دوره 21، شماره 1 - ( فروردین و اردیبهشت 1401 )
جلد 21 شماره 1 صفحات 27-14 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Jalili Z, Hosseini Z S, Shojaei Zade D. The Application of the Theory of Planned Behavior in Preventing Osteoporosis in Women Referring to Comprehensive Health Service Center in Tehran City, 2019-2020. TB 2022; 21 (1) :14-27
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3194-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3194-fa.html
جلیلی زهرا، حسینی زینب سادات، شجاعی‌‌زاده داود. کاربرد تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده در پیشگیری از پوکی استخوان زنان مراجعه‌کننده به مراکز خدمات جامع سلامت، شهر تهران در سال 99-1398. طلوع بهداشت. 1401; 21 (1) :14-27
دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی، دانشگاه آزاد ، Zahra.jalili@gmail.com
متن کامل [PDF 429 kb]
(471 دریافت)
| چکیده (HTML) (903 مشاهده)
متن کامل: (1074 مشاهده)
کاربرد تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده در پیشگیری از پوکی استخوان زنان مراجعه‌کننده به مراکز خدمات جامع سلامت، شهر تهران در سال 99-1398
نویسندگان:زهرا جلیلی1، زینب سادات حسینی2، داود شجاعی‌‌زاده3
1. نویسنده مسئول :دانشیار رشته آموزش بهداشت و ارتقا سلامت، دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.تلفن تماس: 09128114882 Zahra.jalili@gmail.comEmail:
2. دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقا سلامت، دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
3. استاد رشته آموزش بهداشت و ارتقا سلامت، دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
چکیده
مقدمه: پوکی استخوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک استخوان است. اکثر مشکلات بهداشتی با رفتار انسان ارتباطی تنگاتنگ دارند، نظریه‌ها و الگوهای رفتاری، برای چگونگی پیشگیری از مشکلات بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند. از این میان تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده کلیه سازه‌های آن باور محور هستند که عوامل متفاوتی را مورد بررسی قرار می دهد. بنابراین مطالعه حاضر با هدف"کاربرد تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده در پیشگیری از پوکی استخوان زنان مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر تهران در سال 99-1398" انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه مداخله‌ای نیمه‌تجربی در سال 1398 بر روی 80 نفر از زنان 18 تا 29 سال مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر تهران که به دو گروه کنترل (40 نفر) و مداخله (40 نفر) تقسیم شدند، انجام گرفت. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه های دموگرافیک و سازه‌های مدل رفتار برنامه‌ریزی شده انجام شد. داده‌ها در دو نوبت قبل و یکماه بعد از مداخله جمع‌آوری شد. ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﺎر ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و تحلیلی به کمک نرم افزار SPSS نسخه 22صورت ﮔﺮﻓﺖ.
یافتهها: نتایج نشان داد تفاوت معنی‌داری در میانگین نمرات نگرش، هنجار انتزاعی، قصد رفتار و رفتار گروه مداخله بعد از انجام مداخله آموزشی نسبت به گروه کنترل به وجود آمد (05/0>P). اما میانگین نمره کنترل رفتار درک‌شده بین قبل و بعد از مداخله انجام‌شده اختلاف معنادار نداشت (15/0= P).
نتیجهگیری: بر اساس نتایج این مطالعه مداخله آموزشی این نظریه می‌تواند به عنوان چارچوب نظری مناسبی برای طراحی و اجرا مداخلات در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان بهکار رود.
واژه های کلیدی: زنان، پوکی استخوان، رفتار برنامه‌ریزی‌شده
نویسندگان:زهرا جلیلی1، زینب سادات حسینی2، داود شجاعی‌‌زاده3
1. نویسنده مسئول :دانشیار رشته آموزش بهداشت و ارتقا سلامت، دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.تلفن تماس: 09128114882 Zahra.jalili@gmail.comEmail:
2. دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش بهداشت و ارتقا سلامت، دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
3. استاد رشته آموزش بهداشت و ارتقا سلامت، دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.
چکیده
مقدمه: پوکی استخوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک استخوان است. اکثر مشکلات بهداشتی با رفتار انسان ارتباطی تنگاتنگ دارند، نظریه‌ها و الگوهای رفتاری، برای چگونگی پیشگیری از مشکلات بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرند. از این میان تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده کلیه سازه‌های آن باور محور هستند که عوامل متفاوتی را مورد بررسی قرار می دهد. بنابراین مطالعه حاضر با هدف"کاربرد تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده در پیشگیری از پوکی استخوان زنان مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر تهران در سال 99-1398" انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه مداخله‌ای نیمه‌تجربی در سال 1398 بر روی 80 نفر از زنان 18 تا 29 سال مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر تهران که به دو گروه کنترل (40 نفر) و مداخله (40 نفر) تقسیم شدند، انجام گرفت. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه های دموگرافیک و سازه‌های مدل رفتار برنامه‌ریزی شده انجام شد. داده‌ها در دو نوبت قبل و یکماه بعد از مداخله جمع‌آوری شد. ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻣﺎر ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ و تحلیلی به کمک نرم افزار SPSS نسخه 22صورت ﮔﺮﻓﺖ.
یافتهها: نتایج نشان داد تفاوت معنی‌داری در میانگین نمرات نگرش، هنجار انتزاعی، قصد رفتار و رفتار گروه مداخله بعد از انجام مداخله آموزشی نسبت به گروه کنترل به وجود آمد (05/0>P). اما میانگین نمره کنترل رفتار درک‌شده بین قبل و بعد از مداخله انجام‌شده اختلاف معنادار نداشت (15/0= P).
نتیجهگیری: بر اساس نتایج این مطالعه مداخله آموزشی این نظریه می‌تواند به عنوان چارچوب نظری مناسبی برای طراحی و اجرا مداخلات در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان بهکار رود.
واژه های کلیدی: زنان، پوکی استخوان، رفتار برنامه‌ریزی‌شده
مقدمه
پوکی استخوان یک اختلال اسکلتی است که باعث کاهش قدرت استخوانی می شود؛ و در نهایت خطر شکستگی را افزایش می دهد پوکی استخوان نه تنها با ایجاد ناتوانی، مرگ و میر و هزینه‌های سنگین اقتصادی اثرات نامطلوب خود را به جامعه تحمیل می‌نماید، بلکه با مسیر رو به رشد به ویژه در آسیا مشکل جدی‌تری در آینده در این کشورها به وجود خواهد آمد (1). مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان ذکرشده در مطالعات مورد بررسی مربوط به سبک زندگی افراد و به عبارتی قابل تعدیل بودند و ازاین رو لازم است تا برنامه‌های سلامت، توجه به تغذیه و فعالیت بدنی از دوران کودکی و نوجوانی مورد توجه سیاستگزاران سلامت قرار گیرد (2). سازمان بهداشت جهانی در سال 1991، استئوپروز را به همراه سرطان، سکته قلبی و مغزی به عنوان چهار دشمن اصلی بشر معرفی می‌کند (3).
