دوره 21، شماره 2 - ( خرداد و تیر 1401 )
جلد 21 شماره 2 صفحات 98-85 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Research code: 7723
Ethics code: IR.SSU.REC.1399.009
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghelmani S Y, Soleymani Salehabadi H, Moazen H, Nazmiah H, Fallah Tafti T, Kabirzadeh A et al . Evaluation of Risk Factors Related to Life Status of Patients With
COVID-19 Hospitalized in Yazd. TB 2022; 21 (2) :85-98
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3308-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3308-fa.html
غلمانی سید یاسر، سلیمانی صالح آبادی حسین، موذن هما، نظمیه حسین، فلاح تفتی طاهره، کبیرزاده اعظم و همکاران.. عوامل خطر مرتبط با وضعیت حیات بیماران مبتلا به کووید-19 بستری شده در یزد. طلوع بهداشت. 1401; 21 (2) :85-98
سید یاسر غلمانی 
، حسین سلیمانی صالح آبادی ، هما موذن* ، حسین نظمیه ، طاهره فلاح تفتی ، اعظم کبیرزاده ، سمیه غلامی
، حسین سلیمانی صالح آبادی ، هما موذن* ، حسین نظمیه ، طاهره فلاح تفتی ، اعظم کبیرزاده ، سمیه غلامی
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید صدوقی، یزد، ایران. ، h.moazen64@yahoo.com
متن کامل [PDF 586 kb]
(358 دریافت)
| چکیده (HTML) (594 مشاهده)
متن کامل: (687 مشاهده)
چکیده
مقدمه: در پی بحران همه گیری و شیوع کرونا ویروس 2019 (کووید-19) در ایران و سایر استان ها، آمارهای مبتلایان نشان داد که یزد در زمره چند استان اول کشور از نظر شیوع و ابتلای به این بیماری مهلک بوده است. لذا هدف از این مطالعه بررسی عوامل خطر مرتبط با وضعیت حیات بیماران مبتلا به کروناویروس می باشد.
روش بررسی: در این مطالعه مقطعی - تحلیلی اطلاعات دموگرافیک، بالینی و بیوشیمیایی 932 نفر از بیمارانی که طی اسفند 1398 تا اردیبهشت 1399 به کروناویروس مبتلا و در بیمارستان شهید صدوقی یزد بستری شده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات از طریق پرونده بیماران و یا تماس تلفنی ثبت گردید. تجزیه و تحلیل داده ها توسط آزمونهای تی-مستقل، من-ویتنی و کای اسکور و رگرسیون لجستیک و با استفاده از نرم افزار SPSS-22 انجام شد.
یافتهها: 9/57 درصد مرد و میانگین سنی بیماران برابر (15/19±) 33/53 سال بود. 6/9 درصد از بیماران فوت کردند. عوامل خطر مرتبط با مرگ و میر شامل افزایش سن، داشتن تنگی نفس، سابقه ابتلا به سرطان، بستری در بخش مراقبت های ویژه، افزایش گلبول سفید خون و کمبود سدیم بودند که توسط مدل رگرسیون لجستیک چند متغیره تعیین شدند.
نتیجه‌گیری: ضروریست پزشکان جهت کاهش مرگ و میر بیماران مبتلا به کووید-19 بیماران با سنین بالا ، مبتلا به بیماری های زمینه ای از جمله سرطان و داشتن تنگی نفس را در اولویت درمان جهت بهبود وضعیت بالینی آنها قرار دهند.
واژه های کلیدی : کووید-19 ، عوامل خطر، مرگ و میر، رگرسیون لجستیک
جدول 1: توزیع فراوانی خصوصیات دموگرافیک و وضعیت بیماران مبتلا به کووید 19
جدول 2 : مقایسه توزیع فراوانی علائم بالینی و بیماری های زمینه ای بر حسب وضعیت حیات بیماران مبتلا به کووید 19
جدول 3 : مقایسه میانگین متغیرهای بیوشیمیایی بر حسب وضعیت حیات بیماران مبتلا به کووید 19
جدول 4 : نتایج رگرسیون لجستیک تک متغیره و چند متغیره جهت تعیین عوامل خطر مرگ و میر
مقدمه: در پی بحران همه گیری و شیوع کرونا ویروس 2019 (کووید-19) در ایران و سایر استان ها، آمارهای مبتلایان نشان داد که یزد در زمره چند استان اول کشور از نظر شیوع و ابتلای به این بیماری مهلک بوده است. لذا هدف از این مطالعه بررسی عوامل خطر مرتبط با وضعیت حیات بیماران مبتلا به کروناویروس می باشد.
روش بررسی: در این مطالعه مقطعی - تحلیلی اطلاعات دموگرافیک، بالینی و بیوشیمیایی 932 نفر از بیمارانی که طی اسفند 1398 تا اردیبهشت 1399 به کروناویروس مبتلا و در بیمارستان شهید صدوقی یزد بستری شده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات از طریق پرونده بیماران و یا تماس تلفنی ثبت گردید. تجزیه و تحلیل داده ها توسط آزمونهای تی-مستقل، من-ویتنی و کای اسکور و رگرسیون لجستیک و با استفاده از نرم افزار SPSS-22 انجام شد.
یافتهها: 9/57 درصد مرد و میانگین سنی بیماران برابر (15/19±) 33/53 سال بود. 6/9 درصد از بیماران فوت کردند. عوامل خطر مرتبط با مرگ و میر شامل افزایش سن، داشتن تنگی نفس، سابقه ابتلا به سرطان، بستری در بخش مراقبت های ویژه، افزایش گلبول سفید خون و کمبود سدیم بودند که توسط مدل رگرسیون لجستیک چند متغیره تعیین شدند.
نتیجه‌گیری: ضروریست پزشکان جهت کاهش مرگ و میر بیماران مبتلا به کووید-19 بیماران با سنین بالا ، مبتلا به بیماری های زمینه ای از جمله سرطان و داشتن تنگی نفس را در اولویت درمان جهت بهبود وضعیت بالینی آنها قرار دهند.
واژه های کلیدی : کووید-19 ، عوامل خطر، مرگ و میر، رگرسیون لجستیک
مقدمه
شیوع کووید-19 در ایران و جهان، همه گیری های جهانی است که بسیاری از کشورها را با مسائل و چالش های مختلف در حوزه های سلامت، اقتصاد و مسائل اجتماعی مواجه کرده است. کووید-19 عامل بیماری عفونی شدید ریوی است که به دلیل شیوع مداوم آن از سوی سازمان بهداشت جهانی در زمره فوریت بهداشت عمومی جهان قرار گرفته است (1) .
