منفی و نامطلوب درکیفیت زندگی و عملکرد افراد می شود. کم خوابی با کاهش کیفیت زندگی، سلامت جسم، روانی، اجتماعی و عاطفی فرد را به مخاطره میاندازد و کیفیت خواب نامناسب با افزایش تنش، تحریک پذیری، افسردگی و به طور کلی با رضایت کمتر از زندگی ارتباط دارد(12). بسیاری از پژوهشگران در این زمینه، اختلال خواب ناشی از سر و صدای محیط زیست را مضرترین اثر سوء بر سلامتی میدانند(13،14). در حقیقت اختلال خواب ، مضرترین اثر غیر شنیداری آلودگی صوتی محسوب می شود؛ زیرا با طیف گسترده ای از بیماریهای غیر واگیر همراه است(15). در مناطق شهری اختلال خواب ناشی از سر و صدا باعث کاهش کیفیت زندگی میشود، بنابراین از دیدگاه بهداشت عمومی از اولویت بالایی برخوردار است. در طی چهار دهه گذشته بنا به دلایلی از جمله: افزایش جمعیت، افزایش ترافیک (خیابان ها، جاده ها، هوایی)، افزایش مکان های صنعتی و استفاده از انواع مختلف تولید کننده های صدا، میزان آلودگی صوتی به صورت نمایی افزایش پیدا کرده است.
در مجموع با توجه به مطالب فوق میتوان گفت که مشکل آزردگی صوتی جدی ترین مسئله ای است که همه مردم به صورت عمومی با سطوح بالای آن تماس دارند. لذا با توجه به وجود ترافیک در معابر عمومی و سر و صدای ناشی از آن و عوارضی که می تواند بر روی سلامتی انسان ازجمله کیفیت خواب افراد داشته باشد، هدف از این مطالعه بررسی اکولوژیکی آزردگی صوتی ناشی از ترافیک و ارتباط آن با کیفیت خواب ساکنین مجاور معابر پرترافیک و کم ترافیک شهر یزد در سال1399 میباشد.
روش بررسی
این مطالعه از نوع مقطعی و توصیفی- تحلیلی بوده و در سال1399 در شهر یزد انجام شده است. جهت انجام مطالعه، ابتدا به مرکز ترافیک شهری واقع در شهرداری یزد مراجعه و 5 معبر پرترافیک و 5 معبر کم ترافیک انتخاب شد. از هر معبر نیز 20 نمونه به صورت تصادفی انتخاب و جمعا 200 نمونه درنظر گرفته شد که این حجم نمونه با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95% و توان 80% و با در نظرگرفتن ضریب همبستگی 4/0 بین نمره کیفیت خواب و نمره آزردگی صوتی بدست می آید.
رابطه1
در ادامه به منظور بررسی کیفیت خواب از پرسشنامه استاندارد پیتزبورگ استفاده شد کـه وضـعیت کیفیت خواب افراد را مورد سنجش قرار میدهد. روایی و پایایی این پرسشنامه در سال 1386 توسط حسن زاده و همکاران مورد تأیید قرار گرفته است(16). این پرسشنامه دارای سوالاتی در هفت زمینه شامل نظرات شخصی فرد از کیفیت خواب، مدت خواب، تأخیر در خواب، کارایی عادت به خواب مفید و موثر، خواب ناآرام، استفاده از داروی خوابآور و تحمل بدون عملکرد روزانه می باشد. این موارد بین0 تا 3 توسط افراد مورد پژوهش نمره داده می شوند و نتیجه نمره افراد بین 0 تا 21 به دست میآید. نمرات بالاتر مربوط به کیفیت خواب بدتر می باشد و نمره بزرگتر از 5 نمایانگر کیفیت خواب نامطلوب است(11).
