دوره 20، شماره 5 - ( آذر و دی 1400 )
جلد 20 شماره 5 صفحات 25-15 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Gholshan M, Ghahvechi F. Comparison of Infants with Low Birth Weight and Normal Weight Regarding Anemia at the Age of 12 Months in Yazd. TB 2021; 20 (5) :15-25
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3296-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3296-fa.html
گلشن محمد، قهوه چی فریده. مقایسه کم خونی در شیرخواران با وزن کم هنگام تولد و وزن نرمال در سن 12 ماهگی در شهر یزد. طلوع بهداشت. 1400; 20 (5) :15-25
دانشگاه آزاد اسلامی ،یزد ،ایران ، mgolshan035@gmail.com
متن کامل [PDF 452 kb]
(228 دریافت)
| چکیده (HTML) (650 مشاهده)
متن کامل: (1873 مشاهده)
مقایسه کم خونی در شیرخواران با وزن کم هنگام تولد و وزن نرمال در سن 12 ماهگی در شهر یزد
نویسندگان: محمد گلشن1، فریده قهوه چی2
1.نویسنده مسئول:استادیار و فوق تخصص نوزادن ،دانشگاه آزاد اسلامی ،یزد ،ایران.
تلفن تماس:09133529433 Email: mgolshan035@gmail.com
2.دانشجوی پزشکی ، دانشگاه آزاد اسلامی ،یزد ،ایران.
چکیده
مقدمه: کم خونی در دو گروه سنی 24-9 ماه و در دوره نوجوانی شایع تر می باشد. با توجه به اینکه کم خونی در کودکان با عوارض مختلفی از جمله کاهش رشد، عدم تحمل فعالیت، تغییرات رفتاری، کم توجهی، تحریک پذیری و تغییر در پاسخ ایمنی همراه است، مطالعه حاضر با هدف مقایسه فراوانی کم خونی در شیرخواران با وزن نرمال هنگام تولد و LBW در سن 12 ماهگی انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع تحلیلی است که به روش کوهورت تاریخی با طرح پارالل در بازه زمانی بهمن ماه 1398 تا تیرماه 1399 انجام شد. جامعه مورد بررسی تمام شیرخوارانی بودند که در سن 12 ماهگی جهت انجام واکسیناسیون به پایگاه های بهداشتی شهر یزد مراجعه کرده و مورد پایش قرار گرفتند. از میان آن ها 100 شیرخوار با روش نمونه گیری ساده تصادفی و در دسترس در دو گروه 50 نفره با وزن تولد نرمال (بیش از 2500 گرم) و وزن تولد کمتر از 2500 گرم قرار گرفتند و از آنها آزمایشات CBC و فریتین گرفته شد. در این بررسی هموگلوبین کمتر از 11 به عنوان کم خونی در نظر گرفته شد و در نهایت داده ها توسط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها: نتایج نشان داد که دو گروه LBW و وزن نرمال از نظر جنس تفاوتی نداشتند اما نوع تغذیه شیرخواران در دو گروه متفاوت بود و شیرخواران گروه LBW بیشتر از شیر خشک استفاده می کردند. 22% از شیرخواران LBW و 38% از شیرخواران با وزن نرمال کم خون بودند.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج مطالعه به نظر می رسد که میزان کم خونی به علت استفاده از شیر خشک و نیز زودتر شروع شدن قطره آهن با دوز بیشتر در شیرخواران LBW و انجام مراقبت ها و پیگیری های بهتر کمتر از شیرخواران با وزن نرمال باشد. با این وجود مطالعات گسترده تر با حجم نمونه بیشتر می تواند در تبیین این عوامل مرتبط با کم خونی در شیرخواران LBW موثر باشد.
واژه های کلیدی: وزن موقع تولد، کم خونی، شیرخواران، هموگلوبین، LBW
جدول 1: میانگین متغیرهای مورد بررسی در کل جامعه شیرخواران
جدول 2: تعیین فراوانی آنمی در دو گروه شیرخواران نرمال و LBW
جدول 3 : میانگین زمان شروع قطره آهن در شیرخواران
بحث و نتیجه گیری
مطالعه حاضر با هدف مقایسه فراوانی نسبی کم خونی ناشی از فقر آهن در شیرخواران با وزن کم هنگام تولد (LBW) و وزن نرمال (بیش از 2500گرم) در سن 12 ماهگی در شهر یزد انجام گرفت. در این مطالعه 22% از شیرخواران LBW و 38% از شیرخواران با وزن نرمال دچار کم خونی (هموگلوبین کمتر از 11) بودند اما توزیع فراوانی آنمی در دو گروه یکسان بود.
در مجموع از میان افرادی که کم خونی داشته اند، 7/26% پره ترم و 3/73% ترم بوده اند که در کل جامعه این اختلاف معنی دار بود و کم خونی در شیرخواران ترم بیشتر بود(27/3=OR). که البته این یافته را می توان با توجه به مراقبت بهتر از شیرخواران پره ترم، شروع زودتر قطره آهن و دوز بیشتر آن در این شیرخواران توجیه نمود چرا که تمامی نوزادان تحت درمان با دوز پروفیلاکسی آهن بوده اند اما در نوزادان LBW هنگامی که وزن بدن آنها به دو برابر وزن تولد رسیده اند و در نوزادان با وزن بالای 2500 در سن 6 ماهگی قطره آهن شروع شده است. همچنین میانگن دوز قطره آهن در شیرخواران LBW با کم خونی بیشتر و زمان شروع قطره آهن نیز زودتر بود. علاوه بر آن علت کمتر بودن کم خونی در نوزادان پره ترم می تواند به علت استفاده از شیرخشک نیز باشد.
شیوع کم خونی فقر آهن در مطالعات مختلف متفاوت بوده است. تعدادی از نتایج حاکی از آن است که شیوع آن در کودکان 24-9 ماهه شهرستان رفسنجان 18/5 درصد(13)، در لرستان در کودکان کمتر از 5 سال 6/31 درصد(14)، در کاشان در کودکان 36-6 ماهه 3/57 درصد(15) و در کودکان 5-1 ساله کرمانی 5/22درصد(16)، در برزیل 8/30 درصد(12)، و در آمازون 19 درصد(17) بوده است. علت این شیوع متفاوت در مطالعات مختلف می تواند به علت تفاوت در فرهنگ مردم، اقتصاد و عادات تغذیه ای افراد آن مناطق باشد. هم چنین تعریف کم خونی در مطالعات مختلف، میزان و مدت مصرف قطره آهن پروفیلاکسی و شیوع آلودگی های انگلی نیز می تواند نقش موثری شیوع آنمی در مناطق مختلف داشته باشد.
