دوره 21، شماره 4 - ( مهر و آبان 1401 )
جلد 21 شماره 4 صفحات 48-40 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Basereh M, Halvani G H, Fallah H, Jam bar sang S. Evaluation of the Rate of Smart Phone Addiction among Students in Shahid Sadoughi School of Health in Yazd during COVID-19 Pandemic. TB 2022; 21 (4) :40-48
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3334-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3334-fa.html
باسره مسعود، حلوانی غلامحسین، فلاح حسین، جام برسنگ سارا. بررسی میزان اعتیاد به تلفن همراه هوشمند دانشجویان دانشکده بهداشت شهید صدوقی یزد در ایام پاندمی کووید_19. طلوع بهداشت. 1401; 21 (4) :40-48
دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران. ، masoud.basereh@yahoo.com
متن کامل [PDF 584 kb]
(391 دریافت)
| چکیده (HTML) (689 مشاهده)
متن کامل: (671 مشاهده)
بررسی میزان اعتیاد به تلفن همراه هوشمند دانشجویان دانشکده بهداشت شهید صدوقی یزد در ایام پاندمی کووید_19
نویسندگان : مسعود باسره1، غلامحسین حلوانی2 ، حسین فلاح2 ، سارا جام برسنگ3
1.نویسنده مسئول: دانشجوی کارشناسی ارشد ارگونومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران. تلفن تماس : 09361108709 Email: Masoud.Basereh@yahoo.com
2.استادیار گروه ارگونومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران.
4.استادیار گروه آمار و اپیدمیولوژی ، دانشکده بهداشت ، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران.
چکیده
مقدمه: تلفن همراه هوشمند به عنوان وسیله ای جدایی ناپذیر در زندگی امروزی تبدیل شده است. در کنار مزایای تلفن همراه هوشمند ، استفاده مفرط از آن دارای تاثیرات منفی بویژه در بین دانشجویان است. یکی از این اثرات منفی ، اعتیاد به تلفن همراه هوشمند می باشد. در دوران پاندمی کرونا و قرنطینه خانگی جهت شرکت در کلاس های مجازی و همچنین بعنوان وسیله ای برای سرگرمی و اوقات فراغت از آن استفاده می شد. این مطالعه با هدف بررسی میزان اعتیاد به تلفن همراه هوشمند دانشجویان دانشکده بهداشت شهید صدوقی یزد در ایام پاندمی کرونا انجام شد.
روش بررسی: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی مقطعی است که در ایام پاندمی کرونا انجام گرفت. جامعه آماری شامل 303 دانشجوی دانشکده بهداشت بودند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه اعتیاد به تلفن همراه سواری بود. داده ها توسط نرم افزار SPSS نسخه 26و آزمون های تی مستقل ، کای اسکوئر آنالیز شد.
یافته ها:میانگین نمره اعتیاد به تلفن همراه 6/39 بود. 6/7 درصد اعتیاد خفیف،8/85 درصد اعتیاد متوسط و 6/6 درصد اعتیاد شدید داشتند. بین جنسیت، وضعیت تاهل ، مقطع تحصیلی با اعتیاد به تلفن همراه هوشمند ارتباط معنی داری یافت نشد. 66 درصد زمان دانشجویان صرف حضور در شبکه های اجتماعی میشد.
نتیجه گیری:اعتیاد به تلفن همراه هوشمند در دانشجویان دانشکده بهداشت بالا است. انجام مداخلات جدی آموزشی و اقدامات فرهنگی و فوق برنامه در ایام پساکرونا لازم است.
واژه های کلیدی: دانشجو ، اعتیاد به تلفن همراه هوشمند ، کووید- 19.
این مقاله حاصل از پایان نامه کارشناسی ارشد ارگونومی می باشد.
جدول 1 : مقایسه سطوح اعتیاد به تلفن همراه هوشمند و متغییرهای دموگرافیک
جدول 2 : توزیع فراوانی مشارکت کنندگان در این مطالعه بر حسب نوع استفاده از گوشی در طول شبانه روز
نمودار 1 : توزیع درصد مشارکت در مطالعه بر حسب نوع استفاده از گوشی در طول شبانه روز
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر نشان داد میانگین(انحراف معیار) نمره اعتیاد به تلفن همراه هوشمند(56/9) 6/39 می باشد که 6/7 درصد دانشجویان دارای سطح اعتیاد خفیف، 8/85 درصد دارای سطح متوسط و 6/6 درصد اعتیاد شدید به تلفن همراه هوشمند داشتند. نتایج نشان داد که سطح اعتیاد به تلفن همراه هوشمند در اکثر دانشجویان، 8/85 درصد، متوسط است این نتیجه با مطالعه شاهرودی و همکاران (1397) که به وضعیت اعتیاد به تلفن همراه در دانشجویان دانشگاه خاش و هم چنین مطالعه منصوریان و همکاران (1393) که به وضعیت اعتیاد به تلفن همراه در دانشجویان علوم پزشکی تهران پرداخته اند همسو می باشد (14، 3).
