دوره 22، شماره 6 - ( بهمن و اسفند 1402 )
جلد 22 شماره 6 صفحات 102-90 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Ethics code: IR.BPUMS.REC.1401.009
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
khedri Z, Motamed N, Hajinejad F, Ravanipour M, yeganeh S. Investigating the Relationship between Family’s Food Security and Social Support Received by Bushehri Mothers with Children Aged 7-12. TB 2024; 22 (6) :90-102
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3580-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3580-fa.html
خدری زهرا، معتمد نیلوفر، حاجی نژاد فاطمه، روانی پور مریم، یگانه صدیقه. بررسی ارتباط امنیت غذایی خانواده با حمایت اجتماعی دریافت شده در مادران بوشهری دارای کودک 12-7 سال. طلوع بهداشت. 1402; 22 (6) :90-102
دانشکده علوم پزشکی گراش ، sedighe.yegane@yahoo.com
متن کامل [PDF 876 kb]
(71 دریافت)
| چکیده (HTML) (57 مشاهده)
متن کامل: (77 مشاهده)
بررسی ارتباط امنیت غذایی خانواده با حمایت اجتماعی دریافت شده در مادران بوشهری دارای کودک 12-7 سال
نویسندگان:زهرا خدری۱، نیلوفر معتمد۲، فاطمه حاجی نژاد۳، مریم روانی پور۴، صدیقه یگانه۵
۱. دانش آموخته کارشناسی ارشد پرستاری کودکان، گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بوشهر، ایران
۲. دانشیارگروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بوشهر، ایران.
۳. ﻣﺮﺑﻲ پرﺳﺘﺎﺭﻱ، دانشکده پرستاری ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ، ﺩﺍنشگاه ﻋﻠﻮﻡ پزشکی ﺑﻮﺷﻬﺮ، ﺑﻮﺷﻬﺮ، ﺍﻳﺮﺍﻥ.
۴. استاد پرستاری، مرکز تحقیقات طب گرمسیری و عفونی خلیج فارس، پژوهشکده علوم زیست پزشکی خلیج فارس، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بوشهر، ایران.
۵. نویسنده مسئول: مربی پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشکده علوم پزشکی گراش، گراش، ایران.
تلفن تماس: ۰۷۱۵۲۴۴۸۱۰۱ sedighe.yegane@yahoo.comEmail:
چکیده
مقدمه: میزان قابل توجه ناامنی غذایی در شهر بوشهر لزوم شناسایی برخی عوامل مرتبط با ناامنی غذایی در خانواده را الزامی نموده است. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط امنیت غذایی خانواده با حمایت اجتماعی دریافت شده در مادران بوشهری دارای کودک 12- 7 سال طراحی گردید.
روش بررسی: در این مطالعه مقایسه ای شاهد دار از نوع مقطعی ، 153 مادر دارای کودک12-7 سال در شهر بوشهر با نمونه گیری به روش سهمیه ای انتخاب گردید. جهت نمونه گیری ابتدا پرسش نامه 18 گویه ای امنیت غذایی وزارت کشاورزی ایالت متحده توسط مادران تکمیل شد تا دو گروه امن و ناامن ایجاد گردد و سپس پرسشنامه حمایت اجتماعی دریافت شده توسط ایشان تکمیل گردید. برای آنالیز نتایج از رگرسیون لجستیک، آمار توصیفی، کای دو و تی تست در سطح معناداری کمتر از 05/0 استفاده گردید.
یافته ها: از 153 مادر وارد شده به مطالعه (6/%36) دارای تحصیلات دیپلم بوده و تنها2/22 درصد شاغل بودند. خانواده مادران با تحصیلات بالاتر بیشتر در گروه امن غذایی قرار داشتند(χ2=10/22 و 05/0p=) . همچنین در خانواده های امن غذایی میانگین سن کودک کمتر از خانواده های ناامن غذایی(13/2-=t و 03/0=p) بود. میزان حمایت دریافت شده در5/74 درصد از مادران بالا گزارش گردید. رگرسیون لجستیک ارتباط مثبت ضعیف معناداری(02/1 OR=و 002/0 p=) را میان حمایت دریافت شده و امنیت غذایی ازدیدگاه مادران نشان داد.
نتیجه گیری: باتوجه به ارتباط ضعیف میان امنیت غذایی خانواده و حمایت اجتماعی دریافت شده توسط مادر، سنجش دیگر مولفه های مرتبط با ناامنی غذایی مانند حمایت اجتماعی درک شده و حمایت اجتماعی دریافت شده در خانواده های تحت پوشش سازمان های حمایتی توصیه میگردد.
واژه های کلیدی: حمایت اجتماعی دریافت شده، مادر، کودک سن مدرسه، امنیت غذایی
جدول ۱: توزیع فراوانی مشخصات جمعیت شناختی خانواده های شرکت کننده در مطالعه
.
جدول 2: بررسی ارتباط متغیرهای دموگرافیک با امنیت غذایی خانواده های مشارکت کننده در مطالعه به تفکیک در دو گروه امن و نا امن غذایی
05/0P≤
جدول۳ : بررسی مقایسه ای زیرمقیاس های حمایت اجتماعی دریافت شده مادران در دو گروه امن و ناامن غذایی خانواده
جدول4 : رگرسیون لجستیک ارتباط حمایت اجتماعی دریافت شده مادر با امنیت غذایی خانواده های شرکت کننده در مطالعه
نویسندگان:زهرا خدری۱، نیلوفر معتمد۲، فاطمه حاجی نژاد۳، مریم روانی پور۴، صدیقه یگانه۵
۱. دانش آموخته کارشناسی ارشد پرستاری کودکان، گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بوشهر، ایران
۲. دانشیارگروه پزشکی اجتماعی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بوشهر، ایران.
۳. ﻣﺮﺑﻲ پرﺳﺘﺎﺭﻱ، دانشکده پرستاری ﻣﺎﻣﺎﻳﻲ، ﺩﺍنشگاه ﻋﻠﻮﻡ پزشکی ﺑﻮﺷﻬﺮ، ﺑﻮﺷﻬﺮ، ﺍﻳﺮﺍﻥ.
۴. استاد پرستاری، مرکز تحقیقات طب گرمسیری و عفونی خلیج فارس، پژوهشکده علوم زیست پزشکی خلیج فارس، دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، بوشهر، ایران.
۵. نویسنده مسئول: مربی پرستاری، دانشکده پرستاری، دانشکده علوم پزشکی گراش، گراش، ایران.
تلفن تماس: ۰۷۱۵۲۴۴۸۱۰۱ sedighe.yegane@yahoo.comEmail:
چکیده
مقدمه: میزان قابل توجه ناامنی غذایی در شهر بوشهر لزوم شناسایی برخی عوامل مرتبط با ناامنی غذایی در خانواده را الزامی نموده است. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط امنیت غذایی خانواده با حمایت اجتماعی دریافت شده در مادران بوشهری دارای کودک 12- 7 سال طراحی گردید.
روش بررسی: در این مطالعه مقایسه ای شاهد دار از نوع مقطعی ، 153 مادر دارای کودک12-7 سال در شهر بوشهر با نمونه گیری به روش سهمیه ای انتخاب گردید. جهت نمونه گیری ابتدا پرسش نامه 18 گویه ای امنیت غذایی وزارت کشاورزی ایالت متحده توسط مادران تکمیل شد تا دو گروه امن و ناامن ایجاد گردد و سپس پرسشنامه حمایت اجتماعی دریافت شده توسط ایشان تکمیل گردید. برای آنالیز نتایج از رگرسیون لجستیک، آمار توصیفی، کای دو و تی تست در سطح معناداری کمتر از 05/0 استفاده گردید.
