دوره 21، شماره 3 - ( مرداد و شهریور 1401 )
جلد 21 شماره 3 صفحات 11-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.KAUMS.NUHEPM.REC.1398.057
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Akbari M, Rahimi, Hamamian Zavareh F, Mostafaei G, Rahmani H. Investigation of Knowledge, Attitude, and Practice of Women in Solid Waste Recycling in Kashan. TB 2022; 21 (3) :1-11
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3341-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3341-fa.html
اکبری مرضیه، رحیمی حبیب ا...، حمامیان زواره فاطمه، مصطفایی غلامرضا، رحمانی حسن. بررسی میزان آگاهی، نگرش وعملکرد زنان شهر کاشان درخصوص بازیافت مواد زائدجامد. طلوع بهداشت. 1401; 21 (3) :1-11
دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی کاشان، کاشان، ایران. ، HS.Rahmani@yahoo.com
متن کامل [PDF 769 kb]
(358 دریافت)
| چکیده (HTML) (527 مشاهده)
متن کامل: (355 مشاهده)
مقدمه: بازیافت از عناصر اصلی مدیریت جامع پسماند است. این مطالعه با هدف بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهر کاشان نسبت به بازیافت مواد زائد جامد انجام شد.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی از میان خانوارهای شهر کاشان ، تعداد 368 زن به روش نمونهگیری تصادفی انتخاب شدند. داده ها با استفاده از نرم افزار spss نسخه 22 با آمار توصیفی و آزمون های تحلیلی در سطح معنی داری 05/0 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: میانگین نمره آگاهی، نگرش و عملکرد زنان به ترتیب 74/1± 83/4، 54/3 ± 75/14 و 29/1 ± 45/4 بود. نتایج این تحقیق نشان داد که 2/37 درصد زنان شهر کاشان از آگاهی خوب،1/43درصد از نگرش خوب و2/57 درصد از عملکرد خوب نسبت به بازیافت مواد زائد جامد برخوردار هستند.میزان عملکرد در بین گروههای مختلف تحصیلی از لحاظ نگرش و آگاهی و بین میزان آگاهی افراد و گروههای شغلی و بین میزان آگاهی افراد از نظر وضعیت تاهل و بین گروههای مختلف مالک و مستاجر از نظر آگاهی تفاوت معناداری مشاهده شد.
نتیجه گیری: به نظر میرسد عملکرد زنان شهر کاشان در سطح قابل قبولی نسبت به دیگر شرکتکنندگان در سایر مطالعات قرار داشته است.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی از میان خانوارهای شهر کاشان ، تعداد 368 زن به روش نمونهگیری تصادفی انتخاب شدند. داده ها با استفاده از نرم افزار spss نسخه 22 با آمار توصیفی و آزمون های تحلیلی در سطح معنی داری 05/0 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته ها: میانگین نمره آگاهی، نگرش و عملکرد زنان به ترتیب 74/1
نتیجه گیری: به نظر میرسد عملکرد زنان شهر کاشان در سطح قابل قبولی نسبت به دیگر شرکتکنندگان در سایر مطالعات قرار داشته است.
مقدمه
با رشد سریع شهرنشینی و جمعیت، همراه با افزایش تولید ناخالص داخلی، مدیریت زباله های خانگی در بسیاری از کشورها به موضوعی حیاتی تبدیل شده است (1). یکی از راهکارهای کاهش اثرات زباله بر محیط زیست، بازیافت است. بازیافت به فرآیند تبدیلی اطلاق می شود که از طریق آن زباله ها جمع‌آوری، پردازش، تولید مجدد و سپس تبدیل به منابع با ارزش اقتصادی می‌شوند (2). این روش نه تنها سبب کاهش معضلات مسئولین شهری می گردد بلکه از جنبه های افزایش درآمد ملی نیز قابل بررسی می باشد (3). با تولید سالانه 01/2 میلیارد تن زباله جامد شهری توسط خانوارها در جهان، تولید بالای زباله خانگی یک مشکل زیست محیطی بزرگ است که نیاز به مداخله فوری دارد (4). انتظار می رود تولید جهانی زباله در سال 2050 به 40/3 میلیارد تن برسد، در حالی که تنها حدود 5/13 درصد از زباله ها بازیافت می شوند (5). زباله های تولید شده در محل های دفن زباله دارای تأثیرات شدید زیست محیطی و جهانی است. تأثیرات زیست محیطی محلی شامل آلودگی هوا، آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی و آلودگی زمین و دریا است. تخمین زده می شود که مدیریت مؤثر و پیشگیری از زباله می تواند منجر به کاهش 10 تا 20 درصدی انتشار گازهای گلخانه ای جهانی شود (6).
برنامه بازیافت با طرح تفکیک از مبدأ نخستین بار در کشور آلمان غربی سابق و آن هم در مورد دورریزهای مناطق مسکونی صورت پذیرفت. این طرح نشان داد اجرای چنین برنامه هایی می تواند فواید اقتصادی و زیست محیطی قابل ملاحظه ای داشته باشد (7). یکی از تفاوت ها اساسی مدیریت مواد زائد بین ایران و کشورهای توسعه یافته تفکیک زباله در مبدا است. ایران نسبت به بسیاری از کشورهای در حال توسعه درصد بازیافت کمی یعنی حدود 5 درصد را به خود اختصاص داده است. در حالی که میانگین بازیافت در دنیا حدود 5/13 درصد می باشد (8). در سطح جهانی موفقیت در امر بازیافت بیشتر به مشارکت فعال و پایدار شهروندان بستگی دارد (9).
