دوره 20، شماره 6 - ( بهمن و اسفند 1400 )
جلد 20 شماره 6 صفحات 14-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Hosseini Z, Homayuni A. General knowledge and Attitudes towards Multiple Sclerosis in Isfahan in 2021. TB 2022; 20 (6) :1-14
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3289-fa.html
URL: http://tbj.ssu.ac.ir/article-1-3289-fa.html
حسینی زهرا، همایونی عاطفه. دانش و نگرش عمومی نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس در شهر اصفهان در سال 1400. طلوع بهداشت. 1400; 20 (6) :1-14
دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران. ، atefeh_0913@yahoo.com
متن کامل [PDF 469 kb]
(304 دریافت)
| چکیده (HTML) (825 مشاهده)
متن کامل: (544 مشاهده)
دانش و نگرش عمومی نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس در شهر اصفهان در سال 1400
نویسندگان : زهرا حسینی1، عاطفه همایونی2
1. دانشیار آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات دخانیات و سلامت،دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
2. نویسنده مسئول : دکترای آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
تلفن تماس: 09138362709 Email: atefeh_0913@yahoo.com
چکیده
مقدمه: مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری التهابی مزمن سیستم اعصاب مرکزی است. عدم آگاهی در مورد این بیماری و علائم آن ممکن است تشخیص زودهنگام و کنترل بیماری را به تاخیر اندازد. پژوهش حاضر با هدف بررسی دانش و نگرش عمومی نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس در اصفهان انجام شد.
روش بررسی: پژوهش حاضر، مطالعهای مقطعی از نوع توصیفی-تحلیلی بود که در سال 1400 در شهر اصفهان انجام شد. یک پرسشنامۀ محقق ساختۀ 22 سوالی ایجاد و بصورت آنلاین از طریق شبکههای اجتماعی توزیع شد. دادهها بوسیلۀ آزمونهای آماری تیتست مستقل و تحلیل واریانس یکراهه با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 24 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافتهها: در مجموع 480 نفر در این مطالعه شرکت کردند. میانگین نمرۀ آگاهی و نگرش شرکتکنندگان بهترتیب 86/1±77/4 و 24/6±54 بدست آمد. نتایج آزمون تیتست نشان داد که تفاوت معناداری بین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب جنسیت و سابقۀ ابتلاء به مولتیپل اسکلروزیس در اطرافیان وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل واریانس نشان داد که تفاوت معناداری در میانگین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب میزان تحصیلات و وضعیت شغلی آنها وجود دارد. اما در نگرش شرکتکنندگان نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس و مبتلایان به آن تفاوتی بر حسب وضعیت تاهل آن ها وجود نداشت.
نتیجهگیری: بر اساس یافتههای مطالعۀ حاضر، آگاهی شرکتکنندگان راجع به مولتیپل اسکلروزیس در سطح متوسط بود. بنابراین، اتخاذ اقداماتی برای افزایش آگاهی جامعه از طریق رسانههای جمعی و مراکز بهداشتی میتواند به تشخیص و کنترل زودهنگام بیماری و تصحیح تصورات غلط افراد نسبت به بیماران مولتیپل اسکلروزیس کمک کند.
واژههای کلیدی: دانش، مطالعۀ مقطعی، مولتیپل اسکلروزیس، نگرش
جدول 1: مشخصات جمعیتشناختی شرکتکنندگان (تعداد= 480 نفر)
جدول 2: میانگین نمرات آگاهی و نگرش شرکتکنندگان در پژووهش
جدول 3: فراوانی پاسخگویی شرکتکنندگان به سوالات پرسشنامۀ آگاهی
جدول 4: نگرش شرکتکنندگان راجع به بیماری MS و بیماران مبتلا به آن
جدول 5: رابطه بین دانش و نگرش شرکتکنندگان راجع به بیماری MS و متغیرهای جمعیتشناختی
P05/0>
نویسندگان : زهرا حسینی1، عاطفه همایونی2
1. دانشیار آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، مرکز تحقیقات دخانیات و سلامت،دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
2. نویسنده مسئول : دکترای آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، بندرعباس، ایران.
تلفن تماس: 09138362709 Email: atefeh_0913@yahoo.com
چکیده
مقدمه: مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری التهابی مزمن سیستم اعصاب مرکزی است. عدم آگاهی در مورد این بیماری و علائم آن ممکن است تشخیص زودهنگام و کنترل بیماری را به تاخیر اندازد. پژوهش حاضر با هدف بررسی دانش و نگرش عمومی نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس در اصفهان انجام شد.
روش بررسی: پژوهش حاضر، مطالعهای مقطعی از نوع توصیفی-تحلیلی بود که در سال 1400 در شهر اصفهان انجام شد. یک پرسشنامۀ محقق ساختۀ 22 سوالی ایجاد و بصورت آنلاین از طریق شبکههای اجتماعی توزیع شد. دادهها بوسیلۀ آزمونهای آماری تیتست مستقل و تحلیل واریانس یکراهه با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 24 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافتهها: در مجموع 480 نفر در این مطالعه شرکت کردند. میانگین نمرۀ آگاهی و نگرش شرکتکنندگان بهترتیب 86/1±77/4 و 24/6±54 بدست آمد. نتایج آزمون تیتست نشان داد که تفاوت معناداری بین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب جنسیت و سابقۀ ابتلاء به مولتیپل اسکلروزیس در اطرافیان وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل واریانس نشان داد که تفاوت معناداری در میانگین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب میزان تحصیلات و وضعیت شغلی آنها وجود دارد. اما در نگرش شرکتکنندگان نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس و مبتلایان به آن تفاوتی بر حسب وضعیت تاهل آن ها وجود نداشت.
نتیجهگیری: بر اساس یافتههای مطالعۀ حاضر، آگاهی شرکتکنندگان راجع به مولتیپل اسکلروزیس در سطح متوسط بود. بنابراین، اتخاذ اقداماتی برای افزایش آگاهی جامعه از طریق رسانههای جمعی و مراکز بهداشتی میتواند به تشخیص و کنترل زودهنگام بیماری و تصحیح تصورات غلط افراد نسبت به بیماران مولتیپل اسکلروزیس کمک کند.
واژههای کلیدی: دانش، مطالعۀ مقطعی، مولتیپل اسکلروزیس، نگرش
مقدمه
مولتیپل اسکلروزیس(Multiple Sclerosis) از شایعترین بیماریهای مزمن سیستم عصبی مرکزی است که با دمیلینه شدن، تخریب نورون، التهاب و گلیوز مشخص میشود (1) و بین سنین 20 تا 40 سالگی اتفاق میافتد (2). این بیماری علاجناپذیر و ناتوانکننده زنان را بیش از مردان گرفتار میسازد و در زنان 2 تا 3 برابر شایعتر است (3). این بیماری منجر به بروز طیف وسیعی از علائم جسمانی، هیجانی و شناختی میگردد. علائم جسمانی شایع شامل خستگی، اختلال در خواب، بیحسی یا گزگزشدن، ضعف، سرگیجه، مشکلات جنسی، درد، خارش، مشکلات حرکتی، مشکلات بینایی، و مشکلات مثانه و روده است که این علائم در میان بزرگسالان متفاوت است. از اختلالات هیجانی و شناختی رایج میتوان به نوسانات خلقی، تحریکپذیری، افسردگی، و کاهش توانایی تمرکز، پردازش اطلاعات ورودی، یادگیری و بخاطر سپردن اطلاعات جدید، سازماندهی و حل مساله اشاره کرد (4).