یافته ها: از 153 مادر وارد شده به مطالعه (6/%36) دارای تحصیلات دیپلم بوده و تنها2/22 درصد شاغل بودند. خانواده مادران با تحصیلات بالاتر بیشتر در گروه امن غذایی قرار داشتند(χ2=10/22 و 05/0p=) . همچنین در خانواده های امن غذایی میانگین سن کودک کمتر از خانواده های ناامن غذایی(13/2-=t و 03/0=p) بود. میزان حمایت دریافت شده در5/74 درصد از مادران بالا گزارش گردید. رگرسیون لجستیک ارتباط مثبت ضعیف معناداری(02/1 OR=و 002/0 p=) را میان حمایت دریافت شده و امنیت غذایی ازدیدگاه مادران نشان داد.
نتیجه گیری: باتوجه به ارتباط ضعیف میان امنیت غذایی خانواده و حمایت اجتماعی دریافت شده توسط مادر، سنجش دیگر مولفه های مرتبط با ناامنی غذایی مانند حمایت اجتماعی درک شده و حمایت اجتماعی دریافت شده در خانواده های تحت پوشش سازمان های حمایتی توصیه میگردد.
واژه های کلیدی: حمایت اجتماعی دریافت شده، مادر، کودک سن مدرسه، امنیت غذایی
مقدمه
امنیت غذایی یکی از ابعاد بسیار مهم سلامت خانواده می باشد و به عنوان دستیابی به زندگی سالم و فعال با دسترسی و استفاده از مواد غذایی کافی و مناسب، در تمامی ایام سال تعریف می گردد(1). امنیت غذایی با افزایش کارایی و ظرفیت یادگیری افراد، عدم ابتلا به بیماری های حاد و مزمن، سلامت ذهنی، روانی و اجتماعی سبب تقویت و پیشرفت جوامع می گردد و یک اولویت راهبردی در جهت افزایش سلامت زنان و کودکان می باشد(2).
مطابق آخرین مطالعات، میزان ناامنی غذایی(عدم دستیابی به غذای کافی و متناسب با نیاز بدن در تمامی ایام) در ایران در حدود 50 درصد براورد گردیده است که میزان بالایی را به خود اختصاص داده است و زنان یکی از مهم ترین گروههای ناامن غذایی را تشکیل میدهند (4،3). استان بوشهر یکی از استان های درگیر ناامنی غذایی در ایران است که در مطالعات متفاوت میزان ناامنی غذایی در قسمت های مختلف آن بیش از 40 درصد برآورد گردیده است و این میزان با توجه به بحران کووید-19 و مشکلات اقتصادی افزایش یافته است (8-5 ،3).
مطالعات متعددی در زمینه شناخت عوامل موثر و مرتبط با امنیت غذایی خانواده انجام گردیده است که تئوری های قبلی ناامنی غذایی مبنی بر دسترسی صرف به مواد غذایی، کفایت کافی جهت براورده سازی تعریف امنیت غذایی خانواده را ندارد(7). پژوهش انجام شده توسط امیلی موته آبیان می نماید که هنوز مشخص نیست چه عوامل اضافی بر امنیت غذایی تاثیرگذار هستند(9). از سویی دیگر بیان می شود ناامنی غذایی تنها به وضعیت مالی خانواده بستگی ندارد و عوامل متعدد جمعیتی، سیاسی، آموزش، محیط و دیگر عوامل بر آن موثر می باشد(10).
در این میان کودکان نیز از گروههای آسیب پذیر تغذیه ای می باشند(11). با توجه به مطالعات پیشین، کودکان سن مدرسه در بوشهر کفایت مناسب تغذیه از تمامی گروههای غذایی را نداشته(12) و با ورود به مدارس و گذراندن اوقاتی خارج از منزل، کودکان از تغذیه صرف توسط خانواده، به خودکفایی در انتخاب وعده های واسطه تغذیه ای رسیده اند و در معرض خطرات تغذیه ای مانند چاقی و کوتاه قدی خواهند بود(13). لذا می توان خانواده دارای کودک سن مدرسه را گروهی اولویت دار جهت بررسی امنیت غذایی بیان نمود(14).
سلامت فرد و خانواده به فاکتورهای اجتماعی نیز وابسته می باشد که از جمله آنها میتوان به حمایت اجتماعی اشاره نمود(15). حمایت اجتماعی عبارت است از کسب دانش و آگاهی، کمک‌های مادی، توصیه‌های سلامتی و حمایت عاطفی از افراد دیگری که بخشی از شبکه اجتماعی مانند همسر، بستگان و دوستان می‌باشند. حمایت اجتماعی مفهومی است که عموماً به عنوان دریافت کمک هدفمند از جانب دیگران در شرایط دشوار زندگی درک می‌شود و سبب بهبود هویت و نقش ها در خانواده گردیده و بر موفقیت خانواده در دستیابی به غذا و استفاده مناسب از آن موثر می باشد (17،16). سند مردم سالم تا سال 2030 در ایالت متحده آمریکا، حمایت اجتماعی را به عنوان یکی از 5 فاکتور موثر بر تامین امنیت غذایی معرفی می نماید و آن را به عنوان((محله و محیط ساخته شده)) بیان می نماید(18).
حمایت اجتماعی نقشی مهم در بهزیستی ذهنی، روانی و جسمی
ایفا می نماید(19) و بیشتر بر پایه عملکرد زنان خانواده می باشد(20). حمایت اجتماعی به دو دسته ادراک شده و دریافت شده تقسیم میگردد که حمایت دریافت شده میزان برخورداری از حمایت آشکار و حمایت ادراک شده، حمایت عاطفی را شامل می گردد(21).
مطالعات نشان داده اند که حمایت دریافت شده اغلب با نیازهای ضروری همراه است و با سلامتی و کاهش استرس رابطه مثبتی دارد و نقش مهمی را در امنیت غذایی ایفا می نماید(22)، اما باید به خاطر داشت که حمایت اجتماعی مانند شمشیر دو لبه است و می تواند سبب انزوا و بدتر شدن شرایط خانواده و فرد گردد به خصوص در زمانی که آنها حمایت اجتماعی را درخواست نکرده باشند(23).
از سویی دیگر هوا یونگ لی 2022 بیان می کند در جوامعی که اکثریت افراد در ناامنی غذایی به سر می برند اغلب منابع زیادی برای به اشتراک گذاری وجود ندارد هرچند که فرهنگ کمک رسانی و حمایت اجتماعی بالا باشد. او نیاز به مطالعات بیشتری جهت تصمیم گیری در مورد ارتباط این دو با توجه به تاکید فراوان بر حمایت اجتماعی بیان می نماید(24).
تاکنون مطالعه ای دیدگاه مادران به عنوان پایه اصلی و تاثیرگذار بر امنیت غذایی خانواده را مبنی بر حمایت اجتماعی دریافت شده در ارتباط با امنیت غذایی خانواده در شهر بوشهر بررسی ننموده است و با توجه به وضعیت ناامنی غذایی در شهر بوشهر، تحلیل عوامل مرتبط با امنیت غذایی کودکان و سپس مداخلاتی جهت افزایش امنیت غذایی در وضعیت کنونی در شهر بوشهر یک اولویت محسوب می گردد.
لذا، مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط امنیت غذایی خانواده با
حمایت اجتماعی دریافت شده در مادران بوشهری دارای کودک سن مدرسه طراحی گردید.
روش بررسی
این مطالعه یک مطالعه مقایسه ای شاهد دار از نوع مقطعی با حجم نمونه 153 مادر دارای کودک سن مدرسه 7-12 سال (80 مادر در خانواده ناامن غذایی و 73 مادر در خانواده امن غذایی به عنوان شاهد بود.