در مطالعه ای که درخشان و همکاران در رفسنجان بر روی کودکان 6-4 ساله انجام داده بودند اختلاف معنی داری بین جنس و ابتلا به کم خونی مشاهده نشد(13) اما شعبانی در مطالعه خود در سال 1383 که در یزد بر روی 499 کودک 6 تا 60 ماهه انجام داده بود نشان داد که بین جنس و ابتلا به کم خونی ارتباط معنی داری وجود دارد و پسرها بیشتر از دختران به کم خونی مبتلا می شوند البته در مطالعه حاضر نیس فراوانی کم خونی در پسرها بیشتر بود اما احتمالا به دلیل کم بودن حجم نمونه این تفاوت معنی دار نبود(18). در مطالعه ای دیگر توسط Betsy و همکاران نتایج نشان داد که در پسرها بخاطر وزن گیری بیشتر در سال اول زندگی، کمبود آهن وجود دارد و جنسیت بدون واسطه دیگری سبب کاهش ذخایر آهن در نوزادان پسر می شود(19). در مطالعه حاضر نیز فراوانی آنمی چه در شیرخواران LBW و چه در شیرخواران با وزن نرمال در پسرها بیشتر بود؛ لذا به نظر می رسد در شیرخواران پسر (ظاهرا به دلیل وزن گیری سریعتر) کم خونی بیشتر مطرح باشد.
مطالعه هنرپیشه و همکاران در کاشان در کودکان 36-6 ماهه نشان داد که بیشترین فراوانی فقرآهن در گروه سنی 12-9 ماه می باشد و فقرآهن در شیرخواران ترم 3/41% و در پره ترم 1/55% بوده که در مطالعه حاضر در شیرخواران LBW پره ترم آنمی بیشتر بود اما در مجموع میزان آنمی در شیرخواران ترم بیشتر بود که بر خلاف مطالعه هنرپیشه می باشد. هم چنین در مطالعه آن ها کم خونی در افرادی که شیر خشک مصرف می کردند بیشتر بود که برخلاف سایر مطالعات می باشد و احتمالا دلیل آن مربوط به تعریف کم خونی در مطالعه هنرپیشه و همکاران می باشد چراکه آن ها هموگلوبین زیر 10 را به عنوان کم خونی تلقی کرده بودند(15).
مطالعه Ferri و همکاران در سال 2014 نشان داد که در شیرخواران LBW، 4/26% مبتلا به آنمی و 6/73% آن ها بدون آنمی بوده اند. در مطالعه حاضر نیز از میان شیرخواران LBW، 22% مبتلا به کم خونی و 78% بدون آنمی بودند. در مطالعه آن ها میانگین فریتین در گروه آنمیک بسیار کمتر از گروه بدون آنمی بود که نشان دهنده خالی بودن ذخایر آهن بوده است اما در مطالعه حاضر میانگین فریتین در شیرخواران LBW مبتلا به آنمی علی رغم اینکه درمقایسه با شیرخواران LBW بدون آنمی کمتر بود اما تفاوت معنی داری نداشت و این یافته نشان دهنده درمان مناسب و پروفیلاکسی مناسب کم خونی در این نوزادان بوده است. البته فریتین به آسانی توسط فرآیندهای التابی و عفونت تحت تاثیر قرار می گیرد. هم چنین در شیرخواران LBW مبتلا به کم خونی در مطالعه حاضر MCV نیز در 8/81% موارد بیش از 70 بود.
در مطالعه Ferri و همکاران مشابه با مطالعه حاضر شیرخواران با تغذیه با شیر مادر بیشتر از شیرخواران با شیر خشک دچار آنمی بودند(20). در مطالعه ای توسط Wang و همکاران که در طی سال های 2010 تا 2015 در مناطق شهری چین انجام گرفت شیوع آنمی 49/11% بود. آنمی در مطالعه آن ها ارتباط معنی داری با وزن پایین موقع تولد، تغذیه از شیر مادر، استفاده دیرهنگام از مکمل آهن و شیرخواران ترم داشت. در مطالعه آن ها در سنین 12-9 ماه شیوع آنمی در دختران بیشتر بود که با مطالعه حاضر همخوانی نداشت(21).
در مطالعه ای دیگر توسط Uijterschout در سال 2015 که بر روی 143 شیرخوار انجام گرفت نشان داده شد که آنمی با وزن پایین تولد، مصرف شیرمادر و عدم مصرف شیر خشک و زمان کوتاه مصرف آن و میزان پایین فریتین ارتباط دارد. هم چنین ریسک آنمی در شیرخواران پره ترم بیشتر از شیرخواران ترم بوده که این یافته برخلاف یافته های مطالعه حاضر بود(22). اما Hwan Cho و همکاران در سال 2019 نشان دادند که آنمی در شیرخواران 12-9 ماهه ترم بیشتر از شیرخواران پره ترم می باشد که با مطالعه حاضر همخوانی داشت.
در مطالعه آن ها نیز ذکر شد که علت شیوع کمتر آنمی در شیرخواران پره ترم استفاده از دوز پروفیلاکسی آهن و مراقبت بهتر بعد از تولد می باشد(23).
مطالعه Abdulla و همکاران در سال 2019 نشان داد که هموگلوبین، فریتین و MCV در شیرخوارانی که از شیرمادر تغذیه می کنند به طور معنی داری کمتر از شیرخوارانی است که از شیر خشک تغذیه می کنند. آنمی در 48% شیرخواران با تغذیه شیرمادر و 22% شیرخواران با تغذیه شیر خشک مشاهده شد. در مطالعه حاضر نیز کم خونی در 60% شیرخواران با تغذیه شیر مادر و 3/13% شیرخواران با تغذیه شیرخشک و 7/26% شیرخواران با هردو تغذیه مشاهده شد. در مطالعه آن ها ریسک ایجاد آنمی وزن کم موقع تولد، تغذیه از شیرمادر و سطح پایین اجتماعی اقتصادی خانواده ذکر شد(24).
