دوره 22، شماره 1 - ( فروردین و اردیبهشت 1402 )
جلد 22 شماره 1 صفحات 103-93 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 9516
Ethics code: IR.SSU.MEDICINE.REC.1400.064
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Pourmovahed Z, Azimi M, Sadeghian A M, Roozbeh B, Ardian N. The level of corona anxiety in mothers with children suffering from cancer and other diseases referring to Shahid Sadoughi Hospital in Yazd during the covid 19 pandemic. TB 2023; 22 (1) :93-103
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3433-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3433-fa.html
پورموحد زهرا، عظیمی مهیا، صادقیان امیر محمد، روزبه بهزاد، اردیان ناهید. میزان اضطراب کرونا در مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری های مراجعه کننده به بیمارستان شهید صدوقی یزد در زمان پاندمی کووید 19. طلوع بهداشت. 1402; 22 (1) :93-103
مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، گروه آموزش بهداشت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد ، n_ardian1382@hotmail.com
متن کامل [PDF 277 kb]
(210 دریافت)
| چکیده (HTML) (164 مشاهده)
متن کامل: (173 مشاهده)
میزان اضطراب کرونا در مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری های مراجعه کننده به بیمارستان شهید صدوقی یزد در زمان پاندمی کووید 19
نویسندگان: زهرا پور موحد1، مهیا عظیمی2، امیر محمد صادقیان3، بهزاد روزبه4، ناهید اردیان5
1.استادیارگروه آموزش پرستاری، مرکز تحقیقات مراقبت های پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
2.پرستارگروه پرستاری، مرکز تحقیقات مراقبت های پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
3. پزشک عمومی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
4.دستیار تخصصی، گروه اندودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
5.نویسنده مسئول: استادیار مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران شماره تماس :09132506563 Email:n_ardian1382@hotmail.com
چکیده
مقدمه: این مطالعه با هدف تعیین مقایسه اضطراب کرونا در مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان و مادران با کودکان مبتلا به سایر بیماری ها در پاندمی کووید 19 انجام شد.
روش بررسی: مطالعه ی حاضر توصیفی تحلیلی از نوع مقطعی بوده که بر روی 250 نفر از مادران کودکان مبتلا به سرطان و مادران با کودکان مبتلا به سایر بیماری های مراجعه کننده به درمانگاه و بخش انکولوژی بیمارستان شهید صدوقی یزد در سال 1400 انجام شد. نمونه گیری به صورت در دسترس بود. ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی و پرسشنامه اضطراب کرونا بود . داده ها با سطح اطمینان 95درصد مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها : میانگین نمره اضطراب مادران کودکان مبتلا به سرطان16/11±36/36 و میانگین نمره اضطراب مادران کودکان مبتلا به سایر بیماری ها بر اساس آزمون آماری تی تست کمتر82/10±65/34 بود واختلاف آماری معنی دار بین آنها مشاهده نگردید.
نتیجه گیری: یافته ها نشان داد که بطور کلی میانگین اضطراب مادران در هر دو گروه بالا( بیشتر از 30 از 54) بوده ولی اختلاف معناداری از نظر نمره اضطراب کرونا بین آنها وجود نداشت..مطالعات بیشتری در وضعیت ها و زمان های متفاوت باید انجام شود تا عوامل موثر بر شدت اضطراب مادران کودکان دارای بیمار ی سرطان دقیق تر مشخص گردد.
واژه های کلیدی : کووید -19، اضطراب، مادران، کودک، سرطان، پاندمی
گیری کرونا در گروههای مختلف افراد مبتلا و جمعیت عمومی را بررسی کردند. نتایج بیان کنندۀ سطح بالای علائم استرس پس از سانحه و علائم افسردگی و اضطراب در افراد مبتلا و نزدیکان آنها و وخیم ترشدن علائم روانپزشکی در مقایسه با قبل از کرونا بود(19).
اضطراب مبتلا شدن به کرونا بر سلامت روان افراد تاثیر منفی دارد. در این مطالعه مادران در هر دو گروه دارای اضطراب بالایی بودند. این یافته با مطالعه ی علیزاده فرد و صفاری نیا، که پرسشنامه میزان اضطراب دوره کرونا را با سلامت روان بیماران قلبی سنجیده اند همخوانی داشت(13) شانگ و همکاران، لی و همکاران و دوان و همکاران (22-20) مبنی بر تاثیرگذاری کووید 19 بر اضطراب و سلامت روان در بین مردم چین در گروه های مختلف سنجیده بودند، همخوانی داشت.
ارزیابی سطح اضطراب ناشی از کووید 19 در ایران بیان کننده ی شیوع اضطراب است و نشان می دهد که این اضطراب در بین زنان و گروه سنی 40-21 سال و افرادی که دست کم یکی از اعضای خانواده، بستگان یا دوستان آنها به کووید مبتلا شده بودند به طور چشمگیری بالاتر بوده است(23) .
هر چند در ماه های اخیر البته بعد از اینکه داده های مطالعه حاضر جمع آوری گدید با افزایش واکسیانسیون و بهبود نسبی کرونا نیازمند پژوهش های تکمیلی هستیم اما در دوره انجام مطالعه ، به نظر می رسد عواملی مثل ترس از بیماری، مشکلات مالی ناشی از قرنطینه خانگی، بیکاری موقت یا دائم، محدود شدن ارتباطات اجتماعی، مبهم بودن زمان پایان یافتن پاندمی و ترس از آینده از جمله عواملی باشند که موجب استرس والدین کودکان بیمار شدند(24). در تبیین یافته های این پژوهش مبنی بر وجود اضطراب بالا در مادران کودکان بیمار می توان بیان داشت از آنجا که مادران نسبت به ویروس کرونا و خطرات آن احساس اضطراب زیاد و مداوم دارند، با وسواس فکری عملی بیشتری با آلودگی های محیطی درگیر می شوند، لذا همواره در نوعی احساس تنش، فشار عصبی، احساس عدم کنترل بر محیط و انتظار مداوم خطر ابتلا به کووید 19 به سر می برند.