بدون شک تفکیک مواد در مبدأ برای نیل به اهداف بازیافت کمک شایانی می کند. مهم ترین روش بررسی علاقه مندی عمومی و مشارکت گروه های مردمی در برنامه بازیافت، بررسی آگاهی و نگرش و عملکرد آنان به موضوع مدیریت پسماند و بازیافت است. افزایش آگاهی و اصلاح نگرش مردم، موجب بهبود عملکرد و افزایش سطح همکاری آنان خواهد شد (10). از آنجایی که زنان بیش از نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می دهند، آن ها نقش اساسی در سلامت و توسعه پایدار اجتماعات و کشورهایشان و نیز درحفظ اکوسیستم های زمین، تنوع زیستی و منابع طبیعی ایفا می کنند. به همین دلیل در بررسی و تجزیه و تحلیل مسائل محیط زیستی می بایست آنها را مورد ملاحظه قرارداد (11).
بی شک جای زنان در مقام مادری و به عنوان نخستین و مهم ترین معلم آموزش های زیست محیطی خالی است. چنانچه کارشناسان معتقدند در این حوزه، آموزش را باید از زنان آغاز کرد تا فرزندان آنان به صورت مستقیم و غیر مستقیم با این مقوله آشنا شوند (12). آموزش مردم هر جامعه در اجرای برنامه های پسماند بسیار مؤثر است و در این بین، نقش خانواده و به خصوص زنان خانه دار پررنگ می باشد. با توجه به این که زنان زمان زیادی را در آشپزخانه ها به عنوان یکی از مهمترین مکان های تولید زباله قابل بازیافت سپری می کنند، می توانند عامل اصلاح الگوی مصرف و صرفه جویی باشند (13). بنابراین زنان با کاهش میزان آن و جداسازی زباله به منظور بازیافت و پردازش آن ها، میتوانند نقش قابل توجهی در حفظ محیط زیست داشته باشند. یکی از عوامل مؤثر در موفقیت امر بازیافت آگاهی از نظرات مردم بخصوص زنان که اهمیت و جایگاه ویژه ای در حفظ محیط زیست دارند، می باشد. بنابراین هدف ازاین مطالعه بررسی آگاهی، نگرش وعملکرد زنان شهر کاشان در رابطه با بازیافت مواد زائد جامد است.
روش بررسی
این مطالعه بصورت توصیفی- تحلیلی انجام گرفت. پس از تعیین جامعه تحت مطالعه که زنان (مسئولیت خانه را به عهده دارند) شهر کاشان بودند، با روش نمونه گیری چند مرحله ای نمونه تعیین گردید. سپس با استفاده از ابزار پرسشنامه، اطلاعاتی در مورد آگاهی، نگرش و رفتار زنان و همچنین اطلاعات دموگرافی آنان جمع آوری شد. روایی و پایایی پرسش نامه مذکور قبلا توسط مطالعاتی که توسط صفدری و همکاران(1392) صورت گرفته مورد بررسی و ارزشیابی قرار گرفته است(14). جهت سطح بندی آگاهی، نگرش و عملکرد کسب 33/3% نمره به عنوان رتبه ضعیف، 66/6-33/3% به عنوان رتبه متوسط و 100-66/7% به عنوان رتبه خوب در نظر گرفته شد. لازم به ذکر است که پرسش نامه ها به شیوه خود گزارش دهی توسط افراد تحت مطالعه یا مصاحبه توسط پرسشگر تکمیل گردید. در پایان تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماریSPSS انجام شد. کلیه ملاحظات و اصول اخلاقی این
مقاله در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی کاشان با کد اخلاق IR.KAUMS.NUHEPM.REC.1398.057 به تصویب رسیده است.
یافته ها
از تعداد کل نمونه ها یعنی 368 مورد، 8 (1/2درصد) پرسشنامه به دلیل عدم همکاری و ناقص بودن از مطالعه خارج شد. تعداد 360 زن خانه دار با میانگین سنی 61/10 ± 73/36 سال و محدوده ی 72 – 17 سال در این پژوهش شرکت داشتند. 7/1درصد دارای تحصیلات فوق لیسانس و بالاتر، 7/16درصد دارای تحصیلات فوق دیپلم و لیسانس، 5/70درصد دارای تحصیلات دیپلم و زیر دیپلم و 11درصد بی سواد بودند. 1/1 درصد زنان وضعیت اقتصادی خود را مرفه، 1/82 درصد وضعیت اقتصادی خود را متوسط و 8/16درصد وضعیت اقتصادی خود را ضعیف گزارش دادند. 8/92درصد شغل خود را خانه دار، 7/4درصد شغل خود را کارمند، 3/0درصد شغل خود را کارگر و 2/2درصد شغل خود را آزاد بیان کرده اند. 6/95درصد متاهل و 4/4درصد مجرد بودند. 2/59 درصد وضعیت سکونت خود را مالکیت و 8/40درصد وضعیت سکونت خود را استیجاری گزارش کردند( جدول 1).
عمده ترین منبع اطلاعاتی زنان شهر کاشان در رابطه با بازیافت رادیو و تلویزیون بوده است. اغلب زنان در صورت تفکیک زباله های قابل بازیافت آن ها را به اماکن مشخص شده توسط شهرداری تحویل می دهند. هم چنین زنان مهم ترین مشکل شهر کاشان در مورد بازیافت را عدم همکاری مردم علیرغم وجود مکانیسم های تشویقی دانسته اند(جدول 2).