از جمله محدودیت های مطالعه حاضر حجم کم نمونه های مورد بررسی بود که احتمالا علت معنی دار نشدن بعضی از پارامترهای ارزیابی شده نیز همان باشد. با این وجود ارزیابی وضعیت آنمی در شیرخواران LBW و وزن نرمال و عوامل مرتبط با آن در مطالعات داخلی انجام نگرفته بود. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که در آنمی در سن 12 ماهگی در هر دو گروه شیرخواران LBW و وزن نرمال شایع می باشد و در پسرها و افرادی که با شیر مادر تغذیه می شوند بیشتر می باشد. لذا علی رغم اینکه انجام مطالعات گسترده تر در این زمینه ضروری می باشد انجام پروتکل های غربالگری و پیگیری شیرخواران با توجه به اینکه شایع ترین سن کم خونی 12-9 ماهگی می باشد ضروری است چرا که ممکن است بسیاری از خانواده به دلایل مختلف فرهنگی و اقتصادی در جهت پیگیری های مراقبتی کودکان مراجعه نکرده و حتی در زمینه مصرف قطره آهن برای شیرخواران خود دچار مشکل باشند لذا با توجه تاثیر کم خونی بر رشد کودک پیگیری این شیرخواران ضروری می باشد.
تشکر و قدر دانی
نویسندگان بر خود لازم می دانند که ازهمه کسانی که ما را در اجرای این مطالعه کمک کرده اند، تشکر و قدردانی نماییم.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام می دارند هیچ گونه تضاد منافعی در این مطالعه وجود ندارد.
نویسندگان: محمد گلشن1، فریده قهوه چی2
1.نویسنده مسئول:استادیار و فوق تخصص نوزادن ،دانشگاه آزاد اسلامی ،یزد ،ایران.
تلفن تماس:09133529433 Email: mgolshan035@gmail.com
2.دانشجوی پزشکی ، دانشگاه آزاد اسلامی ،یزد ،ایران.
چکیده
مقدمه: کم خونی در دو گروه سنی 24-9 ماه و در دوره نوجوانی شایع تر می باشد. با توجه به اینکه کم خونی در کودکان با عوارض مختلفی از جمله کاهش رشد، عدم تحمل فعالیت، تغییرات رفتاری، کم توجهی، تحریک پذیری و تغییر در پاسخ ایمنی همراه است، مطالعه حاضر با هدف مقایسه فراوانی کم خونی در شیرخواران با وزن نرمال هنگام تولد و LBW در سن 12 ماهگی انجام شد.
روش بررسی: این مطالعه از نوع تحلیلی است که به روش کوهورت تاریخی با طرح پارالل در بازه زمانی بهمن ماه 1398 تا تیرماه 1399 انجام شد. جامعه مورد بررسی تمام شیرخوارانی بودند که در سن 12 ماهگی جهت انجام واکسیناسیون به پایگاه های بهداشتی شهر یزد مراجعه کرده و مورد پایش قرار گرفتند. از میان آن ها 100 شیرخوار با روش نمونه گیری ساده تصادفی و در دسترس در دو گروه 50 نفره با وزن تولد نرمال (بیش از 2500 گرم) و وزن تولد کمتر از 2500 گرم قرار گرفتند و از آنها آزمایشات CBC و فریتین گرفته شد. در این بررسی هموگلوبین کمتر از 11 به عنوان کم خونی در نظر گرفته شد و در نهایت داده ها توسط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها: نتایج نشان داد که دو گروه LBW و وزن نرمال از نظر جنس تفاوتی نداشتند اما نوع تغذیه شیرخواران در دو گروه متفاوت بود و شیرخواران گروه LBW بیشتر از شیر خشک استفاده می کردند. 22% از شیرخواران LBW و 38% از شیرخواران با وزن نرمال کم خون بودند.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج مطالعه به نظر می رسد که میزان کم خونی به علت استفاده از شیر خشک و نیز زودتر شروع شدن قطره آهن با دوز بیشتر در شیرخواران LBW و انجام مراقبت ها و پیگیری های بهتر کمتر از شیرخواران با وزن نرمال باشد. با این وجود مطالعات گسترده تر با حجم نمونه بیشتر می تواند در تبیین این عوامل مرتبط با کم خونی در شیرخواران LBW موثر باشد.
واژه های کلیدی: وزن موقع تولد، کم خونی، شیرخواران، هموگلوبین، LBW
مقدمه
کم خونی، اختلال خونی شایعی است که در آن کاهش کمی و کیفی گلبول های قرمز روی می دهد. هموگلوبینی که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد باعث می شود تا اکسیژن به گلبول قرمز متصل شده و توسط مویرگ‌ها به بافت‌های مختلف بدن برسد(1). کم خونی ناشی از فقر آهن(IDA) شایع ترین نوع کم خونی در سراسر جهان بخصوص در گروه سنی 24-6 ماه و زنان در سنین باروری است(1).
فقر آهن شایع ترین کمبود تغذیه ای در دنیا و یکی از دشواری های اصلی تامین بهداشت در جهان است. شیوع فقر آهن و کم خونی ناشی از آن در کشورهای در حال توسعه در کودکان و زنان بسیار بالاست(2). سازمان جهانی بهداشت(WHO) تخمین زده است که 41% زنان و 27% کودکان قبل از سن مدرسه از کم خونی فقر آهن رنج می برند(3).کم خونی فقر آهن در کودکان می تواند سبب افزایش ابتلا به بیماری های عفونی، تپش قلب، تنگی نفس، رنگ پریدگی، ضعف، خستگی زودرس، کاهش توانایی جسمی، تغییرات خلقی، کاهش تمرکز و حواس و نیز کاهش یادگیری شود(2).کم خونی فقر آهن در شیرخواران می تواند باعث تغییرات در سیستم عصبی و رشد و تکامل شیرخوار شود که حتی علی رغم درمان مناسب، برگشت ناپذیر باشد. علت اصلی آنمی فقر آهن در شیرخوارگی، کاهش ذخیره آهن بدن به دلیل رشد سریع و جیره غذایی حاوی آهن ناکافی است (3،4).