همچنین مادران همواره نوعی دل مشغولی برای جلوگیری از انتقال این بیماری دارند و اغلب وقت زیادی را برای شست و شو و ضد عفونی کردن وسایل خود و وسایل اطرافیان خود صرف می کنند.
توجه به اضطراب والدین بویژه مادران ضرورت دارد زیرا در غیر این صورت می تواند آثار منفی فراوانی بر سلامت روانی مادران داشته باشد. در این زمینه روانشناسان می توانند آموزش خانواده ها را مد نظر قرار داده و با بهبود تعاملات افراد خانواده در ایام قرنطینه، موجبات تقویت روابط خانوادگی وکاهش مشکلات روانی اعضای خانواده را فراهم آورند(25). در مطالعه بتاچاریا و همکاران (2016) در خصوص افسردگی و اضطراب در مادران کودکان مبتلا به سرطان و نحوه مقابله آنها با بیماری مشخص شد که مادران عمدتا از رفتارهای مقابله ای استفاده می کردند که شامل زندگی خانوادگی ، روابط خانوادگی و زندگی والدین در مورد کودک مبتلا بود(26). در مطالعه دیگری بازهم میانگین نمره اضطراب مادران با میانگین نمره میزان پرخاشگری فرزند خردسال در دوران کرونا معنادار نشان داده شد(25).
.از محدودیت های مطالعه حاضر می توان گفت، یافته های این مطالعه به روش نمونه گیری دردسترس و در شهر یزد حاصل شده لذا باید در تعمیم نتایج محتاط بود.
با توجه به این که یافته های پژوهش براساس پرسشنامه کسب شده است، امکان سوگیری در پاسخ ها وجود دارد که با حضور پژوهشگران هنگام تکمیل پرسشنامه و پاسخ به سوالات احتمالی مادران در این زمینه، کاهش یافت. عدم کنترل متغیرهایی مانند ویژگی های شخصیتی افراد، عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خانواده ها از دیگر محدودیت های این پژوهش بود.
از لحاظ بازه ی زمانی، این مطالعه تقریبا در اوایل خیزش موج ابتلا به کووید 19 انجام شد که با طولانی شدن شرایط و مزمن بودن بیماری کودکان، ممکن است اضطراب مادران تغییر کند. لذا لازم است در مطالعات آتی به این موضوع پرداخته شود.
همچنین پیشنهاد می شود مداخلات پیشگیرانه و درمانی در رابطه با اضطراب مادرانی که کودک مبتلا به سرطان و سایر بیماری های مزمن دارند توسط برنامه ریزان و سیاست گذاران انجام شود و در مطالعات آینده، نقش عوامل مداخله گر دیگر مانند امیدواری و تاب آوری که با اضطراب دچار شدن به کووید 19 رابطه ی نزدیکی دارند، بررسی شود.
تضاد منافع
هیچگونه تعارض منافع از سوی نویسندگان گزارش نشده است.
تقدیر و تشکر
از معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد برای حمایت مالی و از ریاست محترم و اعضای محترم شورای پژوهشی مرکز تحقیقات انکولوژی قدردانی می گردد. همچنین از مادران و پرسنل محترم و عزیزی که پژوهشگران را یاری نمودند، سپاسگزاری می شود.
نویسندگان: زهرا پور موحد1، مهیا عظیمی2، امیر محمد صادقیان3، بهزاد روزبه4، ناهید اردیان5
1.استادیارگروه آموزش پرستاری، مرکز تحقیقات مراقبت های پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
2.پرستارگروه پرستاری، مرکز تحقیقات مراقبت های پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
3. پزشک عمومی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
4.دستیار تخصصی، گروه اندودانتیکس، دانشکده دندانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران
5.نویسنده مسئول: استادیار مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، یزد، ایران شماره تماس :09132506563 Email:n_ardian1382@hotmail.com
چکیده
مقدمه: این مطالعه با هدف تعیین مقایسه اضطراب کرونا در مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان و مادران با کودکان مبتلا به سایر بیماری ها در پاندمی کووید 19 انجام شد.
روش بررسی: مطالعه ی حاضر توصیفی تحلیلی از نوع مقطعی بوده که بر روی 250 نفر از مادران کودکان مبتلا به سرطان و مادران با کودکان مبتلا به سایر بیماری های مراجعه کننده به درمانگاه و بخش انکولوژی بیمارستان شهید صدوقی یزد در سال 1400 انجام شد. نمونه گیری به صورت در دسترس بود. ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه اطلاعات جمعیت شناختی و پرسشنامه اضطراب کرونا بود . داده ها با سطح اطمینان 95درصد مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها : میانگین نمره اضطراب مادران کودکان مبتلا به سرطان16/11±36/36 و میانگین نمره اضطراب مادران کودکان مبتلا به سایر بیماری ها بر اساس آزمون آماری تی تست کمتر82/10±65/34 بود واختلاف آماری معنی دار بین آنها مشاهده نگردید.
نتیجه گیری: یافته ها نشان داد که بطور کلی میانگین اضطراب مادران در هر دو گروه بالا( بیشتر از 30 از 54) بوده ولی اختلاف معناداری از نظر نمره اضطراب کرونا بین آنها وجود نداشت..مطالعات بیشتری در وضعیت ها و زمان های متفاوت باید انجام شود تا عوامل موثر بر شدت اضطراب مادران کودکان دارای بیمار ی سرطان دقیق تر مشخص گردد.
