دوماهنامه علمی پژوهشی

 مقدمه

مردان با افزایش سن و به دلیل کاهش آندروژن تغییراتی تجربه می کنند که مشابه یائسگی زنان (Menopause)  می باشد که به آن  یائسگی مردان (Andropause) می­گویند(1،2). آندروپوز یک فرآیند طبیعی سالمندی و یک موقعیت فیزیکی شبیه خانم ها که از سن 50- 45 سالگی به بعد در اثر کاهش تولید آندروژن های بدن مرد از جمله هورمون تستوسترون رخ می­دهد(3).

آندروپوز یک بحران است که  بیشتر جنبه روانی دارد و آشفتگی درونی ایجاد می­کند و مردان را در جنبه های مختلفی از زندگی  دچار تردید می کند. از لحاظ روانشناسی، مرد فکر می کندکه توانایی انجام کارهای مختلف زندگی زناشویی و زندگی جنسی اش تقلیل یافته است که این تجربه ترس آوری برای اوست و احتیاج به تشویق و دلگرمی دارد تا بتواند از این مرحله عبور کند. همه مردان این موقعیت هیجانی را درک  نمی­کنند، بسیاری از مردان این مرحله را ایمن پنداشته و              نمی­خواهند به عنوان یک واقعیت با آن مواجه شوند(3).

کاهش تستوسترون درآندروپوز، خطر بیماری های متابولیک، دیابت و بیماری های قلبی ­­، عروقی را افزایش می­دهد و با استئوپروز، افزایش فشارخون، افزایش چربی خون، کاهش عملکرد فیزیکی و بیماری های کلیوی همراه است(4).

اولین و مهم ترین علت کاهش سطح تستوسترون افزایش سن است. سطح تستوسترون بعد از بلوغ به سرعت افزایش می­یابد و در سن 20 سالگی دارای حداکثر میزان خود بوده و پس از آن به تدریج از میزان آن کاسته می­شود، به طوری که سطح

تستوسترون پس از سن 40 سالگی سالانه در حدود 2- 1 درصد کاهش می­یابد(6 ، 5) تا جایی که این میزان کاهش در60 سالگی باعث می ­شود که تستوسترون به کمتر از 50 درصد میزان اولیه خود در سن بلوغ برسد(7 ،1).

بجز افزایش سن عوامل دیگری نیز در کاهش چشمگیر تستوسترون خون موثر هستند مثل عوامل ارثی، چاقی، تغذیه، استرس، افسردگی، بیماری های مزمن مثل دیابت، بیماری قلبی، نارسائی مزمن کلیه، بیماری های مزمن کبد، سندرم آپنه خواب، آرتریت روماتوئید، مصرف برخی از داروها از جمله گلوکوکورتیکوئیدها، سیگار و الکل است(10، 8 ).

تشخیص آندروپوز با کاهش سطح تستوسترون سرم به زیرng/dl 230 همراه با علائم هیپوگنادیسم می­باشد. تقریبا ۳۰ درصد مردان سنین ۶۰ تا ۷۰ سال و ۷۰ درصد مردان سنین ۷۰ تا ۸۰ سال سطح تستوسترون آزاد پایین دارند(11).

علایم بالینی آندروپوز شامل : کاهش توان جسمی، افزایش وزن، احساس درد در عضلات و مفاصل، یبوست، گرگرفتگی، اختلال الگوی خواب،کاهش حافظه، کاهش سطح سازگاری با اطرافیان، افسردگی، خلق منفی، عصبانیت و تحریک پذیری، تشویش و اضطراب، کاهش علاقه درکار، اعتماد نکردن به دیگران(12،13)کاهش میل جنسی، طولانی شدن زمان لازم برای نعوظ، عدم وجود ارگاسم یا ضعیف بودن آن، کاهش دفعات نعوظ می­باشد(1،14).

آندروپوز با تغییرات شدید فیزیولوژیک و روانی همراه است که در یک دوره طولانی می­تواند تاثیر قابل توجهی بر چرخه بیماریهای خاموش (فشار خون ، پوکی استخوان ، دیابت و ... )

داشته باشد. علائم و مشکلات مربوط به این دوره در ابتدا بصورت خاموش و آرام آغاز شده و تابلوی بالینی واضحی همانند منوپوز ندارد(1).