گزارشات نشان میدهند که در حدود 913925 بزرگسال مبتلا به اماس در آمریکا و 3/2 میلیون فرد مبتلا در سرتاسر جهان زندگی میکنند (5). میزان شیوع اماس در ایران بیست برابر بیشتر از سایر کشورهای منطقه است (6) و میزان ابتلاء در زنان 3 تا 4 برابر مردان است (7). نتایج مطالعۀ حسینزاده و همکاران (8) نشان داد که 36287 مورد تاییدشدۀ اماس توسط وزارت بهداشت ایران بین سالهای 2010 تا 2016 ثبت شده است که از این تعداد 8202 (6/22%) مورد مرد و 28085 (4/77%) مورد زن میباشند. طبق آخرین آمار منتشرشده توسط انجمن اماس ایران در پایان سال 1398، تعداد بیماران عضو انجمن اماس استان اصفهان 6178 بیمار میباشد که از این تعداد 4689 نفر زن و 1489 نفر مرد میباشند. در این رتبهبندی، استان اصفهان بر حسـب میزان شـیوع بیمـاری در جایگاه دوم کشـور، پس از انجمن اماس ایران با 25091 بیمار عضو قرار دارد (9).
تاکنون مطالعات اندکی پیرامون بررسی آگاهی و نگرش عمومی با موضوع مولتیپل اسکلروزیس و افراد مبتلا به این بیماری صورت گرفته است. نتایج مطالعۀ عباسی و همکاران (10) بر روی 150 زن باردار مراجعهکننده به مراکز بهداشتی شهر اردبیل نشان داد که آگاهی زنان باردار در مورد اماس با 3/63% در سطح متوسط بود و دوستان و خویشاوندان از مهمترین منابع کسب اطلاعات بودند. به اعتقاد 3/43% از شرکتکنندگان افراد مبـتلا به اماس میتوانند ازدواج کنند. 3/63% از این زنان خاطر نشان کردند که دانش مراکز مراقبت بهداشتی در مورد اماس ناکافی بوده و 7/68% آنها ذکر کردند که حمایت دولت از این بیماران به طور قابل ملاحظهای کم میباشد. نتایج مطالعۀ Amer و همکاران (11) نیز بر روی جمعیت سعودی در شهر طائف نشان داد که یادگیری از اطرافیان، تنها منبع اطلاعات بود و افراد دارای یک دوست یا خویشاوند مبتلا به اماس نمرات بهتری در دانش و نگرش نسبت به اماس کسب کردند. در این مطالعه، اکثر شرکتکنندگان از کمبود اطلاعات در مورد اماس و آموزش بهداشت رنج میبردند.
پژوهشها نشان دادهاند که درمان زودهنگام بیماری اماس میتواند پیشرفت بیماری را به تاخیر انداخته، پیشروی آن را کند کرده و ناتوانی را کاهش دهد (12). آگاهیبخشی عمومی میتواند به تشخیص زودهنگام بیماری و کنترل آن کمک کند. در این راستا شرکتکنندگان در پژوهش همایونی و همکاران (14، 13) اظهار کردند که خانوادهها باید آموزش و آگاهیهای لازم را در خصوص این بیماری دریافت کنند. آن ها از رفتار نامناسب افراد جامعه که ناشی از نداشتن اطلاعات کافی راجع به بیماری اماس بود و ضعف رسانهها در به تصویر کشیدن این بیماری شاکی و ناراضی بودند. ترس از قضاوت یا تلاش برای حفظ آرامش خانواده منجر به پنهانسازی بیماری و تظاهر به سلامتی از جانب برخی بیماران در این مطالعه شده بود. عدم آگاهی در مورد این بیماری و علائم آن ممکن است سبب شود بیماران دیر اقدام کرده و فرصت را برای درمان از دست دهند.
از سویی برخی از افراد جامعه به سبب نداشتن اطلاعات کافی در مورد این بیماری و هم چنین باورها و نگرشهای نادرست، با افراد مبتلا به این بیماری رفتار ناشایست، ترحمآمیز و ناپسندی داشته و موجبات رنجش، ناراحتی و انزوای اجتماعی بیماران را فراهم میکنند. با توجه به آنچه گفته شد و از آن جاییکه این بیماری در استان اصفهان نسبت به کل کشور شیوع بیشتری دارد انجام این مطالعه حائز اهمیت بوده و بر اساس نتایج این مطالعه میتوان برای طـراحی برنامههای آمـوزشی منـاسب در آینده تصمیمگیری و اقدام کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی دانش و نگرش عمومی نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس در شهر اصفهان انجام شده است.
روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعۀ مقطعی از نوع توصیفی- تحلیلی است که جامعۀ آماری آن را ساکنین بالای 16 سال شهر اصفهان تشکیل دادند.
حجم نمونه بر اساس فرمول زیر محاسبه شد:
حجم نمونه با در نظر گرفتن خطای 5 درصد، توان 80 درصد، 4/0d= و انحراف معیار نمرۀ آگاهی 7/2 از مطالعات قبلی (11)، بر اساس فرمول فوق برابر با 358 نفر برآورد گردید.
معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: 1) داشتن سواد، 2) دسترسی به اینترنت و شبکههای مجازی واتساپ یا تلگرام جهت پاسخگـویی به سوالات، 3)عـدم ابتلاء به بیمـاری مولتیـپل اسکـلروزیس،4) داشتن حداقل سن 16 سال، 5) سکونت در شهر اصفهان و 6) تمایل به مشارکت در پژوهش. معیار خروج نیز شامل از بین رفتن هر یک از شرایط ورود به مطالعه بود.
به دلیل همزمان شدن انجام مطالعه با شیوع کرونا ویروس در ایران و همچنین به منظور صیانت از سلامتی شرکتکنندگان، برای جمعآوری دادهها از پرسشنامههای آنلاین و از پلتفرمهای پیامرسان همچون کانالهای واتساپ و تلگرام استفاده شد. لینک پرسـشنامه از طریق گـروههای آنلـاین مختلف در دستـرس شرکتکنندگان قرار گرفت.
از شرکتکنندگانی که لینک را دریافت میکردند درخواست شد تا آن را برای افرادی که میشناسند ارسال کنند. در صفحۀ اول پرسشنامه، اهداف پژوهش برای شرکتکنندگان در مطالعه شرح داده شد و به آنها خاطر نشان شد که طلاعات آنها بصورت محرمانه نزد گروه تحقیق خواهد ماند. از پرسشنامۀ محقق ساخته جهت سنجش آگاهی و نگرش جمعیت عمومی نسبت به بیماری اماس استفاده شد. این پرسشنامه بر اساس بررسی مطالعات قبلی (17- 15)، مطالعۀ مقالات و کتابهای مرتبط و انجام مصاحبههای کوتاه با متخصصین این رشته تدوین
شد. این پرسشنامه شامل مجموعهای از سوالات پیرامون بیماری مولتیپل اسکلروزیس و بیماران مبتلا به آن بود. پرسشنامۀ مورد استفاده متشکل از دو بخش بود: سوالات مربوط به آگاهی (شامل 8 سوال) و سوالات بررسی نگرشهای شرکتکنندگان در مورد بیماری اماس و بیماران مبتلا به آن (شامل 14 سوال). نمرهدهی در سوالات آگاهی به صورت یک (در مورد پاسخهای صحیح) و صفر (در مورد پاسخهای غلط و نمیدانم) انجام شد. پاسخ سوالات مربوط به سنجش نگرش به صورت طیف لیکرت پنج گزینهای (از کاملاً موافقم تا کاملا ًمخالفم) تنظیم گردید. ضریب پایایی این پرسشنامه در پژوهش حاضر به روش آلفای کرونباخ برای آگاهی، نگرش و کل پرسشنامه به ترتیب603/0، 703/0 و 736/0 به دست آمد. اطلاعات جمعیتشناختی شرکتکنندگان نیز به وسیلۀ متغیرهای جنسیت، سن، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات، وضعیت شغلی و سابقۀ ابتلاء به بیماری اماس در اطرافیان مورد اندازهگیری قرار گرفت.
برای تجزیه و تحلیل دادهها در این پژوهش از نرم افزار آماری SPSS نسخۀ 24 و در سطح آمار توصیفی، از فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی از آزمونهای تیتست مستقل و تحلیل واریانس یک راهه استفاده شد.
نرمالیتی متغیرها از طریق آزمون شاپیرو- ویلک مورد بررسی قرار گرفت. سطح معناداری 05/0>P برای آزمون فرضیهها در نظر گرفته شد.