با درنظر گرفتن سطح اطمینان 95 درصد، توان آزمون 80 درصد، نسبت شانس43/0 در خصوص رابطه حمایت اجتماعی با امنیت غذایی، حجم نمونه در هر گروه 66 نفر تعیین که با در نظر گرفتن 10 درصد ریزش، حجم نمونه در هر گروه 74 نفر و در مجموع 153 نفرانتخاب گردید. جامعه هدف، مدارس ابتدایی شهر بوشهر بود که چهار مدرسه به صورت طبقه ای(2 مدرسه غیرانتفاعی دخترانه و پسرانه و دو مدرسه دولتی دخترانه و پسرانه) انتخاب گردید.
معیارهای ورود مادران به مطالعه شامل در قید حیات بودن والدین، جدا نشدن والدین و دسترسی به شبکه های اجتماعی و معیار خروج عدم تکمیل مناسب پرسش نامه بود. پس از ورود به مدارس، نمونه گیری از دانش آموزان به صورت سهمیه ای در هر پایه و تصادفی ساده درکلاس تا رسیدن به حجم نمونه مورد نظر از خانوارهای امن و ناامن غذایی با تکمیل پرسش نامه امنیت غذایی خانوار ادامه یافت. در ادامه پرسش نامه حمایت اجتماعی دریافت شده توسط هر دو گروه مادران تکمیل گردیده و داده ها به نسخه 24 SPSS وارد گردید.
ابزار گردآوری داده‌ها شامل فرم اطلاعات جمعیت شناختی محقق ساخته، پرسشنامه حمایت اجتماعی دریافت شده و پرسشنامه امنیت غذایی خانواده وزارت کشاورزی ایالت متحده بود.
پرسش نامه حمایت اجتماعی دریافت شده توسط شربورن و استوارت در سال 1991 طراحی گردید. این پرسش نامه دارای پنج زیرمقیاس و 19 گویه در سه سطح حمایت اجتماعی کم، متوسط و زیاد می باشد. نمره بین 19 تا 38 حمایت اجتماعی دریافت شده کم، بین 38 تا 57 میزان برخورداری فرد از حمایت اجتماعی متوسط و نمره بالاتر از 57، میزان برخورداری فرد از حمایت اجتماعی زیاد را نشان می دهد. پایین‌ترین امتیاز در این آزمون 19 و بیشترین امتیاز 95 است. نمره بالای کل آزمون در این مقیاس بیانگر این است که آزمودنی از حمایت اجتماعی دریافت شده مطلوبی برخوردار است. این ابزار در ایران روا و پایا با ضریب آلفای کرونباخ 97/0 می باشد(25).
جهت سنجش امنیت غذایی خانواده از پرسش نامه امنیت غذایی وزارت کشاورزی ایالت متحده آمریکا استفاده گردید. این پرسشنامه دارای دو بخش است. بخش اول برای همه خانوادهها (از سؤال یک تا ده) و بخش دوم برای خانواده های دارای فرزند زیر 18 سال (از سؤال 11 تا 18) می‌باشد. طیف امتیاز این پرسش نامه صفر تا 18 می باشد که خانواده با امتیاز (صفر تا دو)، از نظر امنیت غذایی، در محدوده امن غذایی و خانواده هایی با امتیاز (سه تا هجده) در وضعیت ناامن غذایی می باشند. ناامن غذایی بدون گرسنگی (سه الی پنج)، ناامن غذایی با گرسنگی متوسط (شش الی هشت) و ناامن غذایی با گرسنگی شدید(نه الی ده)می باشد. این ابزار نیز در ایران روا و پایا با ضریب آلفای کرونباخ 79/0 می باشد(26).
در این تحقیق از آمار توصیفی شامل مـیانگین و انحـراف معیار
جهت توصیف متغیرهای کمی و فراوانی و درصد جهت توصیف متغیرهای کیفی استفاده شده است. برای بررسی تطابق توزیع متغیرهای اصلی با توزیع نرمال از آزمون شاپیرو-ویلک استفاده گردید. جهت سنجش و مقایسه متغیرهای دموگرافیک بین دو گروه امن و ناامن غذایی از آزمون مجذور کای (متغیرهای کیفی) و آزمون تی مستقل (متغیرهای کمی) استفاده شد. جهت ارتباط حمایت اجتماعی بین دو گروه امن و نا امن غذایی از رگرسیون لجستیک استفاده گردید. در کلیه تجزیه و تحلیل‌ها سطح معنی داری کمتر از 05/0 می باشد.
یافته ها
در مجموع 153 مادر در دو گروه امن و ناامن غذایی به مطالعه وارد شدند که اکثر ایشان دارای تحصیلات دیپلم(6%/36) و کارشناسی(34%) بوده و تنها 2/22 درصد شاغل بودند. مادران دارای حداقل سن 27 سال و حداکثر سن 53 با میانگین و انحراف معیار01/5±33/37 بودند. 49 درصد(75 نفر)کودکان مطالعه پسر و مابقی دختر( 78 نفر) بودند. کودکان از هر شش پایه ابتدایی در مطالعه وجود داشتند که بیشترین فراوانی مربوط به پایه‌های دوم با 2/22درصد و پایه پنجم با 9/20 درصد و میانگین و انحراف معیار سنی 98/1± 08/9 بودند. پدران خانواده بیشتر دارای تحصیلات دیپلم(4/%26) و کارشناسی(1/%35) بوده و 51 درصد از آنها کارمند بودند. اکثرخانواده ها درامد ماهیانه بین 5 تا ده میلیون تومان(3/%69) داشته و (5/%10) درامدی پایین تر از 5 میلیون داشتند. همچنین اکثر خانواده دارای یک(2/%18) تا دو فرزند(1/%62) بودند (جدول 1).
در خانوارهای با ناامنی غذایی، حدود 28 درصد ناامن غذایی بدون گرسنگی، 20 درصد ناامن غذایـی با گرسنگی متـوسط و
حدود 4 درصد ناامن غذایی با گرسنگی شدید بودند.
جهت بررسی ارتباط شاخص های جمعیت شناختی با امنیت غذایی خانواده در دو گروه امن و نامن غذایی از آزمون کای دو و تی تست استفاده گردید که نتایج نشان داد تنها بین تحصیلات مادر و سن کودک با امنیت غذایی خانواده ارتباط وجود دارد. به گونه ای که خانواده مادران با تحصیلات بالاتر بیشتر در گروه امن غذایی قرار داشتند(χ2=10/22 و 05/0p=). در ارتباط با سن کودک، نتایج نشان داد که در خانواده های امن غذایی میانگین سن کودک کمتر از خانواده های ناامن غذایی می باشد(13/2-=t و 03/0=p ).(جدول 2)
در ادامه محاسبه فراوانی حمایت اجتماعی دریافت شده توسط مادران نشان داد که 2/5 درصد مادران حمایت اجتماعی کم،3/20 درصد حمایت متوسط و 5/74 درصد حمایت زیاد دریافت نموده اند. همچنین بررسی میانگین و انحراف معیار حمایت اجتماعی دریافت شده توسط مادران نشان داد که مادران مورد مطالعه از حمایت اجتماعی بالایی(96/19 ± 78/70) برخوردار می باشند.
جهت بررسی مقایسه ای زیر مقیاس های حمایت اجتماعی دریافت شده مادران در دو گروه امن و ناامن غذایی از تی تست استفاده گردید؛ نتایج نشان داد که نمره میانگین و انحراف معیار حمایت اجتماعی دریافت شده مادران در تمامی زیر حیطه های حمایت اجتماعی دریافت شده و حمایت اجتماعی کل به طور معناداری در گروه امن غذایی خانواده بیش از ناامن غذایی می باشد. در واقع می توان بیان نمود که حمایت اجتماعی دریافت شده مادران، سبب بهبود امنیت غذایی خانواده می گردد(جدول 3).