شاخص های آماری نشان می­دهد که پیر شدن جمعیت در کشور ما آغاز شده است.  طبق سرشماری سال 1390 پیش ‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۰ تعداد سالمندان کشور( ۶۰ سال و بالاتر) به ۱۰ میلیون نفر یعنی حدود ده درصد جمعیت کشور و تا سال ۱۴۲۹ به ۲۵ درصد جمعیت کشور برسد یعنی از هر چهار نفر ایرانی یک نفر سالمند خواهد بود و این به معنای انفجار جمعیت سالمند و بیماری های مختلف آن ها و هم چنین آندروپوز در کشور ماست (11).

با افزایش طول عمر، تعداد مبتلایان به آندروپوز در حال افزایش است و آندروپوز در حال تبدیل شدن به عنوان یک مشکل بهداشتی جهانی است(16، 15). در آمریکا تعداد مبتلایان به یائسگی مردان در سن  65 سالگی و بیشتر از 40 میلیون نفر در سال 2010 به 60 میلیون در سال 2025 خواهد رسید و پزشکان در کلینیک ها بیش از پیش با این مسئله روبرو خواهند شد(17).

نتیجه مطالعه سمیع پور و همکاران در رشت مشخص کرد که 52 درصد مردان هیچ اطلاعی در مورد آندروپوز نداشتندو ابوطالبی و همکاران در شیراز به این نتیجه رسیدند که آگاهی پزشکان عمومی کم و نگرش آن ها منفی می باشد( 19 ، 18).

پلانک معتقد است دانش، شرط اساسی برای استفاده از خدمات بهداشتی و نگرش ، اصل اساسی در اجرای یک عمل است و آموزش بهداشت یکی از راه های رسیدن به آگاهی و نگرش

مثبت می باشد و اولین گام آموزش بهداشت جهت اجرای برنامه های بهداشتی، تجزیه و تحلیل آگاهی و نگرش افراد می باشد(20). حال با توجه به نظرات پلانک و اطلاعات محدود در زمینه عوارض و درمان آندروپوز و هم چنین مطالعات محدود در خصوص آندروپوز در ایران و تازه و نا آشنا بودن بودن مردان  با این مفهوم، مطالعه ای با هدف بررسی آگاهی و نگرش مردان بالای 40 سال شهر میبد در خصوص آندروپوز انجام گرفت.

روش بررسی

مطالعه حاضر از نوع توصیفی مقطعی بودکه بر روی 400 نفر از مردان بالای 40 سال شهر میبد انجام شد. نمونه گیری بصورت خوشه ای بود و پرسشنامه توسط پرسشگر تکمیل گردید.

ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته حاوی سه بخش سوالات دموگرافیک، آگاهی و نگرش بود. بخش آگاهی پرسشنامه شامل تعدادی سوال در زمینه علایم و اطلاعات عمومی در خصوص بیماری آندروپوز می­باشدو طیف امتیاز آگاهی 31- 1 بود و سوالات نگرش بر اساس مقیاس لیکرت تدوین شده بود و طیف امتیاز آن 30- 6 بود. روایی صوری و محتوی پرسشنامه توسط ده نفر از اساتید و متخصصین مرتبط تایید گردید وپایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ تایید شد.

اطلاعات جمع آوری شده با آزمون آنالیز واریانس و آزمون همبستگی پیرسون و آزمون رگرسیون در نرم افزار SPSS   نسخه 18مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. کد تائیدیه اخلاق این مقاله IR.SSU.SPH.REC.1399.033 می باشد.

یافته ها

تعداد 400 پرسشنامه، توسط مردان بالای 40 سال شهر میبد(بصورت تصادفی) در درب منازل آن ها، توسط پژوهشگر تکمیل گردید. فراوان ترین رده سنی، گروه سنی 40 تا 45 سال به میزان 4/53 درصد و پس آز آن رده سنی 46 تا 55 سال بود که  8/28 درصد پاسخگویان را تشکیل می­دادند (جدول 1).