پژوهـش حـاضـر با کـد IR.HUMS.REC.1399.065 به تصویب کمیتۀ اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان رسیده است.
یافتهها
در مجموع 480 نفر در این مطالعه شرکت کردند. میانگین سنی شرکتکنندگان در پژوهش 27/35 سال با انحراف معیار 74/11 بود. مشخصات جمعیتشناختی شرکتکنندگان در پژوهش در جدول 1 ارائه شده است.
مولتیپل اسکلروزیس(Multiple Sclerosis) از شایعترین بیماریهای مزمن سیستم عصبی مرکزی است که با دمیلینه شدن، تخریب نورون، التهاب و گلیوز مشخص میشود (1) و بین سنین 20 تا 40 سالگی اتفاق میافتد (2). این بیماری علاجناپذیر و ناتوانکننده زنان را بیش از مردان گرفتار میسازد و در زنان 2 تا 3 برابر شایعتر است (3). این بیماری منجر به بروز طیف وسیعی از علائم جسمانی، هیجانی و شناختی میگردد. علائم جسمانی شایع شامل خستگی، اختلال در خواب، بیحسی یا گزگزشدن، ضعف، سرگیجه، مشکلات جنسی، درد، خارش، مشکلات حرکتی، مشکلات بینایی، و مشکلات مثانه و روده است که این علائم در میان بزرگسالان متفاوت است. از اختلالات هیجانی و شناختی رایج میتوان به نوسانات خلقی، تحریکپذیری، افسردگی، و کاهش توانایی تمرکز، پردازش اطلاعات ورودی، یادگیری و بخاطر سپردن اطلاعات جدید، سازماندهی و حل مساله اشاره کرد (4).
گزارشات نشان میدهند که در حدود 913925 بزرگسال مبتلا به اماس در آمریکا و 3/2 میلیون فرد مبتلا در سرتاسر جهان زندگی میکنند (5). میزان شیوع اماس در ایران بیست برابر بیشتر از سایر کشورهای منطقه است (6) و میزان ابتلاء در زنان 3 تا 4 برابر مردان است (7). نتایج مطالعۀ حسینزاده و همکاران (8) نشان داد که 36287 مورد تاییدشدۀ اماس توسط وزارت بهداشت ایران بین سالهای 2010 تا 2016 ثبت شده است که از این تعداد 8202 (6/22%) مورد مرد و 28085 (4/77%) مورد زن میباشند. طبق آخرین آمار منتشرشده توسط انجمن اماس ایران در پایان سال 1398، تعداد بیماران عضو انجمن اماس استان اصفهان 6178 بیمار میباشد که از این تعداد 4689 نفر زن و 1489 نفر مرد میباشند. در این رتبهبندی، استان اصفهان بر حسـب میزان شـیوع بیمـاری در جایگاه دوم کشـور، پس از انجمن اماس ایران با 25091 بیمار عضو قرار دارد (9).
تاکنون مطالعات اندکی پیرامون بررسی آگاهی و نگرش عمومی با موضوع مولتیپل اسکلروزیس و افراد مبتلا به این بیماری صورت گرفته است. نتایج مطالعۀ عباسی و همکاران (10) بر روی 150 زن باردار مراجعهکننده به مراکز بهداشتی شهر اردبیل نشان داد که آگاهی زنان باردار در مورد اماس با 3/63% در سطح متوسط بود و دوستان و خویشاوندان از مهمترین منابع کسب اطلاعات بودند. به اعتقاد 3/43% از شرکتکنندگان افراد مبـتلا به اماس میتوانند ازدواج کنند. 3/63% از این زنان خاطر نشان کردند که دانش مراکز مراقبت بهداشتی در مورد اماس ناکافی بوده و 7/68% آنها ذکر کردند که حمایت دولت از این بیماران به طور قابل ملاحظهای کم میباشد. نتایج مطالعۀ Amer و همکاران (11) نیز بر روی جمعیت سعودی در شهر طائف نشان داد که یادگیری از اطرافیان، تنها منبع اطلاعات بود و افراد دارای یک دوست یا خویشاوند مبتلا به اماس نمرات بهتری در دانش و نگرش نسبت به اماس کسب کردند. در این مطالعه، اکثر شرکتکنندگان از کمبود اطلاعات در مورد اماس و آموزش بهداشت رنج میبردند.
پژوهشها نشان دادهاند که درمان زودهنگام بیماری اماس میتواند پیشرفت بیماری را به تاخیر انداخته، پیشروی آن را کند کرده و ناتوانی را کاهش دهد (12). آگاهیبخشی عمومی میتواند به تشخیص زودهنگام بیماری و کنترل آن کمک کند. در این راستا شرکتکنندگان در پژوهش همایونی و همکاران (14، 13) اظهار کردند که خانوادهها باید آموزش و آگاهیهای لازم را در خصوص این بیماری دریافت کنند. آن ها از رفتار نامناسب افراد جامعه که ناشی از نداشتن اطلاعات کافی راجع به بیماری اماس بود و ضعف رسانهها در به تصویر کشیدن این بیماری شاکی و ناراضی بودند. ترس از قضاوت یا تلاش برای حفظ آرامش خانواده منجر به پنهانسازی بیماری و تظاهر به سلامتی از جانب برخی بیماران در این مطالعه شده بود. عدم آگاهی در مورد این بیماری و علائم آن ممکن است سبب شود بیماران دیر اقدام کرده و فرصت را برای درمان از دست دهند.
از سویی برخی از افراد جامعه به سبب نداشتن اطلاعات کافی در مورد این بیماری و هم چنین باورها و نگرشهای نادرست، با افراد مبتلا به این بیماری رفتار ناشایست، ترحمآمیز و ناپسندی داشته و موجبات رنجش، ناراحتی و انزوای اجتماعی بیماران را فراهم میکنند. با توجه به آنچه گفته شد و از آن جاییکه این بیماری در استان اصفهان نسبت به کل کشور شیوع بیشتری دارد انجام این مطالعه حائز اهمیت بوده و بر اساس نتایج این مطالعه میتوان برای طـراحی برنامههای آمـوزشی منـاسب در آینده تصمیمگیری و اقدام کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی دانش و نگرش عمومی نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس در شهر اصفهان انجام شده است.
روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعۀ مقطعی از نوع توصیفی- تحلیلی است که جامعۀ آماری آن را ساکنین بالای 16 سال شهر اصفهان تشکیل دادند.
حجم نمونه بر اساس فرمول زیر محاسبه شد:
معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: 1) داشتن سواد، 2) دسترسی به اینترنت و شبکههای مجازی واتساپ یا تلگرام جهت پاسخگـویی به سوالات، 3)عـدم ابتلاء به بیمـاری مولتیـپل اسکـلروزیس،4) داشتن حداقل سن 16 سال، 5) سکونت در شهر اصفهان و 6) تمایل به مشارکت در پژوهش. معیار خروج نیز شامل از بین رفتن هر یک از شرایط ورود به مطالعه بود.
به دلیل همزمان شدن انجام مطالعه با شیوع کرونا ویروس در ایران و همچنین به منظور صیانت از سلامتی شرکتکنندگان، برای جمعآوری دادهها از پرسشنامههای آنلاین و از پلتفرمهای پیامرسان همچون کانالهای واتساپ و تلگرام استفاده شد. لینک پرسـشنامه از طریق گـروههای آنلـاین مختلف در دستـرس شرکتکنندگان قرار گرفت.