در اواخر سال 2019 میلادی، با ظهور سویه ی جدیدی از کرونا ویروس در ووهان چین که کووید- 19 نامیده شد، موجی از نگرانی ها در سراسر چین آغاز شد (2). از همان ابتدا، سازمان بهداشت جهانی به سرعت تجهیزات تشخیصی و راهنماهای نظارت بر بیمار، درمان و اطلاعات به روز میزان شیوع کووید-19 در سراسر جهان را در دسترس قرار داد (3،1). گرچه تحقیقات تا این مرحله نشان داده اند که مرگ و میر ناشی از این بیماری عمدتاَ در افراد با بیماری های زمینه ای رخ می دهد(1) و بر طبق مستندات فعلی میزان مرگ و میر ناشی از این ویروس جدید در مقایسه با سایر ویروس های هم خانواده خود (یعنی سندرم حاد تنفسی شدید (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS)) کمتر است، نکته نگران کننده در مورد این ویروس سرعت انتقال و قدرت بالای همه گیری آن می باشد که به همین دلیل فشار زیادی بر سیستم بهداشت و درمان وارد می کند(3).
ویروس از طریق تماس مستقیم با قطرات تنفسی فرد آلوده (سرفه و عطسه) قابل انتقال است(4). علائم و نشانه های ابتلا به کووید-19 شامل احساس کسالت، خستگی و بدن درد، تب، سرفه خشک و تنگی نفس، از دست دادن حس چشایی و بویایی می باشد که در موارد شدید تر، عفونت آن می تواند منجر به ذات الریه، مشکلات جدی تنفسی و در نهایت منجر به فوت بیماران مبتلا شود(7 - 5). نه تنها احتمال خطر ابتلا به کووید- 19 در افراد دارای بیماری های زمینه ای بیشتر است، بلکه احتمال مرگ ناشی از این بیماری هم در آن ها بیشتر می باشد(8) چندین مطالعه عوامل موثر بر شدت بیماری کووید- 19 را وجود بیماری های زمینه ای در افراد دانستند(11- 9).
بررسی پارامترهای آزمایشگاهی به منظور تعیین موارد حاد یا با شدت کمتر بیماری کووید- 19، تشخیص بیمارانی که در معرض خطر مرگ و میر بالاتری هستند و افزایش آگاهی برای عملکرد مناسب در بهبود وضعیت بالینی، مفید خواهد بود(12).
پس از انتشار سریع ویروس در استان های ایران و با توجه به اینکه یزد در زمره چند استان اول کشور از نظر شیوع و ابتلای به این بیماری مهلک بوده است، بیمارستان شهید صدوقی یزد به عنوان پایگاه اصلی مراقبت از بیماران مبتلا به کرونا در نظر گرفته شد. از ابتدای همه گیری، این مجموعه درمانی مرکز اصلی پذیرش و بستری بیماران کرونایی و مشکوک به کرونا در استان یزد بوده است. بنابراین هدف از انجام این مطالعه تعیین خصوصیات دموگرافیک، بالینی و بیوشیمایی بیماران مبتلا به کووید- 19 بستری شده در این بیمارستان می باشد.
روش بررسی
این مطالعه به صورت مقطعی - تحلیلی و در اولین موج همه گیری کووید-19 در ایران (از ابتدای اسفند 1398 تا آخر فروردین 1399) انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه بیماران ساکن یزد که با علائم بیماری کووید-19 طی فاصله زمانی مذکور به بیمارستان شهید صدوقی یزد مراجعه و با تشخیص بیماری کووید-19 بستری شده بودند، می باشد. بیماران به صورت سرشماری وارد مطالعه شدند و اطلاعات بالینی و دموگرافیک آن ها از طریق بررسی پرونده های موجود در بایگانی و اطلاعات ثبت شده در سیستم اطلاعاتی بیمارستان به دست آمد. چنانچه اطلاعاتی ناقص بود از طریق تماس تلفنی توسط چند نفر از پرستاران با بیمار یا خانواده بیمار ثبت و تکمیل گردید.
معیارهای ورود به مطالعه شامل تشخیص قطعی کووید-19 (از طریق سی تی اسکن ریه یا انجام آزمایش واکنش زنجیره ای پلیمرایز (PCR) یا تشخیص پزشک) و سکونت در استان یزد بود. معیار خروج نیز شامل بیمارانی شد که بیش از نیمی از متغیرهای مورد بررسی قبل یا بعد از ابتلا به کرونا برایشان نامشخص بود.
به منظور گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته دموگرافیک که شامل متغیرهای سن، جنسیت، وضعیت تاهل و میزان تحصیلات بود، استفاده شد.
در فرمی مخصوص هم، علائم بالینی اولیه بیماری کووید-19 از جمله: تب، سرفه، تنگی نفس و سایر علائم (شامل : لرز، آبریزش بینی، اسهال یا اسهال خونی ، تهوع، سردرد، کاهش اشتها، ضعف و بی حالی، میالژی، سرگیجه، درد قفسه سینه، دل درد، گلو درد، درد شکم و غیره)، بخش بستری شامل بخش مراقبت های ویژه (ICU) و بخش های عمومی، مدت زمان بستری در بخش، سابقه ابتلا به بیماری زمینه ای (از جمله : فشار خون، دیابت، بیماری های قلبی، ریوی، عفونی، کلیوی، سرطان و سایر)، فاکتورهای بیوشیمیایی خون (شامل گلبول سفید خون
(WBC)، پتاسیم، سدیم، منیزیم و پلاکت) و بررسی وضعیت
حیات بیمار موقع ترخیص (بهبود یافنه و فوت شده) ثبت گردید.
تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و پس از بررسی نرمال بودن متغیرهای پیوسته توسط آزمون کلموگروف اسمیرنوف در صورت نرمال بودن از آزمون تی - مستقل و در غیر این صورت از آزمون من- ویتنی و برای آزمون متغیرهای کیفی از آزمون کای اسکوئر نیز استفاده شد. جهت تعیین عوامل خطر و نسبت شانس، ابتدا رگرسیون لجستیک تک متغیره انجام و سپس متغیرهای معنادار در این مدل، به روش Enter وارد مدل رگرسیون چند متغیره شدند. داده های جمع آوری شده با نرم افزار SPSS نسخه 22آنالیز و سطح معناداری کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد. لازم به ذکر است کد اخلاق این پژوهش که در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهـید صـدوقی یـزد به ثبت رسـیده شامـل IR.SSU.REC.1399.009 می باشد.
یافتهها
932 بیمار مبتلا به کووید-19 مورد بررسی قرار گرفتند که 9/57 درصد (540 نفر) از آن ها مرد و 1/41 درصد (383 نفر) از مبتلایان به کووید-19 در گروه سنی 60 سال به بالا قرار داشتند. از لحاظ وضعیت تاهل، اکثر مبتلایان متاهل 7/90 درصد (845 نفر) و میزان تحصیلات اغلب بیماران 4/36 درصد (339 نفر) زیر دیپلم بود. 1/10 درصد (94 نفر) از بیماران در بخش ICU بستری بودند و 8/8 درصد (82 نفر) نیز در مدت بستری فوت شدند (جدول1).