حال آنکه این نتایج با مطالعه یحیی زاده و همکاران(1396) که به بررسی شیوع اعتیاد به تلفن همراه در دانشجویان پرستاری می پرداخت و مطالعه توکلی زاده و همکاران (1393) در گناباد هم سو نیست که احتمالا یکی از دلایل آن می تواند متفاوت بودن ابزار سنجش میزان وابستگی دانشجویان به تلفن همراه در پژوهش های انجام گرفته باشد (16 ، 15) .
نتایج شیوع اعتیاد به تلفن همراه هوشمند در دانشجویان مطالعه حاضر حاکی از آن است که نمی توان به این میزان و نتایج بی تفاوت بود. سطح اعتیاد متوسط بالا می باشدکه پتانسیل تبدیل به سطح شدید دارند که عدم مداخله لازم در این خصوص می تواند طیف گسترده ای از موارد شدید اعتیاد به تلفن همراه را به وجود می آورد.
نتایج حاصل از آزمون کای اسکوئر که برای رابطه میان جنسیت و اعتیاد به تلفن همراه هوشمند گرفته شد نشانگر عدم وجود رابطه معنی داری بین اعتیاد به تلفن همراه هوشمند و جنسیت بود. به این معنا که زن و مرد بودن ملاکی برای اعتیاد به تلفن همراه هوشمند محسوب نمی شود.
نتایج مطالعات منصوریان و همکاران (1393) و نیز مطالعه عابدینی و عشرت زمانی (1392) که در بین دانشجویان اصفهان انجام شد در این زمینه همسو بود (17 ، 14).
مطالعه چن و همکاران (2017) که به بررسی تفاوت جنسیتی اعتیاد به تلفن همراه در دانشجویان چین می پرداخت نشان داد میزان وابستگی در دانشجویان مرد بیشتر است و این نتیجه با مطالعه حاضر ناهمسو بود (18).
در خصوص مقطع تحصیلی نیز رابطه ای بین اعتیاد به تلفن همراه هوشمند و مقاطع تحصیلی مشاهده نشد که نتایج با مطالعه شفیق و همکاران(1393) که به بررسی میزان اعتیاد به تلفن همراه در میان جوانان پرداخته بودند همسو بود.
بین اعتیاد به تلفن همراه هوشمند و وضعیت تاهل ارتباط معناداری مشاهده نشد، که برخلاف نتایج مطالعه شفیق و همکاران (1393) بود.
طی گزارشی که سایت مخابرات ایران در سال 1393 منتشر کرده است نشان داده است که سال 2015 سال شبکه های اجتماعی و ارتباطی موبایل خواهد بود این مسئله با نتایج این پژوهش سازگار است چرا که بالغ بر 66 درصد زمان صرف شده دانشجویان شرکت کننده در پژوهش حاضر صرف حضور در شبکه های اجتماعی شده است.
همین جذابیت های تلفن همراه است که میزان اعتیاد به تلفن همراه را افزایش داده است. علاوه بر آن برگزاری کلاس ها در ایام کرونا و در بستر فضای مجازی می تواند یکی از علل این افزایش تمایل به تلفن همراه باشد.
لازم به ذکر است که در تحقیقات بسیار زیادی، عامل جنسیت بر میزان اعتیاد به موبایل موثر دانسته شده است. از جمله چن(2006، در پروژه بین المللی راجرز) پائوسکا در سال 2011 و همچنین بیلوکس در نظریه اعتیادهای سایبری، اما در پژوهش علیرغم تحقیقات پیشین، ارتباط معناداری میان جنسیت و اعتیاد به تلفن همراه دیده نشد.
استفاده از تلفن همراه تاثیر منفی بر عملکرد درسی دانشجویان داشته باشد. از طرفی بروز مشکلات سلامتی چون عدم کیفیت خواب مناسب و بیماری های اسکلتی عضلانی و بیماری های چشمی را در پی داشته است (19). مهمترین محدودیت پژوهش حاضر اتکای آن به خود اظهاری شرکت کنندگان در پژوهش می باشد. نتایج نشان داد که اعتیاد به تلفن همراه هوشمند در دانشجویان دانشکده بهداشت بالا است. از طرفی میزان زمان زیادی را صرف حضور در شبکه های اجتمای می شود.
لزوم مداخلات جدی در خصوص ارائه بسته های آموزشی در
خصـوص اثرات منفی استـفاده بیش از حـد از تلفن همـراه و برگزاری کارگاه های آموزشی، لزوم وضع قوانین آموزشی در خصوص استفاده از تلفن همراه در ایام برگزاری کلاس ها، انجام فعالیت های فرهنگی و فوق برنامه جهت پرکردن اوقات فراغت دانشجویان در ایام سکونت در خوابگاه می تواند نقش مهمی در کاهش میزان استفاده بیش از حد از تلفن همراه هوشمند داشته باشد.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام می دارند که هیچگونه تضاد منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله نویسندگان از کلیه دانشجویان دانشکده بهداشت که در این پژوهش مشارکت کردند تشـکر و قدردانی بعـمل می آورند.
نویسندگان : مسعود باسره1، غلامحسین حلوانی2 ، حسین فلاح2 ، سارا جام برسنگ3
1.نویسنده مسئول: دانشجوی کارشناسی ارشد ارگونومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران. تلفن تماس : 09361108709 Email: Masoud.Basereh@yahoo.com
2.استادیار گروه ارگونومی، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران.
4.استادیار گروه آمار و اپیدمیولوژی ، دانشکده بهداشت ، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران.