جدول 1: توزیع فراوانی و درصد پاسخگویان  بر حسب سن

سطوح تحصیلی پاسخ گویان شامل 5/20 درصد ابتدایی (82 نفر)، 7/19 درصد سیکل (79 نفر)، 5/27 درصد دارای مدرک تحصیلی دیپلم ( 110 نفر)، 7/9 درصد دارای مدرک تحصیلی فوق دیپلم ( 39 نفر)، 8/17 درصد دارای تحصیلات  لیسانس             ( 71 نفر) بود و 8/4 درصد دارای تحصیلات  فوق لیسانس و بالاتر( 19 نفر) بودند (جدول 2 ).

جدول2: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات

فقط 8/11 درصد از شرکت کنندگان در پژوهش اطلاع داشتند که پوکی استخوان از علایم آندروپوز است و 2/88 درصد در مورد آن آگاهی نداشتند(جدول 3).

9/82 درصد شرکت کنندگان در پژوهش معتقد بودند یائسگی فقط مخصوص زنان است و 8/16 درصد اعتقاد داشتند یائسگی فقط مخصوص زنان نیست و 3 درصد در این مورد نظری نداشتند( جدول 4).

  میانگین نمرات آگاهی شرکت کنندگان در پژوهش در خصوص آندروپوز44/1± 26/7 و میانگین نمرات نگرش آن ها برابر بود با 34/2± 58/19 (جدول 5 ) .

میانگین نمره آگاهی شرکت کنندگان در پژوهش در خصوص آندروپوز برحسب گروه های سنی (05/0>P)، میزان تحصیلات (05/0>P) و شغل (05/0> P) معنی دار شد. با بالارفتن سطح تحصیلات میزان آگاهی افزایش داشت.

بالاترین میزان میانگین آگاهی نسبت به آندروپوز برحسب تحصیلات مربوط به افراد دارای مدرک تحصیلی فوق لیسانس و بالاتر، برحسب شغل مربوط به افراد کارمند و برحسب سن، مربوط به گروه سنی 40 تا 45 سال بود. میانگین نمره نگرش شرکت کنندگان در پژوهش در خصوص آندروپوز برحسب گروه های سنی (05/0> P) و شغل  (05/0> P) معنی دار شد. ولی برحسب میزان تحصیلات (05/0P >) معنی دار نشد. بالاترین میزان میانگین نگرش نسبت به آندروپوز برحسب تحصیلات مربوط به افراد سیکل، برحسب شغل مربوط به افراد بازنشسته و برحسب سن، مربوط به گروه سنی 56 تا 65 سال بود.

ضریب همبستگی پیرسون نشان داد، بین میانگین نمره آگاهی و نمره نگرش رابطه آماری معنادار وجود دارد و مدل رگرسیون خطی بین متغیرهای‌ میزان آگاهی در خصوص یائسگی مردان و میزان نگرش در خصوص یائسگی مردان در سطح معنی‌داری 05/0 معنی‌دار است.

 لذا می­توان از روی متغیر میزان آگاهی در خصوص یائسگی مردان در مردان بالای 40 سال شهر میبد میزان نگرش در خصوص یائسگی مردان را پیش‌بینی کرد و آن را به جامعه تعمیم داد.

بیشترین منبعی که شرکت کنندگان در پژوهش از آن جهت کسب اطلاعات در خصوص آندروپوز استفاده می نمودند، پزشک (  5/81 درصد)  اظهار شده است و از مجموع 400 نفر نمونه مورد پژوهش، 395 نفر(8/98 درصد) اظهار نمودند که به آموزش در خصوص یائسگی مردان نیاز دارند و فقط5 نفر    (2/1 درصد) اظهار نمودند که به آموزش در خصوص یائسگی مردان نیاز ندارند.

جدول 3 : توزیع فراوانی و درصد پاسخ به سوال‌های سنجش آگاهی در خصوص یائسگی مردان

جدول 4 :  توزیع فراوانی و درصد وضعیت نگرش نسبت به آندروپوز در نمونه های مورد پژوهش

جدول 5 : میانگین نمرات آگاهی و نگرش در خصوص آندروپوز در نمونه های مورد پژوهش

بحث و نتیجه گیری

اگر آندروپوز مردان به درستی از طرف اطرافیان پذیرفته نشود و در درمان آن کمکی نکنند خطراتی از سوی مرد مانند فعالتر شدن مرد و بیان احساسات بصورت خطرناک و نامناسب، خیانت در زندگی زناشویی بعلت ناتوانی موقتی جنسی و اثبات مرد بودن، احساس  ناامیدی در مرد و ...بروز می کند (3).