این بیماری در زنان بالاتر از مردان گزارش‌شده که علت این اختلاف را می‌توان به تغییرات هورمونی در زنان بعد از یائسگی منتسب نمود. اهمیت بیماری استئوپروز در ارتباط با افزایش شکستگی فمور، لگن و ستون فقرات می‌باشد که سبب افزایش ابتلا و میرایی و به دنبال آن افزایش هزینه‌ها می‌گردد و به همین علت اعتقاد بر این است که این بیماری به خودی خود به عنوان یک عامل مهم در کاهش کیفیت زندگی مطرح نیست، بلکه عوارض ناشی از آن و به ویژه شکستگی‌ها عامل اصلی و تأثیرگذار در کاهش کیفیت زندگی می‌باشد. امروزه با بالا رفتن امید به زندگی و افزایش جمعیت سالمندی، شیوع بیماری نیز در حال افزایش است (1). در بین زنان ایرانی شیوع پوکی استخوان بین 6 تا 4/34 درصد است. مطالعه‌ای در ایران شیوع استئوپروز استخوان ران و ستون فقرات در زنان ایرانی را حدود 20 درصد گزارش کرده بود که آمار قابل توجهی می‌باشد و نشان می‌دهد که بخش مهمی از سرمایه‌های دولت در حیطه‌های مختلف اقتصادی و درمانی، صرف این بیماری ناتوان‌کننده و مزمن می‌شود (4). بهبود موثر در رفتارهای مرتبط با پیشگیری از پوکی استخوان در افراد نیازمند درک عوامل اساسی است که در تصمیم گیری افراد جهت بهبود سبک زندگی نقش حیاتی را ایفا می کند. این نیاز تنها با استفاده از یک نظریه جهت شناسایی عوامل میانجی در رفتارهای مرتبط با پیشگیری از پوکی استخوان برآورده می شود (5).
یکی از معروف ترین نظریه ها ، نظریه رفتار برنامه ریزی شده می باشد. نظریه رفتار برنامه ریزی شده چارچوبی را برای بررسی منظم واصولی مسائل مربوط به تصمیم گیری برای یک رفتار فراهم می کند (7-6).
تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده به غیر از عوامل فردی، به عوامل اجتماعی که در ایجاد رفتار، نقش مهمی دارند توجه خاص نشان می‌دهد. این مدل از نگرش، هنجارهای انتزاعی، کنترل رفتاری درک‌شده، قصد و رفتار تشکیل شده است و وقوع یک رفتار ویژه را پیش‌بینی می‌کند. مشروط بر اینکه فرد قصد انجام رفتار را داشته باشد(8).
این مدل مؤثرترین و جامع‌ترین مدل تبیین رابطه نگرش و رفتار می‌یاشد. اولین ساختار رفتار است که معمولا رفتار شامل عمل منفردی است که به وسیله شخصی که قابل مشاهده می‌باشد انجام می‌پذیرد. دومین ساختار قصد رفتاری می‌باشد، این ساختار شامل تفکر برای انجام رفتار است که عامل تعیین‌کننده بلافاصل یک رفتار مشخص می‌باشد. این ساختار، نقطه برجسته این مدل به شمار رفته و اولین جزء بر مبنای این فرض بود که قصد رفتار یک شاخص ابتدایی از رفتار را تشکیل می‌دهد. سومین ساختار، نگرش نسبت به رفتار می‌باشد که اشاره به احساس کلی دوست داشتن یا تنفر نسبت به هرگونه رفتار معین دارد. هر چقدر نگرش نسبت به یک رفتار مطلوب‌تر باشد، بیشتر احتمال می‌رود که وی قصد انجام آن رفتار را داشته باشد و بر عکس هرچقدر نگرش فرد نسبت به یک رفتار نامطلوب‌تر باشد، بیشتر احتمال می‌رود که وی قصد انجام آن را در سر نداشته باشد. هنجار ذهنی (انتزاعی) اشاره به باور شخص در مورد دیگران در زندگی‌اش دارد که فکر می‌کنند او باید یا نباید اقدام به انجام رفتار مورد نظر بنماید. مثلا ممکن است فردی این‌طور فکر کند که اگر من ورزش کنم، همسرم به من افتخار خواهد کرد. کنترل رفتاری درک‌شده اشاره به این موضوع دارد که چقدر شخص احساس می‌کند، مطابق با رفتار وضع‌شده مشخص، برخورد می‌نماید(9).
با توجه به اینکه تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده بیش از هر مدل دیگری در اتخاذ رفتارهای بهداشتی بهکار گرفته شده است و مهم‌ترین هدف این تئوری، درک و پیش‌بینی تأثیرات انگیزشی بر رفتار فرد می‌باشد و از طرفی مهم‌ترین متغیر این تئوری یعنی قصد رفتاری، انگیزه فرد و اجرای قصد فرد که معادل برنامه‌ریزی برای عمل است را تحت تأثیر قرار می‌دهد، انتظار می‌رود بتوان از مدل T.P.B به عنوان مدلی مناسب در برنامه‌های بهداشتی مورد استفاده قرار گیرد (10).
در یک بررسی توسط عبادی فرد و همکاران نتایج نشان داد آموزش بهداشت بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی در ارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از پوکی استخوان مؤثر است و در مقایسه با روش‌های جاری، آموزش بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی از تغییر باورهای منفی نسبت به رفتار توصیه‌شده بهداشتی و تبدیل آن‌ها به باورهای مثبت، باعث ارتقای بیشتر رفتار می‌شود و انگیزه قوی ایجاد می‌کند(11). مطالعه دیگری که توسط مون فای در هنگ کنگ صورت گرفت، نشان داد افراد در گروه مداخله افزایش قابل ملاحظه‌ای در مصرف شیر، سویا و قرارگیری در معرض نور خورشید نسبت به گروه کنترل داشته اند (12).
پوکی استخوان یک اختلال اسکلتی است که باعث کاهش قدرت استخوانی می‌شود و در نهایت خطر شکستگی را افزایش می‌دهد. وضعیت اجتماعی و اقتصادی یکی از عوامل موثر بر سلامت و به عنوان یک پیش بینی‌کننده از بیماری و مرگ می‌باشد. با توجه به اینکه استئوپروز یک مشکل بهداشتی شناخته‌شده‌ای می‌باشد که با بالا رفتن سن متوسط جامعه و تغییر شیوه زندگی، اهمیت آن روزبه‌روز بیشتر می‌شود، از توجه به فرآیند صنعتی شدن کشور ایران که به افزایش جمعیت سالمند به دلیل بهبود مراقبت‌های بهداشتی منجر می‌شود، نباید غافل شد (13).
هم چنین در بررسی‌های انجام شده و جستجو در سایت‌ها ، اطلاعات و مقالات متعددی پیرامون ارتقاء رفتارهای پیشگیری کننده پوکی استخوان در زنان وجود دارد اما از آن جایی که بررسی‌ها نشان می‌دهد ، مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده بر پیشگیری از پوکی استخوان بصورت محدود صورت گرفته است، لذا این تحقیق با هدف تعیین تأثیر مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده در پیشگیری از پوکی استخوان زنان مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر تهران صورت گرفت.