نهایتاً جهت بررسی همبستگی میان امنیت غذایی و حمایت اجتماعی از رگرسیون لجستیک استفاده گردید که امنیت غذایی (ناامن و امن) به عنوان متغیر وابسته و نمره کل حمایت اجتماعی به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که با هر نمره افزایش در حمایت اجتماعی دریافت شده، شانس امنیت غذایی 02/1 برابر میگردد. در واقع بین حمایت اجتماعی دریافت شده مادر و امنیت غذایی خانواده ارتباط مثبت ضعیفی برقرار می باشد( جدول 4).
امنیت غذایی یکی از ابعاد بسیار مهم سلامت خانواده می باشد و به عنوان دستیابی به زندگی سالم و فعال با دسترسی و استفاده از مواد غذایی کافی و مناسب، در تمامی ایام سال تعریف می گردد(1). امنیت غذایی با افزایش کارایی و ظرفیت یادگیری افراد، عدم ابتلا به بیماری های حاد و مزمن، سلامت ذهنی، روانی و اجتماعی سبب تقویت و پیشرفت جوامع می گردد و یک اولویت راهبردی در جهت افزایش سلامت زنان و کودکان می باشد(2).
مطابق آخرین مطالعات، میزان ناامنی غذایی(عدم دستیابی به غذای کافی و متناسب با نیاز بدن در تمامی ایام) در ایران در حدود 50 درصد براورد گردیده است که میزان بالایی را به خود اختصاص داده است و زنان یکی از مهم ترین گروههای ناامن غذایی را تشکیل میدهند (4،3). استان بوشهر یکی از استان های درگیر ناامنی غذایی در ایران است که در مطالعات متفاوت میزان ناامنی غذایی در قسمت های مختلف آن بیش از 40 درصد برآورد گردیده است و این میزان با توجه به بحران کووید-19 و مشکلات اقتصادی افزایش یافته است (8-5 ،3).
مطالعات متعددی در زمینه شناخت عوامل موثر و مرتبط با امنیت غذایی خانواده انجام گردیده است که تئوری های قبلی ناامنی غذایی مبنی بر دسترسی صرف به مواد غذایی، کفایت کافی جهت براورده سازی تعریف امنیت غذایی خانواده را ندارد(7). پژوهش انجام شده توسط امیلی موته آبیان می نماید که هنوز مشخص نیست چه عوامل اضافی بر امنیت غذایی تاثیرگذار هستند(9). از سویی دیگر بیان می شود ناامنی غذایی تنها به وضعیت مالی خانواده بستگی ندارد و عوامل متعدد جمعیتی، سیاسی، آموزش، محیط و دیگر عوامل بر آن موثر می باشد(10).
در این میان کودکان نیز از گروههای آسیب پذیر تغذیه ای می باشند(11). با توجه به مطالعات پیشین، کودکان سن مدرسه در بوشهر کفایت مناسب تغذیه از تمامی گروههای غذایی را نداشته(12) و با ورود به مدارس و گذراندن اوقاتی خارج از منزل، کودکان از تغذیه صرف توسط خانواده، به خودکفایی در انتخاب وعده های واسطه تغذیه ای رسیده اند و در معرض خطرات تغذیه ای مانند چاقی و کوتاه قدی خواهند بود(13). لذا می توان خانواده دارای کودک سن مدرسه را گروهی اولویت دار جهت بررسی امنیت غذایی بیان نمود(14).
سلامت فرد و خانواده به فاکتورهای اجتماعی نیز وابسته می باشد که از جمله آنها میتوان به حمایت اجتماعی اشاره نمود(15). حمایت اجتماعی عبارت است از کسب دانش و آگاهی، کمک‌های مادی، توصیه‌های سلامتی و حمایت عاطفی از افراد دیگری که بخشی از شبکه اجتماعی مانند همسر، بستگان و دوستان می‌باشند. حمایت اجتماعی مفهومی است که عموماً به عنوان دریافت کمک هدفمند از جانب دیگران در شرایط دشوار زندگی درک می‌شود و سبب بهبود هویت و نقش ها در خانواده گردیده و بر موفقیت خانواده در دستیابی به غذا و استفاده مناسب از آن موثر می باشد (17،16). سند مردم سالم تا سال 2030 در ایالت متحده آمریکا، حمایت اجتماعی را به عنوان یکی از 5 فاکتور موثر بر تامین امنیت غذایی معرفی می نماید و آن را به عنوان((محله و محیط ساخته شده)) بیان می نماید(18).
حمایت اجتماعی نقشی مهم در بهزیستی ذهنی، روانی و جسمی
ایفا می نماید(19) و بیشتر بر پایه عملکرد زنان خانواده می باشد(20). حمایت اجتماعی به دو دسته ادراک شده و دریافت شده تقسیم میگردد که حمایت دریافت شده میزان برخورداری از حمایت آشکار و حمایت ادراک شده، حمایت عاطفی را شامل می گردد(21).
مطالعات نشان داده اند که حمایت دریافت شده اغلب با نیازهای ضروری همراه است و با سلامتی و کاهش استرس رابطه مثبتی دارد و نقش مهمی را در امنیت غذایی ایفا می نماید(22)، اما باید به خاطر داشت که حمایت اجتماعی مانند شمشیر دو لبه است و می تواند سبب انزوا و بدتر شدن شرایط خانواده و فرد گردد به خصوص در زمانی که آنها حمایت اجتماعی را درخواست نکرده باشند(23).
از سویی دیگر هوا یونگ لی 2022 بیان می کند در جوامعی که اکثریت افراد در ناامنی غذایی به سر می برند اغلب منابع زیادی برای به اشتراک گذاری وجود ندارد هرچند که فرهنگ کمک رسانی و حمایت اجتماعی بالا باشد. او نیاز به مطالعات بیشتری جهت تصمیم گیری در مورد ارتباط این دو با توجه به تاکید فراوان بر حمایت اجتماعی بیان می نماید(24).
تاکنون مطالعه ای دیدگاه مادران به عنوان پایه اصلی و تاثیرگذار بر امنیت غذایی خانواده را مبنی بر حمایت اجتماعی دریافت شده در ارتباط با امنیت غذایی خانواده در شهر بوشهر بررسی ننموده است و با توجه به وضعیت ناامنی غذایی در شهر بوشهر، تحلیل عوامل مرتبط با امنیت غذایی کودکان و سپس مداخلاتی جهت افزایش امنیت غذایی در وضعیت کنونی در شهر بوشهر یک اولویت محسوب می گردد.
لذا، مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط امنیت غذایی خانواده با
حمایت اجتماعی دریافت شده در مادران بوشهری دارای کودک سن مدرسه طراحی گردید.
روش بررسی
این مطالعه یک مطالعه مقایسه ای شاهد دار از نوع مقطعی با حجم نمونه 153 مادر دارای کودک سن مدرسه 7-12 سال (80 مادر در خانواده ناامن غذایی و 73 مادر در خانواده امن غذایی به عنوان شاهد بود.
با درنظر گرفتن سطح اطمینان 95 درصد، توان آزمون 80 درصد، نسبت شانس43/0 در خصوص رابطه حمایت اجتماعی با امنیت غذایی، حجم نمونه در هر گروه 66 نفر تعیین که با در نظر گرفتن 10 درصد ریزش، حجم نمونه در هر گروه 74 نفر و در مجموع 153 نفرانتخاب گردید. جامعه هدف، مدارس ابتدایی شهر بوشهر بود که چهار مدرسه به صورت طبقه ای(2 مدرسه غیرانتفاعی دخترانه و پسرانه و دو مدرسه دولتی دخترانه و پسرانه) انتخاب گردید.