با رشد سریع شهرنشینی و جمعیت، همراه با افزایش تولید ناخالص داخلی، مدیریت زباله های خانگی در بسیاری از کشورها به موضوعی حیاتی تبدیل شده است (1). یکی از راهکارهای کاهش اثرات زباله بر محیط زیست، بازیافت است. بازیافت به فرآیند تبدیلی اطلاق می شود که از طریق آن زباله ها جمع‌آوری، پردازش، تولید مجدد و سپس تبدیل به منابع با ارزش اقتصادی می‌شوند (2). این روش نه تنها سبب کاهش معضلات مسئولین شهری می گردد بلکه از جنبه های افزایش درآمد ملی نیز قابل بررسی می باشد (3). با تولید سالانه 01/2 میلیارد تن زباله جامد شهری توسط خانوارها در جهان، تولید بالای زباله خانگی یک مشکل زیست محیطی بزرگ است که نیاز به مداخله فوری دارد (4). انتظار می رود تولید جهانی زباله در سال 2050 به 40/3 میلیارد تن برسد، در حالی که تنها حدود 5/13 درصد از زباله ها بازیافت می شوند (5). زباله های تولید شده در محل های دفن زباله دارای تأثیرات شدید زیست محیطی و جهانی است. تأثیرات زیست محیطی محلی شامل آلودگی هوا، آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی و آلودگی زمین و دریا است. تخمین زده می شود که مدیریت مؤثر و پیشگیری از زباله می تواند منجر به کاهش 10 تا 20 درصدی انتشار گازهای گلخانه ای جهانی شود (6).
برنامه بازیافت با طرح تفکیک از مبدأ نخستین بار در کشور آلمان غربی سابق و آن هم در مورد دورریزهای مناطق مسکونی صورت پذیرفت. این طرح نشان داد اجرای چنین برنامه هایی می تواند فواید اقتصادی و زیست محیطی قابل ملاحظه ای داشته باشد (7). یکی از تفاوت ها اساسی مدیریت مواد زائد بین ایران و کشورهای توسعه یافته تفکیک زباله در مبدا است. ایران نسبت به بسیاری از کشورهای در حال توسعه درصد بازیافت کمی یعنی حدود 5 درصد را به خود اختصاص داده است. در حالی که میانگین بازیافت در دنیا حدود 5/13 درصد می باشد (8). در سطح جهانی موفقیت در امر بازیافت بیشتر به مشارکت فعال و پایدار شهروندان بستگی دارد (9).
بدون شک تفکیک مواد در مبدأ برای نیل به اهداف بازیافت کمک شایانی می کند. مهم ترین روش بررسی علاقه مندی عمومی و مشارکت گروه های مردمی در برنامه بازیافت، بررسی آگاهی و نگرش و عملکرد آنان به موضوع مدیریت پسماند و بازیافت است. افزایش آگاهی و اصلاح نگرش مردم، موجب بهبود عملکرد و افزایش سطح همکاری آنان خواهد شد (10). از آنجایی که زنان بیش از نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می دهند، آن ها نقش اساسی در سلامت و توسعه پایدار اجتماعات و کشورهایشان و نیز درحفظ اکوسیستم های زمین، تنوع زیستی و منابع طبیعی ایفا می کنند. به همین دلیل در بررسی و تجزیه و تحلیل مسائل محیط زیستی می بایست آنها را مورد ملاحظه قرارداد (11).
بی شک جای زنان در مقام مادری و به عنوان نخستین و مهم ترین معلم آموزش های زیست محیطی خالی است. چنانچه کارشناسان معتقدند در این حوزه، آموزش را باید از زنان آغاز کرد تا فرزندان آنان به صورت مستقیم و غیر مستقیم با این مقوله آشنا شوند (12). آموزش مردم هر جامعه در اجرای برنامه های پسماند بسیار مؤثر است و در این بین، نقش خانواده و به خصوص زنان خانه دار پررنگ می باشد. با توجه به این که زنان زمان زیادی را در آشپزخانه ها به عنوان یکی از مهمترین مکان های تولید زباله قابل بازیافت سپری می کنند، می توانند عامل اصلاح الگوی مصرف و صرفه جویی باشند (13). بنابراین زنان با کاهش میزان آن و جداسازی زباله به منظور بازیافت و پردازش آن ها، میتوانند نقش قابل توجهی در حفظ محیط زیست داشته باشند. یکی از عوامل مؤثر در موفقیت امر بازیافت آگاهی از نظرات مردم بخصوص زنان که اهمیت و جایگاه ویژه ای در حفظ محیط زیست دارند، می باشد. بنابراین هدف ازاین مطالعه بررسی آگاهی، نگرش وعملکرد زنان شهر کاشان در رابطه با بازیافت مواد زائد جامد است.
روش بررسی
این مطالعه بصورت توصیفی- تحلیلی انجام گرفت. پس از تعیین جامعه تحت مطالعه که زنان (مسئولیت خانه را به عهده دارند) شهر کاشان بودند، با روش نمونه گیری چند مرحله ای نمونه تعیین گردید. سپس با استفاده از ابزار پرسشنامه، اطلاعاتی در مورد آگاهی، نگرش و رفتار زنان و همچنین اطلاعات دموگرافی آنان جمع آوری شد. روایی و پایایی پرسش نامه مذکور قبلا توسط مطالعاتی که توسط صفدری و همکاران(1392) صورت گرفته مورد بررسی و ارزشیابی قرار گرفته است(14). جهت سطح بندی آگاهی، نگرش و عملکرد کسب 33/3% نمره به عنوان رتبه ضعیف، 66/6-33/3% به عنوان رتبه متوسط و 100-66/7% به عنوان رتبه خوب در نظر گرفته شد. لازم به ذکر است که پرسش نامه ها به شیوه خود گزارش دهی توسط افراد تحت مطالعه یا مصاحبه توسط پرسشگر تکمیل گردید. در پایان تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماریSPSS انجام شد. کلیه ملاحظات و اصول اخلاقی این
مقاله در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی کاشان با کد اخلاق IR.KAUMS.NUHEPM.REC.1398.057 به تصویب رسیده است.