روش بررسی
پژوهش حاضر مداخله‌ای نیمه‌تجربی به همراه دو گروه مداخله و کنترل بود که بر روی 80 زن در گروه سنی 29-18 سال که تحت پوشش مراکز جامع سلامت شهر تهران بودند در سال 1398 انجام گرفت. روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده بود بطوریکه ابتدا تعدادی از مراکز سلامت را به صورت تصادفی انتخاب کردیم سپس جهت انجام نمونه گیری شماره تماس زنان در فاصله سنی تعیین شده را استخراج و بصورت تصادفی ساده 40 نفر از افراد را جهت انجام مداخله در گروه مداخله و40 نفر در گروه کنترل قرار داده ایم. در این مطالعه پیش‌آزمون و پس‌آزمون در هر دو گروه اجرا گردید. با این تفاوت که گروه مداخله متغیر مستقل (آموزش بر اساس نظریه رفتار‌برنامه‌ریزی‌شده) را دریافت کردند امّا جهت گروه کنترل، متغیر مستقل اعمال نشد.
شرایط افراد جهت ورود به مطالعه عبارت بود از زنان جوان 29-18 سال مراجعه‌کننده به مراکز خدمات جامع سلامت تکمیل نمودن فرم رضایت توسط افراد و معیارهای خروج از پژوهش شامل عدم همکاری مراجعین و حضور نداشتن در جلسات آموزشی و غیبت بیش از دو جلسه بود. داده ها از طریق پرسشنامه جمع‌آوری شد. جهت بررسی پایایی و روایی پرسشنامه ابتدا در اختیار 10 نفر از خبرگان رشته آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت که در زمینه آموزش بهداشت، بهداشت عمومی و تغذیه تخصص داشتند قرار گرفت و با توجه به بازخوردهای آن ها تغییرات اصلاحی صورت پذیرفت در مرحله بعد پرسشنامه‌ها در اختیار 20 نفر از زنان قرار داده و تکمیل شد، پس از 10 روز مجدداً همان پرسشنامه‌ها را در اختیارشان قرار داده و تکمیل کردند سپس با استفاده از ضریب همبستگی محاسبه شد که ضریب پایایی 79/0 به دست آمد. که میزان شاخص روایی محتوایی سؤالات 72/0 محاسبه شد که قابل قبول بود. پرسشنامه شامل5 قسمت بود قسمت اول شامل 8 سوال، دموگرافیک وزمینه ای آزمودنی ها و قسمت دوم تا پنجم شامل 15سوال نگرش،8 سوال مربوط به هنجارهای انتزاعی،6 سوال مربوط به کنترل رفتاری درک‌شده و 8 سوال مربوط به قصد رفتار اندازه‌گیری سازه‌های نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده شامل نگرش، هنجارهای انتزاعی،کنترل رفتاری درک‌شده، قصد رفتاری بود که در این موارد سوالات بر اساس مقیاس پنج‌گانه لیکرت از 1(کاملامخالفم) تا 5 (کاملا موافقم) و سوالات مربوط به رفتار تنظیم خواهد شد. مقیاس ها بصورت 1 بار در روز، 2 بار یا بیشتر در روز، 1 بار در هفته، 2 بار یا بیشتر در هفته و هرگز طراحی شد.
محتوای مذکور جهت گروه مداخله در چهار جلسه آموزشی ارائه گردید. برای هر یک از جلسات آموزشی اهداف رفتاری تعیین و از روش‌های مختلف از قبیل سخنرانی، پرسش و پاسخ و بحث گروهی و مشاوره فردی استفاده شد. جلسه اول جهت تغییر در نگرش زنان نسبت به بیماری پوکی استخوان به منظور ارزیابی صحیح از رفتار پیشگیری‌کننده از پوکی استخوان و اینکه آن را باور داشته باشند، برگزار شد. جلسه دوم جهت افزایش میزان فشار درک‌شده از سوی اجتماع و اطرافیان بر انجام رفتار پیشگیری‌کننده از پوکی استخوان برگزار شد. جلسه سوم در مورد ایده‌های مشخص درباره آن‌چه یک فرد باید به منظور رفتار صحیح در پیشگیری از پوکی استخوان انجام دهد و جلسه چهارم در مورد قصد آنان در انتخاب رفتار پیشگیری‌کننده از پوکی استخوان برگزار شد. در حالی‌که گروه کنترل آموزشی بر اساس محتوای تهیه‌شده دریافت نکردند. سپس بعد از یک ماه مجددا پرسشنامه‌ها در هر دو گروه مداخله و کنترل تکمیل گردید.
تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار آماری spss نسخه 22 و آزمون های آماری توزیع فراوانی برای بررسی فراوانی متغیرها و آزمون tمستقل،t زوجی، کای اسکوئر و من ویتنی جهت ارتباط متغیر ها با یکدیگر انجام شد.
این مطالعه با مجوز کد IR.IAU.SRB.1399.060 از دانشگاه آزاد و با رعایت ملاحظات اخلاقی شامل تمایل به شرکت در مطالعه، بی نام بودن پرسشنامه ها و محرمانه بودن اطلاعات انجام شد.
یافتهها
میانگین سن جوانان در دو گروه آورده شده است. میانگین سن در گروه مداخله 6/24 با انحراف معیار 2/3 بود و آزمون t مستقل نشان داد که میانگین سن زنان بین دو گروه اختلاف معنادار نداشت( جدول1). (13/0 P =).
وضعیت تاهل زنان در پیشگیری از پوکی استخوان در دو گروه کنترل و مداخله تأثیر معناداری ندارد در (جدول 2) نشان داده است. ضمنا فراوانی سابقه پوکی استخوان در خانواده در دو گروه دقیقا یکسان بود. هم چنین آزمون من- ویتنی نشان داد که تعداد فرزند، سطح تحصیلات، سطح تحصیلات همسر و درآمد خانواده بین دو گروه اختلاف معنادار نداشت و دو گروه همگن می‌باشند.
پوکی استخوان یک اختلال اسکلتی است که باعث کاهش قدرت استخوانی می شود؛ و در نهایت خطر شکستگی را افزایش می دهد پوکی استخوان نه تنها با ایجاد ناتوانی، مرگ و میر و هزینه‌های سنگین اقتصادی اثرات نامطلوب خود را به جامعه تحمیل می‌نماید، بلکه با مسیر رو به رشد به ویژه در آسیا مشکل جدی‌تری در آینده در این کشورها به وجود خواهد آمد (1). مهم‌ترین عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان ذکرشده در مطالعات مورد بررسی مربوط به سبک زندگی افراد و به عبارتی قابل تعدیل بودند و ازاین رو لازم است تا برنامه‌های سلامت، توجه به تغذیه و فعالیت بدنی از دوران کودکی و نوجوانی مورد توجه سیاستگزاران سلامت قرار گیرد (2). سازمان بهداشت جهانی در سال 1991، استئوپروز را به همراه سرطان، سکته قلبی و مغزی به عنوان چهار دشمن اصلی بشر معرفی می‌کند (3).