معیارهای ورود مادران به مطالعه شامل در قید حیات بودن والدین، جدا نشدن والدین و دسترسی به شبکه های اجتماعی و معیار خروج عدم تکمیل مناسب پرسش نامه بود. پس از ورود به مدارس، نمونه گیری از دانش آموزان به صورت سهمیه ای در هر پایه و تصادفی ساده درکلاس تا رسیدن به حجم نمونه مورد نظر از خانوارهای امن و ناامن غذایی با تکمیل پرسش نامه امنیت غذایی خانوار ادامه یافت. در ادامه پرسش نامه حمایت اجتماعی دریافت شده توسط هر دو گروه مادران تکمیل گردیده و داده ها به نسخه 24 SPSS وارد گردید.
ابزار گردآوری داده‌ها شامل فرم اطلاعات جمعیت شناختی محقق ساخته، پرسشنامه حمایت اجتماعی دریافت شده و پرسشنامه امنیت غذایی خانواده وزارت کشاورزی ایالت متحده بود.
پرسش نامه حمایت اجتماعی دریافت شده توسط شربورن و استوارت در سال 1991 طراحی گردید. این پرسش نامه دارای پنج زیرمقیاس و 19 گویه در سه سطح حمایت اجتماعی کم، متوسط و زیاد می باشد. نمره بین 19 تا 38 حمایت اجتماعی دریافت شده کم، بین 38 تا 57 میزان برخورداری فرد از حمایت اجتماعی متوسط و نمره بالاتر از 57، میزان برخورداری فرد از حمایت اجتماعی زیاد را نشان می دهد. پایین‌ترین امتیاز در این آزمون 19 و بیشترین امتیاز 95 است. نمره بالای کل آزمون در این مقیاس بیانگر این است که آزمودنی از حمایت اجتماعی دریافت شده مطلوبی برخوردار است. این ابزار در ایران روا و پایا با ضریب آلفای کرونباخ 97/0 می باشد(25).
جهت سنجش امنیت غذایی خانواده از پرسش نامه امنیت غذایی وزارت کشاورزی ایالت متحده آمریکا استفاده گردید. این پرسشنامه دارای دو بخش است. بخش اول برای همه خانوادهها (از سؤال یک تا ده) و بخش دوم برای خانواده های دارای فرزند زیر 18 سال (از سؤال 11 تا 18) می‌باشد. طیف امتیاز این پرسش نامه صفر تا 18 می باشد که خانواده با امتیاز (صفر تا دو)، از نظر امنیت غذایی، در محدوده امن غذایی و خانواده هایی با امتیاز (سه تا هجده) در وضعیت ناامن غذایی می باشند. ناامن غذایی بدون گرسنگی (سه الی پنج)، ناامن غذایی با گرسنگی متوسط (شش الی هشت) و ناامن غذایی با گرسنگی شدید(نه الی ده)می باشد. این ابزار نیز در ایران روا و پایا با ضریب آلفای کرونباخ 79/0 می باشد(26).
در این تحقیق از آمار توصیفی شامل مـیانگین و انحـراف معیار
جهت توصیف متغیرهای کمی و فراوانی و درصد جهت توصیف متغیرهای کیفی استفاده شده است. برای بررسی تطابق توزیع متغیرهای اصلی با توزیع نرمال از آزمون شاپیرو-ویلک استفاده گردید. جهت سنجش و مقایسه متغیرهای دموگرافیک بین دو گروه امن و ناامن غذایی از آزمون مجذور کای (متغیرهای کیفی) و آزمون تی مستقل (متغیرهای کمی) استفاده شد. جهت ارتباط حمایت اجتماعی بین دو گروه امن و نا امن غذایی از رگرسیون لجستیک استفاده گردید. در کلیه تجزیه و تحلیل‌ها سطح معنی داری کمتر از 05/0 می باشد.
یافته ها
در مجموع 153 مادر در دو گروه امن و ناامن غذایی به مطالعه وارد شدند که اکثر ایشان دارای تحصیلات دیپلم(6%/36) و کارشناسی(34%) بوده و تنها 2/22 درصد شاغل بودند. مادران دارای حداقل سن 27 سال و حداکثر سن 53 با میانگین و انحراف معیار01/5±33/37 بودند. 49 درصد(75 نفر)کودکان مطالعه پسر و مابقی دختر( 78 نفر) بودند. کودکان از هر شش پایه ابتدایی در مطالعه وجود داشتند که بیشترین فراوانی مربوط به پایه‌های دوم با 2/22درصد و پایه پنجم با 9/20 درصد و میانگین و انحراف معیار سنی 98/1± 08/9 بودند. پدران خانواده بیشتر دارای تحصیلات دیپلم(4/%26) و کارشناسی(1/%35) بوده و 51 درصد از آنها کارمند بودند. اکثرخانواده ها درامد ماهیانه بین 5 تا ده میلیون تومان(3/%69) داشته و (5/%10) درامدی پایین تر از 5 میلیون داشتند. همچنین اکثر خانواده دارای یک(2/%18) تا دو فرزند(1/%62) بودند (جدول 1).
در خانوارهای با ناامنی غذایی، حدود 28 درصد ناامن غذایی بدون گرسنگی، 20 درصد ناامن غذایـی با گرسنگی متـوسط و
حدود 4 درصد ناامن غذایی با گرسنگی شدید بودند.
جهت بررسی ارتباط شاخص های جمعیت شناختی با امنیت غذایی خانواده در دو گروه امن و نامن غذایی از آزمون کای دو و تی تست استفاده گردید که نتایج نشان داد تنها بین تحصیلات مادر و سن کودک با امنیت غذایی خانواده ارتباط وجود دارد. به گونه ای که خانواده مادران با تحصیلات بالاتر بیشتر در گروه امن غذایی قرار داشتند(χ2=10/22 و 05/0p=). در ارتباط با سن کودک، نتایج نشان داد که در خانواده های امن غذایی میانگین سن کودک کمتر از خانواده های ناامن غذایی می باشد(13/2-=t و 03/0=p ).(جدول 2)
در ادامه محاسبه فراوانی حمایت اجتماعی دریافت شده توسط مادران نشان داد که 2/5 درصد مادران حمایت اجتماعی کم،3/20 درصد حمایت متوسط و 5/74 درصد حمایت زیاد دریافت نموده اند. همچنین بررسی میانگین و انحراف معیار حمایت اجتماعی دریافت شده توسط مادران نشان داد که مادران مورد مطالعه از حمایت اجتماعی بالایی(96/19 ± 78/70) برخوردار می باشند.
جهت بررسی مقایسه ای زیر مقیاس های حمایت اجتماعی دریافت شده مادران در دو گروه امن و ناامن غذایی از تی تست استفاده گردید؛ نتایج نشان داد که نمره میانگین و انحراف معیار حمایت اجتماعی دریافت شده مادران در تمامی زیر حیطه های حمایت اجتماعی دریافت شده و حمایت اجتماعی کل به طور معناداری در گروه امن غذایی خانواده بیش از ناامن غذایی می باشد. در واقع می توان بیان نمود که حمایت اجتماعی دریافت شده مادران، سبب بهبود امنیت غذایی خانواده می گردد(جدول 3).