از شرکتکنندگانی که لینک را دریافت میکردند درخواست شد تا آن را برای افرادی که میشناسند ارسال کنند. در صفحۀ اول پرسشنامه، اهداف پژوهش برای شرکتکنندگان در مطالعه شرح داده شد و به آنها خاطر نشان شد که طلاعات آنها بصورت محرمانه نزد گروه تحقیق خواهد ماند. از پرسشنامۀ محقق ساخته جهت سنجش آگاهی و نگرش جمعیت عمومی نسبت به بیماری اماس استفاده شد. این پرسشنامه بر اساس بررسی مطالعات قبلی (17- 15)، مطالعۀ مقالات و کتابهای مرتبط و انجام مصاحبههای کوتاه با متخصصین این رشته تدوین
شد. این پرسشنامه شامل مجموعهای از سوالات پیرامون بیماری مولتیپل اسکلروزیس و بیماران مبتلا به آن بود. پرسشنامۀ مورد استفاده متشکل از دو بخش بود: سوالات مربوط به آگاهی (شامل 8 سوال) و سوالات بررسی نگرشهای شرکتکنندگان در مورد بیماری اماس و بیماران مبتلا به آن (شامل 14 سوال). نمرهدهی در سوالات آگاهی به صورت یک (در مورد پاسخهای صحیح) و صفر (در مورد پاسخهای غلط و نمیدانم) انجام شد. پاسخ سوالات مربوط به سنجش نگرش به صورت طیف لیکرت پنج گزینهای (از کاملاً موافقم تا کاملا ًمخالفم) تنظیم گردید. ضریب پایایی این پرسشنامه در پژوهش حاضر به روش آلفای کرونباخ برای آگاهی، نگرش و کل پرسشنامه به ترتیب603/0، 703/0 و 736/0 به دست آمد. اطلاعات جمعیتشناختی شرکتکنندگان نیز به وسیلۀ متغیرهای جنسیت، سن، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات، وضعیت شغلی و سابقۀ ابتلاء به بیماری اماس در اطرافیان مورد اندازهگیری قرار گرفت.
برای تجزیه و تحلیل دادهها در این پژوهش از نرم افزار آماری SPSS نسخۀ 24 و در سطح آمار توصیفی، از فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی از آزمونهای تیتست مستقل و تحلیل واریانس یک راهه استفاده شد.
نرمالیتی متغیرها از طریق آزمون شاپیرو- ویلک مورد بررسی قرار گرفت. سطح معناداری 05/0>P برای آزمون فرضیهها در نظر گرفته شد.
پژوهـش حـاضـر با کـد IR.HUMS.REC.1399.065 به تصویب کمیتۀ اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان رسیده است.
یافتهها
در مجموع 480 نفر در این مطالعه شرکت کردند. میانگین سنی شرکتکنندگان در پژوهش 27/35 سال با انحراف معیار 74/11 بود. مشخصات جمعیتشناختی شرکتکنندگان در پژوهش در جدول 1 ارائه شده است.
جدول 1: مشخصات جمعیتشناختی شرکتکنندگان (تعداد= 480 نفر)
| مشخصات جمعیتشناختی | طبقات | تعداد (درصد فراوانی) |
| جنسیت | زن | 369 (9/76) |
| مرد | 111 (1/23) | |
| وضعیت تاهل | مجرد | 143 (8/29) |
| متاهل | 324 (5/67) | |
| مطلقه | 10 (1/2) | |
| بیوه | 3 (6/0) | |
| میزان تحصیلات | ابتدایی | 18 (8/3) |
| متوسطه | 68 (2/14) | |
| دیپلم | 119 (8/24) | |
| فوق دیپلم | 41 (5/8) | |
| لیسانس | 148 (8/30) | |
| فوق لیسانس و بالاتر | 86 (9/17) | |
| وضعیت شغلی | دانشآموز | 56 (7/11) |
| دانشجو | 35 (3/7) | |
| بیکار | 10 (1/2) | |
| خانهدار | 166 (6/34) | |
| کارمند | 124 (8/25) | |
| کارگر | 16 (3/3) | |
| شغل آزاد | 73 (2/15) | |
| سابقۀ ابتلاء به اماس در اطرافیان | بله | 110 (9/22) |
| خیر | 370 (1/77) |
در این مطالعه میانگین نمرۀ آگاهی و نگرش شرکتکنندگان به ترتیب 86/1±77/4 و 24/6±54 میباشد (جدول 2).
فراوانی پاسخهای مختلف شرکتکنندگان به هر یک از سوالات دانش و نگرش در جداول 3 و 4 ارائه شده است.
به منظور بررسی رابطه بین متغیرهای جمعیتشناختی با دانش و نگرش شرکتکنندگان از آزمونهای تی تست مستقل و تحلیل واریانس یک طرفه استفاده گردید که نتایج آن در جدول 5 ارائه شده است.
فراوانی پاسخهای مختلف شرکتکنندگان به هر یک از سوالات دانش و نگرش در جداول 3 و 4 ارائه شده است.
به منظور بررسی رابطه بین متغیرهای جمعیتشناختی با دانش و نگرش شرکتکنندگان از آزمونهای تی تست مستقل و تحلیل واریانس یک طرفه استفاده گردید که نتایج آن در جدول 5 ارائه شده است.
جدول 2: میانگین نمرات آگاهی و نگرش شرکتکنندگان در پژووهش
| متغیر | میانگین | انحراف معیار | حداقل نمرۀ قابل اکتساب | حداکثر نمرۀ قابل اکتساب | حداقل نمرۀ کسبشده | حداکثر نمرۀ کسبشده |
| آگاهی | 77/4 | 86/1 | 0 | 8 | 0 | 8 |
| نگرش | 54 | 24/6 | 14 | 70 | 30 | 70 |
| سوال | پاسخ درست تعداد (درصد) |
پاسخ غلط تعداد(درصد) |
| اماس یک بیماری مرتبط با.... الف) سیستم اعصاب مرکزی است. ب) تمام اعضای بدن است. ج) نمیدانم. |
358 (6/74) | 122 (4/25) |
| اماس یک بیماری مرتبط با سیستم ایمنی است. الف) درست است. ب)غلط است. ج)نمیدانم. |
273 (9/56) | 207 (1/43) |
| اماس.... الف) در زنان و مردان بطور مساوی اتفاق میافتد. ب) در مردان دو برابر بیشتر از زنان اتفاق میافتد. ج) در زنان دو برابر بیشتر از مردان اتفاق میافتد. د) نمیدانم. |
227 (3/47) | 253 (7/52) |
| اماس میتواند در هر سنی نمایان شود، اما معمولاً.... الف) قبل از 20 سالگی اتفاق میافتد. ب) بین 20 تا 40 سالگی اتفاق میافتد. ج) بین 40 تا 60 سالگی اتفاق میافتد. د) نمیدانم. |
220 (8/45) | 260 (2/54) |
| یک والد (پدر یا مادر) مبتلا به اماس، بیماری را از طریق وراثت به فرزندانش منتقل میکند. الف) درست است. ب)غلط است. ج)نمیدانم. |
270 (2/56) | 210 (8/43) |
| اماس یک بیماری مسری و واگیردار است. الف) درست است. ب)غلط است. ج)نمیدانم. |
436 (8/90) | 44 (2/9) |
| اماس یک بیماری قابل کنترل است. الف) درست است. ب)غلط است. ج)نمیدانم. |
371 (3/77) | 109 (7/22) |
| اماس بطور قابل توجهی طول عمر بیمار را کاهش میدهد. الف) درست است. ب)غلط است. ج)نمیدانم. |
135 (1/28) | 345 (9/71) |
جدول 4: نگرش شرکتکنندگان راجع به بیماری MS و بیماران مبتلا به آن
| سوال | کاملاً موافقم تعداد (درصد) | موافقم تعداد (درصد) |
نظری ندارم تعداد (درصد) |
مخالفم تعداد (درصد) |
کاملاً مخالفم تعداد (درصد) |
| من مایل به انجام کار داوطلبانه با بیماران مبتلا به اماس میباشم. | 58 (1/12) | 91 (19) | 237 (3/49) | 71 (8/14) | 23 (8/4) |
| اگر دوستم به اماس مبتلا شود، دوستی خود را با او پایان میدهم. | 8 (7/1) | 6 (3/1) | 23 (8/4) | 153 (8/31) | 290 (4/60) |