این بیماری در زنان بالاتر از مردان گزارش‌شده که علت این اختلاف را می‌توان به تغییرات هورمونی در زنان بعد از یائسگی منتسب نمود. اهمیت بیماری استئوپروز در ارتباط با افزایش شکستگی فمور، لگن و ستون فقرات می‌باشد که سبب افزایش ابتلا و میرایی و به دنبال آن افزایش هزینه‌ها می‌گردد و به همین علت اعتقاد بر این است که این بیماری به خودی خود به عنوان یک عامل مهم در کاهش کیفیت زندگی مطرح نیست، بلکه عوارض ناشی از آن و به ویژه شکستگی‌ها عامل اصلی و تأثیرگذار در کاهش کیفیت زندگی می‌باشد. امروزه با بالا رفتن امید به زندگی و افزایش جمعیت سالمندی، شیوع بیماری نیز در حال افزایش است (1). در بین زنان ایرانی شیوع پوکی استخوان بین 6 تا 4/34 درصد است. مطالعه‌ای در ایران شیوع استئوپروز استخوان ران و ستون فقرات در زنان ایرانی را حدود 20 درصد گزارش کرده بود که آمار قابل توجهی می‌باشد و نشان می‌دهد که بخش مهمی از سرمایه‌های دولت در حیطه‌های مختلف اقتصادی و درمانی، صرف این بیماری ناتوان‌کننده و مزمن می‌شود (4). بهبود موثر در رفتارهای مرتبط با پیشگیری از پوکی استخوان در افراد نیازمند درک عوامل اساسی است که در تصمیم گیری افراد جهت بهبود سبک زندگی نقش حیاتی را ایفا می کند. این نیاز تنها با استفاده از یک نظریه جهت شناسایی عوامل میانجی در رفتارهای مرتبط با پیشگیری از پوکی استخوان برآورده می شود (5).
یکی از معروف ترین نظریه ها ، نظریه رفتار برنامه ریزی شده می باشد. نظریه رفتار برنامه ریزی شده چارچوبی را برای بررسی منظم واصولی مسائل مربوط به تصمیم گیری برای یک رفتار فراهم می کند (7-6).
تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده به غیر از عوامل فردی، به عوامل اجتماعی که در ایجاد رفتار، نقش مهمی دارند توجه خاص نشان می‌دهد. این مدل از نگرش، هنجارهای انتزاعی، کنترل رفتاری درک‌شده، قصد و رفتار تشکیل شده است و وقوع یک رفتار ویژه را پیش‌بینی می‌کند. مشروط بر اینکه فرد قصد انجام رفتار را داشته باشد(8).
این مدل مؤثرترین و جامع‌ترین مدل تبیین رابطه نگرش و رفتار می‌یاشد. اولین ساختار رفتار است که معمولا رفتار شامل عمل منفردی است که به وسیله شخصی که قابل مشاهده می‌باشد انجام می‌پذیرد. دومین ساختار قصد رفتاری می‌باشد، این ساختار شامل تفکر برای انجام رفتار است که عامل تعیین‌کننده بلافاصل یک رفتار مشخص می‌باشد. این ساختار، نقطه برجسته این مدل به شمار رفته و اولین جزء بر مبنای این فرض بود که قصد رفتار یک شاخص ابتدایی از رفتار را تشکیل می‌دهد. سومین ساختار، نگرش نسبت به رفتار می‌باشد که اشاره به احساس کلی دوست داشتن یا تنفر نسبت به هرگونه رفتار معین دارد. هر چقدر نگرش نسبت به یک رفتار مطلوب‌تر باشد، بیشتر احتمال می‌رود که وی قصد انجام آن رفتار را داشته باشد و بر عکس هرچقدر نگرش فرد نسبت به یک رفتار نامطلوب‌تر باشد، بیشتر احتمال می‌رود که وی قصد انجام آن را در سر نداشته باشد. هنجار ذهنی (انتزاعی) اشاره به باور شخص در مورد دیگران در زندگی‌اش دارد که فکر می‌کنند او باید یا نباید اقدام به انجام رفتار مورد نظر بنماید. مثلا ممکن است فردی این‌طور فکر کند که اگر من ورزش کنم، همسرم به من افتخار خواهد کرد. کنترل رفتاری درک‌شده اشاره به این موضوع دارد که چقدر شخص احساس می‌کند، مطابق با رفتار وضع‌شده مشخص، برخورد می‌نماید(9).
با توجه به اینکه تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده بیش از هر مدل دیگری در اتخاذ رفتارهای بهداشتی بهکار گرفته شده است و مهم‌ترین هدف این تئوری، درک و پیش‌بینی تأثیرات انگیزشی بر رفتار فرد می‌باشد و از طرفی مهم‌ترین متغیر این تئوری یعنی قصد رفتاری، انگیزه فرد و اجرای قصد فرد که معادل برنامه‌ریزی برای عمل است را تحت تأثیر قرار می‌دهد، انتظار می‌رود بتوان از مدل T.P.B به عنوان مدلی مناسب در برنامه‌های بهداشتی مورد استفاده قرار گیرد (10).
در یک بررسی توسط عبادی فرد و همکاران نتایج نشان داد آموزش بهداشت بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی در ارتقای رفتارهای پیشگیری‌کننده از پوکی استخوان مؤثر است و در مقایسه با روش‌های جاری، آموزش بر اساس مدل اعتقاد بهداشتی از تغییر باورهای منفی نسبت به رفتار توصیه‌شده بهداشتی و تبدیل آن‌ها به باورهای مثبت، باعث ارتقای بیشتر رفتار می‌شود و انگیزه قوی ایجاد می‌کند(11). مطالعه دیگری که توسط مون فای در هنگ کنگ صورت گرفت، نشان داد افراد در گروه مداخله افزایش قابل ملاحظه‌ای در مصرف شیر، سویا و قرارگیری در معرض نور خورشید نسبت به گروه کنترل داشته اند (12).
پوکی استخوان یک اختلال اسکلتی است که باعث کاهش قدرت استخوانی می‌شود و در نهایت خطر شکستگی را افزایش می‌دهد. وضعیت اجتماعی و اقتصادی یکی از عوامل موثر بر سلامت و به عنوان یک پیش بینی‌کننده از بیماری و مرگ می‌باشد. با توجه به اینکه استئوپروز یک مشکل بهداشتی شناخته‌شده‌ای می‌باشد که با بالا رفتن سن متوسط جامعه و تغییر شیوه زندگی، اهمیت آن روزبه‌روز بیشتر می‌شود، از توجه به فرآیند صنعتی شدن کشور ایران که به افزایش جمعیت سالمند به دلیل بهبود مراقبت‌های بهداشتی منجر می‌شود، نباید غافل شد (13).
هم چنین در بررسی‌های انجام شده و جستجو در سایت‌ها ، اطلاعات و مقالات متعددی پیرامون ارتقاء رفتارهای پیشگیری کننده پوکی استخوان در زنان وجود دارد اما از آن جایی که بررسی‌ها نشان می‌دهد ، مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده بر پیشگیری از پوکی استخوان بصورت محدود صورت گرفته است، لذا این تحقیق با هدف تعیین تأثیر مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده در پیشگیری از پوکی استخوان زنان مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر تهران صورت گرفت.
