دوره 21، شماره 1 - ( فروردین و اردیبهشت 1401 )
جلد 21 شماره 1 صفحات 42-28 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: IR.BMSU.REC. 1398. 276
Ethics code: IR.BMSU.REC. 1398. 276
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Bagheri Sheykhangafshe F, Shabahang R, Savabi Niri V, Nakhostin Asef Z, Fathi-Ashtiani A. Employee Parenting Energy Correlations of Working Mothers: Perceived Social Support, Job Stress, and Perceived Discrimination. TB 2022; 21 (1) :28-42
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3315-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3315-fa.html
باقری شیخانگفشه فرزین، شباهنگ رضا، صوابی نیری وحید، نخستین آصف زهرا، فتحی آشتیانی علی. همبستههای انرژی والدگری مادران شاغل: حمایت اجتماعی ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده. طلوع بهداشت. 1401; 21 (1) :28-42
دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران. ، fathi@bmsu.ac.ir
متن کامل [PDF 612 kb]
(466 دریافت)
| چکیده (HTML) (1044 مشاهده)
متن کامل: (701 مشاهده)
همبستههای انرژی والدگری مادران شاغل: حمایت اجتماعی ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده
نویسندگان: فرزین باقری شیخانگفشه1، رضا شباهنگ2، وحید صوابی نیری3، زهرا نخستین آصف4، علی فتحی آشتیانی5
1. دانشجوی دکترای تخصصی روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2. کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران .
3. کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، اردبیل، ایران.
4. دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، مازندران، ایران.
5. نویسنده مسئول: استاد مرکز تحقیقات علوم رفتاری، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران. تلفن تماس: 02187554147 Email:
fathi@bmsu.ac.ir
چکیده
مقدمه: مادران شاغل در تلاش برای به حداکثر رساندن زمان درآمیختگی خود با فرزندان هستند و در مقایسه با مادران خانهدار، شرایط متفاوتی را تجربه میکنند. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش حمایت اجتماعی ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده در پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل انجام شد.
روش بررسی: روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل کلیه مادران شاغل ادارات خصوصی ناحیه3 شهر تهران در سال 1399 بود. 110 مادر شاغل به صورت روش نمونهگیری در دسترس در پژوهش شرکت کردند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل انرژی ادراکشده والدگری (PEFPS)، حمایت اجتماعی ادراکشده (SPSS)، ابزار نشانگر استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی (HSE) و تبعیض مرتبط شخصی (PRDS) بود. تحلیل دادهها توسط نرمافزار SPSS نسخه 24 و با استفاده از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه همزمان انجام گرفت.
یافته ها: یافتههای بدست آمده نشان داد مولفههای حمایت ادراکشده و تنش شغلی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی مثبت و معنیداری دارند (05/0>p). در مقابل، تبعیض مرتبط شخصی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی منفی و معنیداری داشت(05/0>p). نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه مشخص کرد که حمایت اجتماعی ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده 78 درصد از انرژی والدگری مادران شاغل را پیشبینی میکنند.
نتیجهگیری: حمایت اجتماعی ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده تاثیر قابل توجهی بر روی میزان انرژی والدگری زنان شاغل دارد. با توجه به نقش چشمگیر مادران در تربیت فرزندان لازم است با شناسایی عوامل تاثیرگذار بر روی روابط شغلی زنان در محیط کارشان تدابیری در جهت افزایش انرژی والدگری آن ها اتخاذ گردد.
واژههای کلیدی: انرژی والدگری، حمایت اجتماعی ادراک شده، تنش شغلی، تبعیض ادراکشده.
جدول1: شاخصهای توصیفی متغیرهای پژوهش
جدول 2: ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش
**P<01/0 *P<05/0
نویسندگان: فرزین باقری شیخانگفشه1، رضا شباهنگ2، وحید صوابی نیری3، زهرا نخستین آصف4، علی فتحی آشتیانی5
1. دانشجوی دکترای تخصصی روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2. کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران .
3. کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، اردبیل، ایران.
4. دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، مازندران، ایران.
5. نویسنده مسئول: استاد مرکز تحقیقات علوم رفتاری، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران. تلفن تماس: 02187554147 Email:
fathi@bmsu.ac.ir
چکیده
مقدمه: مادران شاغل در تلاش برای به حداکثر رساندن زمان درآمیختگی خود با فرزندان هستند و در مقایسه با مادران خانهدار، شرایط متفاوتی را تجربه میکنند. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش حمایت اجتماعی ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده در پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل انجام شد.
روش بررسی: روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل کلیه مادران شاغل ادارات خصوصی ناحیه3 شهر تهران در سال 1399 بود. 110 مادر شاغل به صورت روش نمونهگیری در دسترس در پژوهش شرکت کردند. ابزار گردآوری اطلاعات شامل انرژی ادراکشده والدگری (PEFPS)، حمایت اجتماعی ادراکشده (SPSS)، ابزار نشانگر استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی (HSE) و تبعیض مرتبط شخصی (PRDS) بود. تحلیل دادهها توسط نرمافزار SPSS نسخه 24 و با استفاده از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه همزمان انجام گرفت.
یافته ها: یافتههای بدست آمده نشان داد مولفههای حمایت ادراکشده و تنش شغلی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی مثبت و معنیداری دارند (05/0>p). در مقابل، تبعیض مرتبط شخصی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی منفی و معنیداری داشت(05/0>p). نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه مشخص کرد که حمایت اجتماعی ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده 78 درصد از انرژی والدگری مادران شاغل را پیشبینی میکنند.
نتیجهگیری: حمایت اجتماعی ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده تاثیر قابل توجهی بر روی میزان انرژی والدگری زنان شاغل دارد. با توجه به نقش چشمگیر مادران در تربیت فرزندان لازم است با شناسایی عوامل تاثیرگذار بر روی روابط شغلی زنان در محیط کارشان تدابیری در جهت افزایش انرژی والدگری آن ها اتخاذ گردد.
واژههای کلیدی: انرژی والدگری، حمایت اجتماعی ادراک شده، تنش شغلی، تبعیض ادراکشده.
مقدمه
نیازهای مادی و الزامات زندگی دنیای امروز موجب گردیده است که در بسیاری از خانوادهها، هر دو والد شاغل باشند. در این بین، با توجه به اهمیت غیرقابل انکار مادران در پرورش فرزندان، تلاشهایی به منظور بررسی روانشناختی مادران شاغل (Working Mothers) و پیامدهای شاغلبودن مادران بر رشد کودکانشان صورت گرفته است (1). مادران شاغل به عنوان زنانی که همزمان هم وظایف شغلی و هم مسئولیت پرورش فرزندان را برعهده دارند، شناخته میشوند. شواهد حاکی از آن هستند که تنش در بعضی از مادران شاغل میتواند زیاد باشد و بر عملکرد و روابط آنها در خانه تاثیر بگذارد (2). پژوهش کومار دی و همکاران (3) نشان میدهد مادران شاغل و فرزندانشان در مقایسه با مادران غیرشاغل و فرزندانشان، تنش و افسردگی بیشتری را تجریه میکنند. هم چنین یافتههایی حاکی از همبستگی مثبت معنادار تنش والدین با افسردگی فرزندان بود. در همین راستا، یکی از موضوعات بسیار مهم در مورد مادران شاغل، انرژی والدگری آنها است (4).