یافته ها
از تعداد کل نمونه ها یعنی 368 مورد، 8 (1/2درصد) پرسشنامه به دلیل عدم همکاری و ناقص بودن از مطالعه خارج شد. تعداد 360 زن خانه دار با میانگین سنی 61/10 ± 73/36 سال و محدوده ی 72 – 17 سال در این پژوهش شرکت داشتند. 7/1درصد دارای تحصیلات فوق لیسانس و بالاتر، 7/16درصد دارای تحصیلات فوق دیپلم و لیسانس، 5/70درصد دارای تحصیلات دیپلم و زیر دیپلم و 11درصد بی سواد بودند. 1/1 درصد زنان وضعیت اقتصادی خود را مرفه، 1/82 درصد وضعیت اقتصادی خود را متوسط و 8/16درصد وضعیت اقتصادی خود را ضعیف گزارش دادند. 8/92درصد شغل خود را خانه دار، 7/4درصد شغل خود را کارمند، 3/0درصد شغل خود را کارگر و 2/2درصد شغل خود را آزاد بیان کرده اند. 6/95درصد متاهل و 4/4درصد مجرد بودند. 2/59 درصد وضعیت سکونت خود را مالکیت و 8/40درصد وضعیت سکونت خود را استیجاری گزارش کردند( جدول 1).
عمده ترین منبع اطلاعاتی زنان شهر کاشان در رابطه با بازیافت رادیو و تلویزیون بوده است. اغلب زنان در صورت تفکیک زباله های قابل بازیافت آن ها را به اماکن مشخص شده توسط شهرداری تحویل می دهند. هم چنین زنان مهم ترین مشکل شهر کاشان در مورد بازیافت را عدم همکاری مردم علیرغم وجود مکانیسم های تشویقی دانسته اند(جدول 2).
نمره آگاهی، نگرش و عملکرد زنان به ترتیب 74/1
به این ترتیب که میانگین نمره آگاهی در افراد کارمند76/5 به طورمعناداری بیشتر از افراد دارای شغل آزاد 75/3 است. بین نگرش و عملکرد افراد متاهل و مجرد رابطهی معناداری وجودندارد؛ اما بین میزان آگاهی افراد از نظر وضعیت تاهل رابطهی معناداری وجوددارد(02/0=P) بدین ترتیب که میانگین نمرهی آگاهی در افراد مجرد 88/4 به طور معناداری از افراد متاهل86/3 بیشتر است. بین گروههای مختلف مالک و مستاجر از نظر نگرش و عملکرد تفاوت معناداری وجودندارد؛ اما بین گروههای مختلف مالک و مستاجر از نظر آگاهی تفاوت معناداری وجود دارد (001/0P<) بدین ترتیب که میانگین نمره ی آگاهی در افراد مالک10/5 به طور معناداری از افراد مستاجر 44/4 بیشتر است(جدول 3).
به این ترتیب که میانگین نمره آگاهی در افراد کارمند76/5 به طورمعناداری بیشتر از افراد دارای شغل آزاد 75/3 است. بین نگرش و عملکرد افراد متاهل و مجرد رابطهی معناداری وجودندارد؛ اما بین میزان آگاهی افراد از نظر وضعیت تاهل رابطهی معناداری وجوددارد(02/0=P) بدین ترتیب که میانگین نمرهی آگاهی در افراد مجرد 88/4 به طور معناداری از افراد متاهل86/3 بیشتر است. بین گروههای مختلف مالک و مستاجر از نظر نگرش و عملکرد تفاوت معناداری وجودندارد؛ اما بین گروههای مختلف مالک و مستاجر از نظر آگاهی تفاوت معناداری وجود دارد (001/0P<) بدین ترتیب که میانگین نمره ی آگاهی در افراد مالک10/5 به طور معناداری از افراد مستاجر 44/4 بیشتر است(جدول 3).