روش بررسی
پژوهش حاضر مداخله‌ای نیمه‌تجربی به همراه دو گروه مداخله و کنترل بود که بر روی 80 زن در گروه سنی 29-18 سال که تحت پوشش مراکز جامع سلامت شهر تهران بودند در سال 1398 انجام گرفت. روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده بود بطوریکه ابتدا تعدادی از مراکز سلامت را به صورت تصادفی انتخاب کردیم سپس جهت انجام نمونه گیری شماره تماس زنان در فاصله سنی تعیین شده را استخراج و بصورت تصادفی ساده 40 نفر از افراد را جهت انجام مداخله در گروه مداخله و40 نفر در گروه کنترل قرار داده ایم. در این مطالعه پیش‌آزمون و پس‌آزمون در هر دو گروه اجرا گردید. با این تفاوت که گروه مداخله متغیر مستقل (آموزش بر اساس نظریه رفتار‌برنامه‌ریزی‌شده) را دریافت کردند امّا جهت گروه کنترل، متغیر مستقل اعمال نشد.
شرایط افراد جهت ورود به مطالعه عبارت بود از زنان جوان 29-18 سال مراجعه‌کننده به مراکز خدمات جامع سلامت تکمیل نمودن فرم رضایت توسط افراد و معیارهای خروج از پژوهش شامل عدم همکاری مراجعین و حضور نداشتن در جلسات آموزشی و غیبت بیش از دو جلسه بود. داده ها از طریق پرسشنامه جمع‌آوری شد. جهت بررسی پایایی و روایی پرسشنامه ابتدا در اختیار 10 نفر از خبرگان رشته آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت که در زمینه آموزش بهداشت، بهداشت عمومی و تغذیه تخصص داشتند قرار گرفت و با توجه به بازخوردهای آن ها تغییرات اصلاحی صورت پذیرفت در مرحله بعد پرسشنامه‌ها در اختیار 20 نفر از زنان قرار داده و تکمیل شد، پس از 10 روز مجدداً همان پرسشنامه‌ها را در اختیارشان قرار داده و تکمیل کردند سپس با استفاده از ضریب همبستگی محاسبه شد که ضریب پایایی 79/0 به دست آمد. که میزان شاخص روایی محتوایی سؤالات 72/0 محاسبه شد که قابل قبول بود. پرسشنامه شامل5 قسمت بود قسمت اول شامل 8 سوال، دموگرافیک وزمینه ای آزمودنی ها و قسمت دوم تا پنجم شامل 15سوال نگرش،8 سوال مربوط به هنجارهای انتزاعی،6 سوال مربوط به کنترل رفتاری درک‌شده و 8 سوال مربوط به قصد رفتار اندازه‌گیری سازه‌های نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده شامل نگرش، هنجارهای انتزاعی،کنترل رفتاری درک‌شده، قصد رفتاری بود که در این موارد سوالات بر اساس مقیاس پنج‌گانه لیکرت از 1(کاملامخالفم) تا 5 (کاملا موافقم) و سوالات مربوط به رفتار تنظیم خواهد شد. مقیاس ها بصورت 1 بار در روز، 2 بار یا بیشتر در روز، 1 بار در هفته، 2 بار یا بیشتر در هفته و هرگز طراحی شد.
محتوای مذکور جهت گروه مداخله در چهار جلسه آموزشی ارائه گردید. برای هر یک از جلسات آموزشی اهداف رفتاری تعیین و از روش‌های مختلف از قبیل سخنرانی، پرسش و پاسخ و بحث گروهی و مشاوره فردی استفاده شد. جلسه اول جهت تغییر در نگرش زنان نسبت به بیماری پوکی استخوان به منظور ارزیابی صحیح از رفتار پیشگیری‌کننده از پوکی استخوان و اینکه آن را باور داشته باشند، برگزار شد. جلسه دوم جهت افزایش میزان فشار درک‌شده از سوی اجتماع و اطرافیان بر انجام رفتار پیشگیری‌کننده از پوکی استخوان برگزار شد. جلسه سوم در مورد ایده‌های مشخص درباره آن‌چه یک فرد باید به منظور رفتار صحیح در پیشگیری از پوکی استخوان انجام دهد و جلسه چهارم در مورد قصد آنان در انتخاب رفتار پیشگیری‌کننده از پوکی استخوان برگزار شد. در حالی‌که گروه کنترل آموزشی بر اساس محتوای تهیه‌شده دریافت نکردند. سپس بعد از یک ماه مجددا پرسشنامه‌ها در هر دو گروه مداخله و کنترل تکمیل گردید.
تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار آماری spss نسخه 22 و آزمون های آماری توزیع فراوانی برای بررسی فراوانی متغیرها و آزمون tمستقل،t زوجی، کای اسکوئر و من ویتنی جهت ارتباط متغیر ها با یکدیگر انجام شد.
این مطالعه با مجوز کد IR.IAU.SRB.1399.060 از دانشگاه آزاد و با رعایت ملاحظات اخلاقی شامل تمایل به شرکت در مطالعه، بی نام بودن پرسشنامه ها و محرمانه بودن اطلاعات انجام شد.
یافتهها
میانگین سن جوانان در دو گروه آورده شده است. میانگین سن در گروه مداخله 6/24 با انحراف معیار 2/3 بود و آزمون t مستقل نشان داد که میانگین سن زنان بین دو گروه اختلاف معنادار نداشت( جدول1). (13/0 P =).
وضعیت تاهل زنان در پیشگیری از پوکی استخوان در دو گروه کنترل و مداخله تأثیر معناداری ندارد در (جدول 2) نشان داده است. ضمنا فراوانی سابقه پوکی استخوان در خانواده در دو گروه دقیقا یکسان بود. هم چنین آزمون من- ویتنی نشان داد که تعداد فرزند، سطح تحصیلات، سطح تحصیلات همسر و درآمد خانواده بین دو گروه اختلاف معنادار نداشت و دو گروه همگن می‌باشند.