به منظور سنجش آزردگی صوتی نیز از پرسشنامه استاندارد ارزیابی آزاردهندگی صوت استفاده شد. بر طبق این پرسشنامه که مطابق ایزو 15666 طراحی شده است(16) از افراد مورد بررسی خواسته میشود به میزان آزاردهندگی صدای محیط عددی بین 0 تا10 اختصاص دهند. در پرسشنامه، سوال اینگونه مطرح شود که طی 12 ماه گذشته یا هنگامی که در خانه هستید صدا چقدر موجب مزاحمت یا آزار شما می گردد. در پاسخ اگر فردی تحت تأثیر آزردگی صدای محیط قرار ندارد صفر را انتخاب و اگر میزان صدای محیط فرد را کمی آزار دهد عددی بین 0 تا 5/2 را انتخاب میکند. همچنین اگر میزان صدای محیط افراد را در حد متوسط آزار دهد عددی بین 5/2 تا 5 را انتخاب نموده و اگر صدای محیط خیلی سبب آزاردهندگی افراد شود عددی بین 5 تا 5/7 و اگر صدای محیط بینهایت آزاردهنده باشد عددی بین 5/7 تا10 را انتخاب میکنند(17).
پرسشنامه پژوهش حاضر با ادغام دو پرسشنامه مذکور و اعمال تنظیمات لازم تهیه و در مناطق تعیین شده توزیع شد.
ضمنا در پژوهش حاضر، معیار ورود نداشتن سابقه بیماری های روحی و روانی و صرع و غش و ضرب دیدگی به ناحیه سر در نظر گرفته شد. این مطالعه توسط کمیته اخلاق دانشکده بهداشت دانشـگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با شناسه IR.SSU.SPH.REC.1399.223 تایید شد.
یافتهها
مشخصات فردی پاسخ دهندگان مورد مطالعه در جدول1 نشان داده شده است. همان طور که در جدول مشاهده میشود توزیع پاسخگویان در دو منطقه کمترافیک و پرترافیک و در دو گروه زنان و مردان تقریبا برابر بوده است. از نظر تحصیلات بیش از سه چهارم شرکت کنندگان مدرک بالاتر از دیپلم را داشتند.
اکثریت افراد شرکت کننده متاهل بودهاند. داشتن سابقه بیماری وسابقه مصرف سیگار تنها در تعداد معدودی از شرکتکنندگان گزارش شد.
بیش از نیمی شرکت کنندگان راکارمندان تشکیل میدادندکه عمدتا سابقه کار کمتر از 15 سال داشتهاند. تقریبا یک سوم درصد افراد دارای منزل شمالی و دو سوم دارای منزل جنوبی بودهاند و بیش از سه چهارم شرکتکنندگان در طبقه همکف و تقریبا یک چهارم آنان در طبقه اول زندگی میکردند و حدود سه چهارم منازل با پنجره دوجداره گزارش شد.
در بررسی متغیرهای دموگرافیک و زمینهای، میانگین متغیرهای سن، وزن و قد نیز محاسبه شد. میانگین سنی افراد شرکت کننده برابر با 88/8±46/38 بوده است؛ با میانه 38 سال، حداقل 20 و حداکثر 75 سال. میانگین وزن و قد افراد هم به ترتیب 68/10 ± 34/82 و 82/6 ± 69/174 بدست آمد. دادههای این قسمت نشان میدهد که توزیع پاسخگویان عمدتا در گروه جوان بوده و پاسخگویان از قد و وزن نسبتا مطلوب برخوردار بودند.
تعیین میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی در جامعه مورد بررسی نشان داد که در کل شرکتکنندگان، میانگین کلی نمره کیفیت خواب ( با میانگین تقریبا 12 از رنج صفر تا 21) و نیز میزان آزردگی صوتی (بین 5/2 تا 5) در حد متوسط بوده است. جزئیات بیشتر در جدول 2 قابل مشاهده است.
در تحلیل یافتههای پژوهش، در ادامه رتباط بین میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی با سایر متغیرهای پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. در جدول 3 به بررسی تعیین میانگین و مقایسه نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی بر حسب معابر پر ترافیک و کم ترافیک پرداخته شده است. همانطور که نتایج جدول نشان می دهد ارتباط معنیداری بین میانگین کیفیت خواب و نمره آزردگی صوتی با نوع ترافیک وجود دارد؛ بدین صورت که، میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی در افرادی که در معابر پر ترافیک ساکن هستند به طور معنیداری بیشتر از افرادی است که در معابر کم ترافیک ساکن میباشند (001/0 ≥P).