چکیده
مقدمه: تلفن همراه هوشمند به عنوان وسیله ای جدایی ناپذیر در زندگی امروزی تبدیل شده است. در کنار مزایای تلفن همراه هوشمند ، استفاده مفرط از آن دارای تاثیرات منفی بویژه در بین دانشجویان است. یکی از این اثرات منفی ، اعتیاد به تلفن همراه هوشمند می باشد. در دوران پاندمی کرونا و قرنطینه خانگی جهت شرکت در کلاس های مجازی و همچنین بعنوان وسیله ای برای سرگرمی و اوقات فراغت از آن استفاده می شد. این مطالعه با هدف بررسی میزان اعتیاد به تلفن همراه هوشمند دانشجویان دانشکده بهداشت شهید صدوقی یزد در ایام پاندمی کرونا انجام شد.
روش بررسی: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی مقطعی است که در ایام پاندمی کرونا انجام گرفت. جامعه آماری شامل 303 دانشجوی دانشکده بهداشت بودند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه اعتیاد به تلفن همراه سواری بود. داده ها توسط نرم افزار SPSS نسخه 26و آزمون های تی مستقل ، کای اسکوئر آنالیز شد.
یافته ها:میانگین نمره اعتیاد به تلفن همراه 6/39 بود. 6/7 درصد اعتیاد خفیف،8/85 درصد اعتیاد متوسط و 6/6 درصد اعتیاد شدید داشتند. بین جنسیت، وضعیت تاهل ، مقطع تحصیلی با اعتیاد به تلفن همراه هوشمند ارتباط معنی داری یافت نشد. 66 درصد زمان دانشجویان صرف حضور در شبکه های اجتماعی میشد.
نتیجه گیری:اعتیاد به تلفن همراه هوشمند در دانشجویان دانشکده بهداشت بالا است. انجام مداخلات جدی آموزشی و اقدامات فرهنگی و فوق برنامه در ایام پساکرونا لازم است.
واژه های کلیدی: دانشجو ، اعتیاد به تلفن همراه هوشمند ، کووید- 19.
این مقاله حاصل از پایان نامه کارشناسی ارشد ارگونومی می باشد.
مقدمه
تلفن همراه از زمان ورودش، دهه 80 ، تاکنون به بخش تقریبا ضروری و جدایی ناپذیر زندگی روزمره بشر تبدیل شده است. به طوری که در چند دهه اخیر از رشد و محبوبیت چشم گیری برخوردار شده است (1). با ورود نسل جدید تلفن همراه هوشمند و اتصال آن به اینترنت، انقلابی در بین استفاده کنندگان این تکنولوژی بوجود آمده ذر سال های اخیر تعداد مشترکین آن به علت راحتی و مقرون به صرفه بودن تلفن همراه افزایش چشمگیری یافته است. بسیاری از مردم ، برای مقاصد مختلف همچون ارتباط برقرار کردن با دیگران، جستجو در اینترنت، سرگرم شدن، فیلم و عکس و مطالعه کردن از آن استفاده می کنند (2) . جذابیت ها و نوآوری های تلفن همراه به خصوص در حوزه نرم افزارهای کاربردی پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی سبب گرایش بیش از پیش افراد به خصوص جوانان و نوجوان به این تکنولوژی شده است و با وجود سابقه فعالیت کوتاهی که داشته اند کاربران بی شماری را جذب خود کرده اند( 3). تلفن های هوشمند ابزارهایی هستند که توانایی کامپیوتر و تلفن همراه را باهم در اختیار کاربر قرار می دهند. این تلفن ها با دسترسی دائمی به اینترنت که می توانند از طریق ایجاد کنند امکان برخط بودن دائمی کاربر را تامین می کنند .کاربردهاب متعدد این تلفن ها شامل داشتن امکان وب گردی، بازی آنلاین، سیستم مسیریاب و اتصال به شبکه های اجتماعی هستند. با این حال استفاده از این نوع از تلفن ها می تواند عوارضی نیز داشته باشد که اعتیاد به تلفن هوشمند از آن دسته است(4). علی رغم تمام نکات مثبت تلفن همراهف استفاده نامتعارف آن ضمن افزایش هزینه ها ، در فعالیت های روزمره و و روابط بین فردی کاربر، تداخل و تغییر ایجاد کرده و حتی سلامت جسم و روان او را تحت تاثیر قرار می دهد (5). استفاده نامعقول و افراطی همراه سبب ظهور پدیده ای به نام اعتیاد به تلفن همراه شده است(6). اعتیاد به تلفن همراه یک اعتیاد غیر دارویی و رفتاری است که گاهی اوقات استفاده مفرط و بیش از حد آن بدون آگاهی صورت می گیرد؛ در قرن حاضر استفاده از آن به عنوان یک اختلال وسواسی و اعتیاد گونه یاد شده است. از نشانه های وابستگی و اعتیاد به تلفن همراه، استفاده مفرط ، عدم توانایی در کنترل استفاده از آن ، تعارضات خانوادگی ، طولانی بودن و پنهان کردن مکالمات از خانواده و دوستان، به هم خوردن فعالیت های شخصی و اجتماعی ، حواس پرتی ، احساس نیاز به مکالمه تلفنی یا پیام کوتاه هم چنین احساس پوچی و اضطراب ناشی از عدم دسترسی به تلفن همراه اشاره کرد(7). پژوهش های متعددی نشان دادند که تلفن های همراه به ویژه تلفن های هوشمند عامل انحراف فکر و حواس پرتی در حین رانندگی، کارکردن، کلاس درس و به ویژه آموزش های بالینی هستند. استفاده کنندگان به طور مکرر گوشی خود را برای پیامک، شبکه های اجتماعی و وب گردی بررسی می کنند(8) . ازجمله کاربران مهم این تکنولوژی ، دانشجویان می باشند، امکانات و تسهیلات موجود در تلفن همراه، همچون دسترسی سریع به منابع و اطلاعات موجود شبکه های اجتماعی یادگیری دانشجویان را متحول شاخته است ( 9) . دانشجویان از جمله کسانی هستند که ضمن روبرو شدن با مشکلات آموزشی، اقتصادی ، تغییرات فرهنگی و اجتماعی در دوران تحصیل ، در معرض آسیب های ناشی از استفاده بیش از حد تلفن همراه قرار دارند(10) .