در نظریه تنش سیلیه (5) بیان میگردد که هر یک از افراد دامنه محدودی از انرژی را که برای حفظ سلامت ضروری است را دارا هستند. ریان و فردریک (6) به نشاط ذهنی اشاره میکنند و آن را به عنوان ادراک افراد از انرژی خودشان تعریف مینمایند که بر سلامت جسمانی، سلامت روانشناختی، شخصیت، عزت نفس، خلق و انگیزه موثر است. ریان و دسی (7) گزارش می دهند سطوح پایین نشاط ذهنی، پیشبینیکننده ناراحتی، خستگی روانشناختی و عدم امکان بهرهگیری حداکثری از تواناییهای خود برای انجام اعمال و تکالیف است. مکنیر، لور و دروپلومن (8) نیز سازه روانشناختی مشابهای به نام انرژی را در نیمرخ وضعیتهای خلقی مطرح میکنند. هم چنین ایسولا و همکاران (9) حرف از انرژی خاصی میزند که با پنج صفت سرزندگی، پرانرژی بودن، فعال بودن، پرتکابو بودن و چالاک بودن توصیف میگردد و با سطح پایینتر ارزیابی منفی مشکلات شخصی مرتبط است. هوویک و همکاران (10) اظهار میکنند که بین احساس و ادراک انرژی شخصی (Felling of energy) و وضعیتهای سلامتی هم چون مشکلات خواب و بیماری های جسمانی ارتباط وجود دارد. یکی از عواملی را که میتوان در ارتباط با انرژی والدگری مادران شاغل متصور بود، ادراک آنها از حمایت اجتماعی است (10). حمایت اجتماعی به صورت ارائه منابع مادی و روانشناختی از طریق ارتباطات اجتماعی که منجر به افزایش ظرفیت مقابله میگردد، تعریف میشود (11). افرادی که بیشتر مورد حمایت اجتماعی قرار میگیرند، سطوح بیشتر عزت نفس، خودکنترلی، مقابله با تنش، بهزیستی ذهنی و سلامت روانی را گزارش میدهند (12). در همین راستا، مدل تاثیرات اصلی بیان میکند حمایت اجتماعی فارغ از تنشی که فرد ممکن است تجربه کند، منجر به افزایش بهزیستی او میشود (13). در واقع، حمایت اجتماعی به عنوان عامل بهبوددهنده تابآوری خانواده در مواجهه با تعارضها و تنشها شناخته میشود (14).
تنش شغلی مسئله جدی دیگری است که با توجه به نظریههای شغل-خانواده (Work-family theories) میتواند عاملی موثر بر انرژی والدگری مادران شاغل به حساب آید (15). مطالعات حاکی از رخ دادن عقبنشینی کوتاهمدت از فرزندان در پاسخ به تنش زیاد در شغل است (16). در واقع، پاسخ عقب نشینی کوتاهمدت از فرزندان به عنوان نوعی استراتژی مقابلهای در روزهای پر استرس شغلی به حساب میآید که البته میتواند پیامدهای منفی را برای ارتباط والد-فرزندی در پی داشته باشد (17). هم چنین، احساسات اضطراب، فرسودگی و خشم ایجادشده ناشی از مسئولیتهای سنگین شغلی و فضای تنشزا محیط شغلی، میتواند از طریق فرآیند ریزش خلق منفی منجر به کاهش ارتباط مثبت والد-فرزند گردد (18). یو (19) بیان میکند تنش زندگی روزمره، تنش نقش والد بودن و به طور مشخص تنش شغلی عواملی موثر بر رفتار والدگری هستند. کیم و همکاران (20) نیز گزارش میدهند که سطوح بالاتر رضایت شغلی و وضعیت متناسب شغلی با سطوح پایینتر تنش والدگری مادران شاغل مرتبط است.
از طرفی دیگر، تبعیض ادراک شده (Perceiveddeprivation) نسبت به افراد مشابه به خود، سازه دیگری است که به نظر میرسد میتواند بر انرژی والدگری مادران شاغل موثر واقع شود (21). نظریه تبعیض ادراکشده به عدم رضایت ناشی از عدم انطباق بین تلاشهای فرد و دستاوردهای او در مقایسه با دیگران اشاره دارد (22). وقتی افراد خودشان را با گروهها، افراد دیگر و حتی خودشان مقایسه میکنند و باور دارند که چیزی که سزاوار آن هستند را دریافت نکردهاند (23)، سطوحی از هیجانهای مرتبط با تبعیض هم چون رنجش و نارضایتی را تجربه میکنند. در محدود پژوهشهای صورت گرفته در مورد ارتباط بین تبعیض ادراکشده مرتبط با دیگران و رضایت شغلی، پنگ و همکاران ( 24) گزارش میدهند ادراک تبعیض مرتبط با دیگران عاملی موثر بر رضایت شغلی است. با تکیه بر نظریه تبعیض ادراکشده مرتبط با دیگران و نظریه منابع-خواستههای شغلی میتوان چنین فرضیهای را متصور بود که ادراک مادران شاغل از مورد تبعیض قرار گرفتن در محیط کاری در مقایسه با سایر همکاران، بر کاهش انرژی والدگری آنها موثر خواهد بود (25).
در مجموع، با توجه به اینکه ترکیب وظایف مادری و وظایف شغلی میتواند چالشهای گوناگونی هم چون مشکلات مدیریت زمان، مشکلات ایفای نقش مادری و مسئولیتهای مادری و همچنین چالشهای مرتبط با شغل را برای مادران شاغل به همراه داشته باشد (26)، شناسایی و توصیف عوامل موثر شغلی بر انرژی والدگری مادران شاغل میتواند اطلاعات ارزشمندی را در راستای افزایش کارآمدی مادران شاغل در محیط خانوادگی و شغلی فراهم نماید. از این رو، پژوهش حاضر در تلاش است که نقش حمایت اجتماعی ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده را در پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل بررسی نماید.
روش بررسی
روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری متشکل از کلیه مادران شاغل ادارات خصوصی ناحیه 3 شهر تهران در سال 1399 بودند. با استفاده از روش نمونهگیری در دسترس، 110 مادر شاغل انتخاب گردیدند. حجم نمونه بر اساس نتایج نرم افزار G*Power (27) با اندازه اثر متوسط و توان آزمون 95/0 و سطح معناداری 05/0 کافی برآورد شد. علاقمندی به شرکت در مطالعه، سابقه شغلی 5 سال به بالا و رضایت شخصی به عنوان ملاکهای ورود به پژوهش در نظر گرفته شدند. هم چنین ملاک خروج، عدم پاسخ دهی کامل به ابزارهای پژوهش را شامل میشد.