جدول1: جدول توزیع فراوانی مشخصات فردی پاسخ دهندگان
جدول2: تعیین میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی
جدول 3: بررسی رابطه میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی با سایر متغیرها
| پارامتر | مقادیر | فراوانی | درصد |
| وضعیت ترافیک | کم ترافیک | 99 | 5/49 |
| پرترافیک | 101 | 5/50 | |
| جنسیت | مرد | 112 | 56 |
| زن | 88 | 44 | |
| تحصیلات | کمتراز دیپلم | 16 | 8 |
| دیپلم | 33 | 5/16 | |
| بالاتر از دیپلم | 151 | 5/75 | |
| وضعیت تاهل | مجرد | 15 | 5/7 |
| متاهل | 185 | 5/92 | |
| نوع شغل | کارمند | 122 | 61 |
| بازنشسته | 32 | 16 | |
| آزاد | 46 | 23 | |
| سابقه بیماری | بدون سابقه بیماری | 169 | 5/84 |
| با سابقه بیماری | 31 | 5/15 | |
| منطقه سکونت | شمالی | 68 | 34 |
| جنوبی | 132 | 66 | |
| طبقه سکونت | زیرزمین | 1 | 5/0 |
| همکف | 153 | 5/76 | |
| طبقه اول | 45 | 5/22 | |
| نوع پنجره | دوجداره | 173 | 9/86 |
| فلزی | 26 | 1/13 |
جدول2: تعیین میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی
| پارامتر | میانگین ± انحراف معیار | میانه | حداقل | حداکثر |
| نمره کیفیت خواب | 25/5 ± 53/11 | 10 | 4 | 21 |
| نمره آزردگی صوتی | 9/1 ± 73/3 | 3 | 1 | 9 |
جدول 3: بررسی رابطه میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی با سایر متغیرها
| پارامتر | وضعیت ترافیک | میانگین ± انحراف معیار | p-Value |
| نمره کیفیت خواب | کم ترافیک | 59/1 ±42/7 | 001/ |
| پرترافیک | 4/4 ±55/15 |
001/ | |
| نمره آزردگی صوتی | کم ترافیک | 11/1 ±36/2 | 001/ |
| پرترافیک | 6/1 ±07/5 | 001/ |
|
| پارامتر | نوع پنجره | میانگین ± انحراف معیار | p-Value |
| نمره کیفیت خواب | دوجداره | 32/5 ±8/11 | 056/ |
| فلزی | 51/4 ±88/9 | 056/ | |
| نمره آزردگی صوتی |
دوجداره | 69/1 ±31/3 | 224/ |
| فلزی | 96/1 ±8/3 | 224/ | |
| پارامتر | طبقه | میانگین ± انحراف معیار | p-Value |
| نمره کیفیت خواب | زیرزمین | . ±6 | 017/ |
| همکف | 08/5 ±1/11 | 017/ | |
| طبقه اول | 53/5 ±22/13 | 017/ | |
| نمره آزردگی صوتی | زیرزمین | 0 ±3 | 015/ |
| همکف | 84/1 ±56/3 | 015/ | |
| طبقه اول | 13/2 ±36/4 | 015/ | |
| پارامتر | موقعیت منزل | میانگین ± انحراف معیار | p-Value |
| نمره کیفیت خواب | شمالی | 31/5 ±57/11 | 933/ |
| جنوبی | 24/5 ±51/11 | 933/ | |
| نمره آزردگی صوتی | شمالی | 91/1 ±79/3 | 737/ |
| جنوبی | 95/1 ±7/3 | 737/ | |
| پارامتر | مصرف سیگار | میانگین ± انحراف معیار | p-Value |
| نمره کیفیت خواب | خیر | 34/5 ±67/11 | 038/ |
| بله | 12/3 ±54/9 | 038/ | |
| نمره آزردگی صوتی | خیر | 94/1 ±73/3 | 942/ |
| بله | 797/1 ±69/3 | 942/ | |
| پارامتر | سابقه بیماری | میانگین ± انحراف معیار | p-Value |
| نمره کیفیت خواب | خیر | 14/5 ±59/11 | 699/ |