نهایتاً جهت بررسی همبستگی میان امنیت غذایی و حمایت اجتماعی از رگرسیون لجستیک استفاده گردید که امنیت غذایی (ناامن و امن) به عنوان متغیر وابسته و نمره کل حمایت اجتماعی به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که با هر نمره افزایش در حمایت اجتماعی دریافت شده، شانس امنیت غذایی 02/1 برابر میگردد. در واقع بین حمایت اجتماعی دریافت شده مادر و امنیت غذایی خانواده ارتباط مثبت ضعیفی برقرار می باشد( جدول 4).
جدول ۱: توزیع فراوانی مشخصات جمعیت شناختی خانواده های شرکت کننده در مطالعه
| متغیر | فراوانی | درصد | |
| تحصیلات مادر | ابتدایی | 3 | 2 |
| سیکل | 6 | 9/3 | |
| دیپلم | 56 | 6/36 | |
| فوق دیپلم | 24 | 7/15 | |
| کارشناسی | 52 | 34 | |
| کارشناسی ارشد | 12 | 7 | |
| تحصیلات پدر | ابتدایی | 2 | 7/1 |
| سیکل | 12 | 1/8 | |
| دیپلم | 39 | 4/26 | |
| فوق دیپلم | 26 | 6/17 | |
| کارشناسی | 52 | 1/35 | |
| کارشناسی ارشد | 17 | 5/11 | |
| شغل مادر | خانه دار | 119 | 8/77 |
| شاغل | 34 | 2/22 | |
| شغل پدر | کارمند | 78 | 51 |
| آزاد | 64 | 8/41 | |
| بازنشسته | 7 | 6/4 | |
| بیکار | 4 | 6/2 | |
| درآمد ماهیانه خانواده (میلیون) | 5> | 16 | 5/10 |
| 5-10 | 106 | 3/69 | |
| 10-20 | 28 | 3/18 | |
| 20> | 3 | 2 | |
| تعداد فرزند | 1 | 28 | 3/18 |
| 2 | 95 | 1/62 | |
| 3 | 25 | 3/16 | |
| 4 | 5 | 3/3 | |
جدول 2: بررسی ارتباط متغیرهای دموگرافیک با امنیت غذایی خانواده های مشارکت کننده در مطالعه به تفکیک در دو گروه امن و نا امن غذایی
| متغیر | امنیت غذایی | χ2 | p-value* | ||
| امن غذایی تعداد (درصد) |
ناامن غذایی تعداد (درصد) |
||||
| جنسیت کودک | پسر | (9/47)35 | (50)40 | 064/0 | 8/0 |
| دختر | (1/52)38 | (50)40 | |||
| تحصیلات مادر | ابتدایی | (4/1)1 | (5/2)2 | 22/10 | 05/0 |
| سیکل | (4/1)1 | (3/6)5 | |||
| دیپلم | (4/27)20 | (45)36 | |||
| فوق دیپلم | (5/20)15 | (3/11)9 | |||
| کارشناسی | (4/38)28 | (30)24 | |||
| کارشناسی ارشد | (11)8 | (5)4 | |||
| تحصیلات پدر | ابتدایی | (0)0 | (6/2)2 | 12/8 | 12/0 |
| سیکل | (9/2)2 | (8/12)10 | |||
| دیپلم | (3/24)17 | (2/28)22 | |||
| فوق دیپلم | (4/21)15 | (1/14)11 | |||
| کارشناسی | (1/37)26 | (3/33)26 | |||
| کارشناسی ارشد | (3/14)10 | (9)7 | |||
| شغل مادر | خانه دار | (3/75)55 | (80)64 | 47/0 | 48/0 |
| شاغل | (7/24)18 | (20)16 | |||
| شغل پدر | کارمند | (2/56)41 | (3/46)37 | 01/2 | 58/0 |
| آزاد | (4/38)28 | (45)36 | |||
| بازنشسته | (1/4)3 | (5)4 | |||
| بیکار | (4/1)1 | (8/3)3 | |||
| درامد خانواده | کمتر از 5 میلیون | (2/8)6 | (5/12)10 | 95/4 | 17/0 |
| 5-10 میلیون | (8/65)48 | (5/72)58 | |||
| 10-20 میلیون | (3/23)17 | (8/13)11 | |||
| بیش از 20 میلیون | (7/2)2 | (3/1)1 | |||
| تعداد فرزندان | 1 | (2/19)14 | (5/17)14 | 06/5 | 16/0 |
| 2 | (8/65)48 | (8/58)47 | |||
| 3 | (1/15)11 | (5/17)14 | |||
| 4 | (0)0 | (3/6)5 | |||
جدول۳ : بررسی مقایسه ای زیرمقیاس های حمایت اجتماعی دریافت شده مادران در دو گروه امن و ناامن غذایی خانواده
| حمایت اجتماعی | امنیت غذایی | میانگین | انحراف معیار | t | p * |
| اطلاعاتی- هیجانی | امن | 00/31 | 71/7 | 97/2 | 003/0 |
| ناامن | 95/26 | 00/9 | |||
| ملموس | امن | 68/15 | 51/4 | 74/2 | 007/0 |
| ناامن | 48/13 | 37/5 | |||
| تعامل اجتماعی مثبت | امن | 79/12 | 02/3 | 71/2 | 007/0 |
| ناامن | 33/11 | 06/3 | |||
| مهربانی | امن | 69/12 | 77/2 | 56/3 | 001/0 p< |
| ناامن | 83/10 | 65/3 | |||
| کل | امن | 12/76 | 12/17 | 28/3 | 001/0 p< |
| ناامن | 91/65 | 20/21 |
جدول4 : رگرسیون لجستیک ارتباط حمایت اجتماعی دریافت شده مادر با امنیت غذایی خانواده های شرکت کننده در مطالعه
| متغیر مستقل | امنیت غذایی خانواده (متغیر وابسته) | |||
| بتا (B) | OR | P-value* | فاصله اطمینان 95% | |
| حمایت اجتماعی | 028/0 | 02/1 | 002/0 | 04/1- 01/1 |
بحث و نتیجه گیری
این مطالعه مقایسه ای با هدف بررسی ارتباط ناامنی غذایی با حمایت اجتماعی دریافت شده از دیدگاه مادران انجام گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که از میان فاکتورهای دموگرافیک تنها میان تحصیلات مادر خانواده و سن کودک با امنیت غذایی ارتباط وجود داشت. در واقع میتوان گفت در خانواده های امن غذایی تحصیلات مادر بالاتر بوده است که با مطالعه هنرور در سال 2023 در شمال ایران که بر روی 5129 خانواده استان گلستان انجام گردید هم جهـت می باشد. نتایج مطالعـه هنرور
سطح تحصیـلات مادر را یکی از شاخص های دمـوگرافیـک
مرتبط با امنیت غذایی می داند(4).
به نظر می رسد مادران با تحصیلات بالاتر با جستجوی منابع غذایی مناسب و یادگیری مطالب مرجع مرتبط با امنیت غذایی، سبب بهبود روند امنیت غذایی در خانواده میگردند. جائون لی در سال 2019 تحصیلات مادر را یکی از دلایل عمده در عدم گرایش فرزند دختر خانواده به فست فود بیان نمود و افزایش تحصیلات مادر خانواده را یکی از راههای کاهش مصرف مواد غذایی غیرمفید می داند(27). همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که سن کودک در خانواده های امن غذایی پایین تر می باشد. در این رابطه می توان گفت که مادران کودک کم سن و وابسته به مادر، احتمالا مراقبت و نظارت بیشتری را در زمینه تغذیه کودک و نظارت بر غذای کودک داشته تا مادران با کودک سن بالاتر و کودکان بزرگتر احتمالا وعده های بیشتری را در خارج از خانه مصرف می کنند که در راستای مطالعه شین یانگ جون و همکاران در سال 2019 می باشد. وی این موضوع را یک روش حفاظتی مادران جهت کودکان کم سال خانواده می داند(28). همچنین ممکن است مادران خانواده به دلیل کاهش نظارت، درک کمتری از میزان امنیت/ ناامنی غذایی کودک با سن بالاتر داشته باشند(29).