| به نظر من بیماران مبتلا به اماس میتوانند همچون سایر افراد جامعه به خوبی از فرصتهای آموزشی بهرهمند شوند. | 294 (3/61) | 145 (2/30) | 26 (4/5) | 5 (1) | 10 (1/2) |
| به نظر من بیماران مبتلا به اماس میتوانند همچون سایر افراد جامعه در فعالیتها و روابط اجتماعی مشارکت داشته باشند. | 286 (6/59) | 144 (9/29) | 32 (7/6) | 11 (3/2) | 7 (5/1) |
| به نظر من بیماران مبتلا به اماس نباید به علت بیماریشان، در روابط اجتماعی احساس ناراحتی و شرمندگی کنند. | 303 (1/63) | 123 (6/25) | 14 (9/2) | 21 (4/4) | 19 (4) |
| به نظر من بیماران مبتلا به اماس میتوانند همچون سایر افراد جامعه دارای مسئولیتهای شغلی و خانوادگی باشند. | 264 (55) | 156 (5/32) | 44 (2/9) | 11 (3/2) | 5 (1) |
| به نظر من بیماران مبتلا به اماس به سبب بیماریشان، در مقایسه با سایر افراد، نیازمند توجه و عاطفه و مهربانی بیشتری هستند. | 158 (9/32) | 175 (4/36) | 69 (4/14) | 59 (3/12) | 19 (4) |
| به نظر من بیماران مبتلا به اماس میتوانند همچون سایر افراد جامعه از فرصت یک ازدواج خوب و موفق برخوردار باشند. | 191 (8/39) | 187 (39) | 76 (8/15) | 15 (1/3) | 11 (3/2) |
| من هنگام برخورد با یک فرد مبتلا به اماس، با او همچون یک فرد سالم برخورد میکنم (به او خیره نمیشوم، برای او ترحم و دلسوزی نمیکنم و ...) | 318 (3/66) | 126 (3/26) | 27 (6/5) | 5 (1) | 4 (8/0) |
| در صورت روبهرو شدن با افراد مبتلا به اماس، تلاش میکنم تا جایی که ممکن است ملاقات سریع و کوتاهی با آنها داشته باشم. | 48 (10) | 77 (16) | 92 (2/19) | 151 (5/31) | 112 (3/23) |
| من نسبت به بیماران مبتلا به اماس احساس دلسوزی میکنم. | 51 (6/10) | 124 (8/25) | 121 (3/25) | 136 (3/28) | 48 (10) |
| از این فکر که من هم میتوانم به بیماری اماس مبتلا شوم، میترسم. | 76 (8/15) | 151 (5/31) | 130 (1/27) | 75 (6/15) | 48 (10) |
| من با ازدواج فرزند یا یکی از خویشاوندانم با یک شخص مبتلا به اماس مشکلی ندارم. | 33 (9/6) | 57 (9/11) | 221 (46) | 125 (26) | 44 (2/9) |
| من با کار کردن در یک گروه کاری با یک شخص مبتلا به اماس هیچ مشکلی ندارم. | 193 (2/40) | 197 (41) | 69 (4/14) | 13 (7/2) | 8 (7/1) |
| مشخصات دموگرافیک | طبقات | دانش | نگرش | ||||
| میانگین±انحراف معیار | P-value | میانگین±انحراف معیار | P | ||||
| جنسیت | زن | 84/1±92/4 | 001/0 | 95/5±56/54 | 001/0>P | ||
| مرد | 86/1±26/4 | 83/6±14/52 | |||||
| وضعیت تاهل | مجرد | 99/1±48/4 | 014/0 | 88/6±9/53 | 052/0 | ||
| متاهل | 78/1±92/4 | 89/5±07/54 | |||||
| مطلقه | 2±7/4 | 66/3±9/55 | |||||
| بیوه | 53/1±33/2 | 86/12±66/44 | |||||
| میزان تحصیلات | ابتدایی | 87/1±28/3 | 001/0>P | 82/5±59/49 | 001/0>P | ||
| متوسطه | 11/2±78/3 | 12/8±29/52 | |||||
| دیپلم | 85/1±39/4 | 21/6±84/53 | |||||
| فوق دیپلم | 89/1±87/4 | 85/6±03/53 | |||||
| لیسانس | 63/1±25/5 | 37/5±84/54 | |||||
| فوق لیسانس و بالاتر | 36/1±51/5 | 95/4±5/55 | |||||
| وضعیت شغلی | دانشآموز | 09/2±41/3 | 001/0>P | 08/8±23/51 | 001/0 | ||
| دانشجو | 59/1±42/5 | 2/5±08/56 | |||||
| بیکار | 87/0±1/6 | 9/6±2/57 | |||||
| خانهدار | 84/1±81/4 | 19/6±15/54 | |||||
| کارمند | 64/1±34/5 | 03/5±95/54 | |||||
| کارگر | 22/1±81/3 | 54/6±29/52 | |||||
| شغل آزاد | 73/1±48/4 | 16/6±09/53 | |||||
| سابقۀ ابتلاء به اماس در اطرافیان | بله | 58/1±16/5 | 005/0 | 74/5±55/55 | 003/0 | ||
| خیر | 92/1±65/4 | 31/6±54/53 | |||||
نتایج آزمون تیتست نشان داد که تفاوت معناداری بین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب جنسیت و سابقۀ ابتلاء به اماس در اطرافیان وجود دارد. نمرۀ دانش و نگرش آزمودنیهای مونث در مقایسه با آزمودنیهای مذکر و نمرۀ دانش و نگرش شرکتکنندگانی که سابقۀ ابتلاء به اماس در اطرافیان آنها وجود داشت نسبت به سایر شرکتکنندگان بالاتر بود.
نتایج آزمون تحلیل واریانس نشان داد که تفاوت معناداری در میانگین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب وضعیت تاهل، میزان تحصیلات و وضعیت شغلی آن ها وجود دارد. اما در نگرش شرکتکنندگان نسبت به بیماری اماس و بیماران مبتلا به آن تفاوتی بر حسب وضعیت تاهل آن ها وجود نداشت.
بحث و نتیجهگیری
مطالعۀ حاضر با هدف بررسی دانش و نگرش عمومی نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس در شهر اصفهان انجام شد. نتایج مطالعه نشان داد که میانگین نمرۀ آگاهی مردم شهر اصفهان راجع به بیماری اماس 77/4 (در حد متوسط) و میانگین نمرۀ نگرش آن ها 54 (نسبتاً خوب) میباشد. نتایج مطالعۀ عباسی و همکاران (10) در زمینۀ بررسی دانش زنان باردار راجع به مولتیپل اسکلروزیس نشان داد که میزان آگاهی زنان باردار در مورد اماس با 3/63% در سطح متوسط بود و زنان و خویشاوندان مهمترین منبع آگاهی آنها بودند. 3/43% زنان معتقد بودند که افراد مبتلا به اماس میتوانند ازدواج کنند (در مطالعۀ ما 8/39% شرکتکنندگان معتقد بودند که بیماران مبتلا به اماس میتوانند هم چون سایر افراد جامعه از فرصت یک ازدواج خوب و موفق برخوردار باشند.) و 3/63% زنان اشاره کردند که آگاهی مراکز مراقبت بهداشتی در مورد اماس ناکافی میباشد. نتایج مطالعۀ Amer و همکاران (11) بر روی جمعیت سعودی در شهر طائف نشان داد که میانگین نمرۀ آگاهی در گروه مورد مطالعه 7/2±74/8 و میانگین نمرۀ نگرش 8/1±19/2 بود. در این مطالعه 74% شرکتکنندگان از دانش ضعیف و 26% آن ها از دانش کافی در مورد اماس برخوردار بودند. 79% شرکتکنندگان در این مطالعه معتقد بودند که هرگز به اماس مبتلا نمیشوند و در حدود 37% آن ها بیان کردند که از ابتلاء به این بیماری خجالت میکشند. این در حالیست که در مطالعۀ ما 8/15% شرکتکنندگان اظهار کردند که از این فکر که آن ها هم میتوانند به بیماری اماس مبتلا شوند، میترسند. از جمله علل احتمالی تفاوت سطح دانش و نگرش شرکتکنندگان در مطالعۀ انجامشده توسط Amer و همکاران با این مطالعه میتوان به تفاوت در مشخصات فرهنگی و اجتماعی شرکتکنندگان، تفاوت در محیط مطالعه و جمعیتها اشاره کرد.