| بله | 86/5 ±19/11 | 699/ | |
| نمره آزردگی صوتی | خیر | 96/1 ±71/3 | 734/ |
| بله | 79/1 ±84/3 | 734/ | |
| پارامتر | جنسیت | میانگین ± انحراف معیار | p-Value |
| نمره کیفیت خواب | مرد | 35/5 ±38/11 | 639/ |
| زن | 14/5 ±73/11 | 639/ | |
| نمره آزردگی صوتی | مرد | 95/1 ±79/3 | 647/ |
| زن | 91/1 ±66/3 | 647/ |
با توجه به جدول 3 و آزمون T-Test و001/0p ≤ بین میانگین نمره کیفیت خواب و نیز بین میانگین نمره آزردگی صوتی ساکنین معابر پرترافیک و کم ترافیک اختلاف معنی داری وجود دارد اما بین میانگین نمره خواب و آزردگی صوتی برحسب نوع پنجره منازل به ترتیب با 056/0 p= و 224/0p= اختلاف معنی داری وجود نداشت. از سوی دیگر در بررسی رابطه بین متغیرهای مورد نظر با طبقه ساختمان ملاحظه شد که بین میانگین نمره خواب و میانگین نمره آزردگی صوتی برحسب طبقه منزل به ترتیب با 033/0p= و 049/0p= اختلاف معنی داری وجود دارد. در حالی که بین میانگین نمره خواب و نمره آزردگی صوتی برحسب موقعیت منزل اختلاف معنی داری وجود نداشت( به ترتیب با مقادیر 933/0 p= و 737/0=p). در بررسی رابطه بین میانگین نمره کیفیت خواب با مصرف سیگار اختلاف معنی داری با 038/0p= مشاهده شد، اما اختلاف نمره آزردگی صوتی در بین دو گروه معنی دار نبود (942/0 =p). بین میانگین نمره کیفیت خواب و نمره آزردگی صوتی برحسب سابقه بیماری نیز اختلاف معنی داری مشاهده نشد(به ترتیب با مقادیر 699/ p= و 734/0 p= ) و بالاخره تفاوت در جنسیت نیز اختلاف معنی داری بین متغیرهای مورد بررسی با مقادیر 639/0p= برای کیفیت خواب و 647/0p= برای آزردگی صوتی نشان نداد. در تکمیل یافتههای پژوهش، همچنین به تعیین ارتباط همبستگی بین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی به طور کلی و به تفکیک نوع ترافیک پرداخته شد (جدول 4). همانگونه که در جدول مشاهده میشود، همبستگی بین آزردگی صوتی و کیفیت خواب بدون درنظر گرفتن وضعیت ترافیک برابر شد با 569/0r= با 001/0p≤ که نشان دهنده ارتباط معنیدار و مستقیم بین آزردگی صوتی و کیفیت خواب است و با افزایش نمره آزردگی صوتی نمره کیفیت خواب هم افزایش یافته است (یادآوری میشود که بالا بودن نمره کیفیت خواب به معنی نامطلوب بودن خواب است). در حالیکه، در بررسی همبستگی بین نمره آزردگی صوتی و کیفیت خواب به تفکیک نوع معبر با توجه به کم ترافیک و پرترافیک بودن ارتباط معنیداری مشاهده نشد.
با توجه به جدول 4 بین آزردگی صوتی و کیفیت خواب به تفکیک نوع معبر ارتباط معنی داری وجود ندارد. همچنین بین نمره آزردگی صوتی و نمره کیفیت خواب با متغیر های وضعیت محل سکونت (به تفکیک پرترافیک و کم¬ترافیک) همبستگی معنی داری مشاهده نشد.
با توجه به جدول 4 بین آزردگی صوتی و کیفیت خواب به تفکیک نوع معبر ارتباط معنی داری وجود ندارد. همچنین بین نمره آزردگی صوتی و نمره کیفیت خواب با متغیر های وضعیت محل سکونت (به تفکیک پرترافیک و کم¬ترافیک) همبستگی معنی داری مشاهده نشد.