شیوع کووید-19 در ایران و جهان، همه گیری های جهانی است که بسیاری از کشورها را با مسائل و چالش های مختلف در حوزه های سلامت، اقتصاد و مسائل اجتماعی مواجه کرده است. کووید-19 عامل بیماری عفونی شدید ریوی است که به دلیل شیوع مداوم آن از سوی سازمان بهداشت جهانی در زمره فوریت بهداشت عمومی جهان قرار گرفته است (1) .
در اواخر سال 2019 میلادی، با ظهور سویه ی جدیدی از کرونا ویروس در ووهان چین که کووید- 19 نامیده شد، موجی از نگرانی ها در سراسر چین آغاز شد (2). از همان ابتدا، سازمان بهداشت جهانی به سرعت تجهیزات تشخیصی و راهنماهای نظارت بر بیمار، درمان و اطلاعات به روز میزان شیوع کووید-19 در سراسر جهان را در دسترس قرار داد (3،1). گرچه تحقیقات تا این مرحله نشان داده اند که مرگ و میر ناشی از این بیماری عمدتاَ در افراد با بیماری های زمینه ای رخ می دهد(1) و بر طبق مستندات فعلی میزان مرگ و میر ناشی از این ویروس جدید در مقایسه با سایر ویروس های هم خانواده خود (یعنی سندرم حاد تنفسی شدید (SARS) و سندرم تنفسی خاورمیانه (MERS)) کمتر است، نکته نگران کننده در مورد این ویروس سرعت انتقال و قدرت بالای همه گیری آن می باشد که به همین دلیل فشار زیادی بر سیستم بهداشت و درمان وارد می کند(3).
ویروس از طریق تماس مستقیم با قطرات تنفسی فرد آلوده (سرفه و عطسه) قابل انتقال است(4). علائم و نشانه های ابتلا به کووید-19 شامل احساس کسالت، خستگی و بدن درد، تب، سرفه خشک و تنگی نفس، از دست دادن حس چشایی و بویایی می باشد که در موارد شدید تر، عفونت آن می تواند منجر به ذات الریه، مشکلات جدی تنفسی و در نهایت منجر به فوت بیماران مبتلا شود(7 - 5). نه تنها احتمال خطر ابتلا به کووید- 19 در افراد دارای بیماری های زمینه ای بیشتر است، بلکه احتمال مرگ ناشی از این بیماری هم در آن ها بیشتر می باشد(8) چندین مطالعه عوامل موثر بر شدت بیماری کووید- 19 را وجود بیماری های زمینه ای در افراد دانستند(11- 9).
بررسی پارامترهای آزمایشگاهی به منظور تعیین موارد حاد یا با شدت کمتر بیماری کووید- 19، تشخیص بیمارانی که در معرض خطر مرگ و میر بالاتری هستند و افزایش آگاهی برای عملکرد مناسب در بهبود وضعیت بالینی، مفید خواهد بود(12).
پس از انتشار سریع ویروس در استان های ایران و با توجه به اینکه یزد در زمره چند استان اول کشور از نظر شیوع و ابتلای به این بیماری مهلک بوده است، بیمارستان شهید صدوقی یزد به عنوان پایگاه اصلی مراقبت از بیماران مبتلا به کرونا در نظر گرفته شد. از ابتدای همه گیری، این مجموعه درمانی مرکز اصلی پذیرش و بستری بیماران کرونایی و مشکوک به کرونا در استان یزد بوده است. بنابراین هدف از انجام این مطالعه تعیین خصوصیات دموگرافیک، بالینی و بیوشیمایی بیماران مبتلا به کووید- 19 بستری شده در این بیمارستان می باشد.
روش بررسی
این مطالعه به صورت مقطعی - تحلیلی و در اولین موج همه گیری کووید-19 در ایران (از ابتدای اسفند 1398 تا آخر فروردین 1399) انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه بیماران ساکن یزد که با علائم بیماری کووید-19 طی فاصله زمانی مذکور به بیمارستان شهید صدوقی یزد مراجعه و با تشخیص بیماری کووید-19 بستری شده بودند، می باشد. بیماران به صورت سرشماری وارد مطالعه شدند و اطلاعات بالینی و دموگرافیک آن ها از طریق بررسی پرونده های موجود در بایگانی و اطلاعات ثبت شده در سیستم اطلاعاتی بیمارستان به دست آمد. چنانچه اطلاعاتی ناقص بود از طریق تماس تلفنی توسط چند نفر از پرستاران با بیمار یا خانواده بیمار ثبت و تکمیل گردید.
معیارهای ورود به مطالعه شامل تشخیص قطعی کووید-19 (از طریق سی تی اسکن ریه یا انجام آزمایش واکنش زنجیره ای پلیمرایز (PCR) یا تشخیص پزشک) و سکونت در استان یزد بود. معیار خروج نیز شامل بیمارانی شد که بیش از نیمی از متغیرهای مورد بررسی قبل یا بعد از ابتلا به کرونا برایشان نامشخص بود.
به منظور گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته دموگرافیک که شامل متغیرهای سن، جنسیت، وضعیت تاهل و میزان تحصیلات بود، استفاده شد.
در فرمی مخصوص هم، علائم بالینی اولیه بیماری کووید-19 از جمله: تب، سرفه، تنگی نفس و سایر علائم (شامل : لرز، آبریزش بینی، اسهال یا اسهال خونی ، تهوع، سردرد، کاهش اشتها، ضعف و بی حالی، میالژی، سرگیجه، درد قفسه سینه، دل درد، گلو درد، درد شکم و غیره)، بخش بستری شامل بخش مراقبت های ویژه (ICU) و بخش های عمومی، مدت زمان بستری در بخش، سابقه ابتلا به بیماری زمینه ای (از جمله : فشار خون، دیابت، بیماری های قلبی، ریوی، عفونی، کلیوی، سرطان و سایر)، فاکتورهای بیوشیمیایی خون (شامل گلبول سفید خون
(WBC)، پتاسیم، سدیم، منیزیم و پلاکت) و بررسی وضعیت
حیات بیمار موقع ترخیص (بهبود یافنه و فوت شده) ثبت گردید.
تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار) و پس از بررسی نرمال بودن متغیرهای پیوسته توسط آزمون کلموگروف اسمیرنوف در صورت نرمال بودن از آزمون تی - مستقل و در غیر این صورت از آزمون من- ویتنی و برای آزمون متغیرهای کیفی از آزمون کای اسکوئر نیز استفاده شد. جهت تعیین عوامل خطر و نسبت شانس، ابتدا رگرسیون لجستیک تک متغیره انجام و سپس متغیرهای معنادار در این مدل، به روش Enter وارد مدل رگرسیون چند متغیره شدند. داده های جمع آوری شده با نرم افزار SPSS نسخه 22آنالیز و سطح معناداری کمتر از 05/0 در نظر گرفته شد. لازم به ذکر است کد اخلاق این پژوهش که در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهـید صـدوقی یـزد به ثبت رسـیده شامـل IR.SSU.REC.1399.009 می باشد.