در این مطالعه شواهدی جهت ارتباط درآمد خانواده و امنیت غذایی در دو گروه امن و ناامنی غذایی یافت نشد. با توجه به اینکه افراد حاضر در مطالعه اکثرا درآمد پایین دارند و بهبود این امر نیاز به تلاش هایی در سطح ملی دارد، لذا به نظر می رسد درامد شاخص مناسبی برای تفکیک خانواده های امن و ناامن نبوده است و نیاز به مطالعه غیر متجانسی از انواع درآمدها برای بررسی درآمد در خانواده های بوشهری و میزان همبستگی با امنیت غذایی نیاز می باشد. نتایج این مطالعه خلاف جهت مطالعه امیراسماعیلی و همکاران در سال 2021 در شهر کرمان می باشد که بین ناامنی غذایی و درآمد پایین ارتباط مستقیمی وجود داشت. امیراسماعیلی ناامنی غذایی را به دلایل فرهنگی، اجتماعی و میزان سرانه خانوار جهت دسترسی به غذا مرتبط می داند(30).
حمایت اجتماعی دریافت شده در میان مادران خانواده های بوشهری از میزان مناسبی برخوردار بود و نتایج نشان داد که حمایت اجتماعی دریافت شده بالاتر، شانس امنیت غذایی در خانواده را افزایش می دهد. در توضیح میزان بالای حمایت اجتماعی دریافت شده، به نظر می رسد که ساختار منسجم خانواده ها و نوع فرهنگ در شهر بوشهر سبب میزان بالای حمایت اجتماعی دریافت شده گردیده است. حقیقیان 1391 بیان می نماید که علی رغم تغییرات انسجام در خانواده های شهر بوشهر، هنوز خانواده، دوستان و افراد محله، نقطه اتکای مناسبی بوده و از نقشی محوری و حمایتی بالایی برخوردار می باشند(31). در واقع به نظر می رسد که خانواده های بوشهری حمایت اجتماعی دریافت شده را علی رغم امنیت یا ناامنی غذایی دارا می باشند و این به علت ساختار منسجم خانواده می باشد. با توجه به یافته های مطالعه حاضر، نظر به میزان ناامنی بالای غذایی و سطح درامد متوسط و پایین اکثریت خانواده های تحت مطالعه، حمایت اجتماعی دریافت شده کمک شایان توجهی را جهت گذر از بحران ناامنی غذایی انجام نداده و در نهایت تنها توانسته 02/1درصد شانس امنیت غذایی را افزایش دهد که میزان اندکی را در برمیگیرد. لی اچ-ای 2022 بیان می کند که شبکه حمایت اجتماعی دریافت شده ممکن است تنها در کشورهای توسعه یافته نقشی موثر داشته باشد چرا که در آن کشورها، افراد می توانند در یک شبکه اجتماعی وارد شده و از دیگران دانش غذایی و یا مواد غذایی کسب نمایند(23).
بوژنا موسکالویچ 2019 نیز بیان می نماید که حتی در جوامعی که پیشرفته هستند نیز خانواده های کم درامد کمتر از حمایت شبکه های اجتماعی در اطراف خود بهره مند میگردند(32). نتایج این مطالعه خلاف نتیجه میلر و همکاران در سال 2015 می باشد که میزان حمایت اجتماعی دریافت شده را تقریبا 25 درصد و در خانواده های ناامن این میزان را بالاتر دانست. وی بیان می نماید که خانواده های ناامن غذایی دارای حمایت اجتماعی دریافت شده بالاتری می باشند. توضیح این تفاوت می تواند ناشی از استفاده از داده های ثانویه، گروه هدف متفاوت و گستردگی مطالعه میلر و تفاوت در شبکه های حمایتی باشد(33).
در نهایت ما توصیه می کنیم که این مطالعه در خانواده های تحت پوشش سازمان های حمایتی و دیگر اقشار در شهر بوشهر انجام گردد تا نتایج به صورت جمعی بتواند مورد استفاده سیاست گذاران سلامت قرارگیرد.نتایج این مطالعه نشانگر ارتباط مثبت ضعیفی میان امنیت غذایی خانواده و حمایت اجتماعی دریافت شده مادران می باشد که تنها می تواند 2 درصد تغییرات را پیش بینی نماید؛ لذا نیاز به مطالعات بیشتر در جهت تعیین دیگر عوامل مرتبط با ناامنی غذایی در خانواده های بوشهری مانند مطالعات ساختار خانواده، حمایت اجتماعی درک شده و سازمان های حمایتی احساس میگردد. همچنین این مطالعه در شهر بوشهر و در زمینه فرهنگی و اجتماعی شهر بوشهر
و به صورت مقطعی انجام گرفته است، لذا تعمیم نتایج مطالعه با
احتیاط صورت گیرد.
ملاحظات اخلاقی
این مقاله حاصل پایان نامه کارشناسی ارشد پرستاری کودکان سرکار خانم خدری می باشد. در این پژوهش، محقق پس از تصویب طرح و دریافت کد کمیته اخلاق دانشگاه به شماره IR.BPUMS.REC.1401.009 و اخذ مجوز از مراکز ذی ربط به مدارس مربوطه مراجعه نمود. محرمانگی اطلاعات مطالعه به افراد توضیح داده شد.
سهم نویسندگان
سرکار خانم خدری: طراحی وگردآوری داده، سرکار خانم دکتر معتمد: طراحی مطالعه وآنالیز داده ها، سرکار خانم حاجی نژاد: طراحی مطالعه، سرکار خانم یگانه: طراحی مطالعه و نویسنده مقاله، سرکار خانم دکتر روانی پور: طراحی و نظارت بر اجرای مطالعه در تمامی مراحل. نسخه نهایی توسط نویسندگان مطالعه و مورد تایید قرار گرفته است. تیم پژوهش پاسخگوی خوانندگان در تمامی موارد مرتبط با مقاله خواهند بود.
حمایت مالی
این مطالعه تحت حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر اجرا گردیده است.
تضاد منافع
هیچ‌گونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان نشده است.
تقدیر و تشکر
نویسندگان این مقاله بر خود لازم می داند از کلیه شرکت کنندگان در مطالعه، مدیران مدارس و مسئولین آموزش پرورش شهرستان بوشهر که زمینه ورود به محیط مطالعه و جمع‌آوری
داده ها را فراهم نمودند، تشکر نمایند.
این مطالعه مقایسه ای با هدف بررسی ارتباط ناامنی غذایی با حمایت اجتماعی دریافت شده از دیدگاه مادران انجام گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که از میان فاکتورهای دموگرافیک تنها میان تحصیلات مادر خانواده و سن کودک با امنیت غذایی ارتباط وجود داشت. در واقع میتوان گفت در خانواده های امن غذایی تحصیلات مادر بالاتر بوده است که با مطالعه هنرور در سال 2023 در شمال ایران که بر روی 5129 خانواده استان گلستان انجام گردید هم جهـت می باشد. نتایج مطالعـه هنرور
سطح تحصیـلات مادر را یکی از شاخص های دمـوگرافیـک
مرتبط با امنیت غذایی می داند(4).