واژه های کلیدی : کووید -19، اضطراب، مادران، کودک، سرطان، پاندمی
مقدمه
براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) آمار ابتلا 10 میلیون نفری کودکان مبتلا به سرطان در سال 2000 به 15 میلیون نفر در سال 2020 رسیده که60 درصد این آمار مربوط به کشور های در حال توسعه می باشد(1). در کشورما نیـز بنـا بـر آمـار وزارت بهداشت سرطان پس از بیماریهای قلبی عروقـی و سوانح سومین علت مرگ و میر می باشد(2). ابتلا به بیماری های سخت و مزمن، وضعیت روان شناختی ویژه ای به همراه دارد که سلامت جسمی و روانی کودکان، خانوده ها و خصوصاً مادران این کودکان را تهدید می کند. مادرانی که کودک مبتلا به سرطان دارند، با یک تجربه به ستوه آورنده در خانواده خود روبه رو می شوند(3). آنان رویــدادهای پراسترس و وضعیت های پیوسته و دنباله داری از اضطراب را تجربه می کننـد(2). اختلال اضطراب یکی از شایع ترین مشکلات سلامت روان است. اضطراب نوعی احساس دلهره از رخدداد های ناگوارکه با علائم جسمانی همراه می باشد خود را نشان می دهد. شیوع آن در جهان و ایران آمار بالایی را نشان می دهد چنانکه در مطالعه ای حتی در بین دانش آموزان مقطع ابتدای 5/14 درصد نشان داده شده است(4) . در مطالعه ای در ایالات متحده از هر چهار نفر یک نفر دارای ملاک تشخیصی اختلال اضطرابی است به طـوری که ســالانه بیـش از 23 میلیون نفر به آن مبتلا میشوند(5). در سبب شناسـی اضطـراب بـه علت هــای مختلـف از دیـدگـاه نظریـه های روان شــناختی،زیست شناختی، رفتارشناختی، ژنتیــک و مبـانی اجتمـاعی فرهنگـی اشـاره شـــده اســت(3). از طرفی ظهورکرونا ویروس جدیدی که نه تنها موجب تهدید سلامت جسمانی جامعه گردید بلکه در برخی از موارد مرگ بسیاری را به همراه داشت، و با توجه به پاندمی شدن آن، اغلب سبب عدم اطمینان و سردرگمی افراد نیز گردید.
ویروسcovid-19 ابتدا در دسامبر 2019 در ووهان چین شناسایی شده و سپس در سراسر جهان گسترش یافت(7،6) و به عنوان یک اورژانس جهانی بهداشت شناخته شد(3). بروز کرونا ویروس جدید در جمعیت کودکان کمتر از جمعیت بزرگسالان بوده است(8). سیاست های بهداشتی علیرغم پیامد های مثبت(9)، در مواردی پیامدهای منفی روان شناختی در سطح جامعه ایجاد می کند. در زمان همه گیری یک بیماری مانند کرونا ترس از بیماری و ترس از مرگ همراه با آشفتگی های فعالیت ها سبب شده است تا افراد سالم نیز با اضطراب بیماری درگیر شوند(10). اضطراب کرونا را شاید بتوان به اضطراب ناشی از مبتلا شدن به ویروس که بیشتر به دلیل ناشناخته بودن و ایجاد ابهام شناختی درباره آن است نسبت داد(5).
ویروس کرونا در ایران نیز به سرعت شیوع یافت(11) و سلامت جسمی و روانی افراد را به خطر انداخت. در این میان خــانواده هــای بیمــاران ســرطانی که به صورت عادی هم رویــدادهای پراسترس و وضعیت های پیوسته و دنباله داری از اضطراب را تجربه می کنند(1) گرفتار وضعیت رنج آور مضاعفی شدند. در سبب شناسـی اضطـراب بـه علت هــای مختلـف از دیـدگـاه نظریـه های روان شــناختی،زیست شناختی، رفتارشناختی، ژنتیــک و مبـانی اجتمـاعی فرهنگـی اشـاره شـــده اســت(3).
این شکل از همه گیری، در واقع یک رویداد بزرگ اجتماعی است، که نه تنها در منطقه، که در سطح کشور و حتی دنیا مطرح می باشد(13) اما با توجه به این که تاکنون کمتر به موضوع اضطراب ناشی از کرونا در خانواده های کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری های کودکان پرداخته شده ، لذا پرداختن به آن جهت استفاده از تجربیات در موارد مشابه در حال و آینده حائز اهمیت است. در کودکان مبتلا به سرطان بدلیل نوع بیماری و مصرف داروهای شیمی درمانی و بدنبال آن، کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن، ممکن است اضطراب ناشی از بیماری کرونا در مادران آنها با سایرین متفاوت باشد. همچنین با توجه به اینکه در بسیاری از جوامع از جمله جامعه ایران، مادران در مراقبت از فرزندان بیمار خود نقش فعال تری دارند و بیشتر از مــردان اختــلالات اضطرابی را تجربه می کنند(3) و با توجه به نقش مادران در پرستاری کودکان و بویژه در کودکانی که شیمی درمانی می شوند(14)، این مطالعه با هدف تعیین مقایسه اضطراب کرونا در مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری ها ی مراجعه کننده به بیمارستان شهید صدوقی یزد در پاندمی کووید 19 انجام شد.
روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی تحلیلی از نوع مقطعی بود. جامعه مورد بررسی شامل مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان مراجعه کننده به درمانگاه و بخش انکولوژی و مادران کودکان مراجعه کننده به بخش های کودکان و اورژانس اطفال بیمارستان شهید صدوقی یزد از اردیبهشت ماه تا دی ماه در سال 1400 می باشد. با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95% و با توجه به مطالعه قبلی و نیز با دقت خطای 5% تعداد226 نمونه مورد نیاز بود که با اعمال ریزش 10% تعداد250 نمونه مورد بررسی قرار گرفت(14). روش نمونه گیری به صورت در دسترس بود. تمام مادرانی که دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند به مطالعه وارد شدند. . با توجه به معیار ورود وخروج از 125 مادر دارای کودکان مبتلا به سرطان و 125 مادر دارای کودک بستری شده در بخش اطفال نمونه گیری انجام شد. معیار های ورود مادران به مطالعه داشتن رضایت شرکت در مطالعه، سن بالای 18 سال، باسواد بودن (در حد سواد خواندن و نوشتن) و معیارهای خروج، عدم تمایل مادر به شرکت در مطالعه ، مشکلات روانشناختی (مصرف دارو های ضد اضطراب و افسردگی، و تحت درمان روان پزشک) در نظر گرفته شد.
پژوهشگر در ابتدا با طی مراحل قانونی و کسب اجازه جهت حضور در بیمارستان شهید صدوقی یزد برای بیماران روش کار را توضیح داده و پس از گرفتن رضایت آگاهانه وکتبی ، از آن ها خواستند به پرسشنامه پاسخ دهند و در تمامی مدت با آن ها بوده تا در صورت برخورد با مشکل در تکمیل پرسشنامه یا هرگونه سئوالی به آن ها کمک نماید و نمونه گیری را تا حجم250 نفر( 125 نفر از هر گروه) ادامه دادند. ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه دو قسمتی بود. قسمت اول پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک مادران شامل سن، شغل، سطح تحصیلات و بومی بودن و اطلاعات جمعیت شناختی کودکان شامل سن، جنس، مدت زمان ابتلا به سرطان یا بیماری کودک بستری شده در بخش اطفال و نوع بیماری بود.
قسمت دوم: جهت بررسی میزان اضطراب از مقیاس اضطراب کرونا 18 سوالی یا Corona Disease Anxiety Scale (CDAS) اعتبار یابی شده توسط علیپور(15) استفاده شد. گویه های یک تا نه علائم روانی و 10 تا 18 علائم جسمانی را می سنجند. این ابزار در طیف چهار درجه ای لیکرت هرگز )صفر(، گاهی اوقات)یک) ، بیشتر اوقات= 2 وهمیشه=3 ) نمره گذاری شد؛ نمره ای که افراد پاسخ دهنده در این پرسشنامه کسب کردند بین صفر تا 54 است و نمرات بالا در این پرسشنامه نشان دهنده سطح بالاتری از اضطراب در افراد است.
شدت اضطراب کرونا به صورت زیر محاسبه گردید: علائم روانی( 5-0 خفیف، 19-6 متوسط، 27-20 شدید)، علائم جسمانی( 1-0 خفیف، 9-2 متوسط، 27-10 شدید)، کل پرسشنامه(16-0 خفیف، 29-17 متوسط و 54-30 شدید) پایایی این پرسشنامه با ضریب آلفای کرونباخ برای علائم روانی 87/0 و برای علائم جسمانی 86/0 و برای کل پرسشنامه 91/0 بررسی گردید. نمره کل شدت اضطراب کرونا به سه دامنه عدم اضطراب یا خفیف، متوسط و شدید تقسیم شد.
بررسی روایی وابسته همبستگی به ملاک این پرسشنامه از همبسته کردن این ابزار با پرسشنامهGHQ-28 استفاده شد که نتایج نشان داد همبستگی پرسشنامه اضطراب کرونا با نمره کل پرسشنامه GHQ-28و مؤلفه اضطراب، نشانه های جسمانی، اختلال در کارکرد اجتماعی و افسردگی به ترتیب برابر با 483/0،418/0، 333/0 و 269/0 است.کلیه این ضرایب در سطح 01/0 معنا دار بود. لذا پرسشنامه اضطراب کرونا از اعتبار و روایی مطلوبی برخوردار بوده و می توان از آن به عنوان یک ابزار علمی و معتبر برای سنجش اضطراب کرونا ویروس استفاده نمود(15). داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه21 و با سطح اطمینان 95درصد مورد بررسی و تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده های جمع اوری شده از ازمون و شاخص های اماری توصیفی(میانگین و انحراف معیار) و تحلیلی(t-test، کای دو) استفاده شد. سطح معنی داری کمتر از 5./. در نظر گرفته شد.
این مطالعه حاصل یک طرح تحقیقاتی با کد 9516 و مصوب کــمیتـه ی اخـــلاق در پژوهــش دانشــگاه (IR.SSU.MEDICINE.REC.1400.064) می باشد.
یافتهها
داده های جمع آوری شده از 250 نفر از مادران مورد مطالعه، نشان داد. بر طبق جدول 1 میا نگین مدت زمان ابتلا کودک به سرطان بر حسب ماه(52/13±65/14) بود.
با توجه به آزمون تی تست اختلاف معناداری از نظر سن مادران در دو گروه مورد بررسی مشاهده نشد اما از نظر سن کودکان اختلاف معناداری وجود داشت و سن کودکان در گروه سایر بیماری ها بیشتر بود. کودکان در دو گروه مورد بررسی از لحاظ بومی و غیر بومی بودن اختلافی معناداری نداشتند. دو گروه کودکان مورد مطالعه از نظر جنسیت اختلاف معنا داری دیده نشد.
براساس داده های جدول 2 اکثریت کودکان به لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) (8/46%) مبتلا بودند. کمترین نوع سرطان ( درصد 8/0) رابدو سارکوما بود.