جدول1:توزیع فراوانی جامعه مورد مطالعه بر حسب میزان تحصیلات، شغل، وضعیت تاهل و وضعیت سکونت
جدول2:توزیع فراوانی پاسخ به سوالات منابع اطلاعات، نحوه تحوبل مواد بازیافتی و مهم ترین مشکل شهر کاشان در امر بازیافت از دیدگاه زنان
جدول3 : میانگین و انحراف معیار نمرات آگاهی، نگرش و عملکرد بر حسب سن، سطح تحصیلات، شغل، وضعیت تاهل و محل سکونت
| متغیر | تعداد | درصد | |
| میزان تحصیلات | بیسواد | 40 | 1/11 |
| دیپلم و زیر دیپلم | 254 | 5/70 | |
| فوق دیپلم و لیسانس | 60 | 7/16 | |
| فوق لیسانس و بالاتر | 6 | 7/1 | |
| وضعیت اقتصادی | ضعیف | 61 | 8/16 |
| متوسط | 296 | 1/82 | |
| مرفه | 3 | 1/1 | |
| شغل | خانه دار | 334 | 8/92 |
| کارمند | 17 | 7/4 | |
| کارگر | 1 | 3/0 | |
| آزاد | 8 | 2/2 | |
| وضعیت تاهل | مجرد | 344 | 6/95 |
| متاهل | 16 | 4/4 | |
| وضعیت سکونت | مالک | 213 | 2/59 |
| استیجاری | 147 | 8/40 | |
| اطلاعات خود را در مورد بازیافت از چه منبعی بدست آورده اید؟ | ||||||
| سوال | رادیو تلویزیون | روزنامه و مجلات | تبلیغات سازمان بازیافت شهرداری ها | سایر موارد | ||
| تعداد | 209 | 11 | 51 | 89 | ||
| درصد | 58 | 1/3 | 2/14 | 7/24 | ||
| سوال | در صورت تفکیک زباله های قابل بازیافت این مواد را چگونه به کارگران مربوط به امر بازیافت تحویل می دهید؟ | |||||
| به صورت منظم از طریق ماشین های مرتبط با شرکت های خدماتی وابسته به شهرداری | فروش به افراد دوره گرد | به اماکن مشخص شده توسط شهرداری | ||||
| تعداد | 113 | 119 | 128 | |||
| درصد | 4/31 | 33 | 6/35 | |||
| سوال | کدامیک از موارد زیر مهمترین مشکل شهر کاشان در مورد بازیافت می باشد؟ | |||||
| عدم برنامه ریزی صحیح در جمع آوری به موقع مواد قابل بازیافت | عدم آگاهی مردم | پر هزینه بودن بازیافت | عدم همکاری مردم علیرغم وجود مکانیسم های تشویقی | عدم وجود انگیزه و مکانیسم های تشویقی | نمیدانم | |
| تعداد | 73 | 82 | 7 | 107 | 37 | 54 |
| درصد | 2/20 | 8/22 | 9/1 | 8/29 | 3/10 | 15 |
جدول3 : میانگین و انحراف معیار نمرات آگاهی، نگرش و عملکرد بر حسب سن، سطح تحصیلات، شغل، وضعیت تاهل و محل سکونت
| متغیر | آگاهی | نگرش | عملکرد | |
| سطح تحصیلات | بیسواد | 07/2 |
64/3 |
53/1 |
| دیپلم و زیردیپلم | 65/1 |
46/3 |
27/1 |
|
| فوق دیپلم و لیسانس | 16/1 |
95/2 |
16/1 |
|
| فوق لیسانس و بالاتر | 16/1 |
48/2 |
89/0 |
|
| P | 001/0< | 001/0< | 06/0 | |
| شغل | خانه دار | 76/1 |
54/3 |
30/1 |
| کارمند | 90/0 |
14/3 |
95/0 |
|
| کارگر | 00/0 |
00/0 |
00/0 |
|
| آزاد | 05/2 |
54/4 |
30/1 |
|
| P | 04/0 | 47/0 | 40/0 | |
| وضعیت تاهل | متاهل | 72/1 |
53/3 |
429/1 |
| مجرد | 92/1 |
89/3 |
29/1 |
|
| P | 02/0 | 09/0 | 70/0 | |
| نوع محل سکونت | مالک | 65/1 |
46/3 |
28/1 |
| مستاجر | 81/1 |
67/3 |
30/1 |
|
| P | 001/0< | 49/0 | 89/0 | |
نمره آگاهی، نگرش و عملکرد زنان به ترتیب 74/1
بحث و نتیجه گیری
مطابق نتایج بدست آمده از این مطالعه، از میان360 زن خانه دار که در این پژوهش شرکت داشتند، تنها 1/11درصد بی سواد بودند و مابقی تحصیلات داشتند. 8/92 درصد شغل خانه داری و 6/95 درصد متأهل بودند. هم چنین 2/59 درصد از خانواده ها مالکیت مسکن برای آنان گزارش گردید. سطح آگاهی 7/19 درصد از زنان خانهدار ضعیف، 1/43درصد متوسط و 2/37 درصد خوب بود. 1/26درصد آن ها دارای نگرش ضعیف، 6/30درصد آن ها دارای نگرش متوسط و 1/43درصد دارای نگرش خوب بودند. در مورد نمره ی عملکرد شرکت کنندگان، 4/21درصد دارای عملکرد ضعیف، 4/21درصد دارای عملکرد متوسط و 2/57درصد دارای عملکرد خوب بودند. در بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهر کاشان در رابطه با بازیافت مواد زائد جامد بر حسب سطح تحصیلات، نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین میزان آگاهی و نگرش افراد با سطح تحصیلات آن ها رابطه معناداری وجود دارد. بین سطح تحصیلات زنان خانه دار شهر گناباد نیز با میزان آگاهی و نگرش آن ها ارتباط آماری معنی داری مشاهده شد. به طوری که با افزایش سطح تحصیلات، میزان آگاهی و نگرش افزایش یافت. در حالی که بالا بودن سطح تحصیلات ارتباط معنی داری با عملکرد آنان نداشت (10). هم چنین در بین زنان منطقه 2 شهرستان سبزوار، زنانی که تحصیلات غیردانشگاهی داشتند از میزان آگاهی و نگرش پایین تری نسبت به زنانی که تحصیلات دانشگاهی داشته اند برخوردار بوده اند (15). بین آگاهی، نگرش و عملکرد زنان تهران و خانوارهای آبادان نسبت به مدیریت مواد زائد جامد و سطح تحصیلات نیز رابطه معناداری مشاهده شد (17، 16). در بررسی