نتایج مطالعه نشان داد که تفاوت معناداری بین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب سابقۀ ابتلاء به اماس در اطرافیان وجود دارد. به عبارت دیگر، نمرۀ دانش و نگرش شرکتکنندگانی که در اطرافیان آن ها سابقۀ ابتلاء به اماس وجود داشت، نسبت به سایر شرکتکنندگان بالاتر بود. در این مطالعه، 9/22% شرکتکنندگان اظهار کردند که در اطرافیان آن ها فرد مبتلا به اماس وجود دارد. این یافته با نتایج مطالعات Amer و همکاران (11)، قرهگزلی و همکاران (18) و Molla و همکاران (19) همراستا بود. در مطالعۀ Amer و همکاران (11) بین میانگین نمرات دانش و نگرش و داشتن فرد مبتلا به اماس در خانوادۀ پاسخگویان، تفاوت معناداری وجود داشت. شرکتکنندگانی که یک فرد مبتلا به اماس را میشناختند نمرات دانش و نگرش بالاتری داشتند. میانگین نمرۀ دانش و نگرش شرکتکنندگانی که فرد مبتلا به اماس داشتند به ترتیب 9/9±1/10 و 8/0±9/3 بود در حالیکه میانگین این نمرات برای شرکتکنندگانی که فرد مبتلا به اماس نداشتند به ترتیب 8/0±9/4 و 2/1±8/1 بود. در مطالعۀ قرهگزلی و همکاران (18) نیز ارتباط معناداری بین اطلاع از صرع و داشتن فرد مبتلا در خانواده مشاهده شد. 2/42% از افرادی که با صرع آشنایی داشتند، در خانوادۀ خود یک فرد مبتلا به صرع داشتند. نتایج مطالعۀ Molla و همکاران (19) در زمینۀ آگاهی و نگرش ساکنان روستایی در جنوب اتیوپی نسبت به صرع حاکی از این بود که شرکتکنندگانی که سابقۀ زندگی با بیماران صرعی را نداشتند از آگاهی ضعیفتری نسبت به این بیماری برخوردار بودند. در تبیین این یافته میتوان چنین بیان کرد که داشتن یک بیمار مبتلا به اماس در اطرافیان موجب تلاش برای کسب آگاهی راجع به این بیماری و در نتیجه نگرش مثبتتر و واقعبینانهتر نسبت به این بیماری خواهد شد.
نتایج مطالعه هم چنین حاکی از وجود تفاوت معنادار بین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب جنسیت آن ها بود و نمرات دانش و نگرش آزمودنیهای مونث در مقایسه با آزمودنیهای مذکر بالاتر بود. این یافته با نتایج مطالعات انجامشـده توسـط Amer و همـکاران (11)، Radhakrishnan و همکاران (20)، کاظمی و همکاران (21)، اینالو و رضایی (22) و Kiwanuka و Anyango Olyet(23) ناهمسو بود. Amer و همکاران در مطالعۀ خود به این نتیجه دست یافتند که متغیرهای سن و جنسیت رابطۀ معناداری با آگاهی و نگرش شرکتکنندگان نداشتند. در مطالعات انجامشده توسط کاظمی و همکاران (21) و اینالو و رضایی (22) در زمینۀ بررسی سطح نگرش و میزان آگاهی شرکتکنندگان در ارتباط با بیماری صرع، بین جنسیت افراد و آگاهی و نگرش آن ها رابطۀ معناداری وجود نداشت. نتایج مطالعۀ Radhakrishnan و همکاران (20) بر روی جمعیت عمومی در شهر کرالا هند نشان داد که نگرشهای منفی نسبت به اپیلپسی با سطوح پایینتر تحصیلات و سن بالاتر مرتبط بود. در این مطالعه 29 درصد شرکتکنندگان معتقد بودند که یک شخص اپیلپتیک نمیتواند یک زندگی زناشویی عادی داشته باشد. هم چنین 44% از آنها به استخدام فرد مبتلا به صرع اعتراض داشتند. این نگرش بطور قابل توجهی با جنسیت زن مرتبط بود. نتایج مطالعۀ Kiwanuka و Anyango Olyet(23) در زمینۀ دانش، نگرش و باورها پیرامون صرع در اوگاندا نشان داد که پاسخدهندگان مرد (23/4) میانگین نمرات آگاهی تقریباً برابری با همتایان زن (51/4) خود داشتند. اما میانگین نمرات نگرش شرکتکنندگان زن (62/86) در مقایسه با مردان (18/58) بالاتر بود. با توجه به اینکه میزان شیوع بیماری اماس در زنان چندین برابر مردان میباشد، این مساله میتواند مغایر بودن این یافته با سایر مطالعات را توجیه کند. بالا بودن این میزان در زنان موجب میشود که آن ها در مقایسه با مردان، بیشتر به دنبال کسب اطلاعات در مورد این بیماری، علائم، تشخیص، کنترل و درمان آن باشند.
نتایج هم چنین بیانگر وجود تفاوت معناداری در میانگین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب میزان تحصیلات و وضعیت شغلی آنها بود. این یافته با نتایج مطالعۀ انجامشده توسط عباسی و همکاران (10) ناهمسو و با یافتههای مطالعۀ Amer و همـکاران (11)، Ghanean و همـکاران (24)، Nyame و Biritwum (25) و اینالو و رضایی (22) همسو بود. در مطالعۀ عباسی و همکاران (10)، بالاترین سطح از آگاهی در میان زنان کارمند دارای مدرک لیسانس و بیش از 35 سال بود. اما ارتباط معناداری بین تحصیلات، شغل و سن زنان با سطح آگاهی پیدا نشد. اما در مطالعۀ Amer و همکاران (11)، سطح تحصیلات بطور معناداری بر نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان تاثیرگذار بود. به عبارت دیگر، سطح تحصیلات بالا با نمرات بالاتر مرتبط بود و اشتغال بطور معناداری این نمرات را افزایش میداد. در مطالعۀ Ghanean و همکاران (24)، بر روی 800 آزمودنی در تهران، نتایج نشان داد که افراد با تحصیلات بیشتر عموماً پذیرش بیشتری نسبت به استخدام فرد مبتلا به صرع داشتند، به فرزندشان اجازه میدادند که با کودک مبتلا به صرع بازی کند و به فرد مبتلا به صرع اجازه میدادند که از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کند. اما در خصوص پذیرش ازدواج فردی از خانواده با فرد مبتلا به صرع، تفاوت معناداری از لحاظ جنسیت و سطح تحصیلات وجود نداشت. در مطالعۀ اینالو و رضایی (22)، افراد با سطح تحصیلات دیپلم و بالاتر، آگاهی بیشتر و نگرش مثبتتری نسبت به بیماری صرع داشتند. یافتههای مطالعۀ Nyame و Biritwum (25) نیز حاکی از آن بود که افرادی که از بیماری صرع آگاهی کمتری داشتند اکثراً جوان، مجرد و با سطح تحصیلات پایین بودند. مهمترین ویژگی پاسخگویان که با تناسب پاسخها مرتبط بود، سطح تحصیلات آن ها بود. با توجه به اینکه افراد تحصیلکرده قادر به کسب اطلاعات در مورد این بیماری از طریق منابع علمی و دانشگاهی مختلف میباشند، این یافته قابل انتظار میباشد. از سوی دیگر، انتظار میرود افراد تحصیلکرده به دلیل حضور در محیطهای علمی که مبنای بیشتر دیدگاهها بر اساس علم است و نه تعصبات بیجا و خرافات، نگرشهای منفی کمتری نسبت به این بیماری و بیماران مبتلا به آن داشته باشند.
در نگرش شرکتکنندگان نسبت به بیماری اماس و بیماران مبتلا به آن تفاوتی بر حسب وضعیت تاهل آن ها وجود نداشت. این یافته با نتایج مطالعات انجامشده توسط Nyame و Biritwum (25) همسو و با نتایج مطالعۀ انجامشده توسط Lee و همکاران (26) ناهمسو بود.