براساس نتایج به دست آمده از جدول شماره 3 ، تعداد 17نفر (5/13%) از مادر دارای کودک مبتلا به سرطان بی سواد و 75 نفر(5/59%) دیپلم و 3 نفر(4/2%) تحصیلاتی بالاتر از فوق لیسانس داشتند.
تفاوت معناداری بین سطح تحصیلات مادران و نوع بیماری (سرطان یا سایر بیماری های کودکان) دیده نشد. براساس جدول شماره 4 میانگین نمره اضطراب کرونا در مادران کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری ها در بخش های مختلف بیمارستان تفاوت معناداری را نشان نداد.
براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) آمار ابتلا 10 میلیون نفری کودکان مبتلا به سرطان در سال 2000 به 15 میلیون نفر در سال 2020 رسیده که60 درصد این آمار مربوط به کشور های در حال توسعه می باشد(1). در کشورما نیـز بنـا بـر آمـار وزارت بهداشت سرطان پس از بیماریهای قلبی عروقـی و سوانح سومین علت مرگ و میر می باشد(2). ابتلا به بیماری های سخت و مزمن، وضعیت روان شناختی ویژه ای به همراه دارد که سلامت جسمی و روانی کودکان، خانوده ها و خصوصاً مادران این کودکان را تهدید می کند. مادرانی که کودک مبتلا به سرطان دارند، با یک تجربه به ستوه آورنده در خانواده خود روبه رو می شوند(3). آنان رویــدادهای پراسترس و وضعیت های پیوسته و دنباله داری از اضطراب را تجربه می کننـد(2). اختلال اضطراب یکی از شایع ترین مشکلات سلامت روان است. اضطراب نوعی احساس دلهره از رخدداد های ناگوارکه با علائم جسمانی همراه می باشد خود را نشان می دهد. شیوع آن در جهان و ایران آمار بالایی را نشان می دهد چنانکه در مطالعه ای حتی در بین دانش آموزان مقطع ابتدای 5/14 درصد نشان داده شده است(4) . در مطالعه ای در ایالات متحده از هر چهار نفر یک نفر دارای ملاک تشخیصی اختلال اضطرابی است به طـوری که ســالانه بیـش از 23 میلیون نفر به آن مبتلا میشوند(5). در سبب شناسـی اضطـراب بـه علت هــای مختلـف از دیـدگـاه نظریـه های روان شــناختی،زیست شناختی، رفتارشناختی، ژنتیــک و مبـانی اجتمـاعی فرهنگـی اشـاره شـــده اســت(3). از طرفی ظهورکرونا ویروس جدیدی که نه تنها موجب تهدید سلامت جسمانی جامعه گردید بلکه در برخی از موارد مرگ بسیاری را به همراه داشت، و با توجه به پاندمی شدن آن، اغلب سبب عدم اطمینان و سردرگمی افراد نیز گردید.
ویروسcovid-19 ابتدا در دسامبر 2019 در ووهان چین شناسایی شده و سپس در سراسر جهان گسترش یافت(7،6) و به عنوان یک اورژانس جهانی بهداشت شناخته شد(3). بروز کرونا ویروس جدید در جمعیت کودکان کمتر از جمعیت بزرگسالان بوده است(8). سیاست های بهداشتی علیرغم پیامد های مثبت(9)، در مواردی پیامدهای منفی روان شناختی در سطح جامعه ایجاد می کند. در زمان همه گیری یک بیماری مانند کرونا ترس از بیماری و ترس از مرگ همراه با آشفتگی های فعالیت ها سبب شده است تا افراد سالم نیز با اضطراب بیماری درگیر شوند(10). اضطراب کرونا را شاید بتوان به اضطراب ناشی از مبتلا شدن به ویروس که بیشتر به دلیل ناشناخته بودن و ایجاد ابهام شناختی درباره آن است نسبت داد(5).
ویروس کرونا در ایران نیز به سرعت شیوع یافت(11) و سلامت جسمی و روانی افراد را به خطر انداخت. در این میان خــانواده هــای بیمــاران ســرطانی که به صورت عادی هم رویــدادهای پراسترس و وضعیت های پیوسته و دنباله داری از اضطراب را تجربه می کنند(1) گرفتار وضعیت رنج آور مضاعفی شدند. در سبب شناسـی اضطـراب بـه علت هــای مختلـف از دیـدگـاه نظریـه های روان شــناختی،زیست شناختی، رفتارشناختی، ژنتیــک و مبـانی اجتمـاعی فرهنگـی اشـاره شـــده اســت(3).
این شکل از همه گیری، در واقع یک رویداد بزرگ اجتماعی است، که نه تنها در منطقه، که در سطح کشور و حتی دنیا مطرح می باشد(13) اما با توجه به این که تاکنون کمتر به موضوع اضطراب ناشی از کرونا در خانواده های کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری های کودکان پرداخته شده ، لذا پرداختن به آن جهت استفاده از تجربیات در موارد مشابه در حال و آینده حائز اهمیت است. در کودکان مبتلا به سرطان بدلیل نوع بیماری و مصرف داروهای شیمی درمانی و بدنبال آن، کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن، ممکن است اضطراب ناشی از بیماری کرونا در مادران آنها با سایرین متفاوت باشد. همچنین با توجه به اینکه در بسیاری از جوامع از جمله جامعه ایران، مادران در مراقبت از فرزندان بیمار خود نقش فعال تری دارند و بیشتر از مــردان اختــلالات اضطرابی را تجربه می کنند(3) و با توجه به نقش مادران در پرستاری کودکان و بویژه در کودکانی که شیمی درمانی می شوند(14)، این مطالعه با هدف تعیین مقایسه اضطراب کرونا در مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری ها ی مراجعه کننده به بیمارستان شهید صدوقی یزد در پاندمی کووید 19 انجام شد.
روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی تحلیلی از نوع مقطعی بود. جامعه مورد بررسی شامل مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان مراجعه کننده به درمانگاه و بخش انکولوژی و مادران کودکان مراجعه کننده به بخش های کودکان و اورژانس اطفال بیمارستان شهید صدوقی یزد از اردیبهشت ماه تا دی ماه در سال 1400 می باشد. با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95% و با توجه به مطالعه قبلی و نیز با دقت خطای 5% تعداد226 نمونه مورد نیاز بود که با اعمال ریزش 10% تعداد250 نمونه مورد بررسی قرار گرفت(14). روش نمونه گیری به صورت در دسترس بود. تمام مادرانی که دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند به مطالعه وارد شدند. . با توجه به معیار ورود وخروج از 125 مادر دارای کودکان مبتلا به سرطان و 125 مادر دارای کودک بستری شده در بخش اطفال نمونه گیری انجام شد. معیار های ورود مادران به مطالعه داشتن رضایت شرکت در مطالعه، سن بالای 18 سال، باسواد بودن (در حد سواد خواندن و نوشتن) و معیارهای خروج، عدم تمایل مادر به شرکت در مطالعه ، مشکلات روانشناختی (مصرف دارو های ضد اضطراب و افسردگی، و تحت درمان روان پزشک) در نظر گرفته شد.
پژوهشگر در ابتدا با طی مراحل قانونی و کسب اجازه جهت حضور در بیمارستان شهید صدوقی یزد برای بیماران روش کار را توضیح داده و پس از گرفتن رضایت آگاهانه وکتبی ، از آن ها خواستند به پرسشنامه پاسخ دهند و در تمامی مدت با آن ها بوده تا در صورت برخورد با مشکل در تکمیل پرسشنامه یا هرگونه سئوالی به آن ها کمک نماید و نمونه گیری را تا حجم250 نفر( 125 نفر از هر گروه) ادامه دادند. ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه دو قسمتی بود. قسمت اول پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک مادران شامل سن، شغل، سطح تحصیلات و بومی بودن و اطلاعات جمعیت شناختی کودکان شامل سن، جنس، مدت زمان ابتلا به سرطان یا بیماری کودک بستری شده در بخش اطفال و نوع بیماری بود.
قسمت دوم: جهت بررسی میزان اضطراب از مقیاس اضطراب کرونا 18 سوالی یا Corona Disease Anxiety Scale (CDAS) اعتبار یابی شده توسط علیپور(15) استفاده شد. گویه های یک تا نه علائم روانی و 10 تا 18 علائم جسمانی را می سنجند. این ابزار در طیف چهار درجه ای لیکرت هرگز )صفر(، گاهی اوقات)یک) ، بیشتر اوقات= 2 وهمیشه=3 ) نمره گذاری شد؛ نمره ای که افراد پاسخ دهنده در این پرسشنامه کسب کردند بین صفر تا 54 است و نمرات بالا در این پرسشنامه نشان دهنده سطح بالاتری از اضطراب در افراد است.
شدت اضطراب کرونا به صورت زیر محاسبه گردید: علائم روانی( 5-0 خفیف، 19-6 متوسط، 27-20 شدید)، علائم جسمانی( 1-0 خفیف، 9-2 متوسط، 27-10 شدید)، کل پرسشنامه(16-0 خفیف، 29-17 متوسط و 54-30 شدید) پایایی این پرسشنامه با ضریب آلفای کرونباخ برای علائم روانی 87/0 و برای علائم جسمانی 86/0 و برای کل پرسشنامه 91/0 بررسی گردید. نمره کل شدت اضطراب کرونا به سه دامنه عدم اضطراب یا خفیف، متوسط و شدید تقسیم شد.
بررسی روایی وابسته همبستگی به ملاک این پرسشنامه از همبسته کردن این ابزار با پرسشنامهGHQ-28 استفاده شد که نتایج نشان داد همبستگی پرسشنامه اضطراب کرونا با نمره کل پرسشنامه GHQ-28و مؤلفه اضطراب، نشانه های جسمانی، اختلال در کارکرد اجتماعی و افسردگی به ترتیب برابر با 483/0،418/0، 333/0 و 269/0 است.کلیه این ضرایب در سطح 01/0 معنا دار بود. لذا پرسشنامه اضطراب کرونا از اعتبار و روایی مطلوبی برخوردار بوده و می توان از آن به عنوان یک ابزار علمی و معتبر برای سنجش اضطراب کرونا ویروس استفاده نمود(15). داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه21 و با سطح اطمینان 95درصد مورد بررسی و تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده های جمع اوری شده از ازمون و شاخص های اماری توصیفی(میانگین و انحراف معیار) و تحلیلی(t-test، کای دو) استفاده شد. سطح معنی داری کمتر از 5./. در نظر گرفته شد.
این مطالعه حاصل یک طرح تحقیقاتی با کد 9516 و مصوب کــمیتـه ی اخـــلاق در پژوهــش دانشــگاه (IR.SSU.MEDICINE.REC.1400.064) می باشد.
یافتهها
داده های جمع آوری شده از 250 نفر از مادران مورد مطالعه، نشان داد. بر طبق جدول 1 میا نگین مدت زمان ابتلا کودک به سرطان بر حسب ماه(52/13±65/14) بود.
با توجه به آزمون تی تست اختلاف معناداری از نظر سن مادران در دو گروه مورد بررسی مشاهده نشد اما از نظر سن کودکان اختلاف معناداری وجود داشت و سن کودکان در گروه سایر بیماری ها بیشتر بود. کودکان در دو گروه مورد بررسی از لحاظ بومی و غیر بومی بودن اختلافی معناداری نداشتند. دو گروه کودکان مورد مطالعه از نظر جنسیت اختلاف معنا داری دیده نشد.