مراجعین به مراکز بهداشتی – درمانی شهر سبزوار در مورد تفکیک از مبداء پسماندهای خانگی همانند مطالعه حاضر نتایج نشان داد که بین میزان تحصیلات مراجعین به مراکز بهداشتی درمانی با آگاهی رابطه معناداری برقرار است، اما با نگرش رابطه آماری معناداری ندارد (18). همانند مطالعه حاضر میزان آگاهی و نگرش مردم منطقه جرقویه – رامشه در زمینه مدیریت مواد زائد جامد با میزان تحصیلات آن ها ارتباط معنی داری وجود داشته است (19). اما علیرغم وجود ارتباط معنی دار بین سطح تحصیلات و میزان آگاهی و نگرش زنان کاشان، رابطه معنی داری بین سطح تحصیلات و عملکرد مشاهده نشده است. بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد شرکت کنندگان در طرح بازیافت پسماندهای خانگی در شهر حسن آباد نیز نشان داد که بین اغلب فاکتورهای دموگرافیک و اجتماعی جامعه مورد مطالعه و میزان آگاهی و عملکرد آن ها ارتباط معناداری برقرار بوده است؛ به نحوی که در زمینه بازیافت، زنان دارای تحصیلات بالاتر و جوان تر و همچنین خانواده های با جمعیت بیشتر، مشارکت بیشتری در برنامه بازیافت داشته اند(20). همچنین ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻴﺰان آﮔﺎﻫﻲ، ﻧﮕﺮش و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺮﻗﻮﻳﻪ راﻣﺸﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮاد زاﻳﺪ ﺟﺎﻣد نشان داد که بین آگاهی و تحصیلات رابطه ی معناداری وجود داشته است(19). مطالعه آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهر کرمانشاه در مورد بازیافت نشان داد که زنان با تحصیلات آکادمیک و اشتغال عمومی و هم چنین زنان جوان دارای آگاهی، نگرش و عملکرد بیشتری هستند(21). ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﺯﻧﺎﻥ خانه دار شهر گناباد با میزان آگاهی و نگرش آن ها رابطه ی معناداری وجود داشته است ﺍﻣﺎ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﻌﻨﻲﺩﺍﺭ ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻭ ﻧﮕﺮﺵ، ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺍﺭﻱ ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﻭ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ نشده است (10). رابطه ی معناداری نیز بین سطح تحصیلات و نگرش زنان مازنداران نسبت به بازیافت زباله مشاهده شده است (11). بین میزان آگاهی و نگرش زنان شهر یزد و سطح تحصیلات زنان نیز رابطه معناداری وجود داشته است (14). با توجه به نتایج بررسی ارتباط میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهر کاشان با سن، مشخص شد که بین سن و نگرش افراد رابطه معناداری وجود دارد بدین صورت که با افزایش سن، سطح نگرش افراد کاهش می یابد. در بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد شرکت کنندگان در طرح بازیافت پسماندهای خانگی در شهر حسن آباد نیز نتایج نشان داد که بین سن و آگاهی و نگرش و عملکرد افراد رابطه معناداری وجود داشته است (20). نتایج تعیین ارتباط میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهرکاشان در رابطه با بازیافت مواد زائد جامد بر حسب وضعیت تاهل نشان داد که بین میزان آگاهی افراد از نظر وضعیت تاهل رابطه ی معناداری وجوددارد. همچنین بین آگاهی، نگرش و عملکرد زنان تهران نیز نسبت به مدیریت مواد زائد جامد و وضعیت تاهل رابطه معناداری مشاهده شد (16). اما برخلاف مطالعه حاضر رابطه آماری معناداری بین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مراجعین به مراکز بهداشتی درمانی سبزوار با وضعیت تأهل وجود نداشته است(18). بین نگرش زنان شهر سبزوار نیز با وضعیت تأهل رابطه آماری معنی داری وجود نداشته است(15).
در بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهر کاشان در رابطه با بازیافت مواد زائد جامد بر حسب وضعیت شغلی، نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین گروه های شغلی با میزان آگاهی افراد ارتباط معناداری وجود دارد. مشابه مطالعه حاضر بین شغل با نگرش مراجعه کنندگان به هفت مرکز بهداشتی درمانی شهر سبزوار ارتباط معنی داری وجود داشت (18). همچنین افراد شاغل در بخش دولتی شهر حسن آباد در طرح بازیافت پسماندهای خانگی از آگاهی، نگرش و عملکرد بالاتری برخوردار بوده اند؛ از این رو ارتباط معناداری مشاهده شده است (20).
بین آگاهی، نگرش و عملکرد زنان تهران و خانوارهای آبادان نسبت به مدیریت مواد زائد جامد و شغل نیز رابطه معناداری مشاهده شد (16). بین میزان آگاهی و شغل ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺮﻗﻮﻳﻪ -راﻣﺸﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮاد زاﻳﺪ ﺟﺎﻣد نیز رابطه معناداری وجود داشته است (19).