دانشگاه ها بالاترین عرصه یادگیری و زمینه ساز توسعه کشورها بوده و کانون اصلی احیای دانش و حیات فکری جوامع به شمار می آیند. ماموریت اصلی دانشگاه ها، انتقال مستمر دانش، جستجوی هدفمند علوم جدید و کاربست آن ها از طریق فعالیت های پژوهشی است( 11). همه گیری ویروس کرونا در اوایل سال 2020 میلادی و از اسفند ماه 1398 در ایران تعطیلی دانشگاه ها را منجر شده و بالتبع مشکلاتی را در فعالیت های آموزشی و پژوهشی دانشجویان پدید آورد. کرونا ویروس ها خانواده بزرگی از ویروس ها هستند که در دهه 1960 کشف شدند و مطالعه بر روی آن ها به طور مداوم تا اواسط دهه 1980 ادامه داشت. این ویروس به طور طبیعی در پستانداران و پرندگان شیوع پیدا می کند، با این حال تاکنون هفت کرونا ویروس منتقل شده به انسان، کشف شده است ( 12) . سیاست تعطیلات که جهت مهار ویروس کرونا در نظر گرفته شد منجر به ارائه راه کارهایی از جمله آموزش مجازی و آموزش برخط گردید. آموزش مجازی به استراتژی ای اطلاق می شود که آموزش دهنده و آموزش گیرنده به دلیل فاصله فیزیکی از یکدیگر جدا هستند و دانشجویانی که به هر دلیل نمی توانند در کلاس درس حضور یابند، آن درس را بدون اموزش حضوری از طریق شبکه های اینترنتی فرا می گیرند(13).
استفاده از تلفن همراه در امور آموزشی و شرکت در کلاس های آموزش مجازی از یک سو، و عدم وجود سرگرمی در دوران قرنطینه خانگی از سوی دیگر، باعث گرایش بیشتر دانشجویان به تلفن همراه هوشمند شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان اعتیاد به تلفن همراه هوشمند دانشجویان دانشکده بهداشت در ایام پاندمی کرونا تدوین شده است.
روش بررسی
این مطالعه از نوع توصیفی است که بصورت مقطعی و در ایام پاندمی کووید- 19 انجام گرفته است. از تعداد 861 دانشجوی دانشکده بهداشت نمونه گیری به روش تصادفی ساده انتخاب شد. در ادامه بر حسب مقطع تحصیلی و بصورت طبقه ای و متناسب با تعداد دانشجویان هر مقطع نمونه گیری انجام شد. در نهایت تعداد 303 نفر و در سه طبقه کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری به صورت متناسب با حجم هر طبقه تصادفی انتخاب و به مطالعه وارد شدند . اطلاعات دانشجویان شامل سن ، جنس ، وضعیت تاهل ، رشته و مقطع تحصیلی توسط پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک و پرسشنامه اعتیاد به تلفن همراه که توسط کریم سوارای در مقاله ای با عنوان ساخت و اعتباریابی پرسشنامه اعتیاد به تلفن همراه در سال 92 انجام شده است (7) . این پرسشنامه دارای 13 سوال و سه خرده مقیاس خلاقیت زدایی، میل گرایی و احساس تنهایی بوده و از لحاظ روان سنجی از پایایی ، روایی و برازندگی خوبی برخوردار است. ساختار عاملی تاییدی نیز، مدل سه عاملی پیشنهادی پرسشنامه یادشده را تایید کرده است. در این پرسشنامه 7 سوال اول مربوط به خلاقیت زدایی ، 3 سوال بعدی میل گرایی و 3 سوال آخر مربوط به احساس تنهایی است.