ابزار پژوهش در این مطالعه، مقیاس انرژی ادراکشده والدگری به منظور سنجش سطح انرژی والدین در ایفای نقش والدگری توسط یانیس، بارنت و نیس (4) طراحی گردیده است. این مقیاس تک عاملی و متشکل از 10 گویه است که به صورت لیکرت 6 گزینهای از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (6) پاسخدهی و نمرهدهی میگردد. دامنه نمرات در این مقیاس بین 10 تا 60 است که نمرات بیشتر انرژی ادراکشده والدگری بالاتر را نشان میدهند. یانیس، بارنت و نیس (4) مشخصههای رواسنجی مناسب مقیاس انرژی ادراکشده والدگری را گزارش میدهند. همسانی درونی مقیاس با استفاده از آلفا کرونباخ 82/0 بدست آمد. همچنین پایایی دو نیم سازی مقیاس 80/0 حاصل شد. همبستگی مناسب مقیاس با فعالیت والدگری، ورزش، فعالیت جسمانی، وضیعت خلقی، عزت نفس و کارآمدی والدگری نیز نشاندهنده روایی همگرا مقیاس بود. در ایران، حاجی علیانی و همکاران (28) همسانی درونی مقیاس را مطلوب گزارش میدهند (86/0 = α). در مطالعه حاضر، آلفا کرونباخ برای مقیاس انرژی ادراکشده والدگری، 89/0 بدست آمد. مقیاس چندبعدی حمایت اجتماعی ادراکشده: در ابتدا، زیمت و همکاران (29) به منظور سنجش کیفیت ارتباط با خانواده، دوستان و افراد مهم دیگر، 24 گویه را طراحی نمودند که شهرت اجتماعی، احترام و حمایت اجتماعی را شامل میشدند که سه مولفه حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب خانواده، حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب دوستان و حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب افراد مهم دیگر را در بر میگرفتند. پس از انجام بررسیهای اولیه، در نهایت 12 گویه به منظور بررسی سه مولفه نامبرده انتخاب گردیدند. پاسخدهی و نمرهگذاری مقیاس از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (7) است که نمرهای در دامنه بین 12 تا 84 حاصل میگردد که نمرات بیشتر بیانگر ادراک بیشتر حمایت از جانب منابع اجتماعی خانواده، دوستان و افراد مهم دیگر است. زیمت و همکاران (29) آلفا کرونباخ برای کل مقیاس و زیرمقیاسهای حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب افراد مهم دیگر، حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب خانواده و حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب دوستان به ترتیب 88/0، 91/0، 87/0 و 85/0 بدست آمد. در ایران، بشارت (30)، مقیاس چندبعدی حمایت اجتماعی ادراکشده را از نظر آماری مطلوب گزارش میکند: آلفا کرونباخ برای کل مقیاس (91/0 = α) و زیرمقیاسهای حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب افراد مهم دیگر (83/0 = α)، حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب خانواده (87/0 = α) و حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب دوستان (89/0 = α) محاسبه گردید. روایی همگرا و تشخیصی (افتراقی) نیز از طریق بررسی همبستگی مقیاس چندبعدی حمایت اجتماعی ادراک شده با سنجههای بهزیستی روانشناختی (57/0 = r)، همدلی عاطفی (53/0 = r)، عاطفه مثبت (49/0 = r)، درماندگی روانشناختی (51/0- = r) و عاطفه منفی (55/0- = r) تایید گردید. نتایج تحلیل عامل اکتشافی و تاییدی نیز حاکی از ساختار سه عاملی مقیاس بود. در پژوهش حاضر، آلفا کرونباخ کل مقیاس و و زیرمقیاسهای حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب افراد مهم دیگر، حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب خانواده و حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب دوستان به ترتیب 88/0، 82/0، 85/0 و 86/0 بدست آمد. نشانگر استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی: ابزار نشانگر استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی از 35 گویه تشکیل شده است و هفت طبقه تنش مرتبط با شغل شامل خواستهها، کنترل، حمایت مسئولین، حمایت همکاران، ارتباطات، نقش و تغییر را میسنجد. پاسخدهی و نمرهگذاری گویهها بروی طیف لیکرت پنج گزینهای از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (5) است. نمرات بیشتر در مقیاسهای ابزار نشانگر استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی بیانگر احتمال کمتر تنشهای شغلی است. دامنه نمرات در این مقیاس از 35 تا 175 متغیر است. مارکاتو و همکاران (31) روایی همزمان و روایی سازه ابزار را مطلوب بیان میکنند. همبستگی بین هفت مقیاس را بین 22/0 تا 61/0 گزارش میدهند. اکبری و همکاران (32) آلفا کرونباخ بین 53/0 تا 74/0 را برای هفت مقیاس گزارش میدهند. تحلیل عاملی تاییدکننده ساختار عاملی ابزار بود. همچنین همبستگی منفی بین ابزار نشانگر استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی و سنجه افسردگی بک (46/0- = r) بیانگر روایی محتوایی ابزار بود. در پژوهش حاضر، آلفا کرونباخ مقیاسها بین 74/0 تا 86/0 و همبستگی بین مقیاسها بین 43/0 تا 65/0 بود. مقیاس تجدید نظر شده تبعیض مرتبط شخصی نسخه ویرایششده مقیاس تبعیض مرتبط شخصی کالان و همکاران در سال 2008 است که از 4 گویه تشکیل شده بود. مقیاس تجدید نظر شده تبعیض مرتبط شخصی توسط کالان، شید و اولسون (33) به منظور سنجش تبعیض ادراکشده افراد نسبت به دیگران طراحی شد که بر روی طیف لیکرت 6 گزینه ای از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (6) پاسخدهی و نمره گذاری میگردد. دامنه نمرات در این مقیاس بین 5 تا 30 است که نمرات بیشتر بیانگر ادراک تبعیض بیشتر نسبت به دیگران است. در پژوهش حاضر، واژه همکاران جایگرین واژه دیگران گردید تا تبعیض ادراکشده مادران شاغل نسبت به همکارانشان در محیط کاری بررسی گردد. تحلیل عاملی حاکی از ساختار تک عاملی مقیاس بود و گویهها در مجموع 54% واریانس مجموع کل را پیشبینی میکردند. هم چنین کالان، شید و اولسون (33) همسانی درونی مقیاس را مناسب گزارش میدهند (78/0 = α). در پژوهش حاضر نیز مشخصههای آماری مطلوبی برای مقیاس بدست آمد. تحلیل عامل اکتشافی نشان داد کلیه گویهها متعلق به یک عامل هستند و گویهها 62 درصد از واریانس کل را پیشبینی میکنند. همبستگی بین گویهها در دامنه مناسب بین 41/0 تا 73/0 قرار داشت. هم چنین مقیاس از همسانی درونی مطلوبی برخوردار بود (81/0 = α).
قبل از انجام مطالعه از شرکتکنندگان رضایتنامه آگاهانه شرکت در پژوهش بر اساس مصوبات کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی بقیهالله اخذ گردید. لازم به ذکر است این پژوهش در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی بقیهالله با کد IR.BMSU.REC.1398.276 به ثبت رسیده است.
تحلیل دادهها با نرمافزار SPSS نسخه 24 و با استفاده با روشهای همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره انجام گردید.
یافتهها
شاخصهای توصیفی متغیرها شامل میانگین، انحراف استاندارد، چولگی و کشیدگی در جدول1 ارائه شدهاند. کلاین (34) پیشنهاد میدهد که قدر مطلق چولگی و کشیدگی متغیرها باید بین +2 و -2 باشند. با توجه به جدول 1، قدر مطلق چولگی و کشیدگی تمامی متغیرها کمتر از یک می باشد، بنابراین این پیش فرض نرمال بودن دادهها نیز برقرار است.
نتایج ماتریس همبستگی متغیرها نشان داد، حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان، حمایت اجتماعی افراد مهم، خواستهها، کنترل، حمایت مسئولین، حمایت همکاران، ارتباطات، نقش و تغییر با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی مثبت و معنیداری دارند. در مقابل، تبعیض مرتبط شخصی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی منفی و معنیداری داشت. برای پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل از روی حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراک شده، از رگرسیون چندگانه به صورت همزمان استفاده شد. در جدول 3 خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون گزارش شده است.
با توجه به جدول3، ضریب همبستگی چندگانه حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده و انرژی والدگری در مادران شاغل (88/0) است. این سه متغیر در مجموع 78/0 درصد از تغییرات انرژی والدگری مادران شاغل را پیشبینی میکنند.
در جدول4 نتایج تحلیل واریانس مدل برای بررسی توانایی پیشبینی متغیر انرژی والدگری مادران شاغل از روی حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده گزارش شده است.
با توجه به جدول4، نتایج آماره F (914/31) در سطح 001/0 متغیرهای پیشبین (حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده) توانایی پیشبینی متغیر ملاک یعنی انرژی والدگری مادران شاغل را دارند. برای بررسی این سؤال که انرژی والدگری مادران شاغل توسط حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده چگونه پیشبینی میشود از تحلیل رگرسیون چندگانه با روش ورود همزمان بهره گرفته شد.
نیازهای مادی و الزامات زندگی دنیای امروز موجب گردیده است که در بسیاری از خانوادهها، هر دو والد شاغل باشند. در این بین، با توجه به اهمیت غیرقابل انکار مادران در پرورش فرزندان، تلاشهایی به منظور بررسی روانشناختی مادران شاغل (Working Mothers) و پیامدهای شاغلبودن مادران بر رشد کودکانشان صورت گرفته است (1). مادران شاغل به عنوان زنانی که همزمان هم وظایف شغلی و هم مسئولیت پرورش فرزندان را برعهده دارند، شناخته میشوند. شواهد حاکی از آن هستند که تنش در بعضی از مادران شاغل میتواند زیاد باشد و بر عملکرد و روابط آنها در خانه تاثیر بگذارد (2). پژوهش کومار دی و همکاران (3) نشان میدهد مادران شاغل و فرزندانشان در مقایسه با مادران غیرشاغل و فرزندانشان، تنش و افسردگی بیشتری را تجریه میکنند. هم چنین یافتههایی حاکی از همبستگی مثبت معنادار تنش والدین با افسردگی فرزندان بود. در همین راستا، یکی از موضوعات بسیار مهم در مورد مادران شاغل، انرژی والدگری آنها است (4).