وزن موقع تولد یکی از عوامل اصلی تعیین کننده بقاء و رشد جسمانی و ذهنی آینده ی کودک بوده و نشانه معتبری از رشد داخل رحمی می باشد(5). کم وزنی هنگام تولد(LBW) بر طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی دارا بودن وزن هنگام تولد کمتر از 2500گرم یا (5/5)پوند بدون در نظر گرفتن سن حاملگی می باشد بر طبق بررسی های انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانی هرسال حدود 25 میلیون نوزاد کم وزن متولد می شود یعنی در سطح جهان از هر شش نوزاد یکی دچار کم وزنی می باشد که از این تعداد 90درصد آن مربوط به کشورهای در حال توسعه است این کودکان حتی از نظر مرگ و میر تا قبل از 15 سالگی در معرض خطر بیشتری قرار دارند(6). میزان کم وزنی هنگام تولد در کشورهای توسعه یافته حدود 4 درصد و در کشورهای در حال توسعه 4/16 درصد نوزادان زنده گزارش شده است، میزان شیوع تولد نوزادان کم وزن از 4درصد در سوئد تا 30 درصد در بنگلادش متغیر است.وزن پایین هنگام تولد حاصل زایمان قبل از موعد و یا محدودیت رشد داخل رحمی است(7).
در جوامع چند ملیتی شیوع LBW در محله های فقیرنشین شهری 41% و در مناطق روستایی 38% است. نزدیک به 80 % از نوزادان ترم کم وزن که دچار تاخیر رشد داخل رحمی می باشند، در آسیا متولد می شوند.این رقم در افریقای مرکزی حدود 15%،آفریقای غربی 11% و در کشورهای آمریکای لاتین 7% است. حدود 7 میلیون نوزاد LBW سالانه در هندوستان متولد شده که تقریبا دو سوم آن ها IUGR(ترم LBW) و نزدیک به یک سوم آن ها پره ترم LBW هستند و میزان شیوع LBW در چین و کانادا 6%،در آمریکا،انگلیس و مصر 7% و در مکزیک، اندونزی و ایران14-12% است(8).
نوزادان ترم و با وزن موقع تولد نرمال معمولا با ذخایر نسبتا کافی آهن برای تقریبا 4 تا 6 ماه متولد می شوند، اما نوزادان با وزن موقع تولد پایین(LBW) و پره ترم چون جنین، آهن را در سه ماه آخر حاملگی دریافت می کند، ممکن است دچار کمبود ذخایر آهن و کم خونی ناشی از آن شوند. لذا این مطالعه با هدف تعیین فراوانی کم خونی در شیرخواران با وزن نرمال هنگام تولد و شیرخواران (LBW) در سن 12 ماهگی انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه یک مطالعه توصیفی بود که به روش کوهورت تاریخی با طرح پارالل در بازه زمانی بهمن ماه 1398 تا تیرماه 1399 انجام شد.
جامعه مورد بررسی تمام شیرخوارانی بودند که در سن 12 ماهگی جهت انجام واکسیناسیون به پایگاه های بهداشتی شهر یزد مراجعه کرده و مورد پایش قرار گرفته اند. از میان آن ها 100 شیرخوار با روش نمونه گیری متوالی و در دسترس در دو گروه 50 نفره با وزن نرمال (بیش از 2500 گرم) و وزن کمتر از 2500 گرم (LBW) قرار گرفتند و از آن ها آزمایشات CBC و فریتین گرفته شد.
اطلاعات مورد نیاز شامل: وزن نوزاد موقع تولد (بر حسب گرم)، هفته زمان تولد، جنسیت نوزاد و سابقه مصرف قطره آهن و مقدار روزانه آن از اطلاعات موجود در پرونده های پایگاه بهداشت یا از طریق پرسش از مادران جمع آوری و در پرسشنامه ای که از قبل تهیه شده است، ثبت گردید.
جهت آزمایش CBC از دستگاه 9000 cell baker counter (ساخت انگلستان) استفاده می شد و پس از نمونه گیری، 2 سی سی خون در لوله های مخصوص CBC حاوی ماده ضد انعقادی EDTA ریخته و اندکس های مورد نظر توسط دستگاه
اندازه گیری شد. اندکس های خونی شیرخواران شامل میزان هموگلوبین، هماتوکریت، فریتین و MCV بعد از دریافت از آزمایشگاه در فرم جمع آوری داده ها ثبت گردید.
معیارهای زیر به صورت موارد غیر نرمال در نظر گرفته شد:
1- هموگلوبین کمتر از 11 میلی گرم بر دسی لیتر به عنوان آنمی در نظر گرفته شد.
2- فریتین کمتر از 12 میلی گرم بر دسی لیتر
3- MCV کمتر از 70 فمتو لیتر
4- اندکس منتزر بیشتر از 13
5- هماتوکریت کمتر از 35 درصد
داده‌ها توسط نرم افزار SPSS نسخه 22 و با استفاده از آزمون‌های کای اسکوار، T-Test و ANOVA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
این مطالعه بعد از تایید در کمیته اخلاق دانشکده علی ابن ابیطالب دانشگاه آزاد اسلامی و اخذ کد اخلاق IR.IAU.KHUISF.REC.1399.025 انجام گرفت و قبل از انجام آزمایشات ابتدا از والدین تمامی شیرخواران شرکت کننده در این مطالعه پس از شرح مراحل و اهداف پژوهش رضایت آگاهانه اخذ شد. سپس برای شیرخواران آزمایشات CBC و فریتین انجام گرفت.
یافته ها
در این مطالعه تعداد 50 شیرخوار با وزن کم هنگام تولد (کمتر از 2500 گرم) با 50 شیرخوار با وزن نرمال (4000-2500 گرم) مورد مقایسه قرار گرفتند.
از میان شیرخواران 48 نفر (48%) پسر و 52 نفر (52%) دختر
بودند. 46 نفر (46%) از شیرخواران از شیر مادر، 15 نفر (15%) از
شیر خشک و 39 نفر (39%) از هر دو تغذیه می کردند. در بین دو گروه با وزن نرمال و LBW جنسیت تفاوت معنی داری نداشت اما نوع تغذیه در گروه با وزن نرمال بیشتر شیر مادر و در گروه LBW شیر مادر و شیر خشک بود.
میانگین پارامترهای خونی از جمله هموگلوبین، هماتوکریت، MCV و فریتین در کل جامعه به ترتیب 7/11میلی گرم بر دسی لیتر، 1/35%، 4/77 fL و 55/32 میکروگرم در لیتر بود. میانگین سایر متغیرهای مورد بررسی در کل جامعه در جدول 1 آمده است. در این مطالعه 22% از شیرخواران LBW و 38% از شیرخواران با وزن نرمال موقع تولد دچار کم خونی بوده اند (08/0=p)/فاقد معنی. نتایج آنالیز آماری نشان داد که ریسک آنمی در نوزادان با وزن نرمال هنگام تولد 17/2 برابر نوزادان با (low birth weigh) می باشد (17/2=OR). که البته با توجه به حدود اعتماد 95% که 902/0 تا 237/ 5 این ریسک در دو گروه LBW و وزن نرمال یکسان است(جدول 2).
