دوماهنامه علمی پژوهشی

چکیده

سابقه و اهداف: امروزه با افزایش جمعیت و افزایش نیاز آب در بخش­های مختلف کشاورزی، صنعتی، شرب و بهداشت، فشار زیادی به منابع آب­ زیرزمینی وارد شده است. این مسأله در کنار وقوع خشکسالی­های شدید و طولانی مدت شرایطی را برای کشور، خصوصاً برای مناطق خشک و فراخشک پدید آورده است که آن را با چالش­های جدی در زمینه کمیت و کیفیت آب مواجه کرده است. در این تحقیق، روند تغییرات کیفی و کمی منابع آب زیرزمینی و روند خشکسالی در دشت یزد- اردکان بعنوان یکی از مهمترین مراکز جمعیتی ایران مرکزی، مورد بررسی قرار می­گیرد.

روش بررسی: به منظور بررسی تغییرات کیفی منابع آب زیرزمینی از داده­های کیفی دشت یزد اردکان در بازه زمانی 1379 تا 1388 مربوط به منابع انتخابی شرکت سهامی آب منطقه ای یزد استفاده شد و با نرم افزارهای آماری (Minitab) و کیفی آب(Aquachem)، این داده ها ارزیابی و روند تغییرات زمانی بررسی گردید. با استفاده از داده­های مکانی و توصیفی و بکارگیری  سیستم اطلاعات جغرافیایی­،  لایه­های اطلاعات مکانی برای همه پارامترهای کیفی آب زیر­زمینی دشت تهیه و برروی هم منطبق گردید و مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین به منظور برآورد شدت و مدت خشکسالی­ اقلیمی از شاخص استاندارد بارش (SPI) و جهت بررسی روند افت سطح آب زیرزمینی از هیدروگراف بلند مدت چاه های پیزومتری موجود در دشت یزد- اردکان استفاده گردید.

یافته ­ها: نتایج بررسی تغییرات سطح آب زیرزمینی در 4 دهه اخیر حاکی از روند نزولی آن بوده و متوسط افت سطح ایستابی، حدود 5/0متر در سال می باشد. هم­چنین نتایج حاصل از تغییرات کیفیت آب در دهه اخیر نشان داد که با افزایش تکرار خشکسالی و افت شدید سفره آب زیرزمینی ، کیفیت آب زیر زمینی، خصوصاً در بازه زمانی 1385 تا 1389 دارای روند نزولی بوده است. نتایج نشان داد که در طی50 سال اخیر، تکرار وقوع خشکسالی اقلیمی در دهه اخیر نسبت به چهار دهه گذشته، 4 برابر شده است.

نتیجه­ گیری: با توجه به نتایج می­توان گفت که تنها راه اساسی و اصولی جهت جلوگیری از عواقب خطرناک افت سطح ایستابی و کاهش کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی، مصرف درست و قانونمند آب و جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب­های زیرزمینی می­باشد.