یافتهها
932 بیمار مبتلا به کووید-19 مورد بررسی قرار گرفتند که 9/57 درصد (540 نفر) از آن ها مرد و 1/41 درصد (383 نفر) از مبتلایان به کووید-19 در گروه سنی 60 سال به بالا قرار داشتند. از لحاظ وضعیت تاهل، اکثر مبتلایان متاهل 7/90 درصد (845 نفر) و میزان تحصیلات اغلب بیماران 4/36 درصد (339 نفر) زیر دیپلم بود. 1/10 درصد (94 نفر) از بیماران در بخش ICU بستری بودند و 8/8 درصد (82 نفر) نیز در مدت بستری فوت شدند (جدول1).
جدول 1: توزیع فراوانی خصوصیات دموگرافیک و وضعیت بیماران مبتلا به کووید 19
| دموگرافیک | رده متغیر | فراوانی | درصد | درصد معتبر |
| گروه سنی | 17 ≥ | 31 | 3/3 | 3/3 |
| 44 - 18 | 298 | 0/32 | 0/32 | |
| 59 - 45 | 220 | 6/23 | 6/23 | |
| 60 ≤ | 383 | 1/41 | 1/41 | |
| جنسیت | مرد | 540 | 9/57 | 9/57 |
| زن | 392 | 1/42 | 1/42 | |
| وضعیت تاهل | متاهل | 845 | 7/90 | 2/93 |
| مجرد | 62 | 7/6 | 8/6 | |
| نامشخص | 25 | 7/2 | --- | |
| تحصیلات | زیر دیپلم | 339 | 4/36 | 7/55 |
| دیپلم | 114 | 2/12 | 7/18 | |
| فوق دیپلم و لیسانس | 112 | 0/12 | 4/18 | |
| فوق لیسانس و دکتری | 44 | 7/4 | 2/7 | |
| نامشخص | 323 | 7/34 | --- | |
| بخش بستری | ICU | 94 | 1/10 | 4/11 |
| عمومی | 734 | 8/78 | 6/88 | |
| نامشخص | 104 | 2/11 | --- | |
| وضعیت حیات | بهبود یافته | 769 | 5/82 | 4/90 |
| فوت شده | 82 | 8/8 | 6/9 | |
| نامشخص | 81 | 7/8 | --- | |
| جمع کل | --- | 932 | 100 | 100 |
جدول 2 : مقایسه توزیع فراوانی علائم بالینی و بیماری های زمینه ای بر حسب وضعیت حیات بیماران مبتلا به کووید 19
| متغیر | رده متغیر | وضعیت حیات | تعداد کل | pv | ||
| (%)بهبود یافته | (%)فوت شده | |||||
| علائم بالینی | تب | دارد | (0/91) 424 | (0/9) 42 | (0/100) 466 | 573/0 |
| ندارد | (8/89) 336 | (2/10) 38 | (0/100) 374 | |||
| سرفه | دارد | (2/90) 472 | (8/9) 51 | (0/100) 523 | 773/0 | |
| ندارد | (9/90) 288 | (1/9) 29 | (0/100) 317 | |||
| تنگی نفس | دارد | (9/87) 416 | (1/12) 57 | (0/100) 473 | *005/0 | |
| ندارد | (7/93) 344 | (3/6) 23 | (0/100) 367 | |||
| سایر علائم | دارد | (4/91) 539 | (6/8) 51 | (0/100) 590 | 182/0 | |
| ندارد | (4/88) 221 | (6/11) 29 | (0/100) 250 | |||
| بیماری های زمینه ای | فشار خون | دارد | (3/84) 215 | (7/15) 40 | (0/100) 255 | *001/0> |
| ندارد | (6/92) 466 | (4/7) 37 | (0/100) 503 | |||
| دیابت | دارد | (2/85) 179 | (8/14) 31 | (0/100) 210 | 007/0 | |
| ندارد | (8/91) 503 | (2/8) 45 | (0/100) 548 | |||
| قلبی- عروقی | دارد | (8/81) 54 | (2/18) 12 | (0/100) 66 | *021/0 | |
| ندارد | (8/90) 628 | (2/9) 64 | (0/100) 692 | |||
| ریوی | دارد | (5/83) 76 | (5/16) 15 | (0/100) 91 | *029/0 | |
| ندارد | (9/90) 606 | (1/9) 61 | (0/100) 667 | |||
| کلیوی | دارد | (1/84) 37 | (9/15) 7 | (0/100) 44 | 181/0 | |
| ندارد | (3/90) 645 | (7/9) 69 | (0/100) 714 | |||
| سرطان | دارد | (4/44) 8 | (6/55) 10 | (0/100) 18 | *001/0> | |
| ندارد | (1/91) 673 | (9/8) 66 | (0/100) 739 | |||
از 83 نفر بیماری که در بخش ICU بستری بودند و سابقع ابتلا بع بیماری های زمینه ای برایشان مشخص بود: 2/48 درصد (40 نفر) دارای بیماری فشارخون، 6/38 درصد (32 نفر) دیابت، 9/16 درصد (14 نفر) بیماری قلبی-عروقی، 7/15 درصد (13 نفر) بیماری ریوی، 0/6 درصد (5 نفر) کلیوی و 2/7 درصد (6 نفر) سرطان داشتند.آزمون کای اسکور ارتباط معناداری بین بستری در بخش ICU و بیماری های زمینه ای فشارخون، دیابت، قلبی-عروقی و سرطان را نشان داد. هم چنین این آزمون نشان داد که بین وضعیت حیات بیماران و بستری در بخش ICU ارتباط معناداری وجود دارد (001/0>P) بطوری که 4/67 درصد (58 نفر از 86 نفر) از بیمارانی که در ICU بستری بودند، فوت کردند. بر اساس نتیجه ازمون ناپارامتری من – ویتنی، بین میانگین فاکتورهای خونی WBC و سدیم در دو گروه بیماران بهبود یافته و فوت شده اختلاف معناداری وجود داشت (05/0P<). به طوری که WBC در بیماران فوت شده افزایش و سدی در این بیماران کاهش یافته بود. میانگین پلاکت، پتاسیم و منیزیم بین دو گروه تفاوت معناداری نداشتند (جدول3).
طبق آزمون من - ویتنی بین میانگین سنی بیماران بهبود یافته (61/18 ± 43/51 سال) و فوت شده (73/16 ± 01/70 سال) تفاوت معناداری وجود داشت (001/0>P). این نتیجه در بیماران بستری در بخش ICU و بخش های عمومی برقرار بود و تفاوت معنادار بین میانگین سنی بیماران بهبود یافته و فوت شده مشاهده شد.
میانگین مدت زمان بستری در بیمارستان برای تمامی بیماران (56/3±) 48/4 روز بدست آمد. بر اساس نتیجه ازمون من ویتنی تفاوت معناداری بین میانگین مدت زمان بستری در بیماران بهبود یافته و فوت شده وجود داشت ((93/2±) 16/4 روز در مقابل (51/6±) 09/8 روز ،001/0>P).