به نظر می رسد مادران با تحصیلات بالاتر با جستجوی منابع غذایی مناسب و یادگیری مطالب مرجع مرتبط با امنیت غذایی، سبب بهبود روند امنیت غذایی در خانواده میگردند. جائون لی در سال 2019 تحصیلات مادر را یکی از دلایل عمده در عدم گرایش فرزند دختر خانواده به فست فود بیان نمود و افزایش تحصیلات مادر خانواده را یکی از راههای کاهش مصرف مواد غذایی غیرمفید می داند(27). همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که سن کودک در خانواده های امن غذایی پایین تر می باشد. در این رابطه می توان گفت که مادران کودک کم سن و وابسته به مادر، احتمالا مراقبت و نظارت بیشتری را در زمینه تغذیه کودک و نظارت بر غذای کودک داشته تا مادران با کودک سن بالاتر و کودکان بزرگتر احتمالا وعده های بیشتری را در خارج از خانه مصرف می کنند که در راستای مطالعه شین یانگ جون و همکاران در سال 2019 می باشد. وی این موضوع را یک روش حفاظتی مادران جهت کودکان کم سال خانواده می داند(28). همچنین ممکن است مادران خانواده به دلیل کاهش نظارت، درک کمتری از میزان امنیت/ ناامنی غذایی کودک با سن بالاتر داشته باشند(29).
در این مطالعه شواهدی جهت ارتباط درآمد خانواده و امنیت غذایی در دو گروه امن و ناامنی غذایی یافت نشد. با توجه به اینکه افراد حاضر در مطالعه اکثرا درآمد پایین دارند و بهبود این امر نیاز به تلاش هایی در سطح ملی دارد، لذا به نظر می رسد درامد شاخص مناسبی برای تفکیک خانواده های امن و ناامن نبوده است و نیاز به مطالعه غیر متجانسی از انواع درآمدها برای بررسی درآمد در خانواده های بوشهری و میزان همبستگی با امنیت غذایی نیاز می باشد. نتایج این مطالعه خلاف جهت مطالعه امیراسماعیلی و همکاران در سال 2021 در شهر کرمان می باشد که بین ناامنی غذایی و درآمد پایین ارتباط مستقیمی وجود داشت. امیراسماعیلی ناامنی غذایی را به دلایل فرهنگی، اجتماعی و میزان سرانه خانوار جهت دسترسی به غذا مرتبط می داند(30).
حمایت اجتماعی دریافت شده در میان مادران خانواده های بوشهری از میزان مناسبی برخوردار بود و نتایج نشان داد که حمایت اجتماعی دریافت شده بالاتر، شانس امنیت غذایی در خانواده را افزایش می دهد. در توضیح میزان بالای حمایت اجتماعی دریافت شده، به نظر می رسد که ساختار منسجم خانواده ها و نوع فرهنگ در شهر بوشهر سبب میزان بالای حمایت اجتماعی دریافت شده گردیده است. حقیقیان 1391 بیان می نماید که علی رغم تغییرات انسجام در خانواده های شهر بوشهر، هنوز خانواده، دوستان و افراد محله، نقطه اتکای مناسبی بوده و از نقشی محوری و حمایتی بالایی برخوردار می باشند(31). در واقع به نظر می رسد که خانواده های بوشهری حمایت اجتماعی دریافت شده را علی رغم امنیت یا ناامنی غذایی دارا می باشند و این به علت ساختار منسجم خانواده می باشد. با توجه به یافته های مطالعه حاضر، نظر به میزان ناامنی بالای غذایی و سطح درامد متوسط و پایین اکثریت خانواده های تحت مطالعه، حمایت اجتماعی دریافت شده کمک شایان توجهی را جهت گذر از بحران ناامنی غذایی انجام نداده و در نهایت تنها توانسته 02/1درصد شانس امنیت غذایی را افزایش دهد که میزان اندکی را در برمیگیرد. لی اچ-ای 2022 بیان می کند که شبکه حمایت اجتماعی دریافت شده ممکن است تنها در کشورهای توسعه یافته نقشی موثر داشته باشد چرا که در آن کشورها، افراد می توانند در یک شبکه اجتماعی وارد شده و از دیگران دانش غذایی و یا مواد غذایی کسب نمایند(23).
بوژنا موسکالویچ 2019 نیز بیان می نماید که حتی در جوامعی که پیشرفته هستند نیز خانواده های کم درامد کمتر از حمایت شبکه های اجتماعی در اطراف خود بهره مند میگردند(32). نتایج این مطالعه خلاف نتیجه میلر و همکاران در سال 2015 می باشد که میزان حمایت اجتماعی دریافت شده را تقریبا 25 درصد و در خانواده های ناامن این میزان را بالاتر دانست. وی بیان می نماید که خانواده های ناامن غذایی دارای حمایت اجتماعی دریافت شده بالاتری می باشند. توضیح این تفاوت می تواند ناشی از استفاده از داده های ثانویه، گروه هدف متفاوت و گستردگی مطالعه میلر و تفاوت در شبکه های حمایتی باشد(33).
در نهایت ما توصیه می کنیم که این مطالعه در خانواده های تحت پوشش سازمان های حمایتی و دیگر اقشار در شهر بوشهر انجام گردد تا نتایج به صورت جمعی بتواند مورد استفاده سیاست گذاران سلامت قرارگیرد.نتایج این مطالعه نشانگر ارتباط مثبت ضعیفی میان امنیت غذایی خانواده و حمایت اجتماعی دریافت شده مادران می باشد که تنها می تواند 2 درصد تغییرات را پیش بینی نماید؛ لذا نیاز به مطالعات بیشتر در جهت تعیین دیگر عوامل مرتبط با ناامنی غذایی در خانواده های بوشهری مانند مطالعات ساختار خانواده، حمایت اجتماعی درک شده و سازمان های حمایتی احساس میگردد. همچنین این مطالعه در شهر بوشهر و در زمینه فرهنگی و اجتماعی شهر بوشهر
و به صورت مقطعی انجام گرفته است، لذا تعمیم نتایج مطالعه با
احتیاط صورت گیرد.
ملاحظات اخلاقی
این مقاله حاصل پایان نامه کارشناسی ارشد پرستاری کودکان سرکار خانم خدری می باشد. در این پژوهش، محقق پس از تصویب طرح و دریافت کد کمیته اخلاق دانشگاه به شماره IR.BPUMS.REC.1401.009 و اخذ مجوز از مراکز ذی ربط به مدارس مربوطه مراجعه نمود. محرمانگی اطلاعات مطالعه به افراد توضیح داده شد.
سهم نویسندگان
سرکار خانم خدری: طراحی وگردآوری داده، سرکار خانم دکتر معتمد: طراحی مطالعه وآنالیز داده ها، سرکار خانم حاجی نژاد: طراحی مطالعه، سرکار خانم یگانه: طراحی مطالعه و نویسنده مقاله، سرکار خانم دکتر روانی پور: طراحی و نظارت بر اجرای مطالعه در تمامی مراحل. نسخه نهایی توسط نویسندگان مطالعه و مورد تایید قرار گرفته است. تیم پژوهش پاسخگوی خوانندگان در تمامی موارد مرتبط با مقاله خواهند بود.
حمایت مالی
این مطالعه تحت حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر اجرا گردیده است.
تضاد منافع
هیچ‌گونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان نشده است.
تقدیر و تشکر
نویسندگان این مقاله بر خود لازم می داند از کلیه شرکت کنندگان در مطالعه، مدیران مدارس و مسئولین آموزش پرورش شهرستان بوشهر که زمینه ورود به محیط مطالعه و جمع‌آوری
داده ها را فراهم نمودند، تشکر نمایند.
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
پرستاری
دریافت: 1402/8/25 | پذیرش: 1402/10/12 | انتشار: 1402/12/26
دریافت: 1402/8/25 | پذیرش: 1402/10/12 | انتشار: 1402/12/26
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