براساس داده های جدول 2 اکثریت کودکان به لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) (8/46%) مبتلا بودند. کمترین نوع سرطان ( درصد 8/0) رابدو سارکوما بود.
براساس نتایج به دست آمده از جدول شماره 3 ، تعداد 17نفر (5/13%) از مادر دارای کودک مبتلا به سرطان بی سواد و 75 نفر(5/59%) دیپلم و 3 نفر(4/2%) تحصیلاتی بالاتر از فوق لیسانس داشتند.
تفاوت معناداری بین سطح تحصیلات مادران و نوع بیماری (سرطان یا سایر بیماری های کودکان) دیده نشد. براساس جدول شماره 4 میانگین نمره اضطراب کرونا در مادران کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری ها در بخش های مختلف بیمارستان تفاوت معناداری را نشان نداد.
جدول 1: میانگین و انحراف معیار سن مادر و کودک و مدت زمان ابتلا به سرطان
جدول2: توزیع فراونی نوع سرطان در کودکان مورد مطالعه
جدول 3: مقایسه سطح تحصیلات مادران در دو گروه مورد مطالعه
جدول 4: مقایسه میانگین نمره اضطراب کرونا از 100 در مادران کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری ها
| تعداد | min | max | میانگین | انحراف معیار | |
| سن مادر | 126 | 00/20 | 00/48 | 69/34 | 04/7 |
| سن کودک به ماه | 125 | 00/5 | 00/230 | 46/65 | 45/45 |
| مدت زمان ابتلا به ماه | 120 | 00/1 | 00/54 | 65/14 | 52/13 |
| نوع سرطان | فراوانی | درصد فراوانی | درصد فراوانی تجمعی | |
| لوسمی لنفوسیتی (ALL)حاد | 59 | 8/46 | 9/50 | |
| لوسمی حاد میلوئیدی | 20 | 9/15 | 1/68 | |
| نوروبلاستم | 17 | 5/13 | 8/28 | |
| لنفوم | 9 | 1/7 | 5/90 | |
| تومور | 10 | 9/7 | 1/99 | |
| رابدو سارکوما | 1 | 8/0 | 0/100 |
جدول 3: مقایسه سطح تحصیلات مادران در دو گروه مورد مطالعه
| بخش | بی سواد | دیپلم | لیسانس | فوق لیسانس | بالاتر | کل | P | |
| آنکولوژی | تعداد | 17 | 75 | 24 | 7 | 3 | 126 | |
| درصد | 5/13 | 5/59 | 0/19 | 6/5 | 4/2 | 100 | 231/0 | |
| اطفال | تعداد | 26 | 77 | 14 | 6 | 1 | 124 | |
| درصد | 0/21 | 1/62 | 3/11 | 8/4 | 8/0 | 100 | ||
| کل | تعداد | 43 | 152 | 38 | 13 | 4 | 250 | |
| درصد | 2/17 | 8/60 | 2/15 | 2/5 | 6/1 | 100 | ||
جدول 4: مقایسه میانگین نمره اضطراب کرونا از 100 در مادران کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری ها
| گروه | فراوانی | میانگین و انحراف معیار اضطراب کرونا | P |
| آنکولوژی | 126 | 16/11±36/36 | |
| اطفال | 124 | 82/10±65/34 | 16/0 |
بحث و نتیجه گیری
در این رابطه ویندگارد و بنروس پیامدهای روانشناختی همه
هدف از مطالعه ی حاضر مقایسه اضطراب کرونا در مادران دارای کودکان مبتلا به سرطان و سایر بیماری ها مراجعه کننده به بیمارستان شهید صدوقی یزد در پاندمی کووید 19 بود. یافته ها نشان داد که بطور کلی میانگین اضطراب مادران در هر دو گروه بالا ( بیشتر از 30 از 54) بوده ولی اختلاف معناداری از نظر نمره اضطراب کرونا بین آنهاوجود نداشت. تاثیر بیماری کرونا بر افزایش اضطراب مادران در مطالعه میری هم دیده شد ، هرچند با برخی راهکارها می توان از این اضطراب مادران کاست(16). لازم به ذکر است که هنگام نمونه گیری به دلیل کمبود جا و امکانات برای بیماران مبتلا به کووید 19، بخش انکولوژی کودکان با بخش کودکان مبتلا به سایر بیماری های مزمن ادغام شد که شاید دلیل معنی دار نشدن اضطراب مادران در دو گروه ارتباط نزدیک آنها باشد و احتمالا شرایط موجود سبب چنین نتیجه ای گردیده است. همچنین نمره ی اضطراب مادران دو گروه مورد مطالعه بر حسب متغیرهای جمعیت شناختی (جنس، بومی بودن، سطح تحصیلات مادران) معنی دار نبود. البته شاید بتوان سطح بالای اضطراب در مادران دارای فرزند با سایر بیماری ها مانند مادران با فرزند دارای بیماری سرطان بودند را به دلیل شرایط سخت کرونایی بیمارستان دانست و به همین دلیل تفاوت معناداری بین اضطراب دو گروه از مادران دیده نشد. بائو و همکاران در مطالعه ی خود بیان می دارند که شیوع گسترده ی بیماری کووید 19 با پریشانی روانشناختی و نشانه های بیماری روانی مانند اضطراب همراه است(17) و خطر بیماری های روانی را در دو گروه افراد مبتلا و سالم بالا می برد(18).در این رابطه ویندگارد و بنروس پیامدهای روانشناختی همه
گیری کرونا در گروههای مختلف افراد مبتلا و جمعیت عمومی را بررسی کردند. نتایج بیان کنندۀ سطح بالای علائم استرس پس از سانحه و علائم افسردگی و اضطراب در افراد مبتلا و نزدیکان آنها و وخیم ترشدن علائم روانپزشکی در مقایسه با قبل از کرونا بود(19).
