مقدمه: در ایران سوء مصرف مواد و اعتیاد در حال گسترش است و به طبقه سنی و اجتماعی خاصی محدود نمی‌شود. دانشجویان قشر مستعد و برگزیده جامعه و سازندگان کشور می‌باشند. لذا شناخت عوامل موثر بر پیشگیری از رفتار مصرف مواد مخدر در این افراد ضروری می‌باشد. تئوری رفتار برنامه ریزی شده یکی از مؤثرترین و جامع‌ترین تئورهای تبیین رابطه نگرش و رفتار می‌باشد. این مطالعه با هدف تعیین پیشگویی کننده‌های سوءمصرف مواد مخدر در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با بهره گیری از تئوری رفتار برنامه ریزی شده صورت گرفت.

روش بررسی: این پژوهش مقطعی در میان120 نفر از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد با روش نمونه گیری تصادفی ساده انجام گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای مشتمل بر دو قسمت دموگرافیک و زمینه‌ای با 31 سوال و گویه های مربوط به تئوری رفتار برنامه ریزی شده شامل، نگرش 10 گویه (83/0α=) محدوده نمره 50-10، هنجارهای ذهنی 4 گویه (75/0α=) محدوده نمره 20-4، کنترل رفتار درک شده 2 گویه (81/0α=) محدوده نمره 10-2 و قصد رفتاری 4 گویه (89/0α=) محدوده نمره 20-4 بود. داده‌ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS-18 و با کمک آمار توصیفی و آزمون‌های تحلیلی نظیرتی تست مستقل، آنالیز واریانس یکطرفه، ضریب همبستگی پیرسون و آنالیز رگرسیون خطی در سطح معناداری 05/0 مورد آزمون قرار گرفتند.

یافته‌ها: میانگین سن شرکت کنندگان 27/3±49/23  با دامنه 35-18 سال بود. 3/73 درصد زن و 7/26 درصد مرد بودند. 3/8 درصد سابقه مصرف سیگار و 7/6 درصد سابقه مصرف مواد مخدر را داشتند. میانگین نمره نگرش 15/6±8/24، هنجارهای ذهنی52/2±10/11 ، کنترل رفتار درک شده 86/1±85/6 و قصد رفتاری 35/3±95/10 بود. زنان نگرش (016/0=p) و قصد رفتاری (013/0=p) مثبت‌تری در مصرف مواد نسبت به مردان داشتند. متاهلین هنجارهای ذهنی (04/0=p) قصد رفتاری (042/0=p) بالاتری در مصرف مواد نسبت به مجردها داشتند. نگرش، هنجارهای ذهنی و قصد رفتاری با یکدیگر رابطه مستقیم و با کنترل رفتار درک شده نسبت به عدم مصرف مواد رابطه معکوس و معناداری داشتند. نگرش و هنجارهای ذهنی به شکل معناداری به ترتیب 35 و 39 درصد از واریانس قصد رفتاری شرکت کنندگان در خصوص مصرف مواد مخدر را پیشگویی نمودند.

نتیجه گیری: نگرش، هنجارهای ذهنی ترغیب کننده، قصد رفتاری مثبت نسبت به مصرف مواد در سطح متوسط و کنترل رفتار درک شده در عدم مصرف مواد در سطح متوسط رو به بالایی در نزد دانشجویان بود. با توجه به اینکه نگرش و هنجارهای ذهنی، پیشگویی کننده‌های مناسبی در قصد رفتاری بودند، لذا، لزوم اجرای برنامه آموزشی متناسب با تئوری، مورد تاکید قرار می‌گیرد.