جدول 4: تعیین و مقایسه همبستگی بین آزردگی صوتی و کیفیت خواب به طور کلی و به تفکیک نوع معبر
| پارامتر | نوع معبر | آزردگی صوتی | کیفیت خواب | وضعیت منزل | طبقه | نوع پنجره |
| آزردگی صوتی | کم ترافیک | 1 r= | 065/0- r= 524/0 p= |
066/0- r= 518/0 p= |
176/0 r= 083/0 p= |
047/0 r= 646/0 p= |
| پرترافیک | 1 r= | 088/0 r= 381/0 p= |
045/0 r= 653/0 p= |
026/0 r= 795/0 p= |
086/0 r= 393/0 p= |
|
| کیفیت خواب | کم ترافیک | - | 1 r= | 076/0 r= 456/0 p= |
005/0- r= 965/0 p= |
111/0 r= 277/0 p= |
| پرترافیک | - | 1 r= | 023/0 r= 816/0 p= |
071/0r= 48/0 p= |
001/0r= 992/0 p= |
بحث و نتیجه گیری
آزردگی صوتی در سالهای اخیر به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی انسانها در مناطق شهری سراسر جهان به رسمیت شناخته شده است(18). مطالعات تجربی با تمرکز بر کیفیت سکونت عموما بیانگر این هستند که ترافیک جادهای چالش اصلی برای داشتن یک محیط محلی رضایت بخش است(19). در واقع سر و صدای ناشی از ترافیک یکی از مهمترین منابع آلودگی و آزردگی صوتی است که بر سلامتی انسان تأثیرات منفی میگذارد وبه عنوان یک خطر جدی برای سلامتی محسوب میشود(10).
از جمله مشکلات ناشی از مواجهه با صدا میتوان به اختلال خواب اشاره کرد(20). وجود ارتباط مستقیم بین کیفیت خواب با آزردگی صوتی در مطالعات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است(7). این مشکل علیرغم اینکه به طور پیوسته در کشورهای در حال توسعه در حال رشد است؛ اما هنوز به درستی تشخیص داده نشده و جای کار بسیار دارد(21).
از این رو، مطالعه حاضر با هدف بررسی مشکل بوجود آمده ناشی از آزردگی صوتی حاصل از ترافیک و ارتباط آن با کیفیت خواب در ساکنان مجاور معابر پرترافیک و کمترافیک شهر یزد، شکل گرفت. نگاهی به یافتههای پژوهش نشان میدهد که وضعیت اختلال خواب در جامعه مورد مطالعه با فاکتورهایی نظیر نوع پنجره، موقعیت منزل، سابقه بیماری و جنسیت ارتباط معنیدار ندارد؛ در حالی که بین این متغیر با طبقه ساختمان، و مصرف سیگار ارتباط معنیدار مشاهده شد. از سوی دیگر آزردگی صوتی ارتباط معنیداری با متغیرهای نوع پنجره، موقعیت منزل، مصرف سیگار، سابقه بیماری و جنسیت نشان نداد؛ اما با متغیر طبقه ساختمان ارتباط معنیدار داشت.
نگاهی دقیقتر به یافتههای این بخش نشان میدهد که نمره هر دو متغیر کیفیت خواب و آزردگی صوتی با تغییر طبقه ساختمان از زیرزمین به سمت بالا افزایش داشته و به عبارتی با بالا رفتن طبقات محل سکونت، آزردگی صوتی بیشتر و کیفیت خواب نامطلوبتر شده است. در رابطه با کیفیت خواب و مصرف سیگار، اگر چه ارتباط معنیدار مشاهده شده است، لکن تعداد کمی از شرکتکنندگان در پژوهش حاضر سیگاری بودند (5/6%)؛ از این رو وجود ارتباط بین این متغیرها نیاز به بررسیهای بیشتر در مطالعات بعدی دارد.
در مجموع بر اساس نتایج مطالعه حاضر کیفیت خواب ساکنین اطراف خیابان های پرترافیک در حد متوسط گزارش شد که استنباط می شود آلودگی صوتی ناشی از ترافیک بر کیفیت خواب افراد تاثیرگذار است و آزردگی ناشی از آن سبب کاهش کیفیت خواب در افراد ساکن معابر پرترافیک شده است. به طور کلی نتایج مطالعه نشان داد که میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی در افرادی که در معابر پرترافیک ساکن هستند به طور معنیداری بیشتر از افرادی است که در معابر کمترافیک ساکن می باشند (p<0.05). همچنین ارتباط معنیداری بین کیفیت خواب و آزردگی صوتی در افراد بدون توجه به محل سکونت مشاهده شد بدین صورت که با افزایش آزردگی صوتی، کیفیت خواب افراد دچار اختلال شده و کاهش یافته است. در یک مطالعه که توسط امیدواری و همکاران در بررسی میزان آلودگی صوتی ناشی از ترافیک و تردد اتومبیلها در کرمانشاه انجام گرفت مشخص شد بار ترافیکی و شهرسازی سبب می شود ساکنان منازلی که در مجاورت خیابان های اصلی شهر قرار دارند، از آزردگی صوتی ناشی از ترافیک رنج ببرند؛ که با یافته های مطالعه حاضر همسو بوده است(22).