سوالات پرسشنامه در مقیاس لیکرت پنج درجه ای با درجات هرگز(1)، به ندرت (2)، گاهی اوقات(3) ، معمولا(4) و اکثر اوقات(5) طراحی شده است. پایایی کل پرسشنامه 87/0 ، برای عامل خلاقیت زدایی 78/0 ، برای عامل میل گرایی 76/0، برای عامل احساس تنهایی 84/0 به دست آمد. برای نمرات اعتیاد به تلفن همراه نمرات بین 13 تا 25 به عنوان وابستگی ضعیف، نمرات بین 26 تا 52 به عنوان وابستگی متوسط و نمرات بین 53 تا 65 به عنوان وابستگی شدید در نظر گرفته خواهد شد. پرسشنامه اکه در قالب پرسشنامه الکترونیک طراحی و از طریق شبکه های اجتماعی در اختیار دانشجویان قرار داده شد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات، ابتدا پرسشنامه ها مورد بازبینی قرار گرفت تا پرسشنامه ای ناقص تکمیل نشده باشد و سپس این پرسشنامه ها کدگزاری و وارد SPSS نسخه 26 گردید و اطلاعات مورد تجزیه و تحلیل توصیفی و استنباطی قرار گرفت. جهت تحلیل توصیفی داده ها از شاخص های آمار توصیفی (فراوانی، میانگین، انحراف معیار، جدول و نمودارها) و به منظور تحلیل استنباطی داده ها از شاخص های آمار استنباطی (از آزمون کای 2 ، آزمون t و آزمون آنووا) استفاده شده است. سطح معنی داری کلیه آزمون ها (05/0 < P )در نظر گرفته شد. کداخلاق پژوهشIR.SSU.SPH.REC.1399.181 می باشد.
یافته ها
در این پژوهش 303 دانشجوی دانشکده بهداشت شرکت کردند. 218 نفر (9/71 درصد) دانشجویان دختر ، 85 نفر ( 1/28 درصد) پسر، 191 نفر ( 63 درصد) مجرد ، 112 نفر ( 37 درصد) متاهل ، 190 نفر ( 7/62 درصد) در مقطع کارشناسی، 95 نفر (4/31 درصد) در مقطع کارشناسی ارشد، 18 نفر (9/5درصد) در مقطع دکتری مشغول به تحصیل بودند. تمامی دانشجویان از تلفن همراه هوشمند استفاده می کردند.
میانگین نمره اعتیاد به تلفن همراه 6/39 می باشد. 6/7 اعتیاد خفیف ، 8/85 درصد اعتیاد متوسط، 6/6 درصد اعتیاد شدید داشتند.
مطابق جدول 2 بیشترین استفاده از تلفن همراه هوشمند بر حسب نوع استفاده از آن مربوط به استفاده از شبکه های اجتماعی و کمترین آن مربوط به بازی و سرگرمی می باشد.
تلفن همراه از زمان ورودش، دهه 80 ، تاکنون به بخش تقریبا ضروری و جدایی ناپذیر زندگی روزمره بشر تبدیل شده است. به طوری که در چند دهه اخیر از رشد و محبوبیت چشم گیری برخوردار شده است (1). با ورود نسل جدید تلفن همراه هوشمند و اتصال آن به اینترنت، انقلابی در بین استفاده کنندگان این تکنولوژی بوجود آمده ذر سال های اخیر تعداد مشترکین آن به علت راحتی و مقرون به صرفه بودن تلفن همراه افزایش چشمگیری یافته است. بسیاری از مردم ، برای مقاصد مختلف همچون ارتباط برقرار کردن با دیگران، جستجو در اینترنت، سرگرم شدن، فیلم و عکس و مطالعه کردن از آن استفاده می کنند (2) . جذابیت ها و نوآوری های تلفن همراه به خصوص در حوزه نرم افزارهای کاربردی پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی سبب گرایش بیش از پیش افراد به خصوص جوانان و نوجوان به این تکنولوژی شده است و با وجود سابقه فعالیت کوتاهی که داشته اند کاربران بی شماری را جذب خود کرده اند( 3). تلفن های هوشمند ابزارهایی هستند که توانایی کامپیوتر و تلفن همراه را باهم در اختیار کاربر قرار می دهند. این تلفن ها با دسترسی دائمی به اینترنت که می توانند از طریق ایجاد کنند امکان برخط بودن دائمی کاربر را تامین می کنند .کاربردهاب متعدد این تلفن ها شامل داشتن امکان وب گردی، بازی آنلاین، سیستم مسیریاب و اتصال به شبکه های اجتماعی هستند. با این حال استفاده از این نوع از تلفن ها می تواند عوارضی نیز داشته باشد که اعتیاد به تلفن هوشمند از آن دسته است(4). علی رغم تمام نکات مثبت تلفن همراهف استفاده نامتعارف آن ضمن افزایش هزینه ها ، در فعالیت های روزمره و و روابط بین فردی کاربر، تداخل و تغییر ایجاد کرده و حتی سلامت جسم و روان او را تحت تاثیر قرار می دهد (5). استفاده نامعقول و افراطی همراه سبب ظهور پدیده ای به نام اعتیاد به تلفن همراه شده است(6). اعتیاد به تلفن همراه یک اعتیاد غیر دارویی و رفتاری است که گاهی اوقات استفاده مفرط و بیش از حد آن بدون آگاهی صورت می گیرد؛ در قرن حاضر استفاده از آن به عنوان یک اختلال وسواسی و اعتیاد گونه یاد شده است. از نشانه های وابستگی و اعتیاد به تلفن همراه، استفاده مفرط ، عدم توانایی در کنترل استفاده از آن ، تعارضات خانوادگی ، طولانی بودن و پنهان کردن مکالمات از خانواده و دوستان، به هم خوردن فعالیت های شخصی و اجتماعی ، حواس پرتی ، احساس نیاز به مکالمه تلفنی یا پیام کوتاه هم چنین احساس پوچی و اضطراب ناشی از عدم دسترسی به تلفن همراه اشاره کرد(7). پژوهش های متعددی نشان دادند که تلفن های همراه به ویژه تلفن های هوشمند عامل انحراف فکر و حواس پرتی در حین رانندگی، کارکردن، کلاس درس و به ویژه آموزش های بالینی هستند. استفاده کنندگان به طور مکرر گوشی خود را برای پیامک، شبکه های اجتماعی و وب گردی بررسی می کنند(8) . ازجمله کاربران مهم این تکنولوژی ، دانشجویان می باشند، امکانات و تسهیلات موجود در تلفن همراه، همچون دسترسی سریع به منابع و اطلاعات موجود شبکه های اجتماعی یادگیری دانشجویان را متحول شاخته است ( 9) . دانشجویان از جمله کسانی هستند که ضمن روبرو شدن با مشکلات آموزشی، اقتصادی ، تغییرات فرهنگی و اجتماعی در دوران تحصیل ، در معرض آسیب های ناشی از استفاده بیش از حد تلفن همراه قرار دارند(10) .