مطالعه حاضر مشابه مطالعه سمیع پور و همکاران(18) وهم چنین مطالعه کشتکاران وهمکاران (21) نشان داد که سطح آگاهی در خصوص آندروپوز در بین افراد جامعه پایین است و با وجود اهمیت آندروپوز، به این دوره بحرانی مردان توجهی نشده است. نتایج مطالعه ابوطالبی و همکاران(19) نشان داده است که پزشکان عمومی که نقش مهمی در آموزش جامعه دارند، اطلاعات و آگاهی چندانی در مورد یائسگی مردان ندارند. عدم توجه به سلامت مردان و کمبود آگاهی پزشکان، می تواند عوارض جدی را برای سلامتی مردان جامعه در پی داشته باشد.

 برخلاف مطالعات ذکر شده مطالعه ای در کانادا نشان داد که اگرچه سطح آگاهی در بین پزشکان عمومی رو به افزایش است، اما هنوز درک نادرست درمورد آندروپوز در بین آنان وجود دارد(22) و مطالعه اندرسون و همکاران درایالات متحده (23) نشان داد، بیشتر مردم در مورد آندروپوز شنیده بودند اما اطلاعات دقیق و منطقی در خصوص آن  نداشتند. این ممکن است به این دلیل باشد که در این دو مطالعه، هیچ دامنه سنی در نظر گرفته نشده و افراد در سنین مختلف  شرکت کرده بودند. از آنجا که تعداد افراد کمتر از 40 سال، جوان هستند و بیشتر از دیگران از رسانه های اجتماعی استفاده می­کنند معقول است که آن ها اطلاعات بسیار بیشتری داشتند.

نتیجه مطالعه حاضرهمسو با مطالعه اودو و همکاران(24) و شیائو یانگ (25) نشان داد که نگرش مردان در خصوص آندروپوز منفی می باشد و برخلاف یافته مطالعه حاضر در مطالعه کشتکاران و همکاران (21) و ابوطالبی و همکاران (19) نشان می­دهند که آن ها نسبت به یائسگی مردان نگرش مثبت داشتند. تفاوت در نتایج این مطالعات می­تواند به علت تفاوت مسایل بین فرهنگی و اجتماعی در نمونه های مورد مطالعه باشد.

 نتایج بررسی نگرش زنان نسبت به یائسگی(منوپوز) در بیشتر کشورهای دنیا، حاکی از نگـرش مثبت افراد مـورد مطالعه             می­باشد(27 ، 26) در نتیجه افزایش آگاهی و پذیرش یائسگی در مردان می­تواند به ایجاد نگرش مثبت نسبت به یائسگی درمردان منجر شود.

نتایج این مطالعه نشان داد بین میانگین نمره دانش و نمره نگرش در خصوص آندروپوز رابطه آماری معناداری وجود دارد که همسو با نتایج مطالعه کشتکاران و همکاران(21) و هم چنین مطالعه فاتوسی و همکاران(28) می­باشد، درنتیجه می­توان از میزان آگاهی در خصوص آندروپوز، میزان نگرش در خصوص آندروپوز را پیش بینی کرد و آن را به جامعه تعمیم داد.

در مطالعه حاضر منبع اصلی اطلاعات در خصوص آندروپوز، پزشک اعلام شده است و با توجه به اینکه مطالعه ابوطالبی و همکاران(19)آگاهی پزشکان نیز پایین اعلام گردیده است لازم است جهت افزایش آگاهی پزشکان، آموزشهای کافی در دوران تحصیل و دوره­های بازاموزی برگزار شود تا پزشکان بتوانند به افراد جامعه آموزش های لازم و دقیق بدهند و در نتیجه مردم جهت کسب اطلاعات در مورد آندروپوز و رسیدن به پاسخ سوالات خود در مورد آندروپوز و گاها از بین بردن عوارض آن در زندگی خود بجای منابع اصلی و قابل اعتماد به سمت سایر منابع و گاها مطالب و درمانهای غیر علمی سوق داده نشوند.

تضاد منافع

در این مقاله هیچگونه تضاد منافع وجود ندارد.

تشکر و قدر دانی

از تمامی مردانی که در اجرای این پژوهش با ما همکاری نمودند، تشکر و قدردانی می گردد.