نتایج رگرسیون لجستیک تک متغیره جهت تعیین عوامل خطر مرتبط با مرگ و میر بیماران مطابق با نتایج بدست آمده بر اساس آزمون کای اسکوئر (جداول 2 و 3) می باشد. خطر مرگ و میر برای بیماران بستری در ICU ، 75 برابر بیشتر از بیمارانی است که در بخش های عمومی بستری بودند. همچنین خطر مرگ برای بیماران با سابقه سرطان 12 برابر بیشتر از سایر بیماران بود (جدول4).در نهایت افزایش سن، داشتن تنگی نفس، داشتن سرطان، بستری در بخش مراقبت های ویژه، افزایش WBC و کمبود سدیم (هیپوناترمی) به عنوان عوامل خطر مرگ و میر در بیماران شناخته شدند (جدول4).
طبق آزمون من - ویتنی بین میانگین سنی بیماران بهبود یافته (61/18 ± 43/51 سال) و فوت شده (73/16 ± 01/70 سال) تفاوت معناداری وجود داشت (001/0>P). این نتیجه در بیماران بستری در بخش ICU و بخش های عمومی برقرار بود و تفاوت معنادار بین میانگین سنی بیماران بهبود یافته و فوت شده مشاهده شد.
میانگین مدت زمان بستری در بیمارستان برای تمامی بیماران (56/3±) 48/4 روز بدست آمد. بر اساس نتیجه ازمون من ویتنی تفاوت معناداری بین میانگین مدت زمان بستری در بیماران بهبود یافته و فوت شده وجود داشت ((93/2±) 16/4 روز در مقابل (51/6±) 09/8 روز ،001/0>P).
نتایج رگرسیون لجستیک تک متغیره جهت تعیین عوامل خطر مرتبط با مرگ و میر بیماران مطابق با نتایج بدست آمده بر اساس آزمون کای اسکوئر (جداول 2 و 3) می باشد. خطر مرگ و میر برای بیماران بستری در ICU ، 75 برابر بیشتر از بیمارانی است که در بخش های عمومی بستری بودند. همچنین خطر مرگ برای بیماران با سابقه سرطان 12 برابر بیشتر از سایر بیماران بود (جدول4).در نهایت افزایش سن، داشتن تنگی نفس، داشتن سرطان، بستری در بخش مراقبت های ویژه، افزایش WBC و کمبود سدیم (هیپوناترمی) به عنوان عوامل خطر مرگ و میر در بیماران شناخته شدند (جدول4).
جدول 3 : مقایسه میانگین متغیرهای بیوشیمیایی بر حسب وضعیت حیات بیماران مبتلا به کووید 19
| متغیر بیوشیمیایی | (IQR) میانه | وضعیت حیات | تعداد | میانگین | S.D | pv |
| WBC | (9/7-5/4) 0/6 | بهبود یافته | 700 | 53/6 | 17/3 | * 001/0 |
| فوت شده | 77 | 11/10 | 19/14 | |||
| پلاکت | (223-135) 5/172 | بهبود یافته | 699 | 40/189 | 93/78 | 067/0 |
| فوت شده | 77 | 01/172 | 28/79 | |||
| پتاسیم | (30/4-78/3) 0/4 | بهبود یافته | 657 | 05/4 | 50/0 | 293/0 |
| فوت شده | 76 | 15/4 | 63/0 | |||
| سدیم | (139-135) 0/137 | بهبود یافته | 647 | 03/137 | 00/3 | * 017/0 |
| فوت شده | 76 | 76/135 | 07/5 | |||
| منیزیم | (10/2-65/1) 85/1 | بهبود یافته | 471 | 86/1 | 35/0 | 139/0 |
| فوت شده | 61 | 93/1 | 36/0 |
جدول 4 : نتایج رگرسیون لجستیک تک متغیره و چند متغیره جهت تعیین عوامل خطر مرگ و میر
| آنالیز تک متغیره (Univariate) | آنالیز چند متغیره (Multivariate) | |||||
| متغیر | نسبت شانس (OR) | فاصله اطمینان 95% برای OR | p-value | نسبت شانس (OR) | فاصله اطمینان 95% برای OR | pv |
| سن | 068/1 | 086/1 – 051/1 | *001/0 > | 063/1 | 096/1 – 033/1 | *001/0 > |
| جنسیت | ||||||
| زن | رفرنس | |||||
| مرد | 053/1 | 674/1 – 662/0 | 829/0 | |||
| علائم بالینی | ||||||
| تب (دارد) | 876/0 | 390/1 – 552/0 | 574/0 | |||
| سرفه (دارد) | 073/1 | 732/1 – 665/0 | 773/0 | |||
| تنگی نفس (دارد) | 049/2 | 395/3 – 237/1 | *005/0 | 975/2 | 096/8 – 093/1 | *033/0 |
| سایر علائم (دارد) | 721/0 | 168/1 – 445/0 | 184/0 | |||
| بیماری زمینه ای | ||||||
| فشارخون (دارد) | 343/2 | 769/3 – 457/1 | *001/0 > | 253/1 | 235/3 – 485/0 | 641/0 |
| دیابت (دارد) | 936/1 | 154/3 – 188/1 | *008/0 | 567/0 | 490/1 – 215/0 | 250/0 |
| قلبی عروقی (دارد) | 181/2 | 288/4 – 109/1 | *024/0 | 457/0 | 716/1 – 122/0 | 246/0 |
| ریوی (دارد) | 961/1 | 620/3 – 062/1 | *031/0 | 258/1 | 973/3 – 399/0 | 695/0 |
| کلیوی (دارد) | 769/1 | 118/4 – 760/0 | 186/0 | |||
| سرطان (دارد) | 746/12 | 404/33 – 864/4 | *001/0 > | 677/7 | 034/48 – 227/1 | *029/0 |
| سایر (دارد) | 977/0 | 650/1 – 579/0 | 932/0 | |||
| فاکتورهای آزمایشگاهی | ||||||
| گلبول سفید خون | 147/1 | 215/1 – 083/1 | *002/0 | 105/1 | 219/1 – 002/1 | *046/0 |
| پلاکت | 997/0 | 000/1 – 993/0 | 065/0 | |||
| پتاسیم | 422/1 | 227/2 – 908/0 | 123/0 | |||
| سدیم | 898/0 | 960/0 – 839/0 | *001/0 > | 845/0 | 938/0 -761/0 | *002/0 |
| منیزیم | 816/1 | 871/3 – 852/0 | 122/0 | |||
| بخش بستری | ||||||
| عمومی | رفرنس | |||||
| ICU | 147/75 | 972/143 – 223/39 | *001/0 > | 891/135 | 261/383 – 182/48 | *001/0 > |
بحث و نتیجه گیری