در نظریه تنش سیلیه (5) بیان میگردد که هر یک از افراد دامنه محدودی از انرژی را که برای حفظ سلامت ضروری است را دارا هستند. ریان و فردریک (6) به نشاط ذهنی اشاره میکنند و آن را به عنوان ادراک افراد از انرژی خودشان تعریف مینمایند که بر سلامت جسمانی، سلامت روانشناختی، شخصیت، عزت نفس، خلق و انگیزه موثر است. ریان و دسی (7) گزارش می دهند سطوح پایین نشاط ذهنی، پیشبینیکننده ناراحتی، خستگی روانشناختی و عدم امکان بهرهگیری حداکثری از تواناییهای خود برای انجام اعمال و تکالیف است. مکنیر، لور و دروپلومن (8) نیز سازه روانشناختی مشابهای به نام انرژی را در نیمرخ وضعیتهای خلقی مطرح میکنند. هم چنین ایسولا و همکاران (9) حرف از انرژی خاصی میزند که با پنج صفت سرزندگی، پرانرژی بودن، فعال بودن، پرتکابو بودن و چالاک بودن توصیف میگردد و با سطح پایینتر ارزیابی منفی مشکلات شخصی مرتبط است. هوویک و همکاران (10) اظهار میکنند که بین احساس و ادراک انرژی شخصی (Felling of energy) و وضعیتهای سلامتی هم چون مشکلات خواب و بیماری های جسمانی ارتباط وجود دارد. یکی از عواملی را که میتوان در ارتباط با انرژی والدگری مادران شاغل متصور بود، ادراک آنها از حمایت اجتماعی است (10). حمایت اجتماعی به صورت ارائه منابع مادی و روانشناختی از طریق ارتباطات اجتماعی که منجر به افزایش ظرفیت مقابله میگردد، تعریف میشود (11). افرادی که بیشتر مورد حمایت اجتماعی قرار میگیرند، سطوح بیشتر عزت نفس، خودکنترلی، مقابله با تنش، بهزیستی ذهنی و سلامت روانی را گزارش میدهند (12). در همین راستا، مدل تاثیرات اصلی بیان میکند حمایت اجتماعی فارغ از تنشی که فرد ممکن است تجربه کند، منجر به افزایش بهزیستی او میشود (13). در واقع، حمایت اجتماعی به عنوان عامل بهبوددهنده تابآوری خانواده در مواجهه با تعارضها و تنشها شناخته میشود (14).
تنش شغلی مسئله جدی دیگری است که با توجه به نظریههای شغل-خانواده (Work-family theories) میتواند عاملی موثر بر انرژی والدگری مادران شاغل به حساب آید (15). مطالعات حاکی از رخ دادن عقبنشینی کوتاهمدت از فرزندان در پاسخ به تنش زیاد در شغل است (16). در واقع، پاسخ عقب نشینی کوتاهمدت از فرزندان به عنوان نوعی استراتژی مقابلهای در روزهای پر استرس شغلی به حساب میآید که البته میتواند پیامدهای منفی را برای ارتباط والد-فرزندی در پی داشته باشد (17). هم چنین، احساسات اضطراب، فرسودگی و خشم ایجادشده ناشی از مسئولیتهای سنگین شغلی و فضای تنشزا محیط شغلی، میتواند از طریق فرآیند ریزش خلق منفی منجر به کاهش ارتباط مثبت والد-فرزند گردد (18). یو (19) بیان میکند تنش زندگی روزمره، تنش نقش والد بودن و به طور مشخص تنش شغلی عواملی موثر بر رفتار والدگری هستند. کیم و همکاران (20) نیز گزارش میدهند که سطوح بالاتر رضایت شغلی و وضعیت متناسب شغلی با سطوح پایینتر تنش والدگری مادران شاغل مرتبط است.
از طرفی دیگر، تبعیض ادراک شده (Perceiveddeprivation) نسبت به افراد مشابه به خود، سازه دیگری است که به نظر میرسد میتواند بر انرژی والدگری مادران شاغل موثر واقع شود (21). نظریه تبعیض ادراکشده به عدم رضایت ناشی از عدم انطباق بین تلاشهای فرد و دستاوردهای او در مقایسه با دیگران اشاره دارد (22). وقتی افراد خودشان را با گروهها، افراد دیگر و حتی خودشان مقایسه میکنند و باور دارند که چیزی که سزاوار آن هستند را دریافت نکردهاند (23)، سطوحی از هیجانهای مرتبط با تبعیض هم چون رنجش و نارضایتی را تجربه میکنند. در محدود پژوهشهای صورت گرفته در مورد ارتباط بین تبعیض ادراکشده مرتبط با دیگران و رضایت شغلی، پنگ و همکاران ( 24) گزارش میدهند ادراک تبعیض مرتبط با دیگران عاملی موثر بر رضایت شغلی است. با تکیه بر نظریه تبعیض ادراکشده مرتبط با دیگران و نظریه منابع-خواستههای شغلی میتوان چنین فرضیهای را متصور بود که ادراک مادران شاغل از مورد تبعیض قرار گرفتن در محیط کاری در مقایسه با سایر همکاران، بر کاهش انرژی والدگری آنها موثر خواهد بود (25).
در مجموع، با توجه به اینکه ترکیب وظایف مادری و وظایف شغلی میتواند چالشهای گوناگونی هم چون مشکلات مدیریت زمان، مشکلات ایفای نقش مادری و مسئولیتهای مادری و همچنین چالشهای مرتبط با شغل را برای مادران شاغل به همراه داشته باشد (26)، شناسایی و توصیف عوامل موثر شغلی بر انرژی والدگری مادران شاغل میتواند اطلاعات ارزشمندی را در راستای افزایش کارآمدی مادران شاغل در محیط خانوادگی و شغلی فراهم نماید. از این رو، پژوهش حاضر در تلاش است که نقش حمایت اجتماعی ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده را در پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل بررسی نماید.
روش بررسی
روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری متشکل از کلیه مادران شاغل ادارات خصوصی ناحیه 3 شهر تهران در سال 1399 بودند. با استفاده از روش نمونهگیری در دسترس، 110 مادر شاغل انتخاب گردیدند. حجم نمونه بر اساس نتایج نرم افزار G*Power (27) با اندازه اثر متوسط و توان آزمون 95/0 و سطح معناداری 05/0 کافی برآورد شد. علاقمندی به شرکت در مطالعه، سابقه شغلی 5 سال به بالا و رضایت شخصی به عنوان ملاکهای ورود به پژوهش در نظر گرفته شدند. هم چنین ملاک خروج، عدم پاسخ دهی کامل به ابزارهای پژوهش را شامل میشد.