در مطالعهای که بهشتی و همکاران به منظور بررسی رابطه بین میزان صدا و کیفیت خواب کارگران صنعتی قم انجام دادند نیز ارتباط مستقیم و معنیداری بین متغیرهای آزردگی صوتی و کیفیت خواب مشاهده شد.
در این پژوهش 72% از کارگران آزردگی صوتی بالای 50 را در محیط کار گزارش کردند و میانگین نمره کیفیت خواب برابر با 615/0±15.6 بدست آمد (7).
اویسی و همکارن (1386) در یک مطالعه به بررسی تاثیر آلودگی صوتی ناشی از ترافیک بر سلامت عمومی و روانی شهروندان یزد پرداختند.
تحلیل نتایج نشان داد که از لحاظ میزان شدت صدای ترافیک و عوارض آلودگی صوتی در کلیه گروه های پرسش شونده، ماموران راهنمایی و رانندگی بیشترین گروه متاثر از صدای ترافیک و دانشگاهیان کمترین افراد از لحاظ تاثیر صدای ترافیک بودند و همچنین از لحاظ وضعیت سلامت عمومی در مورد افسردگی و نمره کلی بین گروه های مختلف تفاوت معنیدار در سطح احتمال 05/0 مشاهده شد. در نظرسنجی کلیه گروهها، صدای موتور سیکلت، به عنوان آزار دهندهترین صدای ترافیک در این شهرمعرفی شد (23).
سانتوس و همکاران نیز در مطالعه خود در سال 2007 که در شهر پورتو انجام شد نشان دادند که آلودگی های زیست محیطی از قبیل سر و صدا از عوامل تاثیرگذار بر کیفیت زندگی و کیفیت خواب شهروندان می باشند که با یافته های مطالعه حاضر همخوانی دارد و نشان دهنده ی کیفیت خواب پایین می باشد(24).
مسافری در مطالعه سال 2012 در تبریز نشان داد که سر و صدا به هنگام خواب نیز شنیده می شود و باعث تنش و تحریک پذیری شده و آرامش حاصل از خواب را بر هم میزند(25).
در مطالعه ی انجام شده در کشور مالزی نیز نتایجی مشابه و همسو به دست آمده است. در این مطالعه اثرات آلودگی صوتی در بزرگراه های شهری بررسی شد.
نتایج نشان داد که آلودگی صوتی می تواند سبب اختلال در خواب و مکالمه، ایجاد اضطراب و گاهی اوقات آسیب به شنوایی شود(26).
در یک مطالعه مشابه و همسو، فریدمن و همکاران در مرکز طبی دانشگاه پنسیلوانیا نیز در بررسی درک بیماران از کیفیت خواب و علت اختلال خواب نشان دادند که این اختلالات با محرک های محیطی بخصوص سر و صدا مرتبط می باشند(27). مطالعه زمانیان و همکاران نیز نتایجی همسو با یافتههای حاضر را نشان داد مبنی بر اینکه معابر پرترافیک باعث ایجاد صدا و افزایش اختلال خواب در خانوادههای نزدیک این معابر شده است(17).
در مجموع نتایج حاصل از پژوهشهای پیشین در مقایسه اختلالات خواب در مناطق پرترافیک با کم ترافیک نشان داد که با توجه به اینکه تراز فشار صوت در مناطق پرترافیک بیشتر میباشد به همین دلیل نمره ی اختلالات خواب ساکنان آنها بیشتر از مناطق کم ترافیک می باشد. از اینرو، وجود رابطه معنیدار بین دو متغیر آزردگی صوتی و کیفیت خواب در مطالعه حاضر قابل توجیه است.