دانشگاه ها بالاترین عرصه یادگیری و زمینه ساز توسعه کشورها بوده و کانون اصلی احیای دانش و حیات فکری جوامع به شمار می آیند. ماموریت اصلی دانشگاه ها، انتقال مستمر دانش، جستجوی هدفمند علوم جدید و کاربست آن ها از طریق فعالیت های پژوهشی است( 11). همه گیری ویروس کرونا در اوایل سال 2020 میلادی و از اسفند ماه 1398 در ایران تعطیلی دانشگاه ها را منجر شده و بالتبع مشکلاتی را در فعالیت های آموزشی و پژوهشی دانشجویان پدید آورد. کرونا ویروس ها خانواده بزرگی از ویروس ها هستند که در دهه 1960 کشف شدند و مطالعه بر روی آن ها به طور مداوم تا اواسط دهه 1980 ادامه داشت. این ویروس به طور طبیعی در پستانداران و پرندگان شیوع پیدا می کند، با این حال تاکنون هفت کرونا ویروس منتقل شده به انسان، کشف شده است ( 12) . سیاست تعطیلات که جهت مهار ویروس کرونا در نظر گرفته شد منجر به ارائه راه کارهایی از جمله آموزش مجازی و آموزش برخط گردید. آموزش مجازی به استراتژی ای اطلاق می شود که آموزش دهنده و آموزش گیرنده به دلیل فاصله فیزیکی از یکدیگر جدا هستند و دانشجویانی که به هر دلیل نمی توانند در کلاس درس حضور یابند، آن درس را بدون اموزش حضوری از طریق شبکه های اینترنتی فرا می گیرند(13).
استفاده از تلفن همراه در امور آموزشی و شرکت در کلاس های آموزش مجازی از یک سو، و عدم وجود سرگرمی در دوران قرنطینه خانگی از سوی دیگر، باعث گرایش بیشتر دانشجویان به تلفن همراه هوشمند شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان اعتیاد به تلفن همراه هوشمند دانشجویان دانشکده بهداشت در ایام پاندمی کرونا تدوین شده است.
روش بررسی
این مطالعه از نوع توصیفی است که بصورت مقطعی و در ایام پاندمی کووید- 19 انجام گرفته است. از تعداد 861 دانشجوی دانشکده بهداشت نمونه گیری به روش تصادفی ساده انتخاب شد. در ادامه بر حسب مقطع تحصیلی و بصورت طبقه ای و متناسب با تعداد دانشجویان هر مقطع نمونه گیری انجام شد. در نهایت تعداد 303 نفر و در سه طبقه کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری به صورت متناسب با حجم هر طبقه تصادفی انتخاب و به مطالعه وارد شدند . اطلاعات دانشجویان شامل سن ، جنس ، وضعیت تاهل ، رشته و مقطع تحصیلی توسط پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک و پرسشنامه اعتیاد به تلفن همراه که توسط کریم سوارای در مقاله ای با عنوان ساخت و اعتباریابی پرسشنامه اعتیاد به تلفن همراه در سال 92 انجام شده است (7) . این پرسشنامه دارای 13 سوال و سه خرده مقیاس خلاقیت زدایی، میل گرایی و احساس تنهایی بوده و از لحاظ روان سنجی از پایایی ، روایی و برازندگی خوبی برخوردار است. ساختار عاملی تاییدی نیز، مدل سه عاملی پیشنهادی پرسشنامه یادشده را تایید کرده است. در این پرسشنامه 7 سوال اول مربوط به خلاقیت زدایی ، 3 سوال بعدی میل گرایی و 3 سوال آخر مربوط به احساس تنهایی است.