کم خونی، اختلال خونی شایعی است که در آن کاهش کمی و کیفی گلبول های قرمز روی می دهد. هموگلوبینی که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد باعث می شود تا اکسیژن به گلبول قرمز متصل شده و توسط مویرگ‌ها به بافت‌های مختلف بدن برسد(1). کم خونی ناشی از فقر آهن(IDA) شایع ترین نوع کم خونی در سراسر جهان بخصوص در گروه سنی 24-6 ماه و زنان در سنین باروری است(1).
فقر آهن شایع ترین کمبود تغذیه ای در دنیا و یکی از دشواری های اصلی تامین بهداشت در جهان است. شیوع فقر آهن و کم خونی ناشی از آن در کشورهای در حال توسعه در کودکان و زنان بسیار بالاست(2). سازمان جهانی بهداشت(WHO) تخمین زده است که 41% زنان و 27% کودکان قبل از سن مدرسه از کم خونی فقر آهن رنج می برند(3).کم خونی فقر آهن در کودکان می تواند سبب افزایش ابتلا به بیماری های عفونی، تپش قلب، تنگی نفس، رنگ پریدگی، ضعف، خستگی زودرس، کاهش توانایی جسمی، تغییرات خلقی، کاهش تمرکز و حواس و نیز کاهش یادگیری شود(2).کم خونی فقر آهن در شیرخواران می تواند باعث تغییرات در سیستم عصبی و رشد و تکامل شیرخوار شود که حتی علی رغم درمان مناسب، برگشت ناپذیر باشد. علت اصلی آنمی فقر آهن در شیرخوارگی، کاهش ذخیره آهن بدن به دلیل رشد سریع و جیره غذایی حاوی آهن ناکافی است (3،4).
وزن موقع تولد یکی از عوامل اصلی تعیین کننده بقاء و رشد جسمانی و ذهنی آینده ی کودک بوده و نشانه معتبری از رشد داخل رحمی می باشد(5). کم وزنی هنگام تولد(LBW) بر طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی دارا بودن وزن هنگام تولد کمتر از 2500گرم یا (5/5)پوند بدون در نظر گرفتن سن حاملگی می باشد بر طبق بررسی های انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانی هرسال حدود 25 میلیون نوزاد کم وزن متولد می شود یعنی در سطح جهان از هر شش نوزاد یکی دچار کم وزنی می باشد که از این تعداد 90درصد آن مربوط به کشورهای در حال توسعه است این کودکان حتی از نظر مرگ و میر تا قبل از 15 سالگی در معرض خطر بیشتری قرار دارند(6). میزان کم وزنی هنگام تولد در کشورهای توسعه یافته حدود 4 درصد و در کشورهای در حال توسعه 4/16 درصد نوزادان زنده گزارش شده است، میزان شیوع تولد نوزادان کم وزن از 4درصد در سوئد تا 30 درصد در بنگلادش متغیر است.وزن پایین هنگام تولد حاصل زایمان قبل از موعد و یا محدودیت رشد داخل رحمی است(7).
در جوامع چند ملیتی شیوع LBW در محله های فقیرنشین شهری 41% و در مناطق روستایی 38% است. نزدیک به 80 % از نوزادان ترم کم وزن که دچار تاخیر رشد داخل رحمی می باشند، در آسیا متولد می شوند.این رقم در افریقای مرکزی حدود 15%،آفریقای غربی 11% و در کشورهای آمریکای لاتین 7% است. حدود 7 میلیون نوزاد LBW سالانه در هندوستان متولد شده که تقریبا دو سوم آن ها IUGR(ترم LBW) و نزدیک به یک سوم آن ها پره ترم LBW هستند و میزان شیوع LBW در چین و کانادا 6%،در آمریکا،انگلیس و مصر 7% و در مکزیک، اندونزی و ایران14-12% است(8).
نوزادان ترم و با وزن موقع تولد نرمال معمولا با ذخایر نسبتا کافی آهن برای تقریبا 4 تا 6 ماه متولد می شوند، اما نوزادان با وزن موقع تولد پایین(LBW) و پره ترم چون جنین، آهن را در سه ماه آخر حاملگی دریافت می کند، ممکن است دچار کمبود ذخایر آهن و کم خونی ناشی از آن شوند. لذا این مطالعه با هدف تعیین فراوانی کم خونی در شیرخواران با وزن نرمال هنگام تولد و شیرخواران (LBW) در سن 12 ماهگی انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه یک مطالعه توصیفی بود که به روش کوهورت تاریخی با طرح پارالل در بازه زمانی بهمن ماه 1398 تا تیرماه 1399 انجام شد.
جامعه مورد بررسی تمام شیرخوارانی بودند که در سن 12 ماهگی جهت انجام واکسیناسیون به پایگاه های بهداشتی شهر یزد مراجعه کرده و مورد پایش قرار گرفته اند. از میان آن ها 100 شیرخوار با روش نمونه گیری متوالی و در دسترس در دو گروه 50 نفره با وزن نرمال (بیش از 2500 گرم) و وزن کمتر از 2500 گرم (LBW) قرار گرفتند و از آن ها آزمایشات CBC و فریتین گرفته شد.
اطلاعات مورد نیاز شامل: وزن نوزاد موقع تولد (بر حسب گرم)، هفته زمان تولد، جنسیت نوزاد و سابقه مصرف قطره آهن و مقدار روزانه آن از اطلاعات موجود در پرونده های پایگاه بهداشت یا از طریق پرسش از مادران جمع آوری و در پرسشنامه ای که از قبل تهیه شده است، ثبت گردید.
جهت آزمایش CBC از دستگاه 9000 cell baker counter (ساخت انگلستان) استفاده می شد و پس از نمونه گیری، 2 سی سی خون در لوله های مخصوص CBC حاوی ماده ضد انعقادی EDTA ریخته و اندکس های مورد نظر توسط دستگاه
اندازه گیری شد. اندکس های خونی شیرخواران شامل میزان هموگلوبین، هماتوکریت، فریتین و MCV بعد از دریافت از آزمایشگاه در فرم جمع آوری داده ها ثبت گردید.