ابزار پژوهش در این مطالعه، مقیاس انرژی ادراکشده والدگری به منظور سنجش سطح انرژی والدین در ایفای نقش والدگری توسط یانیس، بارنت و نیس (4) طراحی گردیده است. این مقیاس تک عاملی و متشکل از 10 گویه است که به صورت لیکرت 6 گزینهای از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (6) پاسخدهی و نمرهدهی میگردد. دامنه نمرات در این مقیاس بین 10 تا 60 است که نمرات بیشتر انرژی ادراکشده والدگری بالاتر را نشان میدهند. یانیس، بارنت و نیس (4) مشخصههای رواسنجی مناسب مقیاس انرژی ادراکشده والدگری را گزارش میدهند. همسانی درونی مقیاس با استفاده از آلفا کرونباخ 82/0 بدست آمد. همچنین پایایی دو نیم سازی مقیاس 80/0 حاصل شد. همبستگی مناسب مقیاس با فعالیت والدگری، ورزش، فعالیت جسمانی، وضیعت خلقی، عزت نفس و کارآمدی والدگری نیز نشاندهنده روایی همگرا مقیاس بود. در ایران، حاجی علیانی و همکاران (28) همسانی درونی مقیاس را مطلوب گزارش میدهند (86/0 = α). در مطالعه حاضر، آلفا کرونباخ برای مقیاس انرژی ادراکشده والدگری، 89/0 بدست آمد. مقیاس چندبعدی حمایت اجتماعی ادراکشده: در ابتدا، زیمت و همکاران (29) به منظور سنجش کیفیت ارتباط با خانواده، دوستان و افراد مهم دیگر، 24 گویه را طراحی نمودند که شهرت اجتماعی، احترام و حمایت اجتماعی را شامل میشدند که سه مولفه حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب خانواده، حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب دوستان و حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب افراد مهم دیگر را در بر میگرفتند. پس از انجام بررسیهای اولیه، در نهایت 12 گویه به منظور بررسی سه مولفه نامبرده انتخاب گردیدند. پاسخدهی و نمرهگذاری مقیاس از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (7) است که نمرهای در دامنه بین 12 تا 84 حاصل میگردد که نمرات بیشتر بیانگر ادراک بیشتر حمایت از جانب منابع اجتماعی خانواده، دوستان و افراد مهم دیگر است. زیمت و همکاران (29) آلفا کرونباخ برای کل مقیاس و زیرمقیاسهای حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب افراد مهم دیگر، حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب خانواده و حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب دوستان به ترتیب 88/0، 91/0، 87/0 و 85/0 بدست آمد. در ایران، بشارت (30)، مقیاس چندبعدی حمایت اجتماعی ادراکشده را از نظر آماری مطلوب گزارش میکند: آلفا کرونباخ برای کل مقیاس (91/0 = α) و زیرمقیاسهای حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب افراد مهم دیگر (83/0 = α)، حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب خانواده (87/0 = α) و حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب دوستان (89/0 = α) محاسبه گردید. روایی همگرا و تشخیصی (افتراقی) نیز از طریق بررسی همبستگی مقیاس چندبعدی حمایت اجتماعی ادراک شده با سنجههای بهزیستی روانشناختی (57/0 = r)، همدلی عاطفی (53/0 = r)، عاطفه مثبت (49/0 = r)، درماندگی روانشناختی (51/0- = r) و عاطفه منفی (55/0- = r) تایید گردید. نتایج تحلیل عامل اکتشافی و تاییدی نیز حاکی از ساختار سه عاملی مقیاس بود. در پژوهش حاضر، آلفا کرونباخ کل مقیاس و و زیرمقیاسهای حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب افراد مهم دیگر، حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب خانواده و حمایت اجتماعی ادراکشده از جانب دوستان به ترتیب 88/0، 82/0، 85/0 و 86/0 بدست آمد. نشانگر استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی: ابزار نشانگر استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی از 35 گویه تشکیل شده است و هفت طبقه تنش مرتبط با شغل شامل خواستهها، کنترل، حمایت مسئولین، حمایت همکاران، ارتباطات، نقش و تغییر را میسنجد. پاسخدهی و نمرهگذاری گویهها بروی طیف لیکرت پنج گزینهای از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (5) است. نمرات بیشتر در مقیاسهای ابزار نشانگر استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی بیانگر احتمال کمتر تنشهای شغلی است. دامنه نمرات در این مقیاس از 35 تا 175 متغیر است. مارکاتو و همکاران (31) روایی همزمان و روایی سازه ابزار را مطلوب بیان میکنند. همبستگی بین هفت مقیاس را بین 22/0 تا 61/0 گزارش میدهند. اکبری و همکاران (32) آلفا کرونباخ بین 53/0 تا 74/0 را برای هفت مقیاس گزارش میدهند. تحلیل عاملی تاییدکننده ساختار عاملی ابزار بود. همچنین همبستگی منفی بین ابزار نشانگر استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی و سنجه افسردگی بک (46/0- = r) بیانگر روایی محتوایی ابزار بود. در پژوهش حاضر، آلفا کرونباخ مقیاسها بین 74/0 تا 86/0 و همبستگی بین مقیاسها بین 43/0 تا 65/0 بود. مقیاس تجدید نظر شده تبعیض مرتبط شخصی نسخه ویرایششده مقیاس تبعیض مرتبط شخصی کالان و همکاران در سال 2008 است که از 4 گویه تشکیل شده بود. مقیاس تجدید نظر شده تبعیض مرتبط شخصی توسط کالان، شید و اولسون (33) به منظور سنجش تبعیض ادراکشده افراد نسبت به دیگران طراحی شد که بر روی طیف لیکرت 6 گزینه ای از کاملاً مخالفم (1) تا کاملاً موافقم (6) پاسخدهی و نمره گذاری میگردد. دامنه نمرات در این مقیاس بین 5 تا 30 است که نمرات بیشتر بیانگر ادراک تبعیض بیشتر نسبت به دیگران است. در پژوهش حاضر، واژه همکاران جایگرین واژه دیگران گردید تا تبعیض ادراکشده مادران شاغل نسبت به همکارانشان در محیط کاری بررسی گردد. تحلیل عاملی حاکی از ساختار تک عاملی مقیاس بود و گویهها در مجموع 54% واریانس مجموع کل را پیشبینی میکردند. هم چنین کالان، شید و اولسون (33) همسانی درونی مقیاس را مناسب گزارش میدهند (78/0 = α). در پژوهش حاضر نیز مشخصههای آماری مطلوبی برای مقیاس بدست آمد. تحلیل عامل اکتشافی نشان داد کلیه گویهها متعلق به یک عامل هستند و گویهها 62 درصد از واریانس کل را پیشبینی میکنند. همبستگی بین گویهها در دامنه مناسب بین 41/0 تا 73/0 قرار داشت. هم چنین مقیاس از همسانی درونی مطلوبی برخوردار بود (81/0 = α).
قبل از انجام مطالعه از شرکتکنندگان رضایتنامه آگاهانه شرکت در پژوهش بر اساس مصوبات کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی بقیهالله اخذ گردید. لازم به ذکر است این پژوهش در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی بقیهالله با کد IR.BMSU.REC.1398.276 به ثبت رسیده است.
تحلیل دادهها با نرمافزار SPSS نسخه 24 و با استفاده با روشهای همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره انجام گردید.
یافتهها
شاخصهای توصیفی متغیرها شامل میانگین، انحراف استاندارد، چولگی و کشیدگی در جدول1 ارائه شدهاند. کلاین (34) پیشنهاد میدهد که قدر مطلق چولگی و کشیدگی متغیرها باید بین +2 و -2 باشند. با توجه به جدول 1، قدر مطلق چولگی و کشیدگی تمامی متغیرها کمتر از یک می باشد، بنابراین این پیش فرض نرمال بودن دادهها نیز برقرار است.
نتایج ماتریس همبستگی متغیرها نشان داد، حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان، حمایت اجتماعی افراد مهم، خواستهها، کنترل، حمایت مسئولین، حمایت همکاران، ارتباطات، نقش و تغییر با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی مثبت و معنیداری دارند. در مقابل، تبعیض مرتبط شخصی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی منفی و معنیداری داشت. برای پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل از روی حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراک شده، از رگرسیون چندگانه به صورت همزمان استفاده شد. در جدول 3 خلاصه نتایج تحلیل رگرسیون گزارش شده است.
با توجه به جدول3، ضریب همبستگی چندگانه حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده و انرژی والدگری در مادران شاغل (88/0) است. این سه متغیر در مجموع 78/0 درصد از تغییرات انرژی والدگری مادران شاغل را پیشبینی میکنند.
در جدول4 نتایج تحلیل واریانس مدل برای بررسی توانایی پیشبینی متغیر انرژی والدگری مادران شاغل از روی حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده گزارش شده است.
با توجه به جدول4، نتایج آماره F (914/31) در سطح 001/0 متغیرهای پیشبین (حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده) توانایی پیشبینی متغیر ملاک یعنی انرژی والدگری مادران شاغل را دارند. برای بررسی این سؤال که انرژی والدگری مادران شاغل توسط حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده چگونه پیشبینی میشود از تحلیل رگرسیون چندگانه با روش ورود همزمان بهره گرفته شد.