نتیجۀ مطالعۀ Lee و همکاران (26) بر روی معلمان در مدارس ابتدایی کره نشان داد معلمان متاهل بیشتر در مورد صرع شنیده بودند، اغلب تدریس کودکان مبتلا به صرع را تجربه کرده بودند و به احتمال بیشتری به بچهدار شدن والدین مبتلا به صرع اعتراض داشتند. تفاوت یافتهها در این مطالعات را میتوان به تفاوت در جمعیتهای مورد مطالعه (مردم عادی در مقابل معلمان) نسبت داد.
این مطالعه اولین مطالعهای در ایران بود که به بررسی نگرش و دانش جمعیت عمومی نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس پرداخت. این مطالعه دارای محدودیتهایی نیز بود.
اول: به دلیل انتخاب اینـترنتی شـرکتکنندگان، دستـرسی به جمـعیت با تحصـیلات پاییـن و وضـعیت اقتـصادی ضعیف امکانپذیر نبود. دوم، زمانی که پرسشها به مسائل شخصی و مسائل عاطفی پاسخدهندگان مربوط میشود، ممکن است آن ها از دادن پاسخهای صحیح اجتناب میکنند. از اینرو استفاده از مصاحبههای عمیق جهت جمعآوری اطلاعات در مطالعات آتی توصیه میشود. هم چنین پیشنهاد میگردد در مطالعات آتی، سطح آگاهی و نگرش افراد بیمار و اعضای خانوادهشان نسبت به این بیماری مورد بررسی قرار گیرد.بر اساس نتایج مطالعه، آگاهی شرکتکنندگان راجع به بیماری اماس در سطح متوسط بود. نگرشهای تبعیضآمیز جامعه نسبت به این بیماران ممکن است منجر به پنهانسازی بیماری از سوی بیماران و در نتیجه تاخیر در فرایند تشخیص و درمان زودهنگام افرادی شود که دارای نشانههایی از بیماری هستند. افزایش آگاهی جامعه در مورد این بیماری، در تغییر نگرش شهروندان در مورد این بیماری بسیار مهم است.
از این رو طراحی و اجرای برنامههای اجتماع محور از طریق رسانههای اجتماعی و مراکز بهداشتی گام مهمی در افزایش آگاهی و بهبود نگرش مردم نسبت به این بیماری خواهد بود.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام میدارند هیچگونه تضاد منافعی در این مطالعه وجود ندارد.
تشکر و قدرانی
بدینوسیله از معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، انجمن MS استان اصفهان و بیماران شرکتکننده در پژوهش حاضر تقدیر و تشکر می گردد.
نتایج آزمون تحلیل واریانس نشان داد که تفاوت معناداری در میانگین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب وضعیت تاهل، میزان تحصیلات و وضعیت شغلی آن ها وجود دارد. اما در نگرش شرکتکنندگان نسبت به بیماری اماس و بیماران مبتلا به آن تفاوتی بر حسب وضعیت تاهل آن ها وجود نداشت.
بحث و نتیجهگیری
مطالعۀ حاضر با هدف بررسی دانش و نگرش عمومی نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس در شهر اصفهان انجام شد. نتایج مطالعه نشان داد که میانگین نمرۀ آگاهی مردم شهر اصفهان راجع به بیماری اماس 77/4 (در حد متوسط) و میانگین نمرۀ نگرش آن ها 54 (نسبتاً خوب) میباشد. نتایج مطالعۀ عباسی و همکاران (10) در زمینۀ بررسی دانش زنان باردار راجع به مولتیپل اسکلروزیس نشان داد که میزان آگاهی زنان باردار در مورد اماس با 3/63% در سطح متوسط بود و زنان و خویشاوندان مهمترین منبع آگاهی آنها بودند. 3/43% زنان معتقد بودند که افراد مبتلا به اماس میتوانند ازدواج کنند (در مطالعۀ ما 8/39% شرکتکنندگان معتقد بودند که بیماران مبتلا به اماس میتوانند هم چون سایر افراد جامعه از فرصت یک ازدواج خوب و موفق برخوردار باشند.) و 3/63% زنان اشاره کردند که آگاهی مراکز مراقبت بهداشتی در مورد اماس ناکافی میباشد. نتایج مطالعۀ Amer و همکاران (11) بر روی جمعیت سعودی در شهر طائف نشان داد که میانگین نمرۀ آگاهی در گروه مورد مطالعه 7/2±74/8 و میانگین نمرۀ نگرش 8/1±19/2 بود. در این مطالعه 74% شرکتکنندگان از دانش ضعیف و 26% آن ها از دانش کافی در مورد اماس برخوردار بودند. 79% شرکتکنندگان در این مطالعه معتقد بودند که هرگز به اماس مبتلا نمیشوند و در حدود 37% آن ها بیان کردند که از ابتلاء به این بیماری خجالت میکشند. این در حالیست که در مطالعۀ ما 8/15% شرکتکنندگان اظهار کردند که از این فکر که آن ها هم میتوانند به بیماری اماس مبتلا شوند، میترسند. از جمله علل احتمالی تفاوت سطح دانش و نگرش شرکتکنندگان در مطالعۀ انجامشده توسط Amer و همکاران با این مطالعه میتوان به تفاوت در مشخصات فرهنگی و اجتماعی شرکتکنندگان، تفاوت در محیط مطالعه و جمعیتها اشاره کرد.
نتایج مطالعه نشان داد که تفاوت معناداری بین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب سابقۀ ابتلاء به اماس در اطرافیان وجود دارد. به عبارت دیگر، نمرۀ دانش و نگرش شرکتکنندگانی که در اطرافیان آن ها سابقۀ ابتلاء به اماس وجود داشت، نسبت به سایر شرکتکنندگان بالاتر بود. در این مطالعه، 9/22% شرکتکنندگان اظهار کردند که در اطرافیان آن ها فرد مبتلا به اماس وجود دارد. این یافته با نتایج مطالعات Amer و همکاران (11)، قرهگزلی و همکاران (18) و Molla و همکاران (19) همراستا بود. در مطالعۀ Amer و همکاران (11) بین میانگین نمرات دانش و نگرش و داشتن فرد مبتلا به اماس در خانوادۀ پاسخگویان، تفاوت معناداری وجود داشت. شرکتکنندگانی که یک فرد مبتلا به اماس را میشناختند نمرات دانش و نگرش بالاتری داشتند. میانگین نمرۀ دانش و نگرش شرکتکنندگانی که فرد مبتلا به اماس داشتند به ترتیب 9/9±1/10 و 8/0±9/3 بود در حالیکه میانگین این نمرات برای شرکتکنندگانی که فرد مبتلا به اماس نداشتند به ترتیب 8/0±9/4 و 2/1±8/1 بود. در مطالعۀ قرهگزلی و همکاران (18) نیز ارتباط معناداری بین اطلاع از صرع و داشتن فرد مبتلا در خانواده مشاهده شد. 2/42% از افرادی که با صرع آشنایی داشتند، در خانوادۀ خود یک فرد مبتلا به صرع داشتند. نتایج مطالعۀ Molla و همکاران (19) در زمینۀ آگاهی و نگرش ساکنان روستایی در جنوب اتیوپی نسبت به صرع حاکی از این بود که شرکتکنندگانی که سابقۀ زندگی با بیماران صرعی را نداشتند از آگاهی ضعیفتری نسبت به این بیماری برخوردار بودند. در تبیین این یافته میتوان چنین بیان کرد که داشتن یک بیمار مبتلا به اماس در اطرافیان موجب تلاش برای کسب آگاهی راجع به این بیماری و در نتیجه نگرش مثبتتر و واقعبینانهتر نسبت به این بیماری خواهد شد.