جدول 1: میانگین سن جوانان در دو گروه
جدول 2: توزیع فراوانی متغیرهای جمعیت شناختی در دو گروه
| گروه | میانگین | انحراف معیار | P |
| مداخله | 6/24 | 2/3 | 13/0 |
| کنترل | 7/25 | 1/3 |
| متغیر | گروه مداخله | گروه کنترل | P | |||||||||||
| تعداد | درصد | تعداد | درصد | |||||||||||
| وضعیت تأهل | مجرد | 12 | 30 | 19 | 5/47 | 11/0 |
||||||||
| متأهل | 28 | 70 | 21 | 5/52 | ||||||||||
| شغل | خانه دار | 24 | 60 | 22 | 55 | 46/0 |
||||||||
| کارمند | 7 | 5/17 | 12 | 30 | ||||||||||
| آزاد | 3 | 5/7 | 1 | 5/2 | ||||||||||
| سایر | 6 | 15 | 5 | 5/12 | ||||||||||
| سابقه پوکی استخوان در خانواده | بله | 13 | 5/32 | 13 | 5/32 | 1 |
||||||||
| خیر | 27 | 5/67 | 27 | 5/67 | ||||||||||
| تعداد فرزند | بدون فرزند | 17 | 5/42 | 22 | 55 | 37/0 |
||||||||
| 1 فرزند | 14 | 35 | 9 | 5/22 | ||||||||||
| 2 فرزند | 6 | 15 | 8 | 20 | ||||||||||
| بیشتر از 2 فرزند | 3 | 5/7 | 1 | 5/2 | ||||||||||
| سطح تحصیلات | سیکل | 5 | 5/12 | 5 | 5/12 | 34/0 |
||||||||
| دیپلم | 20 | 50 | 14 | 35 | ||||||||||
| لیسانس | 11 | 5/27 | 17 | 5/42 | ||||||||||
| بالاتر از لیسانس | 4 | 10 | 4 | 10 | ||||||||||
سطح تحصیلات همسر |
بیسواد | 1 | 6/3 | 0 | 0 | 55/0 |
||||||||
| ابتدایی | 1 | 6/3 | 0 | 0 | ||||||||||
| سیکل | 2 | 1/7 | 3 | 3/14 | ||||||||||
| دیپلم | 15 | 6/53 | 10 | 6/47 | ||||||||||
| لیسانس | 9 | 1/32 | 6 | 6/28 | ||||||||||
| بالاتر از لیسانس | 0 | 0 | 2 | 5/9 | ||||||||||
| سطح درآمد خانواده (تومان) | کم‌تر از 1 میلیون | 0 | 0 | 2 | 5 | 82/0 |
||||||||
| 2-1 میلیون | 2 | 5 | 5 | 5/12 | ||||||||||
| 3-2 میلیون | 13 | 5/32 | 7 | 5/17 | ||||||||||
| بیشتر از 3 میلیون | 25 | 5/62 | 26 | 65 | ||||||||||
با توجه به اطلاعات مندرج آزمون t مستقل نشان داد که میانگین نمرات نگرش، هنجارهای انتزاعی، کنترل رفتاری درک‌شده، قصد رفتاری و رفتار در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان قبل از مداخله بین دو گروه اختلاف معنادار نداشت (جدول 3).
بعد از مداخله میانگین نمرات نگرش(001/0 P <) ،هنجارهای انتزاعـی) 048/0 = P (، قصـد رفتاری) 001/0 P < ) و رفتـار ) 02/0 = (P در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان در گروه مداخله به طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود. بعد از مداخله نمرات کنترل رفتاری درک‌شده در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان بین دو گروه مداخله و کنترل اختلاف معنادار نداشت (11/0= P).
در آزمون t مستقل نشان داده است که میانگین تغییرات نمرات نگرش (001/0 P<)، هنجارهای انتزاعی (001/0 P =)، قصد رفتاری (001/0P<) و رفتار (001/0 P<) در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان در گروه مداخله به طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود اما میانگین تغییرات نمره کنترل رفتاری درک‌شده بین دو گروه اختلاف معنادار نداشت (12/0 P =) ( جدول 4).
بعد از مداخله میانگین نمرات نگرش(001/0 P <) ،هنجارهای انتزاعـی) 048/0 = P (، قصـد رفتاری) 001/0 P < ) و رفتـار ) 02/0 = (P در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان در گروه مداخله به طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود. بعد از مداخله نمرات کنترل رفتاری درک‌شده در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان بین دو گروه مداخله و کنترل اختلاف معنادار نداشت (11/0= P).
در آزمون t مستقل نشان داده است که میانگین تغییرات نمرات نگرش (001/0 P<)، هنجارهای انتزاعی (001/0 P =)، قصد رفتاری (001/0P<) و رفتار (001/0 P<) در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان در گروه مداخله به طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود اما میانگین تغییرات نمره کنترل رفتاری درک‌شده بین دو گروه اختلاف معنادار نداشت (12/0 P =) ( جدول 4).
جدول 3 : مقایسه میانگین نمرات سازه‌های تئوری رفتار برنامه ریزی شده در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان بین دو گروه قبل و بعد از مداخله
جدول 4: مقایسه میانگین تغییرات نمرات سازه‌های تئوری (نگرش، هنجارهای انتزاعی، کنترل رفتاری درک‌شده، قصد رفتاری و رفتار) در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان بعد از مداخله نسبت به قبل از مداخله بین دو گروه
| مداخله | سازه | گروه مداخله | گروه کنترل | P | ||
| میانگین | انحراف معیار | میانگین | انحراف معیار | |||
| قبل از مداخله | نگرش | 5/72 | 6/10 | 6/72 | 4/5 | 98/0 |
| هنجارهای انتزاعی | 4/63 | 04/8 | 6/63 | 9/8 | 94/0 | |
| کنترل رفتاری درک‌شده | 9/50 | 9/11 | 2/50 | 7/14 | 81/0 | |
| قصد رفتاری | 7/75 | 2/13 | 2/75 | 3/9 | 85/0 | |
| رفتار | 1/51 | 7/10 | 7/51 | 1/12 | 83/0 | |
| بعد از مداخله | نگرش | 4/80 | 8/7 | 3/73 | 5/5 | 001/0> |
| هنجارهای انتزاعی | 5/67 | 7/7 | 8/63 | 7/8 | 048/0 | |
| کنترل رفتاری درک‌شده | 4/53 | 04/12 | 3/50 | 3/15 | 11/0 | |
| قصد رفتاری | 7/82 | 5/9 | 9/74 | 1/7 | 001/0> | |
| رفتار | 2/58 | 7/6 | 3/52 | 6/11 | 02/0 | |
جدول 4: مقایسه میانگین تغییرات نمرات سازه‌های تئوری (نگرش، هنجارهای انتزاعی، کنترل رفتاری درک‌شده، قصد رفتاری و رفتار) در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان بعد از مداخله نسبت به قبل از مداخله بین دو گروه
| نمره | گروه مداخله | گروه کنترل | P | ||
| میانگین | انحراف معیار | میانگین | انحراف معیار | ||
| نگرش | 9/7 | 9/0 | 7/0 | 6/0 | 001/0> |
| هنجارهای انتزاعی | 1/4 | 8/0 | 3/0 | 6/0 | 001/0 |
| کنترل رفتاری درک‌شده | 5/2 | 2/1 | 1/0 | 8/0 | 12/0 |
| قصد رفتاری | 9/6 | 4/1 | 3/0- | 8/0 | 001/0> |
| رفتار | 1/7 | 9/0 | 6/0 | 9/0 | 001/0> |
بحث و نتیجهگیری