سوالات پرسشنامه در مقیاس لیکرت پنج درجه ای با درجات هرگز(1)، به ندرت (2)، گاهی اوقات(3) ، معمولا(4) و اکثر اوقات(5) طراحی شده است. پایایی کل پرسشنامه 87/0 ، برای عامل خلاقیت زدایی 78/0 ، برای عامل میل گرایی 76/0، برای عامل احساس تنهایی 84/0 به دست آمد. برای نمرات اعتیاد به تلفن همراه نمرات بین 13 تا 25 به عنوان وابستگی ضعیف، نمرات بین 26 تا 52 به عنوان وابستگی متوسط و نمرات بین 53 تا 65 به عنوان وابستگی شدید در نظر گرفته خواهد شد. پرسشنامه اکه در قالب پرسشنامه الکترونیک طراحی و از طریق شبکه های اجتماعی در اختیار دانشجویان قرار داده شد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات، ابتدا پرسشنامه ها مورد بازبینی قرار گرفت تا پرسشنامه ای ناقص تکمیل نشده باشد و سپس این پرسشنامه ها کدگزاری و وارد SPSS نسخه 26 گردید و اطلاعات مورد تجزیه و تحلیل توصیفی و استنباطی قرار گرفت. جهت تحلیل توصیفی داده ها از شاخص های آمار توصیفی (فراوانی، میانگین، انحراف معیار، جدول و نمودارها) و به منظور تحلیل استنباطی داده ها از شاخص های آمار استنباطی (از آزمون کای 2 ، آزمون t و آزمون آنووا) استفاده شده است. سطح معنی داری کلیه آزمون ها (05/0 < P )در نظر گرفته شد. کداخلاق پژوهشIR.SSU.SPH.REC.1399.181 می باشد.
یافته ها
در این پژوهش 303 دانشجوی دانشکده بهداشت شرکت کردند. 218 نفر (9/71 درصد) دانشجویان دختر ، 85 نفر ( 1/28 درصد) پسر، 191 نفر ( 63 درصد) مجرد ، 112 نفر ( 37 درصد) متاهل ، 190 نفر ( 7/62 درصد) در مقطع کارشناسی، 95 نفر (4/31 درصد) در مقطع کارشناسی ارشد، 18 نفر (9/5درصد) در مقطع دکتری مشغول به تحصیل بودند. تمامی دانشجویان از تلفن همراه هوشمند استفاده می کردند.
میانگین نمره اعتیاد به تلفن همراه 6/39 می باشد. 6/7 اعتیاد خفیف ، 8/85 درصد اعتیاد متوسط، 6/6 درصد اعتیاد شدید داشتند.
مطابق جدول 2 بیشترین استفاده از تلفن همراه هوشمند بر حسب نوع استفاده از آن مربوط به استفاده از شبکه های اجتماعی و کمترین آن مربوط به بازی و سرگرمی می باشد.
جدول 1 : مقایسه سطوح اعتیاد به تلفن همراه هوشمند و متغییرهای دموگرافیک
|
خفیف | متوسط | شدید | کل | p | |||
| جنسیت | مرد | فراوانی | 5 | 75 | 4 | 85 | 528/0 | |
| درصد | 5/6 | 4/89 | 7/4 | 100 | ||||
| زن | فراوانی | 18 | 184 | 16 | 218 | |||
| درصد | 3/8 | 4/84 | 3/7 | 100 | ||||
| تاهل | متاهل | فراوانی | 7 | 98 | 7 | 112 | 774/0 | |
| درصد | 3/6 | 5/87 | 3/6 | 100 | ||||
| مجرد | فراوانی | 16 | 162 | 13 | 191 | |||
| درصد | 4/8 | 8/84 | 8/6 | 100 | ||||
| مقطع تحصیلی | دکتری | فراوانی | 0 | 16 | 2 | 18 | 706/0 | |
| درصد | 0 | 9/88 | 1/11 | 100 | ||||
| کارشناسی ارشد | فراوانی | 7 | 82 | 6 | 95 | |||
| درصد | 4/7 | 3/86 | 3/6 | 100 | ||||
| کارشناسی | فراوانی | 16 | 162 | 12 | 190 | |||
| درصد | 4/8 | 3/85 | 3/6 | 100 | ||||
| کل | فراوانی | 23 | 260 | 20 | 303 | |||
| درصد | 6/7 | 8/85 | 6/6 | 100 | ||||
| نوع استفاده از گوشی | فراوانی (نفر) | درصد | |
| سرگرمی و بازی مشاهده داده ها و عکس های ذخیره شده در گوشی استفاده از شبکه های اجتماعی گشت و گذار در اینترنت جمع کل |
9 21 200 73 303 |
3% 9/6% 66% 1/24% 100% |
نمودار 1 : توزیع درصد مشارکت در مطالعه بر حسب نوع استفاده از گوشی در طول شبانه روز
پژوهش حاضر نشان داد میانگین(انحراف معیار) نمره اعتیاد به تلفن همراه هوشمند(56/9) 6/39 می باشد که 6/7 درصد دانشجویان دارای سطح اعتیاد خفیف، 8/85 درصد دارای سطح متوسط و 6/6 درصد اعتیاد شدید به تلفن همراه هوشمند داشتند. نتایج نشان داد که سطح اعتیاد به تلفن همراه هوشمند در اکثر دانشجویان، 8/85 درصد، متوسط است این نتیجه با مطالعه شاهرودی و همکاران (1397) که به وضعیت اعتیاد به تلفن همراه در دانشجویان دانشگاه خاش و هم چنین مطالعه منصوریان و همکاران (1393) که به وضعیت اعتیاد به تلفن همراه در دانشجویان علوم پزشکی تهران پرداخته اند همسو می باشد (14، 3).