نتایج مطالعه هم چنین حاکی از وجود تفاوت معنادار بین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب جنسیت آن ها بود و نمرات دانش و نگرش آزمودنیهای مونث در مقایسه با آزمودنیهای مذکر بالاتر بود. این یافته با نتایج مطالعات انجامشـده توسـط Amer و همـکاران (11)، Radhakrishnan و همکاران (20)، کاظمی و همکاران (21)، اینالو و رضایی (22) و Kiwanuka و Anyango Olyet(23) ناهمسو بود. Amer و همکاران در مطالعۀ خود به این نتیجه دست یافتند که متغیرهای سن و جنسیت رابطۀ معناداری با آگاهی و نگرش شرکتکنندگان نداشتند. در مطالعات انجامشده توسط کاظمی و همکاران (21) و اینالو و رضایی (22) در زمینۀ بررسی سطح نگرش و میزان آگاهی شرکتکنندگان در ارتباط با بیماری صرع، بین جنسیت افراد و آگاهی و نگرش آن ها رابطۀ معناداری وجود نداشت. نتایج مطالعۀ Radhakrishnan و همکاران (20) بر روی جمعیت عمومی در شهر کرالا هند نشان داد که نگرشهای منفی نسبت به اپیلپسی با سطوح پایینتر تحصیلات و سن بالاتر مرتبط بود. در این مطالعه 29 درصد شرکتکنندگان معتقد بودند که یک شخص اپیلپتیک نمیتواند یک زندگی زناشویی عادی داشته باشد. هم چنین 44% از آنها به استخدام فرد مبتلا به صرع اعتراض داشتند. این نگرش بطور قابل توجهی با جنسیت زن مرتبط بود. نتایج مطالعۀ Kiwanuka و Anyango Olyet(23) در زمینۀ دانش، نگرش و باورها پیرامون صرع در اوگاندا نشان داد که پاسخدهندگان مرد (23/4) میانگین نمرات آگاهی تقریباً برابری با همتایان زن (51/4) خود داشتند. اما میانگین نمرات نگرش شرکتکنندگان زن (62/86) در مقایسه با مردان (18/58) بالاتر بود. با توجه به اینکه میزان شیوع بیماری اماس در زنان چندین برابر مردان میباشد، این مساله میتواند مغایر بودن این یافته با سایر مطالعات را توجیه کند. بالا بودن این میزان در زنان موجب میشود که آن ها در مقایسه با مردان، بیشتر به دنبال کسب اطلاعات در مورد این بیماری، علائم، تشخیص، کنترل و درمان آن باشند.
نتایج هم چنین بیانگر وجود تفاوت معناداری در میانگین نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان بر حسب میزان تحصیلات و وضعیت شغلی آنها بود. این یافته با نتایج مطالعۀ انجامشده توسط عباسی و همکاران (10) ناهمسو و با یافتههای مطالعۀ Amer و همـکاران (11)، Ghanean و همـکاران (24)، Nyame و Biritwum (25) و اینالو و رضایی (22) همسو بود. در مطالعۀ عباسی و همکاران (10)، بالاترین سطح از آگاهی در میان زنان کارمند دارای مدرک لیسانس و بیش از 35 سال بود. اما ارتباط معناداری بین تحصیلات، شغل و سن زنان با سطح آگاهی پیدا نشد. اما در مطالعۀ Amer و همکاران (11)، سطح تحصیلات بطور معناداری بر نمرات دانش و نگرش شرکتکنندگان تاثیرگذار بود. به عبارت دیگر، سطح تحصیلات بالا با نمرات بالاتر مرتبط بود و اشتغال بطور معناداری این نمرات را افزایش میداد. در مطالعۀ Ghanean و همکاران (24)، بر روی 800 آزمودنی در تهران، نتایج نشان داد که افراد با تحصیلات بیشتر عموماً پذیرش بیشتری نسبت به استخدام فرد مبتلا به صرع داشتند، به فرزندشان اجازه میدادند که با کودک مبتلا به صرع بازی کند و به فرد مبتلا به صرع اجازه میدادند که از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کند. اما در خصوص پذیرش ازدواج فردی از خانواده با فرد مبتلا به صرع، تفاوت معناداری از لحاظ جنسیت و سطح تحصیلات وجود نداشت. در مطالعۀ اینالو و رضایی (22)، افراد با سطح تحصیلات دیپلم و بالاتر، آگاهی بیشتر و نگرش مثبتتری نسبت به بیماری صرع داشتند. یافتههای مطالعۀ Nyame و Biritwum (25) نیز حاکی از آن بود که افرادی که از بیماری صرع آگاهی کمتری داشتند اکثراً جوان، مجرد و با سطح تحصیلات پایین بودند. مهمترین ویژگی پاسخگویان که با تناسب پاسخها مرتبط بود، سطح تحصیلات آن ها بود. با توجه به اینکه افراد تحصیلکرده قادر به کسب اطلاعات در مورد این بیماری از طریق منابع علمی و دانشگاهی مختلف میباشند، این یافته قابل انتظار میباشد. از سوی دیگر، انتظار میرود افراد تحصیلکرده به دلیل حضور در محیطهای علمی که مبنای بیشتر دیدگاهها بر اساس علم است و نه تعصبات بیجا و خرافات، نگرشهای منفی کمتری نسبت به این بیماری و بیماران مبتلا به آن داشته باشند.
در نگرش شرکتکنندگان نسبت به بیماری اماس و بیماران مبتلا به آن تفاوتی بر حسب وضعیت تاهل آن ها وجود نداشت. این یافته با نتایج مطالعات انجامشده توسط Nyame و Biritwum (25) همسو و با نتایج مطالعۀ انجامشده توسط Lee و همکاران (26) ناهمسو بود.
نتیجۀ مطالعۀ Lee و همکاران (26) بر روی معلمان در مدارس ابتدایی کره نشان داد معلمان متاهل بیشتر در مورد صرع شنیده بودند، اغلب تدریس کودکان مبتلا به صرع را تجربه کرده بودند و به احتمال بیشتری به بچهدار شدن والدین مبتلا به صرع اعتراض داشتند. تفاوت یافتهها در این مطالعات را میتوان به تفاوت در جمعیتهای مورد مطالعه (مردم عادی در مقابل معلمان) نسبت داد.
این مطالعه اولین مطالعهای در ایران بود که به بررسی نگرش و دانش جمعیت عمومی نسبت به بیماری مولتیپل اسکلروزیس پرداخت. این مطالعه دارای محدودیتهایی نیز بود.
اول: به دلیل انتخاب اینـترنتی شـرکتکنندگان، دستـرسی به جمـعیت با تحصـیلات پاییـن و وضـعیت اقتـصادی ضعیف امکانپذیر نبود. دوم، زمانی که پرسشها به مسائل شخصی و مسائل عاطفی پاسخدهندگان مربوط میشود، ممکن است آن ها از دادن پاسخهای صحیح اجتناب میکنند. از اینرو استفاده از مصاحبههای عمیق جهت جمعآوری اطلاعات در مطالعات آتی توصیه میشود. هم چنین پیشنهاد میگردد در مطالعات آتی، سطح آگاهی و نگرش افراد بیمار و اعضای خانوادهشان نسبت به این بیماری مورد بررسی قرار گیرد.بر اساس نتایج مطالعه، آگاهی شرکتکنندگان راجع به بیماری اماس در سطح متوسط بود. نگرشهای تبعیضآمیز جامعه نسبت به این بیماران ممکن است منجر به پنهانسازی بیماری از سوی بیماران و در نتیجه تاخیر در فرایند تشخیص و درمان زودهنگام افرادی شود که دارای نشانههایی از بیماری هستند. افزایش آگاهی جامعه در مورد این بیماری، در تغییر نگرش شهروندان در مورد این بیماری بسیار مهم است.
از این رو طراحی و اجرای برنامههای اجتماع محور از طریق رسانههای اجتماعی و مراکز بهداشتی گام مهمی در افزایش آگاهی و بهبود نگرش مردم نسبت به این بیماری خواهد بود.
تضاد منافع
نویسندگان این مقاله اعلام میدارند هیچگونه تضاد منافعی در این مطالعه وجود ندارد.
تشکر و قدرانی
بدینوسیله از معاونت پژوهشی و فناوری دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان، انجمن MS استان اصفهان و بیماران شرکتکننده در پژوهش حاضر تقدیر و تشکر می گردد.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