هدف از این پژوهش کاربرد برنامه آموزشی مبتنی بر نظریه رفتار برنامه ریزی شده در پیشگیری از پوکی استخوان در زنان مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر تهران بود که با توجه به یافته های تحقیق تاثیر آموزش بر میانگین نمره قصد رفتاری زنان در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان معنی دار بوده و موجب افزایش قصد رفتاری در آنان گردیده است که با نتایج پاک یار (14)، احمدی طباطبایی (15)، قیسوندی (16)، سورند (17)، فریاری (18)، گودین (19)، براتی (۲۰) و جلیلی (21) همخوانی دارد. لذا در تبیین فرضیه حاضر می‌توان گفت زنان با توجه به اهمیت مسئله پوکی استخوان و شرایط سنی آن ها تمایل به قصد اجرای نکات مهم در پیشگیری از پوکی استخوان را دارند که هر چه قصد و اراده در آن ها بیشتر شود و نهایتا تغییر رفتار اجرایی تر می گردد و عموما رفتار به دنبال قصد اتفاق می‌افتد و بدون قصد رفتاری انجام نمی شود همچنین رفتار توسط عوامل دیگری به جز قصد مانند عوامل اجتماعی فرهنگی و دموگرافیک تحت تاثیر قرار می گیرد که لازم است به آن ها هم توجه شود تا تغییر رفتار عمقی گردد با توجه به یافته‌های تحقیق مداخله رفتار برنامه‌ریزی‌شده بر ارتقاء رفتار پیشگیری از پوکی استخوان زنان موثر بوده است که نهایتا موجب یادگیری در آنان می باشد لذا نتایج این پژوهش با پژوهش های شاکری نژاد (22)، هزاره (23)، بشیریان (24)، یزدان پناه (25)، کریمی (26)، ون دی ون (27)، جلیلی (21)، حبیبی (28) و تقدیسی (29) همخوانی دارد و با نتایج پژوهش های پاک یار (14) و احمدی طباطبایی (15) مغایر می باشد لذا در تبیین فرضیه می توان گفت که علاوه بر اینکه مراقبین بهداشتی در مواقع مراجعه زنان به مراکز خدمات سلامت توصیه های لازم را در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان را دارند به آنان پمفلت و بروشور های مختلف در این زمینه ارائه می نماید هم چنین شبکه های مختلف صدا و سیما به خصوص شبکه سلامت در برنامه‌های خود به موضوعات آموزشی پرداخته و استفاده از فضای مجازی موجب افزایش آگاهی، نگرش، قصد رفتار و نهایتاً تغییر رفتاردر مخاطبین می‌گردد.
یافته های جدول ۴ نشان دهنده این امر است که نگرش زنان در گروه تحت آموزش بر مبنای رفتار برنامه ریزی شده در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان موثر بوده و رابطه معنی‌دار می‌باشد که با نتایج پژوهش های عزیززاده (13)، قیسوندی (16)، اندرسون (31)، شاکری نژاد (22)، هزاوه (23)، شفیعی نیا (32)، حبیبی (28)، تقدیسی (29)، کریمی (26) و براتی (20) همخوانی دارد و با نتایج مطالعات پاک یار (14) و سلیمان ها (33) مغایر می باشد لذا در تبیین این فرضیه می توان گفت با توجه به اینکه پوکی استخوان یکی از مشکلات بهداشتی و درمانی در اکثر کشور ها بوده و عوامل متعددی چون رنگ، پوست، نژاد، سن، بیماری زمینه‌ای، مصرف دارو، عوامل محیطی، وراثت و تغذیه نقش داشته و می‌توانند پوکی استخوان را بالا ببرند و چون خطر آن از سن ۳۰ سالگی به بعد افزایش می یابد آموزش های مربوطه توانسته است ابتدا آگاهی و سپس تمایل و نگرش زنان را نسبت به موضوع مذکور ارتقاء بخشد و همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد مداخله آموزشی بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده در پیشگیری از پوکی استخوان در زنانه تهرانی بر هنجارهای انتزاعی موثر بوده و رابطه معنی‌دار می‌باشد که با نتایج پژوهش های پاک یار (14)، جیحونی (34)، مجلسی (35)، جلیلی(21)، جعفری (36)، فتحی (37)، یزدان پناه (25)، کریمی (26)، ون دی ون (27) و عیسی محمدی (30) همخوانی دارد لذا در تبیین فرضیه حاضر می‌توان گفت نیاز به تعلق داشتن به یک گروه به عنوان یکی از نیازهای اساسی و مهم انسان ها از یک طرف و از طرف دیگر ارتباط و دوستی با اقوام، آشنایان و همسالان و هم کلاسی ها از طرف دیگر موجب گردیده تا افراد با تشکیل و شرکت در گروه های اجتماعی روز به روز با مطالب پوکی استخوان آشنا گردیده که موجب ارتباط تنگاتنگی با زندگی افراد پیدا می نماید و یک احساس قوی در جامعه را به وجود می‌آورد که موجب حمایت اجتماعی در جامعه می‌شود که عوامل مذکور تسهیل کننده رفتار پیشگیری از پوکی استخوان می گردد بنابراین آموزشی مبتنی بر سازه هنجار انتزاعی با ایجاد ذهنیت که همگان آن رفتار سالم را در خصوص پوکی استخوان تایید می نمایند و ارائه بازخورد مناسب در جریان انجام فعالیت توانسته عملکرد قابل قبولی را در اکثریت جامعه بوجود آورد. در نهایت با توجه به یافته‌های تحقیق در مداخله رفتار برنامه ریزی شده در پیشگیری از پوکی استخوان در زنان بر نمره کنترل رفتاری رابطه معناداری را نشان نداد که با نتایج پژوهش جیحونی همخوانی داشته و با نتایج پژوهش های شاکری نژاد (22)، پاک یار (14)، الله وردی پور (38)، یزدان پناه (25)، بشیریان (24) و کریمی(26)مغایرمی باشد.
لذا در تبیین فرضیه حاضر می‌توان گفت کنترل رفتاری درک شده یکی از عوامل تعیین کننده قصد رفتاری بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده می باشد اگر افرادی داشته باشند که منابع، اعتماد به نفس و توانایی کافی برای انجام رفتار خاصی را دارند آن رفتار انجام می‌دهند.
لذا با توجه به امیدی بیماری کرونا بر محیط اجتماعی تاثیر گذاشته و موجب گردیده تا فرد در جلسات آموزشی و حتی مراجعه به مراکز جامع سلامت و سطح شهر با محدودیت هایی مواجهه گردیده و نتواند به طور قابل قبولی رفتار های پیشگیری از پوکی استخوان را تحت کنترل ارادی خود قرار دهد.
همه‌گیری ویروس کرونا محدودیت‌هایی را در جمع‌آوری نمونه‌ها ایجاد کرد.
علاوه بر این تأثیر بعضی از عوامل نظیر ویژگی‌های شخصیتی، تفاوت فردی و حالات روحی روانی هنگام پاسخ دادن به پرسشنامه، از کنترل پژوهشگر خارج بود.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام می دارند که هیچ گونه تضاد منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری تمام کسانی که در جهت اجرای این پژوهش و جمع آوری اطلاعات مرا یاری کرده اند سپاسگزاری می کنم.