اضطراب مبتلا شدن به کرونا بر سلامت روان افراد تاثیر منفی دارد. در این مطالعه مادران در هر دو گروه دارای اضطراب بالایی بودند. این یافته با مطالعه ی علیزاده فرد و صفاری نیا، که پرسشنامه میزان اضطراب دوره کرونا را با سلامت روان بیماران قلبی سنجیده اند همخوانی داشت(13) شانگ و همکاران، لی و همکاران و دوان و همکاران (22-20) مبنی بر تاثیرگذاری کووید 19 بر اضطراب و سلامت روان در بین مردم چین در گروه های مختلف سنجیده بودند، همخوانی داشت.
ارزیابی سطح اضطراب ناشی از کووید 19 در ایران بیان کننده ی شیوع اضطراب است و نشان می دهد که این اضطراب در بین زنان و گروه سنی 40-21 سال و افرادی که دست کم یکی از اعضای خانواده، بستگان یا دوستان آنها به کووید مبتلا شده بودند به طور چشمگیری بالاتر بوده است(23) .
هر چند در ماه های اخیر البته بعد از اینکه داده های مطالعه حاضر جمع آوری گدید با افزایش واکسیانسیون و بهبود نسبی کرونا نیازمند پژوهش های تکمیلی هستیم اما در دوره انجام مطالعه ، به نظر می رسد عواملی مثل ترس از بیماری، مشکلات مالی ناشی از قرنطینه خانگی، بیکاری موقت یا دائم، محدود شدن ارتباطات اجتماعی، مبهم بودن زمان پایان یافتن پاندمی و ترس از آینده از جمله عواملی باشند که موجب استرس والدین کودکان بیمار شدند(24). در تبیین یافته های این پژوهش مبنی بر وجود اضطراب بالا در مادران کودکان بیمار می توان بیان داشت از آنجا که مادران نسبت به ویروس کرونا و خطرات آن احساس اضطراب زیاد و مداوم دارند، با وسواس فکری عملی بیشتری با آلودگی های محیطی درگیر می شوند، لذا همواره در نوعی احساس تنش، فشار عصبی، احساس عدم کنترل بر محیط و انتظار مداوم خطر ابتلا به کووید 19 به سر می برند.
همچنین مادران همواره نوعی دل مشغولی برای جلوگیری از انتقال این بیماری دارند و اغلب وقت زیادی را برای شست و شو و ضد عفونی کردن وسایل خود و وسایل اطرافیان خود صرف می کنند.
توجه به اضطراب والدین بویژه مادران ضرورت دارد زیرا در غیر این صورت می تواند آثار منفی فراوانی بر سلامت روانی مادران داشته باشد. در این زمینه روانشناسان می توانند آموزش خانواده ها را مد نظر قرار داده و با بهبود تعاملات افراد خانواده در ایام قرنطینه، موجبات تقویت روابط خانوادگی وکاهش مشکلات روانی اعضای خانواده را فراهم آورند(25). در مطالعه بتاچاریا و همکاران (2016) در خصوص افسردگی و اضطراب در مادران کودکان مبتلا به سرطان و نحوه مقابله آنها با بیماری مشخص شد که مادران عمدتا از رفتارهای مقابله ای استفاده می کردند که شامل زندگی خانوادگی ، روابط خانوادگی و زندگی والدین در مورد کودک مبتلا بود(26). در مطالعه دیگری بازهم میانگین نمره اضطراب مادران با میانگین نمره میزان پرخاشگری فرزند خردسال در دوران کرونا معنادار نشان داده شد(25).
.از محدودیت های مطالعه حاضر می توان گفت، یافته های این مطالعه به روش نمونه گیری دردسترس و در شهر یزد حاصل شده لذا باید در تعمیم نتایج محتاط بود.
با توجه به این که یافته های پژوهش براساس پرسشنامه کسب شده است، امکان سوگیری در پاسخ ها وجود دارد که با حضور پژوهشگران هنگام تکمیل پرسشنامه و پاسخ به سوالات احتمالی مادران در این زمینه، کاهش یافت. عدم کنترل متغیرهایی مانند ویژگی های شخصیتی افراد، عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی خانواده ها از دیگر محدودیت های این پژوهش بود.
از لحاظ بازه ی زمانی، این مطالعه تقریبا در اوایل خیزش موج ابتلا به کووید 19 انجام شد که با طولانی شدن شرایط و مزمن بودن بیماری کودکان، ممکن است اضطراب مادران تغییر کند. لذا لازم است در مطالعات آتی به این موضوع پرداخته شود.
همچنین پیشنهاد می شود مداخلات پیشگیرانه و درمانی در رابطه با اضطراب مادرانی که کودک مبتلا به سرطان و سایر بیماری های مزمن دارند توسط برنامه ریزان و سیاست گذاران انجام شود و در مطالعات آینده، نقش عوامل مداخله گر دیگر مانند امیدواری و تاب آوری که با اضطراب دچار شدن به کووید 19 رابطه ی نزدیکی دارند، بررسی شود.
تضاد منافع
هیچگونه تعارض منافع از سوی نویسندگان گزارش نشده است.
تقدیر و تشکر
از معاونت محترم تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد برای حمایت مالی و از ریاست محترم و اعضای محترم شورای پژوهشی مرکز تحقیقات انکولوژی قدردانی می گردد. همچنین از مادران و پرسنل محترم و عزیزی که پژوهشگران را یاری نمودند، سپاسگزاری می شود.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