هدف از مطالعه حاضر تعیین عوامل خطر مرتبط با وضعیت حیات بیماران مبتلا به کروناویروس بود. از ابتدای شیوع پاندمی کووید-19 در مطالعات مختلف عوامل مختلفی را به عنوان ریسک فاکتور ابتلا ، بستری شدن و مرگ عنوان کرده اند. در یک مطالعه متاآنالیز که به بررسی ریسک فاکتورهای پیش بینی کننده مرگ و میر بیماران مبتلا به کووید-19 پرداخته شده بود، بروز علایم خستگی بیش از حد، سرفه های خلط دار و خلط خونی، تنگی و سختی نفس را از علایم پیش بینی کننده مستقل در مرگ و میر بیماران مبتلا به کووید-19 گزارش دادند(13). در مطالعه ما هم سرفه و تنگی نفس از جمله شایعترین علایم بالینی بودند و تنگی نفس از فاکتورهای خطر مرگ و میر بیماری بود. در مطالعه شیخی و همکاران از نظر علائم بالینی تنگی نفس و سرفه دارای بیشترین فراوانی و درد قفسه سینه کمترین فراوانی را در بین بیماران مبتلا به کووید 19 داشت(14). در مطالعه طالبی و همکاران تنگی نفس، سرفه و تب از شایع ترین علائم بود و کاهش سطح هوشیاری با فوت بیماران ارتباط داشتند(15). Shiو همکاران گزارش دادند علی رغم اینکه تنگی نفس به طور قابل توجهی با مرگ و میر بیشتر در بزرگسالان مبتلا به COVID-19 همراه است، همیشه با شدت بیماری در ارتباط نیست (16). Guan وهمکاران در تجزیه و تحلیل داده های گذشته نگر از 1099 بیمار، میزان تنگی نفس 6/18 درصد گزارش دادند درحالیکه 86 درصد از بیماران دارای سی تی اسکن غیر طبیعی و نسبت PaO2/FiO2 پایین بودند (10). مراکز تنفسی به افزایش CO2 بسیار حساس هستند، که به سرعت تهویه دقیقه ای را افزایش می دهد و به طور کلی باعث ناراحتی تنفسی می شود. این مورد در بیماران با و بدون بیماریهای همراه مشاهده شده است(17). برخی مطالعات پیشنهاد کرده اند که عدم تنگی نفس را در برخی بیماران مبتلا به کووید-19 گزارش دادند که دلیل آنرا تأثیر بر ساختارهای قشری مغز دانسته اند(18). پیشنهاد می شود در بحران همه گیری کوید-19 در صورت مشاهده هر گونه از علائم بالینی تب، سرفه و تنگی نفس باید سریعا به مراکز درمانی مراجعه کرد تا اقدامات درمانی لازم انجام شود و کوتاهی در این امر عواقب جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
ارتباط سن با شدت بیماری کووید-19 در مطالعات قبلی هم گزارش شده است. در مطالعه ما میانگین سن کل بیماران به ترتیب برابر 33/53 سال و با حذف رده سنی کمتر مساوی 17 سال نیز میانگین سن بیماران (37/17 ±93/54 )سال بدست آمد. همچنین سن بالا به عنوان یکی از عوامل خطر مرگ و میر در بیماران مبتلا به کووید-19 بود. مانند هر سیستم دیگری در بدن، پیری طبیعی با تغییرات بیولوژیکی پیشرونده در سیستم ایمنی بدن همراه است، که برخی از آن ها منجر به کاهش عملکرد آن می شود که با افزایش حساسیت به عفونت های تنفسی مانند آنفولانزا و کووید-19 مشخص می شود. از سوی دیگر، التهاب ناشی از افزایش سن یا التهاب پیری و بیماری های التهابی مرتبط با افزایش سن بعد از میانسالی افزایش می یابد. این تغییرات همزمان با بیماری های زمینه ای، افراد مسن را در برابر عفونت های پنهان یا جدید آسیب پذیر می کند و منجر به افزایش عوارض ناشی از بیماری و مرگ و میر بالاتر می شود. در افراد جوانتر، مجموعه وسیع تری از سلول های ایمنی خام، توانایی مقابله با عفونت های جدید و پاسخ موفقیت آمیز را به همراه دارد و در نتیجه منجر به شکل های خفیف تری از بیماری یا حتی عفونت بدون علامت می شود(19). در مطالعاتی که بیماران را از نظر شدت بیماری به گروه های سرپایی و بستری تقسیم کرده بودند میانگین سنی در دو گروه متفاوت بود برای مثال در مطالعه مقطعی جعفرآبادی و همکاران 510 بیمار مراجعه کننده به درمانگاه عفونی بیمارستان امام خمینی تهران طی اسفند 1398 تا خرداد 1399 به دو گروه سرپایی و بستری تقسیم شدند که میانگین سنی آن ها به ترتیب 74/43 سال و 77/58 سال بود(11). مطالعه W.Guan و همکاران که در چندین بیمارستان در چین و بر روی 1099 بیمار مبتلا به کووید-19 که به دو گروه شدید و غیر شدید تقسیم شده بودند در گروه شدید و غیر شدید به ترتیب 45 و 52 سال بود(10).
از دیگر عوامل موثر بر شدت بیماری کووید-19 وجود بیماریهای زمینه ای در افراد می باشد. در مطالعه ما بیماری های قلبی-عروقی، ریوی، سرطان، دیابت و فشار خون از جمله عوامل موثر بر مرگ و میر بیماران بود که با اغلب مطالعات بررسی شده همخوانی داشت (11-9).
همچنین وجود بیماریهای زمینه ای از عوامل بستری شدن افراد در بخش مراقبت های ویژه بود که آن هم از جمله عوامل موثر بر مرگ ومیر بیماران محسوب می شد. Wang و همکاران گزارش دادند که بیماریهای زمینه ای و سن افراد ارتباط مستقیمی با پیامدهای بالینی مبتلایان به کووید -19 و طول مدت بستری شدن آن ها دارد. محققان در چین 344 بیمار در بخش ICU مبتلا به COVID-19 را مورد بررسی قرار دادند، 133 بیمار طی 28 روز (با متوسط بقای 25 روز) فوت کردند (20) که
اکثر این بیماران مبتلا به فشار خون بالا یا بیماری زمینه ای دیگری بودند. علاوه بر این، مطالعه دیگری که در چین انجام شد، 633 بیمار مبتلا به کووید -19 را مورد بررسی قرار داد که 247 نفر از آن ها حداقل یک بیماری زمینه ای داشتند(21). نشان داده شده که جمعیت آسیب پذیر با بیماری های مزمن مانند دیابت و بیماری های قلبی و عروقی یا ریوی نه تنها در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فرم شدیدتر بیماری کووید-19هستند بلکه در صورت ابتلا به بیماری در معرض افزایش خطرمرگ قرار دارند. افرادی که دارای بیماری های زمینه ای کنترل نشده مانند دیابت، فشار خون، بیماری های ریه، کبد و کلیه، بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی، افراد،گیرندگان پیوند و بیمارانی که استروئیدها را به صورت مزمن مصرف می کنند در معرض خطر بیشتر ابتلا به کووید-19 هستند(22). نتایج مطالعه حاضر نشان داد بیماران میانسال بیشتر در معرض خطر مرگ و میر ناشی از ابتلا به کووید-19 هستند. بیماران با بیماری های زمینه ای قلبی عروقی، ریوی ، سرطان، دیابت و فشار خون به مراقبت بیشتری جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری دارند و لازم است در اسرع وقت درمان های موثرتری را دریافت کنند.