زنان شاغل در کرمانشاه دارای آگاهی، نگرش و عملکرد بهتری نسبت به بازیافت بوده اند(21). در ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﺩﺭ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻐﻠﻲ ﺯﻧﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺍﺭ ﺷﻬﺮ ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻓﺮﺍﺩﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﺁن ها ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺍﺭﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﺷﻐﻠﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﻳﺎﻓﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎﻱ ﺧﺎﻧﮕﻲ بوده ﺍﺳﺖ (10). همچنین بین میزان آگاهی و شغل زنان خانه دار شهر یزد در زمینه بازیافت مواد زاید جامد رابطه معناداری وجود داشته است (14). در بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهرکاشان در رابطه با بازیافت مواد زائد جامد بر حسب وضعیت اقتصادی، نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین وضعیت اقتصادی و آگاهی و نگرش و عملکرد زنان خانه دار ارتباط معناداری وجوددارد؛ زنان خانه دار با وضعیت اقتصادی متوسط نسبت به ضعیف 52/0 برابر شانس داشتن سطح نگرش بالاتری داشتند. همانند مطالعه حاضر رابطه ی معناداری بین وضعیت اقتصادی و نگرش زنان مازندران نسبت به بازیافت زباله وجود داشته است (11).
با توجه به نتایج حاصل از سایر مطالعات به نظر میرسد عملکرد زنان شهر کاشان در سطح قابل قبولی نسبت به دیگر شرکتکنندگان در سایر مطالعات قرار داشته است ( 2/57 درصد). دلیل این تفاوتها را شاید بتوان در برنامهریزی شهرداریها و اختصاص بودجه در زمینه مدیریت پسماند شهرها دانست. اجرای برنامه‌های آموزشی و ایجاد انگیزه در زنان توسط شهرداریها و مسئولین مربوطه برای ارتقای عملکرد زیست‌محیطی می‌تواند توجه به امر بازیافت را توسعه دهد.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام می دارند که هیچ گونه تعارض منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله نهایت قدردانی و تشکر را از مسئولین مربوطه دانشگاه علوم پزشکی کاشان و کلیه زنان شهر کاشان که در این مطالعه شرکت کرده اند به عمل می آید.
بحث و نتیجه گیری
مطابق نتایج بدست آمده از این مطالعه، از میان360 زن خانه دار که در این پژوهش شرکت داشتند، تنها 1/11درصد بی سواد بودند و مابقی تحصیلات داشتند. 8/92 درصد شغل خانه داری و 6/95 درصد متأهل بودند. هم چنین 2/59 درصد از خانواده ها مالکیت مسکن برای آنان گزارش گردید. سطح آگاهی 7/19 درصد از زنان خانهدار ضعیف، 1/43درصد متوسط و 2/37 درصد خوب بود. 1/26درصد آن ها دارای نگرش ضعیف، 6/30درصد آن ها دارای نگرش متوسط و 1/43درصد دارای نگرش خوب بودند. در مورد نمره ی عملکرد شرکت کنندگان، 4/21درصد دارای عملکرد ضعیف، 4/21درصد دارای عملکرد متوسط و 2/57درصد دارای عملکرد خوب بودند. در بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهر کاشان در رابطه با بازیافت مواد زائد جامد بر حسب سطح تحصیلات، نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین میزان آگاهی و نگرش افراد با سطح تحصیلات آن ها رابطه معناداری وجود دارد. بین سطح تحصیلات زنان خانه دار شهر گناباد نیز با میزان آگاهی و نگرش آن ها ارتباط آماری معنی داری مشاهده شد. به طوری که با افزایش سطح تحصیلات، میزان آگاهی و نگرش افزایش یافت. در حالی که بالا بودن سطح تحصیلات ارتباط معنی داری با عملکرد آنان نداشت (10). هم چنین در بین زنان منطقه 2 شهرستان سبزوار، زنانی که تحصیلات غیردانشگاهی داشتند از میزان آگاهی و نگرش پایین تری نسبت به زنانی که تحصیلات دانشگاهی داشته اند برخوردار بوده اند (15). بین آگاهی، نگرش و عملکرد زنان تهران و خانوارهای آبادان نسبت به مدیریت مواد زائد جامد و سطح تحصیلات نیز رابطه معناداری مشاهده شد (17، 16). در بررسی مراجعین به مراکز بهداشتی – درمانی شهر سبزوار در مورد تفکیک از مبداء پسماندهای خانگی همانند مطالعه حاضر نتایج نشان داد که بین میزان تحصیلات مراجعین به مراکز بهداشتی درمانی با آگاهی رابطه معناداری برقرار است، اما با نگرش رابطه آماری معناداری ندارد (18). همانند مطالعه حاضر میزان آگاهی و نگرش مردم منطقه جرقویه – رامشه در زمینه مدیریت مواد زائد جامد با میزان تحصیلات آن ها ارتباط معنی داری وجود داشته است (19). اما علیرغم وجود ارتباط معنی دار بین سطح تحصیلات و میزان آگاهی و نگرش زنان کاشان، رابطه معنی داری بین سطح تحصیلات و عملکرد مشاهده نشده است. بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد شرکت کنندگان در طرح بازیافت پسماندهای خانگی در شهر حسن آباد نیز نشان داد که بین اغلب فاکتورهای دموگرافیک و اجتماعی جامعه مورد مطالعه و میزان آگاهی و عملکرد آن ها ارتباط معناداری برقرار بوده است؛ به نحوی که در زمینه بازیافت، زنان دارای تحصیلات بالاتر و جوان تر و همچنین خانواده های با جمعیت بیشتر، مشارکت بیشتری در برنامه بازیافت داشته اند(20). همچنین ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻴﺰان آﮔﺎﻫﻲ، ﻧﮕﺮش و ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺮﻗﻮﻳﻪ راﻣﺸﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮاد زاﻳﺪ ﺟﺎﻣد نشان داد که بین آگاهی و تحصیلات رابطه ی معناداری وجود داشته است(19). مطالعه آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهر کرمانشاه در مورد بازیافت نشان داد که زنان با تحصیلات آکادمیک و اشتغال عمومی و هم چنین زنان جوان دارای آگاهی، نگرش و عملکرد بیشتری هستند(21). ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﺯﻧﺎﻥ خانه دار شهر گناباد با میزان آگاهی و نگرش آن ها رابطه ی معناداری وجود داشته است ﺍﻣﺎ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﻌﻨﻲﺩﺍﺭ ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻭ ﻧﮕﺮﺵ، ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺍﺭﻱ ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﻭ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ نشده است (10). رابطه ی معناداری نیز بین سطح تحصیلات و نگرش زنان مازنداران نسبت به بازیافت زباله مشاهده شده است (11). بین میزان آگاهی و نگرش زنان شهر یزد و سطح تحصیلات زنان نیز رابطه معناداری وجود داشته است (14). با توجه به نتایج بررسی ارتباط میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهر کاشان با سن، مشخص شد که بین سن و نگرش افراد رابطه معناداری وجود دارد بدین صورت که با افزایش سن، سطح نگرش افراد کاهش می یابد. در بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد شرکت کنندگان در طرح بازیافت پسماندهای خانگی در شهر حسن آباد نیز نتایج نشان داد که بین سن و آگاهی و نگرش و عملکرد افراد رابطه معناداری وجود داشته است (20). نتایج تعیین ارتباط میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهرکاشان در رابطه با بازیافت مواد زائد جامد بر حسب وضعیت تاهل نشان داد که بین میزان آگاهی افراد از نظر وضعیت تاهل رابطه ی معناداری وجوددارد. همچنین بین آگاهی، نگرش و عملکرد زنان تهران نیز نسبت به مدیریت مواد زائد جامد و وضعیت تاهل رابطه معناداری مشاهده شد (16). اما برخلاف مطالعه حاضر رابطه آماری معناداری بین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مراجعین به مراکز بهداشتی درمانی سبزوار با وضعیت تأهل وجود نداشته است(18). بین نگرش زنان شهر سبزوار نیز با وضعیت تأهل رابطه آماری معنی داری وجود نداشته است(15).
در بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهر کاشان در رابطه با بازیافت مواد زائد جامد بر حسب وضعیت شغلی، نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین گروه های شغلی با میزان آگاهی افراد ارتباط معناداری وجود دارد. مشابه مطالعه حاضر بین شغل با نگرش مراجعه کنندگان به هفت مرکز بهداشتی درمانی شهر سبزوار ارتباط معنی داری وجود داشت (18). همچنین افراد شاغل در بخش دولتی شهر حسن آباد در طرح بازیافت پسماندهای خانگی از آگاهی، نگرش و عملکرد بالاتری برخوردار بوده اند؛ از این رو ارتباط معناداری مشاهده شده است (20).
بین آگاهی، نگرش و عملکرد زنان تهران و خانوارهای آبادان نسبت به مدیریت مواد زائد جامد و شغل نیز رابطه معناداری مشاهده شد (16). بین میزان آگاهی و شغل ﻣﺮدم ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺮﻗﻮﻳﻪ -راﻣﺸﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮاد زاﻳﺪ ﺟﺎﻣد نیز رابطه معناداری وجود داشته است (19).
زنان شاغل در کرمانشاه دارای آگاهی، نگرش و عملکرد بهتری نسبت به بازیافت بوده اند(21). در ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﺩﺭ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻐﻠﻲ ﺯﻧﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺍﺭ ﺷﻬﺮ ﮔﻨﺎﺑﺎﺩ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻓﺮﺍﺩﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﺁن ها ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺍﺭﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﮔﺮﻭﻩ ﻫﺎﻱ ﺷﻐﻠﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﻳﺎﻓﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎﻱ ﺧﺎﻧﮕﻲ بوده ﺍﺳﺖ (10). همچنین بین میزان آگاهی و شغل زنان خانه دار شهر یزد در زمینه بازیافت مواد زاید جامد رابطه معناداری وجود داشته است (14). در بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زنان شهرکاشان در رابطه با بازیافت مواد زائد جامد بر حسب وضعیت اقتصادی، نتایج مطالعه حاضر نشان داد که بین وضعیت اقتصادی و آگاهی و نگرش و عملکرد زنان خانه دار ارتباط معناداری وجوددارد؛ زنان خانه دار با وضعیت اقتصادی متوسط نسبت به ضعیف 52/0 برابر شانس داشتن سطح نگرش بالاتری داشتند. همانند مطالعه حاضر رابطه ی معناداری بین وضعیت اقتصادی و نگرش زنان مازندران نسبت به بازیافت زباله وجود داشته است (11).
با توجه به نتایج حاصل از سایر مطالعات به نظر میرسد عملکرد زنان شهر کاشان در سطح قابل قبولی نسبت به دیگر شرکتکنندگان در سایر مطالعات قرار داشته است ( 2/57 درصد). دلیل این تفاوتها را شاید بتوان در برنامهریزی شهرداریها و اختصاص بودجه در زمینه مدیریت پسماند شهرها دانست. اجرای برنامه‌های آموزشی و ایجاد انگیزه در زنان توسط شهرداریها و مسئولین مربوطه برای ارتقای عملکرد زیست‌محیطی می‌تواند توجه به امر بازیافت را توسعه دهد.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام می دارند که هیچ گونه تعارض منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
بدین وسیله نهایت قدردانی و تشکر را از مسئولین مربوطه دانشگاه علوم پزشکی کاشان و کلیه زنان شهر کاشان که در این مطالعه شرکت کرده اند به عمل می آید.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