جدول1: شاخصهای توصیفی متغیرهای پژوهش
| کشیدگی | چولگی | انحراف استاندارد | میانگین | متغیر | |
| 374/0 | 19/1 | 65/7 | 65/40 | انرژی ادراکشده والدگری | |
| 318/0 | 439/0 | 11/3 | 53/18 | حمایت اجتماعی خانواده | |
| 69/1 | 34/1- | 66/3 | 86/18 | حمایت اجتماعی دوستان | |
| 240/0 | 61/1 | 24/5 | 78/17 | حمایت اجتماعی افراد مهم | |
| 11/1 | 55/1 | 79/5 | 69/29 | خواستهها | |
| 54/1 | 28/1 | 61/7 | 82/21 | کنترل | |
| 59/1 | 810/0 | 27/6 | 81/15 | حمایت مسئولین | |
| 654/0- | 489/0 | 68/6 | 08/15 | حمایت همکاران | |
| 623/0 | 18/1 | 47/3 | 61/16 | ارتباطات | |
| 78/1 | 68/1 | 23/4 | 31/14 | نقش | |
| 634/0 | 85/1 | 64/2 | 38/10 | تغییر | |
| 87/1 | 35/1 | 75/6 | 54/20 | تبعیض مرتبط شخصی | |
جدول 2: ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش
| 12 | 11 | 10 | 9 | 8 | 7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 | متغیرها | شماره |
| 1 | حمایت اجتماعی خانواده | 1 | |||||||||||
| 1 | **912/0 | حمایت اجتماعی دوستان | 2 | ||||||||||
| 1 | **880/0 | **844/0 | حمایت اجتماعی افراد مهم | 3 | |||||||||
| 1 | **904/0 | **806/0 | **796/0 | خواستهها | 4 | ||||||||
| 1 | **883/0 | **807/0 | **717/0 | **808/0 | کنترل | 5 | |||||||
| 1 | **987/0 | **859/0 | **784/0 | **710/0 | **795/0 | حمایت مسئولین | 6 | ||||||
| 1 | **742/0 | **735/0 | **622/0 | **542/0 | **433/0 | **565/0 | حمایت همکاران | 7 | |||||
| 1 | **840/0 | **621/0 | **609/0 | **474/0 | **385/0 | **371/0 | **482/0 | ارتباطات | 8 | ||||
| 1 | **887/0 | **765/0 | **574/0 | **586/0 | **531/0 | **536/0 | **499/0 | **594/0 | نقش | 9 | |||
| 1 | **964/0 | **875/0 | **719/0 | **580/0 | **594/0 | **550/0 | **539/0 | **532/0 | **611/0 | تغییر | 10 | ||
| 1 | **931/0 | **917/0 | **768/0 | **631/0 | **470/0 | **489/0 | **457/0 | **481/0 | **540/0 | **630/0 | تبعیض مرتبط شخصی | 11 | |
| 1 | **690/0- | **682/0 | **702/0 | **592/0 | **665/0 | **460/0 | **477/0 | **581/0 | **625/0 | **635/0 | **655/0 | انرژی ادراکشده والدگری | 12 |
با توجه به آن که شاخص سطح تحمل (Tolerance) برای تمامی متغیرها زیر یک بدست آمد و شاخص عامل تورم واریانس (VIF) برای آنها نیز زیر سه حاصل شد، و با یکدیگر همپوشی ندارند و از همهی آنها میتوان در تحلیل رگرسیون استفاده کرد. نتایج این تحلیل در جدول 5 آمده است.
با توجه به جدول 5، اثر حمایت اجتماعی خانواده (20/0ß=)، حمایت اجتماعی دوستان (24/0ß=)، حمایت اجتماعی افراد مهم (19/0ß=)، کنترل (12/0ß=)، حمایت مسئولین (19/0ß=)، حمایت همکاران (13/0ß=)، نقش (16/0ß=) بر انرژی ادراک شده والدگری در سطح 01/0 و خواستهها (08/0ß=)، ارتباطات (08/0ß=) و تغییر (09/0ß=) در سطح 05/0 مثبت و معنیدار است.
هم چنین، تبعیض مرتبط شخصی (11/0-ß=) بر انرژی ادراکشده والدگری در سطح 001/0 منفی و معنیدار است.
در واقع، حمایت ادراکشده و استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی با انرژی ادراکشده والدگری مادران شاغل همبستگی مثبت دارند که نشانگر آن است که هرچه قدر حمایت ادراکشده و استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی بالاتری داشته باشد، انرژی ادراکشده والدگری به میزان قابل توجهی افزایش مییابد.
از طرفی دیگر، تبعیض مرتبط شخصی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی منفی دارد که نشانگر آن است که هرچه قدر میزان تبعیض مرتبط شخصی در فرد پایین باشد، میزان انرژی ادراکشده والدگری مادران شاغل بالا خواهد بود.
با توجه به جدول 5، اثر حمایت اجتماعی خانواده (20/0ß=)، حمایت اجتماعی دوستان (24/0ß=)، حمایت اجتماعی افراد مهم (19/0ß=)، کنترل (12/0ß=)، حمایت مسئولین (19/0ß=)، حمایت همکاران (13/0ß=)، نقش (16/0ß=) بر انرژی ادراک شده والدگری در سطح 01/0 و خواستهها (08/0ß=)، ارتباطات (08/0ß=) و تغییر (09/0ß=) در سطح 05/0 مثبت و معنیدار است.
هم چنین، تبعیض مرتبط شخصی (11/0-ß=) بر انرژی ادراکشده والدگری در سطح 001/0 منفی و معنیدار است.
در واقع، حمایت ادراکشده و استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی با انرژی ادراکشده والدگری مادران شاغل همبستگی مثبت دارند که نشانگر آن است که هرچه قدر حمایت ادراکشده و استانداردهای مدیریت هیات سلامت و ایمنی بالاتری داشته باشد، انرژی ادراکشده والدگری به میزان قابل توجهی افزایش مییابد.
از طرفی دیگر، تبعیض مرتبط شخصی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی منفی دارد که نشانگر آن است که هرچه قدر میزان تبعیض مرتبط شخصی در فرد پایین باشد، میزان انرژی ادراکشده والدگری مادران شاغل بالا خواهد بود.
جدول3: خلاصه نتایج مدل پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل از روی حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده
جدول4: نتایج تحلیل واریانس رگرسیون چند متغیری متغیر پیشبین از روی متغیر ملاک
جدول 5: ضرایب رگرسیون استاندارد نشده و استاندارد شده مدل پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل
| همبستگی چندگانه (R) | واریانس تبیین شده (R2) | R2 تعدیل شده | خطای استاندارد برآورد |
| 88/0 | 78/0 | 75/0 | 38/5 |
جدول4: نتایج تحلیل واریانس رگرسیون چند متغیری متغیر پیشبین از روی متغیر ملاک
| سطح معناداری | F | میانگین مجذورات | درجه آزادی | مجموع مجذورات | مدل |
| 001/0 | 914/31 | 383/924 | 11 | 211/10168 | رگرسیون |
| 965/28 | 98 | 553/2838 | باقیمانده | ||
| 109 | 764/13006 | کل |
جدول 5: ضرایب رگرسیون استاندارد نشده و استاندارد شده مدل پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل
| ضرایب استاندارد شده | ضرایب استاندارد نشده | مدل | ||||||||||
| P | T | Beta | خطای استاندارد برآورد | ß | ||||||||
| 001/0 | 39/5 | - | 80/3 | 533/20 | عدد ثابت a | |||||||
| 001/0 | 11/4 | 205/0 | 176/0 | 723/0 | حمایت اجتماعی خانواده | |||||||
| 001/0 | 81/5 | 249/0 | 128/0 | 743/0 | حمایت اجتماعی دوستان | |||||||
| 001/0 | 71/3 | 195/0 | 113/0 | 421/0 | حمایت اجتماعی افراد مهم | |||||||
| 015/0 | 47/2 | 082/0 | 019/0 | 048/0 | خواستهها | |||||||
| 001/0 | 71/3 | 122/0 | 062/0 | 230/0 | کنترل | |||||||
| 001/0 | 87/3 | 194/0 | 072/0 | 279/0 | حمایت مسئولین | |||||||
| 001/0 | 77/2 | 135/0 | 085/0 | 236/0 | حمایت همکاران | |||||||
| 035/0 | 14/2 | 080/0 | 061/0 | 131/0 | ارتباطات | |||||||
| 006/0 | 80/2 | 166/0 | 186/0 | 523/0 | نقش | |||||||
| 008/0 | 70/2 | 091/0 | 254/0 | 686/0 | تغییر | |||||||
| 001/0 | 76/3- | 117/0- | 051/0 | 191/0- | تبعیض مرتبط شخصی | |||||||
بحث و نتیجهگیری
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده در پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل انجام شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان، حمایت اجتماعی افراد مهم، خواستهها، کنترل، حمایت مسئولین، حمایت همکاران، ارتباطات، نقش و تغییر با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی مثبت و معنیداری دارند. در مقابل، تبعیض مرتبط شخصی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی منفی و معنیداری داشت. این نتایج در راستای پژوهشهای کومار دی و همکاران (3)، یانیس، بارنت و نیس (4)، کیم و همکاران (20)، پنگ و همکاران (24)، کوکلین و همکاران (35) قرار دارد.