هدف از این پژوهش کاربرد برنامه آموزشی مبتنی بر نظریه رفتار برنامه ریزی شده در پیشگیری از پوکی استخوان در زنان مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر تهران بود که با توجه به یافته های تحقیق تاثیر آموزش بر میانگین نمره قصد رفتاری زنان در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان معنی دار بوده و موجب افزایش قصد رفتاری در آنان گردیده است که با نتایج پاک یار (14)، احمدی طباطبایی (15)، قیسوندی (16)، سورند (17)، فریاری (18)، گودین (19)، براتی (۲۰) و جلیلی (21) همخوانی دارد. لذا در تبیین فرضیه حاضر می‌توان گفت زنان با توجه به اهمیت مسئله پوکی استخوان و شرایط سنی آن ها تمایل به قصد اجرای نکات مهم در پیشگیری از پوکی استخوان را دارند که هر چه قصد و اراده در آن ها بیشتر شود و نهایتا تغییر رفتار اجرایی تر می گردد و عموما رفتار به دنبال قصد اتفاق می‌افتد و بدون قصد رفتاری انجام نمی شود همچنین رفتار توسط عوامل دیگری به جز قصد مانند عوامل اجتماعی فرهنگی و دموگرافیک تحت تاثیر قرار می گیرد که لازم است به آن ها هم توجه شود تا تغییر رفتار عمقی گردد با توجه به یافته‌های تحقیق مداخله رفتار برنامه‌ریزی‌شده بر ارتقاء رفتار پیشگیری از پوکی استخوان زنان موثر بوده است که نهایتا موجب یادگیری در آنان می باشد لذا نتایج این پژوهش با پژوهش های شاکری نژاد (22)، هزاره (23)، بشیریان (24)، یزدان پناه (25)، کریمی (26)، ون دی ون (27)، جلیلی (21)، حبیبی (28) و تقدیسی (29) همخوانی دارد و با نتایج پژوهش های پاک یار (14) و احمدی طباطبایی (15) مغایر می باشد لذا در تبیین فرضیه می توان گفت که علاوه بر اینکه مراقبین بهداشتی در مواقع مراجعه زنان به مراکز خدمات سلامت توصیه های لازم را در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان را دارند به آنان پمفلت و بروشور های مختلف در این زمینه ارائه می نماید هم چنین شبکه های مختلف صدا و سیما به خصوص شبکه سلامت در برنامه‌های خود به موضوعات آموزشی پرداخته و استفاده از فضای مجازی موجب افزایش آگاهی، نگرش، قصد رفتار و نهایتاً تغییر رفتاردر مخاطبین می‌گردد.
یافته های جدول ۴ نشان دهنده این امر است که نگرش زنان در گروه تحت آموزش بر مبنای رفتار برنامه ریزی شده در خصوص پیشگیری از پوکی استخوان موثر بوده و رابطه معنی‌دار می‌باشد که با نتایج پژوهش های عزیززاده (13)، قیسوندی (16)، اندرسون (31)، شاکری نژاد (22)، هزاوه (23)، شفیعی نیا (32)، حبیبی (28)، تقدیسی (29)، کریمی (26) و براتی (20) همخوانی دارد و با نتایج مطالعات پاک یار (14) و سلیمان ها (33) مغایر می باشد لذا در تبیین این فرضیه می توان گفت با توجه به اینکه پوکی استخوان یکی از مشکلات بهداشتی و درمانی در اکثر کشور ها بوده و عوامل متعددی چون رنگ، پوست، نژاد، سن، بیماری زمینه‌ای، مصرف دارو، عوامل محیطی، وراثت و تغذیه نقش داشته و می‌توانند پوکی استخوان را بالا ببرند و چون خطر آن از سن ۳۰ سالگی به بعد افزایش می یابد آموزش های مربوطه توانسته است ابتدا آگاهی و سپس تمایل و نگرش زنان را نسبت به موضوع مذکور ارتقاء بخشد و همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد مداخله آموزشی بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده در پیشگیری از پوکی استخوان در زنانه تهرانی بر هنجارهای انتزاعی موثر بوده و رابطه معنی‌دار می‌باشد که با نتایج پژوهش های پاک یار (14)، جیحونی (34)، مجلسی (35)، جلیلی(21)، جعفری (36)، فتحی (37)، یزدان پناه (25)، کریمی (26)، ون دی ون (27) و عیسی محمدی (30) همخوانی دارد لذا در تبیین فرضیه حاضر می‌توان گفت نیاز به تعلق داشتن به یک گروه به عنوان یکی از نیازهای اساسی و مهم انسان ها از یک طرف و از طرف دیگر ارتباط و دوستی با اقوام، آشنایان و همسالان و هم کلاسی ها از طرف دیگر موجب گردیده تا افراد با تشکیل و شرکت در گروه های اجتماعی روز به روز با مطالب پوکی استخوان آشنا گردیده که موجب ارتباط تنگاتنگی با زندگی افراد پیدا می نماید و یک احساس قوی در جامعه را به وجود می‌آورد که موجب حمایت اجتماعی در جامعه می‌شود که عوامل مذکور تسهیل کننده رفتار پیشگیری از پوکی استخوان می گردد بنابراین آموزشی مبتنی بر سازه هنجار انتزاعی با ایجاد ذهنیت که همگان آن رفتار سالم را در خصوص پوکی استخوان تایید می نمایند و ارائه بازخورد مناسب در جریان انجام فعالیت توانسته عملکرد قابل قبولی را در اکثریت جامعه بوجود آورد. در نهایت با توجه به یافته‌های تحقیق در مداخله رفتار برنامه ریزی شده در پیشگیری از پوکی استخوان در زنان بر نمره کنترل رفتاری رابطه معناداری را نشان نداد که با نتایج پژوهش جیحونی همخوانی داشته و با نتایج پژوهش های شاکری نژاد (22)، پاک یار (14)، الله وردی پور (38)، یزدان پناه (25)، بشیریان (24) و کریمی(26)مغایرمی باشد.
لذا در تبیین فرضیه حاضر می‌توان گفت کنترل رفتاری درک شده یکی از عوامل تعیین کننده قصد رفتاری بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده می باشد اگر افرادی داشته باشند که منابع، اعتماد به نفس و توانایی کافی برای انجام رفتار خاصی را دارند آن رفتار انجام می‌دهند.
لذا با توجه به امیدی بیماری کرونا بر محیط اجتماعی تاثیر گذاشته و موجب گردیده تا فرد در جلسات آموزشی و حتی مراجعه به مراکز جامع سلامت و سطح شهر با محدودیت هایی مواجهه گردیده و نتواند به طور قابل قبولی رفتار های پیشگیری از پوکی استخوان را تحت کنترل ارادی خود قرار دهد.
همه‌گیری ویروس کرونا محدودیت‌هایی را در جمع‌آوری نمونه‌ها ایجاد کرد.
علاوه بر این تأثیر بعضی از عوامل نظیر ویژگی‌های شخصیتی، تفاوت فردی و حالات روحی روانی هنگام پاسخ دادن به پرسشنامه، از کنترل پژوهشگر خارج بود.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام می دارند که هیچ گونه تضاد منافعی وجود ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری تمام کسانی که در جهت اجرای این پژوهش و جمع آوری اطلاعات مرا یاری کرده اند سپاسگزاری می کنم.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