تضاد منافع
در این پژوهش هیچگونه تضاد منافعی توسط نویسندگان گزارش نشده است.
تقدیر و تشکر
بدین وسیله از حمایت های دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی کمال تشکر و قدردانی را داریم.
آزردگی صوتی در سالهای اخیر به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی انسانها در مناطق شهری سراسر جهان به رسمیت شناخته شده است(18). مطالعات تجربی با تمرکز بر کیفیت سکونت عموما بیانگر این هستند که ترافیک جادهای چالش اصلی برای داشتن یک محیط محلی رضایت بخش است(19). در واقع سر و صدای ناشی از ترافیک یکی از مهمترین منابع آلودگی و آزردگی صوتی است که بر سلامتی انسان تأثیرات منفی میگذارد وبه عنوان یک خطر جدی برای سلامتی محسوب میشود(10).
از جمله مشکلات ناشی از مواجهه با صدا میتوان به اختلال خواب اشاره کرد(20). وجود ارتباط مستقیم بین کیفیت خواب با آزردگی صوتی در مطالعات مختلف مورد بررسی قرار گرفته است(7). این مشکل علیرغم اینکه به طور پیوسته در کشورهای در حال توسعه در حال رشد است؛ اما هنوز به درستی تشخیص داده نشده و جای کار بسیار دارد(21).
از این رو، مطالعه حاضر با هدف بررسی مشکل بوجود آمده ناشی از آزردگی صوتی حاصل از ترافیک و ارتباط آن با کیفیت خواب در ساکنان مجاور معابر پرترافیک و کمترافیک شهر یزد، شکل گرفت. نگاهی به یافتههای پژوهش نشان میدهد که وضعیت اختلال خواب در جامعه مورد مطالعه با فاکتورهایی نظیر نوع پنجره، موقعیت منزل، سابقه بیماری و جنسیت ارتباط معنیدار ندارد؛ در حالی که بین این متغیر با طبقه ساختمان، و مصرف سیگار ارتباط معنیدار مشاهده شد. از سوی دیگر آزردگی صوتی ارتباط معنیداری با متغیرهای نوع پنجره، موقعیت منزل، مصرف سیگار، سابقه بیماری و جنسیت نشان نداد؛ اما با متغیر طبقه ساختمان ارتباط معنیدار داشت.
نگاهی دقیقتر به یافتههای این بخش نشان میدهد که نمره هر دو متغیر کیفیت خواب و آزردگی صوتی با تغییر طبقه ساختمان از زیرزمین به سمت بالا افزایش داشته و به عبارتی با بالا رفتن طبقات محل سکونت، آزردگی صوتی بیشتر و کیفیت خواب نامطلوبتر شده است. در رابطه با کیفیت خواب و مصرف سیگار، اگر چه ارتباط معنیدار مشاهده شده است، لکن تعداد کمی از شرکتکنندگان در پژوهش حاضر سیگاری بودند (5/6%)؛ از این رو وجود ارتباط بین این متغیرها نیاز به بررسیهای بیشتر در مطالعات بعدی دارد.
در مجموع بر اساس نتایج مطالعه حاضر کیفیت خواب ساکنین اطراف خیابان های پرترافیک در حد متوسط گزارش شد که استنباط می شود آلودگی صوتی ناشی از ترافیک بر کیفیت خواب افراد تاثیرگذار است و آزردگی ناشی از آن سبب کاهش کیفیت خواب در افراد ساکن معابر پرترافیک شده است. به طور کلی نتایج مطالعه نشان داد که میانگین نمره کیفیت خواب و آزردگی صوتی در افرادی که در معابر پرترافیک ساکن هستند به طور معنیداری بیشتر از افرادی است که در معابر کمترافیک ساکن می باشند (p<0.05). همچنین ارتباط معنیداری بین کیفیت خواب و آزردگی صوتی در افراد بدون توجه به محل سکونت مشاهده شد بدین صورت که با افزایش آزردگی صوتی، کیفیت خواب افراد دچار اختلال شده و کاهش یافته است. در یک مطالعه که توسط امیدواری و همکاران در بررسی میزان آلودگی صوتی ناشی از ترافیک و تردد اتومبیلها در کرمانشاه انجام گرفت مشخص شد بار ترافیکی و شهرسازی سبب می شود ساکنان منازلی که در مجاورت خیابان های اصلی شهر قرار دارند، از آزردگی صوتی ناشی از ترافیک رنج ببرند؛ که با یافته های مطالعه حاضر همسو بوده است(22).