در مطالعه ما کاهش سدیم خون یا هایپوناترمی از عوامل خطر مرگ و میر بود. بررسی های مختلفی از عدم تعادل الکترولیت های پلاسما در بیماران کووید-19 گزارش شده است (23- 25). در یک مطالعه مروری که به بررسی عدم تعادل الکترولیت ها در بیماران کووید -19 پرداخته شده بود از مجموع پنج مطالعه با 1415 شرکت کننده مشخص شد که بین هایپوناترمی و شدت بیماری ارتباط مستقیم وجود دارد(24).
با این حال در مطالعاتی هم گزارش شده که هایپوناترمی در بیماران سرپایی مبتلا به کووید-19 شایع تر از بیماران بستری و فرم شدید بیماری است(25).
افزایش گلبول های سفید از دیگر فاکتورهای خطر مرگ و میر در مطالعه ما بود. بررسی های مشاهده ای قبلی هم افزایش تعداد WBC را در بیماران با فرم شدید کووید-19 گزارش داده اند(29 -26). مطالعات نشان داده اند که در مراحل اولیه بیماری COVID-19 هنگامی که بیماران هیچ علامت انحصاری ندارند ، تعداد گلبول های سفید خون (WBC) و لنفوسیت های خون محیطی طبیعی است یا کمی کاهش می یابد در حالی که این شاخص ها ممکن است با پیشرفت بیماری تغییر کنند(30). در مطالعه بر روی 140 بیمار بستری، که بر اساس یافته های اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) تشخیص داده شده بود، نشان داده شد که تعداد لکوسیت ها در 1/68 درصد از بیماران در محدوده طبیعی است، در 3/12 درصد از بیماران افزایش یافته است و در 6/19 درصد از بیماران کاهش یافته است(28). همچنین، لکوپنی در سایر مطالعات بسته به شدت بیماری و شرایط زمینه ای بین 1/28 تا 1/68 درصد گزارش شده است، که ارتباط احتمالی بین شدت لوکوپنی و شدت بیماری کووید-19 را نشان می دهد (34- 31).قطعی بودن مطالعه، ناقص بودن اطلاعات در پرونده بیماران مبتلا به کووید-19 و ناشناخته بودن برخی علائم بالینی همانند از دست دادن حس بویایی و چشایی در ابتدای همه گیری کووید-19 از جمله محدودیت های این مطالعه بود.
تضاد منافع
نویسندگان اعلام می کنند که هیچ گونه تضاد منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان مقاله از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد در حمایت و به تصویب رساندن این طرح(کدپیگیری 7723( نهایت سپاسگذاری را دارند.
نویسندگان از پزشکان، پرستاران و پرسنل بیمارستان شهید صدوقی یزد که در درمان و بهبود بیماران مبتلا به کووید-19 نقش بسزایی داشتند و همچنین مهندسین مرکز HIS بیمارستان و دانشجویان پرستاری که در ارائه، جمع آوری و تکمیل اطلاعات پرسشنامه ها در این مقاله ما را یاری نمودند، صمیمانه سپاسگزاری می کنند.
هدف از مطالعه حاضر تعیین عوامل خطر مرتبط با وضعیت حیات بیماران مبتلا به کروناویروس بود. از ابتدای شیوع پاندمی کووید-19 در مطالعات مختلف عوامل مختلفی را به عنوان ریسک فاکتور ابتلا ، بستری شدن و مرگ عنوان کرده اند. در یک مطالعه متاآنالیز که به بررسی ریسک فاکتورهای پیش بینی کننده مرگ و میر بیماران مبتلا به کووید-19 پرداخته شده بود، بروز علایم خستگی بیش از حد، سرفه های خلط دار و خلط خونی، تنگی و سختی نفس را از علایم پیش بینی کننده مستقل در مرگ و میر بیماران مبتلا به کووید-19 گزارش دادند(13). در مطالعه ما هم سرفه و تنگی نفس از جمله شایعترین علایم بالینی بودند و تنگی نفس از فاکتورهای خطر مرگ و میر بیماری بود. در مطالعه شیخی و همکاران از نظر علائم بالینی تنگی نفس و سرفه دارای بیشترین فراوانی و درد قفسه سینه کمترین فراوانی را در بین بیماران مبتلا به کووید 19 داشت(14). در مطالعه طالبی و همکاران تنگی نفس، سرفه و تب از شایع ترین علائم بود و کاهش سطح هوشیاری با فوت بیماران ارتباط داشتند(15). Shiو همکاران گزارش دادند علی رغم اینکه تنگی نفس به طور قابل توجهی با مرگ و میر بیشتر در بزرگسالان مبتلا به COVID-19 همراه است، همیشه با شدت بیماری در ارتباط نیست (16). Guan وهمکاران در تجزیه و تحلیل داده های گذشته نگر از 1099 بیمار، میزان تنگی نفس 6/18 درصد گزارش دادند درحالیکه 86 درصد از بیماران دارای سی تی اسکن غیر طبیعی و نسبت PaO2/FiO2 پایین بودند (10). مراکز تنفسی به افزایش CO2 بسیار حساس هستند، که به سرعت تهویه دقیقه ای را افزایش می دهد و به طور کلی باعث ناراحتی تنفسی می شود. این مورد در بیماران با و بدون بیماریهای همراه مشاهده شده است(17). برخی مطالعات پیشنهاد کرده اند که عدم تنگی نفس را در برخی بیماران مبتلا به کووید-19 گزارش دادند که دلیل آنرا تأثیر بر ساختارهای قشری مغز دانسته اند(18). پیشنهاد می شود در بحران همه گیری کوید-19 در صورت مشاهده هر گونه از علائم بالینی تب، سرفه و تنگی نفس باید سریعا به مراکز درمانی مراجعه کرد تا اقدامات درمانی لازم انجام شود و کوتاهی در این امر عواقب جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
ارتباط سن با شدت بیماری کووید-19 در مطالعات قبلی هم گزارش شده است. در مطالعه ما میانگین سن کل بیماران به ترتیب برابر 33/53 سال و با حذف رده سنی کمتر مساوی 17 سال نیز میانگین سن بیماران (37/17 ±93/54 )سال بدست آمد. همچنین سن بالا به عنوان یکی از عوامل خطر مرگ و میر در بیماران مبتلا به کووید-19 بود. مانند هر سیستم دیگری در بدن، پیری طبیعی با تغییرات بیولوژیکی پیشرونده در سیستم ایمنی بدن همراه است، که برخی از آن ها منجر به کاهش عملکرد آن می شود که با افزایش حساسیت به عفونت های تنفسی مانند آنفولانزا و کووید-19 مشخص می شود. از سوی دیگر، التهاب ناشی از افزایش سن یا التهاب پیری و بیماری های التهابی مرتبط با افزایش سن بعد از میانسالی افزایش می یابد. این تغییرات همزمان با بیماری های زمینه ای، افراد مسن را در برابر عفونت های پنهان یا جدید آسیب پذیر می کند و منجر به افزایش عوارض ناشی از بیماری و مرگ و میر بالاتر می شود. در افراد جوانتر، مجموعه وسیع تری از سلول های ایمنی خام، توانایی مقابله با عفونت های جدید و پاسخ موفقیت آمیز را به همراه دارد و در نتیجه منجر به شکل های خفیف تری از بیماری یا حتی عفونت بدون علامت می شود(19). در مطالعاتی که بیماران را از نظر شدت بیماری به گروه های سرپایی و بستری تقسیم کرده بودند میانگین سنی در دو گروه متفاوت بود برای مثال در مطالعه مقطعی جعفرآبادی و همکاران 510 بیمار مراجعه کننده به درمانگاه عفونی بیمارستان امام خمینی تهران طی اسفند 1398 تا خرداد 1399 به دو گروه سرپایی و بستری تقسیم شدند که میانگین سنی آن ها به ترتیب 74/43 سال و 77/58 سال بود(11). مطالعه W.Guan و همکاران که در چندین بیمارستان در چین و بر روی 1099 بیمار مبتلا به کووید-19 که به دو گروه شدید و غیر شدید تقسیم شده بودند در گروه شدید و غیر شدید به ترتیب 45 و 52 سال بود(10).