معیارهای زیر به صورت موارد غیر نرمال در نظر گرفته شد:
1- هموگلوبین کمتر از 11 میلی گرم بر دسی لیتر به عنوان آنمی در نظر گرفته شد.
2- فریتین کمتر از 12 میلی گرم بر دسی لیتر
3- MCV کمتر از 70 فمتو لیتر
4- اندکس منتزر بیشتر از 13
5- هماتوکریت کمتر از 35 درصد
داده‌ها توسط نرم افزار SPSS نسخه 22 و با استفاده از آزمون‌های کای اسکوار، T-Test و ANOVA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
این مطالعه بعد از تایید در کمیته اخلاق دانشکده علی ابن ابیطالب دانشگاه آزاد اسلامی و اخذ کد اخلاق IR.IAU.KHUISF.REC.1399.025 انجام گرفت و قبل از انجام آزمایشات ابتدا از والدین تمامی شیرخواران شرکت کننده در این مطالعه پس از شرح مراحل و اهداف پژوهش رضایت آگاهانه اخذ شد. سپس برای شیرخواران آزمایشات CBC و فریتین انجام گرفت.
یافته ها
در این مطالعه تعداد 50 شیرخوار با وزن کم هنگام تولد (کمتر از 2500 گرم) با 50 شیرخوار با وزن نرمال (4000-2500 گرم) مورد مقایسه قرار گرفتند.
از میان شیرخواران 48 نفر (48%) پسر و 52 نفر (52%) دختر
بودند. 46 نفر (46%) از شیرخواران از شیر مادر، 15 نفر (15%) از
شیر خشک و 39 نفر (39%) از هر دو تغذیه می کردند. در بین دو گروه با وزن نرمال و LBW جنسیت تفاوت معنی داری نداشت اما نوع تغذیه در گروه با وزن نرمال بیشتر شیر مادر و در گروه LBW شیر مادر و شیر خشک بود.
میانگین پارامترهای خونی از جمله هموگلوبین، هماتوکریت، MCV و فریتین در کل جامعه به ترتیب 7/11میلی گرم بر دسی لیتر، 1/35%، 4/77 fL و 55/32 میکروگرم در لیتر بود. میانگین سایر متغیرهای مورد بررسی در کل جامعه در جدول 1 آمده است. در این مطالعه 22% از شیرخواران LBW و 38% از شیرخواران با وزن نرمال موقع تولد دچار کم خونی بوده اند (08/0=p)/فاقد معنی. نتایج آنالیز آماری نشان داد که ریسک آنمی در نوزادان با وزن نرمال هنگام تولد 17/2 برابر نوزادان با (low birth weigh) می باشد (17/2=OR). که البته با توجه به حدود اعتماد 95% که 902/0 تا 237/ 5 این ریسک در دو گروه LBW و وزن نرمال یکسان است(جدول 2).
جدول 1: میانگین متغیرهای مورد بررسی در کل جامعه شیرخواران
| متغیر | میانگین | انحراف معیار | حداقل | حداکثر |
| هموگلوبین | 7/11 | 18/1 | 8/8 | 1/14 |
| هماتوکریت (%) | 1/35 | 31/3 | 4/23 | 3/42 |
| MCV | 41/77 | 14/6 | 5/59 | 1/92 |
| فریتین | 55/32 | 41/36 | 5/1 | 1/325 |
| وزن هنگام تولد (گرم) | 3/2475 | 5/909 | 775 | 4600 |
| سن زایمان (هفته) | 04/36 | 66/3 | 26 | 42 |
| زمان شروع قطره آهن(ماه) | 21/5 | 83/1 | 1 | 10 |
| دوز قطره آهن مصرفی | 67/16 | 74/5 | 2 | 40 |
جدول 2: تعیین فراوانی آنمی در دو گروه شیرخواران نرمال و LBW
| گروه LBW | گروه نرمال | مجموع | ||||
| تعداد | درصد | تعداد | درصد | تعداد | درصد | |
| هموگلوبین کمتر 11 میلی گرم بر دسی لیتر | 11 | 22% | 19 | 38% | 30 | 30% |
| هموگلوبین بیشتر 11 میلی گرم بر دسی لیتر | 39 | 78% | 31 | 62% | 70 | 70% |
| مجموع | 50 | 100% | 50 | 100% | 100 | 100% |
نتایج نشان داد که در گروه شیرخواران LBW کم خونی ارتباط معنی داری با جنس، نوع تغذیه، سن زایمان ندارد اما با فریتین و MCV پایین ارتباط داشت.
در گروه شیرخواران با وزن نرمال نیز کم خونی ارتباط معنی داری با جنس، نوع تغذیه، سن زایمان و فریتین نداشت اما مشابه با گروه LBW، آنمی در این گروه نیز با MCV پایین ارتباط داشت.
در مجموع همه کودکان، بدون در نظر گرفتن وزن، ریسک کم خونی در شیرخواران ترم 27/3 برابر شیرخواران پره ترم بود.
میانگین فریتین در شیرخواران LBW مبتلا به کم خونی 14/28 و در شیرخواران LBW بدون کم خونی 07/29 بود که این
تفاوت بین دو گروه معنی دار نبود (83/0=P).
در شیرخواران با وزن نرمال میانگین فریتین در افراد مبتلا به کم خونی و افراد بدون کم خونی به ترتیب 95/24 و 22/27 بود که این تفاوت نیز معنی دار نبود (63/0=P).
میانگین زمان شروع قطره آهن در شیرخواران LBW با کم خونی 73/1 ±4 ماه و این میانگین در شیرخواران LBW بدون کم خونی 47/4 ماه بوده است که با توجه به 57/0=P این تفاوت معنی دار نیست.
در شیرخواران با وزن نرمال نیز تفاوت معنی داری بین گروه آنمیک و غیر آنمیک مشاهده نشد اما در مجموع زمان شروع قطره آهن بین دو گروه LBW و وزن نرمال بدون در نظر گرفتن وضعیت کم خونی این تفاوت معنی دار بود و میانگین زمان شروع قطره آهن در شیرخواران LBW کمتر بود (001/0=P). (جدول 3).
میانگین دوز قطره آهن در شیرخواران LBW با کم خونی 57/18 قطره و این میانگین در شیرخواران LBW بدون کم خونی 5/16 قطره بوده است که با توجه به 4/0=P این تفاوت معنی دار نیست. همچنین در شیرخواران با وزن نرمال نیز تفاوت معنی داری بین گروه آنمیک و غیر آنمیک مشاهده نشد (28/0=P).