از جمله موضوعات بسیار مهم در مورد والدین شاغل، انرژی ادراکشده والدگری آن ها است (6). والدگری شامل نگرش ها، باورها و رفتارهای والدین است و عاملی بسیار مهم و تأثیرگذار در سلامت، تحول شناختی، تحول اجتماعی، رفتارهای اجتماعی متناسب و تحول اجتماعی-هیجانی فرزندان است که این تأثیرات در مورد کودکان دارای مادران شاغل میتواند برجستهتر باشد (10-4). انرژی ادراکشده والدگری از جمله مفاهیم جدیدی است که در رابطه با والدگری مطرح شده است. نقش والدگری همچون هر نقش اجتماعی دیگری، نیازمند انرژی کافی است (9-6). در همین راستا، کوکلین و همکاران (35) در پژوهشی به بررسی کیفیت فرزندپروری و رضایت زناشویی مادران شاغل پرداختند. بررسیهای صورت گرفته نشان داد مادرانی که در محیط کاری خود دارای تعارض و استرس هستند از کیفیت پایین والدگری برخوردارند و رابطه زناشویی خوبی نیز با همسر خود ندارند.
در این بین عوامل متعددی مانند حمایت اجتماعی میتوانند موجب بهبود عملکرد مادران شاغل شوند (14). مفهــوم حمایــت اجتماعــی ادراک شــده بــه حمایــت از منظــر ارزیابــی شــناختی فــرد از محیــط و روابطـش بـا دیگـران مینگـرد (12). گاهـی کمکهایـی کـه بــه فـرد میشـود نامناسـب، بدموقـع یـا خلاف میـل خـود فـرد اسـت. بنابرایـن نـه خـود حمایـت، بلکـه ادراک فـرد از حمایـت مهـم اسـت. در نتیجـه حمایــت اجتماعــی ادراک شــده بــر روی ارزیابــی شــناختی فــرد از محیطـش و سـطح اطمینـان فـرد بـه اینکـه در صـورت لـزوم کمـک و حمایـت در دسـترس خواهـد بـود، متمرکـز اسـت (36). پژوهشهــا نشــان دادنــد کــه بــا افزایــش حمایــت اجتماعــی ادراک شــده میــزان ســلامت روان افزایــش مییابــد (38). مشاهده حمایتی که توسط همکاران در محیط کار و سایر سرپرستان انجام میشود، تأثیر نیرومند و مثبتی بر استرس شــغلی دارد (13). در واقع، مادران شاغلی که در محیط شغلی، اجتماعی و خانوادگی خود از حمایت ادراکشده بالایی برخوردارند دارای انرژی والدگری بالاتری هستند (37). در همین راستا، وو و همکاران (38) در پژوهشی به بررسی رابطه فرسودگی و استرس شغلی با حمایت اجتماعی پرداختند. نتایج بدست آمده استرس و فرسودگی شغلی با حمایت اجتماعی همبستگی منفی معناداری دارند. افرادی که دارای رضایت شغلی بالایی هستند از عملکرد شغلی
و اجتماعی خوبی برخوردارند.
یکی دیگر از نتایج پژوهش حاضر، ارتباط معنادار تنش شغلی با انرژی والدگری مادران شاغل بود (18-16). تنش شغلی می تواند با مشکلات متعدد روانشناختی، جسمانی و سازمانی همراه باشد (39-20). مادرانی که در محیط کار از تنش و اضطراب بالایی برخوردارند دارای تمرکز کافی برای تربیت فرزندران نیستند که این خود موجب کاهش کیفیت والدگری آنها میشود (17). در این زمینه، اسچیمن و همکاران (40) در مطالعهای کیفیت والدگری را در مادران و پدران شاغل مورد بررسی قرار دادند.
یافتههای بدست آمده نشان داد خانوادههایی که وظایف به خوبی تقسیم نشده باشد شاهد کاهش کیفیت والدگری خواهیم بود. در مقابل، اگر مادران و پدران شاغل به خوبی کارهای خانه و فرزندان را تقسیمبندی کنند میتوانند از رضایت خانوادگی خوبی برخوردار باشند.
از سویی دیگر، یافتههای بدست آمده حاکی از همبستگی منفی تبعیض ادراک شده با انرژی والدگری مادران شاغل داشت. تبعیض موقعیتی است که افراد در برابر نقشهای یکسان از مزایای اجتماعی نابرابر برخوردار میشوند (22-21).
در شرایط تبعیض فرصت تحرک اجتماعی یکسان برای افراد وجود ندارد و افراد در آموزش یا انتخاب شغل شرایط نابرابری دارند(25).
در رابطه با مادران شاغل نیز بررسیهای صورت گرفته نشان داده است هرچقدر میزان تبعیض در محیط کار افراد بیشتر رخ دهد فرد از سلامت روان، کیفیت زندگی، روابط اجتماعی و رضایت زناشویی پایینتری برخوردار است (24-23). در این راستا، آدیسوی و همکاران (41) در پژوهشی به بررسی تبعیض ادراکشده مادران شاغل پرداختند.
بررسیهای صورت گرفته حاکی از بالا بودن تبعیض زنان در مقایسه با مردان داشت. مواردی مانند پایین بودن حقوق، افزایش ساعت کاری و داشتن نگاه جنسی در محل کار گزارش کردند. همچنین مادرانی که از تبعیض بیشتری برخوردار بودند، سلامت روان پایینتری داشتند که موجب کاهش کیفیت والدگری آنها میگردید.پژوهش حاضر محدودیتهایی را داشته است که در به دست آوردن نتایج آن بیتأثیر نبوده است.
استفاده از روش نمونهگیری غیر تصادفی، عدم کنترل متغیرهای واسطهای مؤثر بر انرژی والدگری، محدود بودن جامعه آماری از جمله محدودیتهای این پژوهش بود.
با توجه به اینکه ابزارهای به کار رفته در این پژوهش، از نوع خودگزارشدهی بودند، برای دستیابی به نتایج دقیقتر پیشنهاد میشود از مشاهده و مصاحبه بالینی نیز استفاده شود.
در عین حال بر اساس نتایج پژوهش حاضر میتوان پیشنهاد داد برنامهها و کارگاههایی در زمینه بالا بردن انرژی والدگری زنان شاغل، طراحی شود.
در مجموع نتایج پژوهش حاضر نشان داد حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده میتوانند انرژی والدگری مادران شاغل را پیشبینی کنند.
از آنجایی که مادران شاغل در مقایسه با مادران خانهدار از سطوح بالای خستگی، استرس و اضطراب برخوردارند، قبل از هرچیزی لازم است عواملی که موجب بهبود عملکرد والدگری آنها میشود را مورد بررسی قرار داد.
نتایج این مطالعه حاکی از ارتباط مثبت و معنادار حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان، حمایت اجتماعی افراد مهم، خواستهها، کنترل، حمایت مسئولین، حمایت همکاران، ارتباطات، نقش و تغییر با انرژی ادراکشده والدگری داشت. در مقابل، تبعیض مرتبط شخصی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی منفی و معنیداری داشت
تضاد منافع
انجام این پژوهش برای نویسندگان هیچگونه تعارض در منافع را به دنبال نداشته است و نتایج آن به صورت کاملا شفاف و بدون سوگیری، گزارش شده است.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این پژوهش از تمامی شرکتکنندگان فرهیختهای که با دقت فراوان به سؤالات این مطالعه پاسخ دادند، تقدیر و تشکر میکنند.