از دیگر عوامل موثر بر شدت بیماری کووید-19 وجود بیماریهای زمینه ای در افراد می باشد. در مطالعه ما بیماری های قلبی-عروقی، ریوی، سرطان، دیابت و فشار خون از جمله عوامل موثر بر مرگ و میر بیماران بود که با اغلب مطالعات بررسی شده همخوانی داشت (11-9).
همچنین وجود بیماریهای زمینه ای از عوامل بستری شدن افراد در بخش مراقبت های ویژه بود که آن هم از جمله عوامل موثر بر مرگ ومیر بیماران محسوب می شد. Wang و همکاران گزارش دادند که بیماریهای زمینه ای و سن افراد ارتباط مستقیمی با پیامدهای بالینی مبتلایان به کووید -19 و طول مدت بستری شدن آن ها دارد. محققان در چین 344 بیمار در بخش ICU مبتلا به COVID-19 را مورد بررسی قرار دادند، 133 بیمار طی 28 روز (با متوسط بقای 25 روز) فوت کردند (20) که
اکثر این بیماران مبتلا به فشار خون بالا یا بیماری زمینه ای دیگری بودند. علاوه بر این، مطالعه دیگری که در چین انجام شد، 633 بیمار مبتلا به کووید -19 را مورد بررسی قرار داد که 247 نفر از آن ها حداقل یک بیماری زمینه ای داشتند(21). نشان داده شده که جمعیت آسیب پذیر با بیماری های مزمن مانند دیابت و بیماری های قلبی و عروقی یا ریوی نه تنها در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فرم شدیدتر بیماری کووید-19هستند بلکه در صورت ابتلا به بیماری در معرض افزایش خطرمرگ قرار دارند. افرادی که دارای بیماری های زمینه ای کنترل نشده مانند دیابت، فشار خون، بیماری های ریه، کبد و کلیه، بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی، افراد،گیرندگان پیوند و بیمارانی که استروئیدها را به صورت مزمن مصرف می کنند در معرض خطر بیشتر ابتلا به کووید-19 هستند(22). نتایج مطالعه حاضر نشان داد بیماران میانسال بیشتر در معرض خطر مرگ و میر ناشی از ابتلا به کووید-19 هستند. بیماران با بیماری های زمینه ای قلبی عروقی، ریوی ، سرطان، دیابت و فشار خون به مراقبت بیشتری جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری دارند و لازم است در اسرع وقت درمان های موثرتری را دریافت کنند.
در مطالعه ما کاهش سدیم خون یا هایپوناترمی از عوامل خطر مرگ و میر بود. بررسی های مختلفی از عدم تعادل الکترولیت های پلاسما در بیماران کووید-19 گزارش شده است (23- 25). در یک مطالعه مروری که به بررسی عدم تعادل الکترولیت ها در بیماران کووید -19 پرداخته شده بود از مجموع پنج مطالعه با 1415 شرکت کننده مشخص شد که بین هایپوناترمی و شدت بیماری ارتباط مستقیم وجود دارد(24).
با این حال در مطالعاتی هم گزارش شده که هایپوناترمی در بیماران سرپایی مبتلا به کووید-19 شایع تر از بیماران بستری و فرم شدید بیماری است(25).
افزایش گلبول های سفید از دیگر فاکتورهای خطر مرگ و میر در مطالعه ما بود. بررسی های مشاهده ای قبلی هم افزایش تعداد WBC را در بیماران با فرم شدید کووید-19 گزارش داده اند(29 -26). مطالعات نشان داده اند که در مراحل اولیه بیماری COVID-19 هنگامی که بیماران هیچ علامت انحصاری ندارند ، تعداد گلبول های سفید خون (WBC) و لنفوسیت های خون محیطی طبیعی است یا کمی کاهش می یابد در حالی که این شاخص ها ممکن است با پیشرفت بیماری تغییر کنند(30). در مطالعه بر روی 140 بیمار بستری، که بر اساس یافته های اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) تشخیص داده شده بود، نشان داده شد که تعداد لکوسیت ها در 1/68 درصد از بیماران در محدوده طبیعی است، در 3/12 درصد از بیماران افزایش یافته است و در 6/19 درصد از بیماران کاهش یافته است(28). همچنین، لکوپنی در سایر مطالعات بسته به شدت بیماری و شرایط زمینه ای بین 1/28 تا 1/68 درصد گزارش شده است، که ارتباط احتمالی بین شدت لوکوپنی و شدت بیماری کووید-19 را نشان می دهد (34- 31).قطعی بودن مطالعه، ناقص بودن اطلاعات در پرونده بیماران مبتلا به کووید-19 و ناشناخته بودن برخی علائم بالینی همانند از دست دادن حس بویایی و چشایی در ابتدای همه گیری کووید-19 از جمله محدودیت های این مطالعه بود.
تضاد منافع
نویسندگان اعلام می کنند که هیچ گونه تضاد منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان مقاله از معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد در حمایت و به تصویب رساندن این طرح(کدپیگیری 7723( نهایت سپاسگذاری را دارند.
نویسندگان از پزشکان، پرستاران و پرسنل بیمارستان شهید صدوقی یزد که در درمان و بهبود بیماران مبتلا به کووید-19 نقش بسزایی داشتند و همچنین مهندسین مرکز HIS بیمارستان و دانشجویان پرستاری که در ارائه، جمع آوری و تکمیل اطلاعات پرسشنامه ها در این مقاله ما را یاری نمودند، صمیمانه سپاسگزاری می کنند.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