در گروه شیرخواران با وزن نرمال نیز کم خونی ارتباط معنی داری با جنس، نوع تغذیه، سن زایمان و فریتین نداشت اما مشابه با گروه LBW، آنمی در این گروه نیز با MCV پایین ارتباط داشت.
در مجموع همه کودکان، بدون در نظر گرفتن وزن، ریسک کم خونی در شیرخواران ترم 27/3 برابر شیرخواران پره ترم بود.
میانگین فریتین در شیرخواران LBW مبتلا به کم خونی 14/28 و در شیرخواران LBW بدون کم خونی 07/29 بود که این
تفاوت بین دو گروه معنی دار نبود (83/0=P).
در شیرخواران با وزن نرمال میانگین فریتین در افراد مبتلا به کم خونی و افراد بدون کم خونی به ترتیب 95/24 و 22/27 بود که این تفاوت نیز معنی دار نبود (63/0=P).
میانگین زمان شروع قطره آهن در شیرخواران LBW با کم خونی 73/1 ±4 ماه و این میانگین در شیرخواران LBW بدون کم خونی 47/4 ماه بوده است که با توجه به 57/0=P این تفاوت معنی دار نیست.
در شیرخواران با وزن نرمال نیز تفاوت معنی داری بین گروه آنمیک و غیر آنمیک مشاهده نشد اما در مجموع زمان شروع قطره آهن بین دو گروه LBW و وزن نرمال بدون در نظر گرفتن وضعیت کم خونی این تفاوت معنی دار بود و میانگین زمان شروع قطره آهن در شیرخواران LBW کمتر بود (001/0=P). (جدول 3).
میانگین دوز قطره آهن در شیرخواران LBW با کم خونی 57/18 قطره و این میانگین در شیرخواران LBW بدون کم خونی 5/16 قطره بوده است که با توجه به 4/0=P این تفاوت معنی دار نیست. همچنین در شیرخواران با وزن نرمال نیز تفاوت معنی داری بین گروه آنمیک و غیر آنمیک مشاهده نشد (28/0=P).
جدول 3 : میانگین زمان شروع قطره آهن در شیرخواران
| گروه | هموگلوبین | میانگین (ماه) | انحراف معیار | P |
| وزن کمتر از 2500 | کمتر از 11 | 4 | 73/1 | 57/0 |
| بیشتر از 11 | 47/4 | 03/2 | ||
| مجموع | 38/4 | 96/1 | ||
| وزن بیشتر از 2500 | کمتر از 11 | 6 | 00/0 | 27/0 |
| بیشتر از 11 | 38/6 | 07/0 | ||
| مجموع | 26/6 | 89/0 |
بحث و نتیجه گیری
مطالعه حاضر با هدف مقایسه فراوانی نسبی کم خونی ناشی از فقر آهن در شیرخواران با وزن کم هنگام تولد (LBW) و وزن نرمال (بیش از 2500گرم) در سن 12 ماهگی در شهر یزد انجام گرفت. در این مطالعه 22% از شیرخواران LBW و 38% از شیرخواران با وزن نرمال دچار کم خونی (هموگلوبین کمتر از 11) بودند اما توزیع فراوانی آنمی در دو گروه یکسان بود.
در مجموع از میان افرادی که کم خونی داشته اند، 7/26% پره ترم و 3/73% ترم بوده اند که در کل جامعه این اختلاف معنی دار بود و کم خونی در شیرخواران ترم بیشتر بود(27/3=OR). که البته این یافته را می توان با توجه به مراقبت بهتر از شیرخواران پره ترم، شروع زودتر قطره آهن و دوز بیشتر آن در این شیرخواران توجیه نمود چرا که تمامی نوزادان تحت درمان با دوز پروفیلاکسی آهن بوده اند اما در نوزادان LBW هنگامی که وزن بدن آنها به دو برابر وزن تولد رسیده اند و در نوزادان با وزن بالای 2500 در سن 6 ماهگی قطره آهن شروع شده است. همچنین میانگن دوز قطره آهن در شیرخواران LBW با کم خونی بیشتر و زمان شروع قطره آهن نیز زودتر بود. علاوه بر آن علت کمتر بودن کم خونی در نوزادان پره ترم می تواند به علت استفاده از شیرخشک نیز باشد.
شیوع کم خونی فقر آهن در مطالعات مختلف متفاوت بوده است. تعدادی از نتایج حاکی از آن است که شیوع آن در کودکان 24-9 ماهه شهرستان رفسنجان 18/5 درصد(13)، در لرستان در کودکان کمتر از 5 سال 6/31 درصد(14)، در کاشان در کودکان 36-6 ماهه 3/57 درصد(15) و در کودکان 5-1 ساله کرمانی 5/22درصد(16)، در برزیل 8/30 درصد(12)، و در آمازون 19 درصد(17) بوده است. علت این شیوع متفاوت در مطالعات مختلف می تواند به علت تفاوت در فرهنگ مردم، اقتصاد و عادات تغذیه ای افراد آن مناطق باشد. هم چنین تعریف کم خونی در مطالعات مختلف، میزان و مدت مصرف قطره آهن پروفیلاکسی و شیوع آلودگی های انگلی نیز می تواند نقش موثری شیوع آنمی در مناطق مختلف داشته باشد.
در مطالعه ای که درخشان و همکاران در رفسنجان بر روی کودکان 6-4 ساله انجام داده بودند اختلاف معنی داری بین جنس و ابتلا به کم خونی مشاهده نشد(13) اما شعبانی در مطالعه خود در سال 1383 که در یزد بر روی 499 کودک 6 تا 60 ماهه انجام داده بود نشان داد که بین جنس و ابتلا به کم خونی ارتباط معنی داری وجود دارد و پسرها بیشتر از دختران به کم خونی مبتلا می شوند البته در مطالعه حاضر نیس فراوانی کم خونی در پسرها بیشتر بود اما احتمالا به دلیل کم بودن حجم نمونه این تفاوت معنی دار نبود(18). در مطالعه ای دیگر توسط Betsy و همکاران نتایج نشان داد که در پسرها بخاطر وزن گیری بیشتر در سال اول زندگی، کمبود آهن وجود دارد و جنسیت بدون واسطه دیگری سبب کاهش ذخایر آهن در نوزادان پسر می شود(19). در مطالعه حاضر نیز فراوانی آنمی چه در شیرخواران LBW و چه در شیرخواران با وزن نرمال در پسرها بیشتر بود؛ لذا به نظر می رسد در شیرخواران پسر (ظاهرا به دلیل وزن گیری سریعتر) کم خونی بیشتر مطرح باشد.