حال آنکه این نتایج با مطالعه یحیی زاده و همکاران(1396) که به بررسی شیوع اعتیاد به تلفن همراه در دانشجویان پرستاری می پرداخت و مطالعه توکلی زاده و همکاران (1393) در گناباد هم سو نیست که احتمالا یکی از دلایل آن می تواند متفاوت بودن ابزار سنجش میزان وابستگی دانشجویان به تلفن همراه در پژوهش های انجام گرفته باشد (16 ، 15) .
نتایج شیوع اعتیاد به تلفن همراه هوشمند در دانشجویان مطالعه حاضر حاکی از آن است که نمی توان به این میزان و نتایج بی تفاوت بود. سطح اعتیاد متوسط بالا می باشدکه پتانسیل تبدیل به سطح شدید دارند که عدم مداخله لازم در این خصوص می تواند طیف گسترده ای از موارد شدید اعتیاد به تلفن همراه را به وجود می آورد.
نتایج حاصل از آزمون کای اسکوئر که برای رابطه میان جنسیت و اعتیاد به تلفن همراه هوشمند گرفته شد نشانگر عدم وجود رابطه معنی داری بین اعتیاد به تلفن همراه هوشمند و جنسیت بود. به این معنا که زن و مرد بودن ملاکی برای اعتیاد به تلفن همراه هوشمند محسوب نمی شود.
نتایج مطالعات منصوریان و همکاران (1393) و نیز مطالعه عابدینی و عشرت زمانی (1392) که در بین دانشجویان اصفهان انجام شد در این زمینه همسو بود (17 ، 14).
مطالعه چن و همکاران (2017) که به بررسی تفاوت جنسیتی اعتیاد به تلفن همراه در دانشجویان چین می پرداخت نشان داد میزان وابستگی در دانشجویان مرد بیشتر است و این نتیجه با مطالعه حاضر ناهمسو بود (18).
در خصوص مقطع تحصیلی نیز رابطه ای بین اعتیاد به تلفن همراه هوشمند و مقاطع تحصیلی مشاهده نشد که نتایج با مطالعه شفیق و همکاران(1393) که به بررسی میزان اعتیاد به تلفن همراه در میان جوانان پرداخته بودند همسو بود.
بین اعتیاد به تلفن همراه هوشمند و وضعیت تاهل ارتباط معناداری مشاهده نشد، که برخلاف نتایج مطالعه شفیق و همکاران (1393) بود.
طی گزارشی که سایت مخابرات ایران در سال 1393 منتشر کرده است نشان داده است که سال 2015 سال شبکه های اجتماعی و ارتباطی موبایل خواهد بود این مسئله با نتایج این پژوهش سازگار است چرا که بالغ بر 66 درصد زمان صرف شده دانشجویان شرکت کننده در پژوهش حاضر صرف حضور در شبکه های اجتماعی شده است.
همین جذابیت های تلفن همراه است که میزان اعتیاد به تلفن همراه را افزایش داده است. علاوه بر آن برگزاری کلاس ها در ایام کرونا و در بستر فضای مجازی می تواند یکی از علل این افزایش تمایل به تلفن همراه باشد.
لازم به ذکر است که در تحقیقات بسیار زیادی، عامل جنسیت بر میزان اعتیاد به موبایل موثر دانسته شده است. از جمله چن(2006، در پروژه بین المللی راجرز) پائوسکا در سال 2011 و همچنین بیلوکس در نظریه اعتیادهای سایبری، اما در پژوهش علیرغم تحقیقات پیشین، ارتباط معناداری میان جنسیت و اعتیاد به تلفن همراه دیده نشد.
استفاده از تلفن همراه تاثیر منفی بر عملکرد درسی دانشجویان داشته باشد. از طرفی بروز مشکلات سلامتی چون عدم کیفیت خواب مناسب و بیماری های اسکلتی عضلانی و بیماری های چشمی را در پی داشته است (19). مهمترین محدودیت پژوهش حاضر اتکای آن به خود اظهاری شرکت کنندگان در پژوهش می باشد. نتایج نشان داد که اعتیاد به تلفن همراه هوشمند در دانشجویان دانشکده بهداشت بالا است. از طرفی میزان زمان زیادی را صرف حضور در شبکه های اجتمای می شود.
لزوم مداخلات جدی در خصوص ارائه بسته های آموزشی در
خصـوص اثرات منفی استـفاده بیش از حـد از تلفن همـراه و برگزاری کارگاه های آموزشی، لزوم وضع قوانین آموزشی در خصوص استفاده از تلفن همراه در ایام برگزاری کلاس ها، انجام فعالیت های فرهنگی و فوق برنامه جهت پرکردن اوقات فراغت دانشجویان در ایام سکونت در خوابگاه می تواند نقش مهمی در کاهش میزان استفاده بیش از حد از تلفن همراه هوشمند داشته باشد.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام می دارند که هیچگونه تضاد منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
بدینوسیله نویسندگان از کلیه دانشجویان دانشکده بهداشت که در این پژوهش مشارکت کردند تشـکر و قدردانی بعـمل می آورند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