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده در پیشبینی انرژی والدگری مادران شاغل انجام شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان، حمایت اجتماعی افراد مهم، خواستهها، کنترل، حمایت مسئولین، حمایت همکاران، ارتباطات، نقش و تغییر با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی مثبت و معنیداری دارند. در مقابل، تبعیض مرتبط شخصی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی منفی و معنیداری داشت. این نتایج در راستای پژوهشهای کومار دی و همکاران (3)، یانیس، بارنت و نیس (4)، کیم و همکاران (20)، پنگ و همکاران (24)، کوکلین و همکاران (35) قرار دارد.
از جمله موضوعات بسیار مهم در مورد والدین شاغل، انرژی ادراکشده والدگری آن ها است (6). والدگری شامل نگرش ها، باورها و رفتارهای والدین است و عاملی بسیار مهم و تأثیرگذار در سلامت، تحول شناختی، تحول اجتماعی، رفتارهای اجتماعی متناسب و تحول اجتماعی-هیجانی فرزندان است که این تأثیرات در مورد کودکان دارای مادران شاغل میتواند برجستهتر باشد (10-4). انرژی ادراکشده والدگری از جمله مفاهیم جدیدی است که در رابطه با والدگری مطرح شده است. نقش والدگری همچون هر نقش اجتماعی دیگری، نیازمند انرژی کافی است (9-6). در همین راستا، کوکلین و همکاران (35) در پژوهشی به بررسی کیفیت فرزندپروری و رضایت زناشویی مادران شاغل پرداختند. بررسیهای صورت گرفته نشان داد مادرانی که در محیط کاری خود دارای تعارض و استرس هستند از کیفیت پایین والدگری برخوردارند و رابطه زناشویی خوبی نیز با همسر خود ندارند.
در این بین عوامل متعددی مانند حمایت اجتماعی میتوانند موجب بهبود عملکرد مادران شاغل شوند (14). مفهــوم حمایــت اجتماعــی ادراک شــده بــه حمایــت از منظــر ارزیابــی شــناختی فــرد از محیــط و روابطـش بـا دیگـران مینگـرد (12). گاهـی کمکهایـی کـه بــه فـرد میشـود نامناسـب، بدموقـع یـا خلاف میـل خـود فـرد اسـت. بنابرایـن نـه خـود حمایـت، بلکـه ادراک فـرد از حمایـت مهـم اسـت. در نتیجـه حمایــت اجتماعــی ادراک شــده بــر روی ارزیابــی شــناختی فــرد از محیطـش و سـطح اطمینـان فـرد بـه اینکـه در صـورت لـزوم کمـک و حمایـت در دسـترس خواهـد بـود، متمرکـز اسـت (36). پژوهشهــا نشــان دادنــد کــه بــا افزایــش حمایــت اجتماعــی ادراک شــده میــزان ســلامت روان افزایــش مییابــد (38). مشاهده حمایتی که توسط همکاران در محیط کار و سایر سرپرستان انجام میشود، تأثیر نیرومند و مثبتی بر استرس شــغلی دارد (13). در واقع، مادران شاغلی که در محیط شغلی، اجتماعی و خانوادگی خود از حمایت ادراکشده بالایی برخوردارند دارای انرژی والدگری بالاتری هستند (37). در همین راستا، وو و همکاران (38) در پژوهشی به بررسی رابطه فرسودگی و استرس شغلی با حمایت اجتماعی پرداختند. نتایج بدست آمده استرس و فرسودگی شغلی با حمایت اجتماعی همبستگی منفی معناداری دارند. افرادی که دارای رضایت شغلی بالایی هستند از عملکرد شغلی
و اجتماعی خوبی برخوردارند.
یکی دیگر از نتایج پژوهش حاضر، ارتباط معنادار تنش شغلی با انرژی والدگری مادران شاغل بود (18-16). تنش شغلی می تواند با مشکلات متعدد روانشناختی، جسمانی و سازمانی همراه باشد (39-20). مادرانی که در محیط کار از تنش و اضطراب بالایی برخوردارند دارای تمرکز کافی برای تربیت فرزندران نیستند که این خود موجب کاهش کیفیت والدگری آنها میشود (17). در این زمینه، اسچیمن و همکاران (40) در مطالعهای کیفیت والدگری را در مادران و پدران شاغل مورد بررسی قرار دادند.
یافتههای بدست آمده نشان داد خانوادههایی که وظایف به خوبی تقسیم نشده باشد شاهد کاهش کیفیت والدگری خواهیم بود. در مقابل، اگر مادران و پدران شاغل به خوبی کارهای خانه و فرزندان را تقسیمبندی کنند میتوانند از رضایت خانوادگی خوبی برخوردار باشند.
از سویی دیگر، یافتههای بدست آمده حاکی از همبستگی منفی تبعیض ادراک شده با انرژی والدگری مادران شاغل داشت. تبعیض موقعیتی است که افراد در برابر نقشهای یکسان از مزایای اجتماعی نابرابر برخوردار میشوند (22-21).
در شرایط تبعیض فرصت تحرک اجتماعی یکسان برای افراد وجود ندارد و افراد در آموزش یا انتخاب شغل شرایط نابرابری دارند(25).
در رابطه با مادران شاغل نیز بررسیهای صورت گرفته نشان داده است هرچقدر میزان تبعیض در محیط کار افراد بیشتر رخ دهد فرد از سلامت روان، کیفیت زندگی، روابط اجتماعی و رضایت زناشویی پایینتری برخوردار است (24-23). در این راستا، آدیسوی و همکاران (41) در پژوهشی به بررسی تبعیض ادراکشده مادران شاغل پرداختند.
بررسیهای صورت گرفته حاکی از بالا بودن تبعیض زنان در مقایسه با مردان داشت. مواردی مانند پایین بودن حقوق، افزایش ساعت کاری و داشتن نگاه جنسی در محل کار گزارش کردند. همچنین مادرانی که از تبعیض بیشتری برخوردار بودند، سلامت روان پایینتری داشتند که موجب کاهش کیفیت والدگری آنها میگردید.پژوهش حاضر محدودیتهایی را داشته است که در به دست آوردن نتایج آن بیتأثیر نبوده است.
استفاده از روش نمونهگیری غیر تصادفی، عدم کنترل متغیرهای واسطهای مؤثر بر انرژی والدگری، محدود بودن جامعه آماری از جمله محدودیتهای این پژوهش بود.
با توجه به اینکه ابزارهای به کار رفته در این پژوهش، از نوع خودگزارشدهی بودند، برای دستیابی به نتایج دقیقتر پیشنهاد میشود از مشاهده و مصاحبه بالینی نیز استفاده شود.
در عین حال بر اساس نتایج پژوهش حاضر میتوان پیشنهاد داد برنامهها و کارگاههایی در زمینه بالا بردن انرژی والدگری زنان شاغل، طراحی شود.
در مجموع نتایج پژوهش حاضر نشان داد حمایت ادراکشده، تنش شغلی و تبعیض ادراکشده میتوانند انرژی والدگری مادران شاغل را پیشبینی کنند.
از آنجایی که مادران شاغل در مقایسه با مادران خانهدار از سطوح بالای خستگی، استرس و اضطراب برخوردارند، قبل از هرچیزی لازم است عواملی که موجب بهبود عملکرد والدگری آنها میشود را مورد بررسی قرار داد.
نتایج این مطالعه حاکی از ارتباط مثبت و معنادار حمایت اجتماعی خانواده، حمایت اجتماعی دوستان، حمایت اجتماعی افراد مهم، خواستهها، کنترل، حمایت مسئولین، حمایت همکاران، ارتباطات، نقش و تغییر با انرژی ادراکشده والدگری داشت. در مقابل، تبعیض مرتبط شخصی با انرژی ادراکشده والدگری همبستگی منفی و معنیداری داشت
تضاد منافع
انجام این پژوهش برای نویسندگان هیچگونه تعارض در منافع را به دنبال نداشته است و نتایج آن به صورت کاملا شفاف و بدون سوگیری، گزارش شده است.
تشکر و قدردانی
نویسندگان این پژوهش از تمامی شرکتکنندگان فرهیختهای که با دقت فراوان به سؤالات این مطالعه پاسخ دادند، تقدیر و تشکر میکنند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