در مطالعهای که بهشتی و همکاران به منظور بررسی رابطه بین میزان صدا و کیفیت خواب کارگران صنعتی قم انجام دادند نیز ارتباط مستقیم و معنیداری بین متغیرهای آزردگی صوتی و کیفیت خواب مشاهده شد.
در این پژوهش 72% از کارگران آزردگی صوتی بالای 50 را در محیط کار گزارش کردند و میانگین نمره کیفیت خواب برابر با 615/0±15.6 بدست آمد (7).
اویسی و همکارن (1386) در یک مطالعه به بررسی تاثیر آلودگی صوتی ناشی از ترافیک بر سلامت عمومی و روانی شهروندان یزد پرداختند.
تحلیل نتایج نشان داد که از لحاظ میزان شدت صدای ترافیک و عوارض آلودگی صوتی در کلیه گروه های پرسش شونده، ماموران راهنمایی و رانندگی بیشترین گروه متاثر از صدای ترافیک و دانشگاهیان کمترین افراد از لحاظ تاثیر صدای ترافیک بودند و همچنین از لحاظ وضعیت سلامت عمومی در مورد افسردگی و نمره کلی بین گروه های مختلف تفاوت معنیدار در سطح احتمال 05/0 مشاهده شد. در نظرسنجی کلیه گروهها، صدای موتور سیکلت، به عنوان آزار دهندهترین صدای ترافیک در این شهرمعرفی شد (23).
سانتوس و همکاران نیز در مطالعه خود در سال 2007 که در شهر پورتو انجام شد نشان دادند که آلودگی های زیست محیطی از قبیل سر و صدا از عوامل تاثیرگذار بر کیفیت زندگی و کیفیت خواب شهروندان می باشند که با یافته های مطالعه حاضر همخوانی دارد و نشان دهنده ی کیفیت خواب پایین می باشد(24).
مسافری در مطالعه سال 2012 در تبریز نشان داد که سر و صدا به هنگام خواب نیز شنیده می شود و باعث تنش و تحریک پذیری شده و آرامش حاصل از خواب را بر هم میزند(25).
در مطالعه ی انجام شده در کشور مالزی نیز نتایجی مشابه و همسو به دست آمده است. در این مطالعه اثرات آلودگی صوتی در بزرگراه های شهری بررسی شد.
نتایج نشان داد که آلودگی صوتی می تواند سبب اختلال در خواب و مکالمه، ایجاد اضطراب و گاهی اوقات آسیب به شنوایی شود(26).
در یک مطالعه مشابه و همسو، فریدمن و همکاران در مرکز طبی دانشگاه پنسیلوانیا نیز در بررسی درک بیماران از کیفیت خواب و علت اختلال خواب نشان دادند که این اختلالات با محرک های محیطی بخصوص سر و صدا مرتبط می باشند(27). مطالعه زمانیان و همکاران نیز نتایجی همسو با یافتههای حاضر را نشان داد مبنی بر اینکه معابر پرترافیک باعث ایجاد صدا و افزایش اختلال خواب در خانوادههای نزدیک این معابر شده است(17).
در مجموع نتایج حاصل از پژوهشهای پیشین در مقایسه اختلالات خواب در مناطق پرترافیک با کم ترافیک نشان داد که با توجه به اینکه تراز فشار صوت در مناطق پرترافیک بیشتر میباشد به همین دلیل نمره ی اختلالات خواب ساکنان آنها بیشتر از مناطق کم ترافیک می باشد. از اینرو، وجود رابطه معنیدار بین دو متغیر آزردگی صوتی و کیفیت خواب در مطالعه حاضر قابل توجیه است.
تضاد منافع
در این پژوهش هیچگونه تضاد منافعی توسط نویسندگان گزارش نشده است.
تقدیر و تشکر
بدین وسیله از حمایت های دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی کمال تشکر و قدردانی را داریم.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