مطالعه هنرپیشه و همکاران در کاشان در کودکان 36-6 ماهه نشان داد که بیشترین فراوانی فقرآهن در گروه سنی 12-9 ماه می باشد و فقرآهن در شیرخواران ترم 3/41% و در پره ترم 1/55% بوده که در مطالعه حاضر در شیرخواران LBW پره ترم آنمی بیشتر بود اما در مجموع میزان آنمی در شیرخواران ترم بیشتر بود که بر خلاف مطالعه هنرپیشه می باشد. هم چنین در مطالعه آن ها کم خونی در افرادی که شیر خشک مصرف می کردند بیشتر بود که برخلاف سایر مطالعات می باشد و احتمالا دلیل آن مربوط به تعریف کم خونی در مطالعه هنرپیشه و همکاران می باشد چراکه آن ها هموگلوبین زیر 10 را به عنوان کم خونی تلقی کرده بودند(15).
مطالعه Ferri و همکاران در سال 2014 نشان داد که در شیرخواران LBW، 4/26% مبتلا به آنمی و 6/73% آن ها بدون آنمی بوده اند. در مطالعه حاضر نیز از میان شیرخواران LBW، 22% مبتلا به کم خونی و 78% بدون آنمی بودند. در مطالعه آن ها میانگین فریتین در گروه آنمیک بسیار کمتر از گروه بدون آنمی بود که نشان دهنده خالی بودن ذخایر آهن بوده است اما در مطالعه حاضر میانگین فریتین در شیرخواران LBW مبتلا به آنمی علی رغم اینکه درمقایسه با شیرخواران LBW بدون آنمی کمتر بود اما تفاوت معنی داری نداشت و این یافته نشان دهنده درمان مناسب و پروفیلاکسی مناسب کم خونی در این نوزادان بوده است. البته فریتین به آسانی توسط فرآیندهای التابی و عفونت تحت تاثیر قرار می گیرد. هم چنین در شیرخواران LBW مبتلا به کم خونی در مطالعه حاضر MCV نیز در 8/81% موارد بیش از 70 بود.
در مطالعه Ferri و همکاران مشابه با مطالعه حاضر شیرخواران با تغذیه با شیر مادر بیشتر از شیرخواران با شیر خشک دچار آنمی بودند(20). در مطالعه ای توسط Wang و همکاران که در طی سال های 2010 تا 2015 در مناطق شهری چین انجام گرفت شیوع آنمی 49/11% بود. آنمی در مطالعه آن ها ارتباط معنی داری با وزن پایین موقع تولد، تغذیه از شیر مادر، استفاده دیرهنگام از مکمل آهن و شیرخواران ترم داشت. در مطالعه آن ها در سنین 12-9 ماه شیوع آنمی در دختران بیشتر بود که با مطالعه حاضر همخوانی نداشت(21).
در مطالعه ای دیگر توسط Uijterschout در سال 2015 که بر روی 143 شیرخوار انجام گرفت نشان داده شد که آنمی با وزن پایین تولد، مصرف شیرمادر و عدم مصرف شیر خشک و زمان کوتاه مصرف آن و میزان پایین فریتین ارتباط دارد. هم چنین ریسک آنمی در شیرخواران پره ترم بیشتر از شیرخواران ترم بوده که این یافته برخلاف یافته های مطالعه حاضر بود(22). اما Hwan Cho و همکاران در سال 2019 نشان دادند که آنمی در شیرخواران 12-9 ماهه ترم بیشتر از شیرخواران پره ترم می باشد که با مطالعه حاضر همخوانی داشت.
در مطالعه آن ها نیز ذکر شد که علت شیوع کمتر آنمی در شیرخواران پره ترم استفاده از دوز پروفیلاکسی آهن و مراقبت بهتر بعد از تولد می باشد(23).
مطالعه Abdulla و همکاران در سال 2019 نشان داد که هموگلوبین، فریتین و MCV در شیرخوارانی که از شیرمادر تغذیه می کنند به طور معنی داری کمتر از شیرخوارانی است که از شیر خشک تغذیه می کنند. آنمی در 48% شیرخواران با تغذیه شیرمادر و 22% شیرخواران با تغذیه شیر خشک مشاهده شد. در مطالعه حاضر نیز کم خونی در 60% شیرخواران با تغذیه شیر مادر و 3/13% شیرخواران با تغذیه شیرخشک و 7/26% شیرخواران با هردو تغذیه مشاهده شد. در مطالعه آن ها ریسک ایجاد آنمی وزن کم موقع تولد، تغذیه از شیرمادر و سطح پایین اجتماعی اقتصادی خانواده ذکر شد(24).
از جمله محدودیت های مطالعه حاضر حجم کم نمونه های مورد بررسی بود که احتمالا علت معنی دار نشدن بعضی از پارامترهای ارزیابی شده نیز همان باشد. با این وجود ارزیابی وضعیت آنمی در شیرخواران LBW و وزن نرمال و عوامل مرتبط با آن در مطالعات داخلی انجام نگرفته بود. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که در آنمی در سن 12 ماهگی در هر دو گروه شیرخواران LBW و وزن نرمال شایع می باشد و در پسرها و افرادی که با شیر مادر تغذیه می شوند بیشتر می باشد. لذا علی رغم اینکه انجام مطالعات گسترده تر در این زمینه ضروری می باشد انجام پروتکل های غربالگری و پیگیری شیرخواران با توجه به اینکه شایع ترین سن کم خونی 12-9 ماهگی می باشد ضروری است چرا که ممکن است بسیاری از خانواده به دلایل مختلف فرهنگی و اقتصادی در جهت پیگیری های مراقبتی کودکان مراجعه نکرده و حتی در زمینه مصرف قطره آهن برای شیرخواران خود دچار مشکل باشند لذا با توجه تاثیر کم خونی بر رشد کودک پیگیری این شیرخواران ضروری می باشد.
تشکر و قدر دانی
نویسندگان بر خود لازم می دانند که ازهمه کسانی که ما را در اجرای این مطالعه کمک کرده اند، تشکر و قدردانی نماییم.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام می دارند هیچ گونه تضاد منافعی در این مطالعه وجود ندارد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
